Ο κορυφαίος δάσκαλος, κιθαρίστας και συνθέτης Δημήτρης Φάμπας δίδαξε κιθάρα και ήθος

"Για μένα, η κιθάρα είναι το όργανο που μπορεί να είναι μια συνέχεια του εαυτού μου, αποκλειστικά και μόνο δική μου, την κρατώ αγκαλιά, κυριαρχώ πάνω της, της είμαι πολύ πιστός και μου τ' ανταποδίδει.
Είναι πάντα ακουμπισμένη πάνω στο στήθος μου, μπορείς τόσα, ή μάλλον όλα, να τα πεις μαζί της. Μου απαντά και εκείνη με τους παλμούς της πάνω στο στήθος μου. Εχει, όμως, και μια μικρή αντίθεση, είναι τρομερά απαιτητική, όσο πιο πολύ την αγαπάω, τόσο πιο πολλά ζητάει...".

Μια σχέση αγάπης, μια σχέση ζωής. Ανάμεσα στον Δημήτρη Φάμπα και την κιθάρα, το γλυκό αυτό όργανο, με το οποίο ο κορυφαίος ερμηνευτής, συνθέτης και ακούραστος δάσκαλος σύνδεσε τη ζωή του, την ίδια του την ύπαρξη.
Ο Δ. Φάμπας έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 75 χρόνων, χτυπημένος από τον καρκίνο, αφήνοντας τη μουσική μας φτωχότερη. Κατόρθωσε, όμως, στη διάρκεια της πολύχρονης, πολύμοχθης πορείας του, να δει το δημιουργικό του "σπόρο" να ριζώνει σε δεκάδες νέους κιθαριστές, τους οποίους ο ίδιος με αγάπη και γνώση "έθρεψε" και την κιθάρα, που πολύ αγάπησε, να κερδίζει τη μάχη.

Οραματιστής και συνεπής στο δύσκολο δρόμο που διάλεξε, μετέδωσε το πάθος του για μάθηση και ανάπτυξη της κιθαριστικής τεχνικής και ερμηνείας, κατορθώνοντας να τοποθετήσει την κιθάρα σε μια αξιόλογη θέση στη μουσική ζωή της πατρίδας μας.
Σε μια εποχή δύσκολη, ο Δ. Φάμπας υπήρξε ο στυλοβάτης της τεχνικής "Σεγκόβια" στην Ελλάδα. Όπως και ο ίδιος έλεγε, "η κιθάρα από κομπάρσος έγινε συμπρωταγωνιστής με τα άλλα όργανα".
Έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας πίσω του ένα πολύτιμο έργο

Τίποτα δε με σταματούσε…

Ο Δημήτρης Φάμπας γεννήθηκε στο χωριό Λαύκος του Πηλίου και μεγάλωσε στη Μηλίνα. Η αγάπη του για την κιθάρα χρονολογείται από τα παιδικά του χρόνια, καθώς τη γοητεία της δεν μπόρεσε να συναγωνιστεί η θάλασσα, όπου η οικογενειακή παράδοση (ο πατέρας του ήταν καραβοκύρης) τον είχε τάξει. Η πρώτη του επαφή με την κιθάρα έγινε σε ηλικία 6-7 χρόνων, με τη βοήθεια ενός εξαδέλφου του. Στο Βόλο, άρχισε να μαθαίνει μαντολίνο και τότε σύστησαν στην οικογένειά του να τον σπουδάσουν μουσική. Στην Αθήνα έρχεται το 1935, όπου σπούδασε θεωρητικά με τον Θ. Βαβαγιάννη και ανώτερα θεωρητικά με τον Κ. Κυδωνιάτη στο Ωδείο Αθηνών. O πρώτος δάσκαλός του στην κιθάρα ήταν ο κιθαριστής Ν. Ιωάννου.

Χρόνια αργότερα, το 1984, αναπολώντας εκείνη την περίοδο σε συνέντευξή του στο κιθαριστικό περιοδικό "Tar", έλεγε: "Οταν νεαρός ξεκίνησα, υπήρχαν 3 κιθαριστές και δάσκαλοι της κιθάρας, ο Ν. Ιωάννου, ο Χ. Εκμεκτσόγλου και ο Γ. Μηλιαρέσης. Οι δύο πρώτοι είχαν άλλο κύριο επάγγελμα από την κιθάρα.
Εγώ δεν τη διάλεξα μόνο να αντιπροσωπεύει όλα για μένα, τη στόλισα με όνειρα που εγώ θα πραγματοποιούσα, να γίνει σαν όργανο υπολογίσιμη, να εκτιμήσουν τις δυνατότητές της, να την αγαπήσουν και μάλιστα όλοι οι Ελληνες.
Προκαλούσα τη λύπη πολλών μ' αυτές τις σκέψεις, με φαντάζονταν στο μέλλον, ε! σαν πλανόδιο κιθαρωδό. Τίποτα δε με σταματούσε.
Τρομερές εποχές και εγώ ξεκινούσα για το όνειρο. Κατοχή - Εμφύλιος - απογοητεύσεις, οικονομικό σφίξιμο, εγώ ποδαρόδρομο, να μπορέσω να μορφώσω, όσο γινόταν περισσότερο, τον εαυτό μου πρώτα, για να δημιουργήσω καινούριους στη συνέχεια.

Το 1953 πήρε το δίπλωμά του από το Εθνικό Ωδείο με Αριστείο και Α Βραβείο από τον Γ. Βώκο.Μεγάλος σταθμός της θαυμαστής καριέρας του ήταν η απόφασή του να γίνει μαθητής του Αντρέ Σεγκόβια (1955 - '56), όπου με υποτροφία σπούδασε κιθάρα στην Ακαδημία Chigiana της Σιένα. Δίπλα στον μεγάλο κιθαρίστα, ξαναβρέθηκε και το 1959, σπουδάζοντας πάλι με υποτροφία στην Ακαδημία του Σαντιάγκο της Ισπανίας. Χαρακτηριστική της εκτίμησης, που έτρεφε ο Σεγκόβια για τον Ελληνα μαθητή του, ήταν η επιστολή, που του έστειλε το 1970: "Είμαι ευτυχής που βλέπω τον παλιό μου μαθητή Δημήτρη Φάμπα, με ποιο τρόπο εξελίχθηκε στον καλλιτεχνικό δρόμο από σπουδαστής σε μετρ. Η θέληση της εργασίας του, ανέδειξε το ταλέντο του σαν καθηγητή και συνθέτη. Συνέθεσε ωραία έργα για κιθάρα και με τη διδασκαλία του δημιούργησε εξαίρετους μαθητές...".

Η κιθάρα είχε κερδίσει μια μεγάλη μάχη...

Πρωτοπόρος, μα και πεισματάρης, ο Δ. Φάμπας πίστευε "με πάθος στις απεριόριστες δυνατότητες της κιθάρας, στην έκφραση και την ευαισθησία της. Καθώς κύλαγαν τα χρόνια, πολλοί μαθητές μου παρασύρθηκαν από το πάθος μου και την αγάπησαν. Θυμάμαι ακόμη ζωηρά τις αντιδράσεις, θετικές και αρνητικές, που ξεσήκωσε το 1958 η πρωτοφανέρωτη συναυλία πολλών νέων κιθαριστών, μαθητών του Φάμπα. Φαντάζομαι πως εκείνη την πρώτη φορά πολλοί ήρθαν από περιέργεια, μα, η κιθάρα στην Ελλάδα είχε κερδίσει μια μεγάλη μάχη και κάθε χρόνο η γοητεία της απλωνόταν σε μεγαλύτερο ακροατήριο".

Αφοσιωμένος ολόψυχα στην αποστολή του ως δάσκαλος, ο Δ. Φάμπας (ήταν καθηγητής στο Εθνικό Ωδείο) δημιούργησε μια ονομαστή σχολή κιθάρας με διεθνείς επιτυχίες.Ανάμεσα στους μαθητές του, οι Λ. Ζώη, Ε. Ασημακόπουλος, Ν. Μαυρουδής, Ε. Μπουντούνης, Γ. Κερτσόπουλος, Ε. Κώνστα, Ν. Χαμηλοθώρης, Γ. Μανωλιδάκης, Σ. Διαμαντής, Σ. Μιχαήλ, Ε. Κοτζιά κ.ά.

Εξαίρετος δεξιοτέχνης, ο Δ. Φάμπας είχε δώσει πλήθος ρεσιτάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τις μεγαλύτερες επιτυχίες τις γνώρισε σε ονομαστές αίθουσες συναυλιών, σε Φεστιβάλ, τηλεοράσεις και ραδιοσταθμούς σε Παρίσι, Λονδίνο, Μαδρίτη, Λισαβόνα, Βαρκελώνη, Βαλέντσια, Μασσαλία, Νάπολη, Γένοβα, Φλωρεντία, Τριέστι κ.α. Ρεσιτάλ, επίσης, έδωσε σε Γερμανία, Ολλανδία, Τσεχοσλοβακία, ΗΠΑ, Καναδά, ΕΣΣΔ, Ουγγαρία, Τουρκία κ.α. Η υποδοχή του από το κοινό, ως εκτελεστή και συνθέτη, ήταν πάντα ενθουσιώδης, ενώ οι κριτικές, που συνόδευαν τις εμφανίσεις του, από διάσημους μουσικοκριτικούς, αξιοζήλευτες. Για την ερμηνεία, ο ίδιος έλεγε: "Δεν υπάρχει κανένας εύκολος δρόμος, ούτε κατεστημένη ερμηνεία, αφού το κύριο βάρος της ερμηνείας οφείλεται στην προσωπικότητα εκείνου που ερμηνεύει. Φυσικά, η εκτέλεση ενός οποιουδήποτε έργου πρέπει να 'χει τα στοιχεία εποχή και προσωπικό στιλ του συνθέτη. Δε συμφωνώ καθόλου με την τάση ορισμένων κιθαριστών, που ξεγυμνώνουν τα έργα από κάθε αίσθημα, κάθε έκφραση, για να δείξουν τάχα μια σύγχρονη ερμηνεία. Νομίζω, απλά, πως δεν τα νιώθουν, δεν τους αγγίζουν. Η κάθε σύνθεση, απόλυτα, υπάρχει για να πει κάποιο συναίσθημα, μια ιδέα, να δείξει εικόνα, μια κατάσταση. Κανένας συνθέτης δεν αράδιασε νότες για τις νότες, γρήγορες ή αργές".

Ως συνθέτης, ο Δ. Φάμπας πλούτισε το ρεπερτόριο της κιθάρας με πλήθος συνθέσεις, σουίτες, χορούς και άλλα έργα, που παίζονται στη χώρα μας και το εξωτερικό.Εργα του έχουν εκδοθεί από τους οίκους "Ricordi" (Ιταλίας και Βραζιλίας), "Columbia" (ΗΠΑ), "Max Eschig" (Γαλλίας) και "Νάκα" (Ελλάδα). Δίδαξε πολλές φορές σε διεθνή σεμινάρια και έκανε διαλέξεις για την ιστορία της κιθάρας σε πολλές χώρες. Εγραψε 5 δίσκους μακράς διάρκειας με κλασικές και ελληνικές συνθέσεις, ενώ συμμετείχε σε πολλούς άλλους, καθώς και σε διάφορες κινηματογραφικές ταινίες, ερμηνεύοντας μουσική των Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Ξαρχάκου κ.ά. Ηταν τακτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και διατέλεσε πρόεδρος του Συλλόγου Καθηγητών Ωδείων Αθηνών (ΣΚΩΑ) και γραμματέας στο ΔΣ της Ομοσπονδίας Μουσικών Σωματείων Ελλάδας.

Μουσική όχι για τους λίγους

Σε όλη τη μακρόχρονη καλλιτεχνική πορεία του, ο Δ. Φάμπας δεν είδε ποτέ την τέχνη του ξεκομμένη από την κοινωνία.
«Οπως κάθε τέχνη, έλεγε σε συνέντευξή του στην "Πρωινή", η μουσική πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να παίρνει κάποια θέση έναντι της κοινωνίας. Έτσι, μέσα από τις συνθέσεις μου, εκφράζω το "πιστεύω μου" στον άνθρωπο και στην αξία της ειρήνης. Τη βαρύτητα που έχει η ειρήνη στην πρόοδο γενικά των λαών. Και βέβαια, η μουσική παίζει το δικό της ρόλο στη σημερινή κοσμογονία θετικά... Ο κάθε καλλιτέχνης πρέπει κατά κάποιο τρόπο να είναι ταγμένος στη σωστή κοινωνική εξυπηρέτηση».
Η αγωνία του διαρκής, ώστε «η μουσική να γίνεται κατανοητή από τον κόσμο και όχι να είναι για τους πολύ λίγους. Γιατί είναι γεγονός πως η μουσική διαπλάθει, συν τοις άλλοις, και τον χαρακτήρα του ανθρώπου. Ετσι, με αρχή τη μουσική του 15ου αιώνα, με τη "βιχουέλα" ακόμα - μιλάμε για ένα είδος μικρής κιθάρας - μέχρι και τις μέρες μας, με έργα σύγχρονων, προσπαθώ να υποστηρίξω ότι η μουσική παίζει τον σοβαρό της ρόλο στη σωστή διάπλαση και διαπαιδαγώγηση των χαρακτήρων»

Μεγάλος οραματιστής και συνεπής αγωνιστής, ο Δ. Φάμπας συμπορεύτηκε με το ΚΚΕ, παλεύοντας για την αναβάθμιση του πολιτιστικού τοπίου στη χώρα μας, για την αλλαγή των μουσικών μας πραγμάτων προς όφελος του λαού.
«Αλλαγή στα μουσικά μας πράγματα, έλεγε σε συνέντευξή του στο "Ριζοσπάστη" (28/5/85), θα σήμαινε: Πολλά χρήματα και πολλή αγάπη από το κράτος για να φτιαχτεί υποδομή. Για να γίνουν κρατικά ωδεία. Για να γίνουν αίθουσες μουσικής, χορωδίες και ορχήστρες. Για να αρχίζει η μουσική παιδεία από το δημοτικό σχολείο».
Επιθυμώντας να συμβάλει στην πολιτιστική αναγέννηση της Αθήνας, ο Δ. Φάμπας συμμετείχε δύο φορές (1978 και 1986) ως υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος, στους συνδυασμούς που υποστήριζε το ΚΚΕ.
Στα οράματά του για την Αθήνα, ήταν «η δημιουργία ενός Δημοτικού Ωδείου, που οι σπουδές σε αυτό πρέπει να είναι δωρεάν για να μη χάνονται τόσα ταλέντα, που οι γονείς τους δεν έχουν χοντρά πορτοφόλια. Μέσα από το Δημοτικό Ωδείο, θα γεννηθούν χορωδίες, συμφωνικά σύνολα, μπάντες και σολίστες» ("Ριζοσπάστης" 6/9/86).

Δε βρήκα συμπαράσταση...

Παρά τη μεγάλη του προσφορά και τη διεθνή του αναγνώριση, ο Δημήτρης Φάμπας, στην πολύμοχθη πορεία του, από τη χώρα του δεν αξιώθηκε καμιά βοήθεια. "Από τον τόπο μου, έλεγε στο "Ριζοσπάστη" (28/5/85), δε βρήκα ποτέ καμιά συμπαράσταση για τίποτα. Και από τη σημερινή κυβέρνηση, δεν είδα να ενδιαφέρεται και να βοηθά τους καλλιτέχνες... Μόνο από τον εαυτό μου, αντλούσα δυνατότητες. Όλη μου η ζωή ήταν ένας διαρκής αγώνας, δίχως βοήθεια από πουθενά, ιδίως από την πολιτεία.
Αγωνίστηκα να πείσω πως η κιθάρα είναι ένα σοβαρό όργανο για κοντσέρτα και αίθουσες συναυλιών. Με πίστεψαν πολλά παιδιά, που σήμερα είναι πολύ σημαντικοί καλλιτέχνες, όπως ο Ασημακόπουλος, η Ζώη, ο Μαυρουδής, ο Μπουντούνης και πολλοί άλλοι μαθητές μου, που διαπρέπουν. Οσο για τις εκδόσεις έργων μου, η ελληνική πολιτεία ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε".

Ιδιαίτερα σεμνός και ακούραστος, ο Δ. Φάμπας έγραψε τις δικές του "σελίδες" στο μεγάλο "βιβλίο" της μουσικής ζωής του τόπου μας. Διανύοντας μια πορεία, που χαράχτηκε από δυσκολίες, αγώνες, μα και νίκες. Τα λόγια του - παρακαταθήκη: "Μήπως την επιμονή μου να ζω μόνο από την κιθάρα δεν την είπαν τρέλα; Μήπως όταν άκουσα ένα δίσκο του Σεγκόβια και άφησα νύχια στο δεξί χέρι, δε μου παράγγειλαν οι παλιοί συνάδελφοι να σκαλίσω τον κήπο μου με τα νύχια κι όχι να παίζω κιθάρα; Τελικά, άφησαν όλοι νύχια ή μήπως σαν είδαν τα αποτελέσματα από τα δικά μου θαρραλέα ανοίγματα, δεν ακολούθησαν κι αυτοί; Τι να πρωτοθυμηθώ; Ανεδαφικό και ανόητο με χαρακτήριζαν όταν διοχέτευα κάθε τι που έπαιρνα, σπουδάζοντας στο εξωτερικό με τον Σεγκόβια, τον Πούχολ, τους μαθητές μου!! Η που μου έκοψαν την καλημέρα γιατί προωθούσα τους μαθητές - κιθαριστές με ρεσιτάλ και συναυλίες; Τελικά, νομίζω πως με ατσάλωναν αυτά κι άλλα".

Πρωτοπόρος καλλιτέχνης και δάσκαλος

Ο κατ' εξοχήν στυλοβάτης της κιθαριστικής τέχνης στη χώρα μας ο πολυτάλαντος Δημήτρης Φάμπας, που έφυγε από τη ζωή πριν 26 χρόνια (3/5/1996). Με φανερή τη γνώση του οργάνου και με το γνήσιο ταλέντο του, ο σπουδαίος μουσικός και δάσκαλος, ο εξαίρετος και διεθνώς αναγνωρισμένος σολίστ, κατάφερε να πλουτίσει το ρεπερτόριο της κιθάρας με έργα πολύ όμορφα και δεξιοτεχνικά, έργα πρωτότυπα, λυρικά, με έντονα τα ελληνικά χρώματα και επιρροές από την παραδοσιακή μας μουσική.

Στην πολύχρονη δημιουργική του πορεία, ο Δ. Φάμπας διακρίθηκε σαν σολίστας, συνθέτης, μα και ακούραστος δάσκαλος, κατορθώνοντας να τοποθετήσει την «παρεξηγημένη» κιθάρα σε μιαν αξιόλογη θέση στη μουσική ζωή της πατρίδας μας. Πλούτισε το ρεπερτόριό της με πλήθος συνθέσεις, που παίζονται στη χώρα μας και το εξωτερικό. Έδωσε εκατοντάδες ρεσιτάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, κερδίζοντας αξιοζήλευτες κριτικές από διάσημους μουσικοκριτικούς: σε Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ολλανδία, Τσεχοσλοβακία, ΗΠΑ, Καναδά, ΕΣΣΔ, Ουγγαρία, Βατικανό, Γιουγκοσλαβία, Τουρκία, Αυστρία, σε όλες τις μεγάλες πόλεις και θέατρα της Ελλάδας, στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Έδωσε επίσης πολλές διαλέξεις για την κιθάρα σε διεθνή φεστιβάλ, σε ραδιοφωνικούς σταθμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό (ΕΡΤ, BBC).

Υπήρξε επίσης πρωτοπόρος δάσκαλος. Με επιμονή και υπομονή, μετέφερε τη βαθιά γνώση του οργάνου και το πάθος του σε γενιές κιθαριστών και φιλόμουσων. H σχολή του και η διδασκαλία του θεωρήθηκαν από τις καλύτερες στον κόσμο, από όπου βγήκαν πολλοί διαπρεπείς καλλιτέχνες. Το 1958 για πρώτη φορά παρουσιάζονται νέοι κιθαρίστες, μαθητές της σχολής του, σε ομαδική συναυλία. Από τότε, κάθε χρόνο, η σχολή του παρουσίαζε τους καλύτερους νέους κιθαρίστες. Ανάμεσά τους οι Λίζα Ζώη, Ευάγγελος Ασημακόπουλος, Ευάγγελος Μπουντούνης, Νότης Μαυρουδής, Ειρήνη Κώνστα, Κώστας Γρηγορέας, Γιώργος Κερτσόπουλος, Κυριάκος Τζωρτζινάκης, Εύα Φάμπα, Μάρκος Τσέτσος, Ευάγγελος Φάμπας, Γιώργος Μαυροειδής, Ελευθερία Κοτζιά κ.ά. Δημιούργησε και διεύθυνε δύο ορχήστρες κιθαριστών, μία με παιδιά και μία με προχωρημένους κιθαρίστες, με τις οποίες για πάνω από δέκα χρόνια έδωσε συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Η ζωή και το έργο του συμπεριλαμβάνονται σε παγκόσμια λεξικά, σε κιθαριστικά μουσικά λεξικά και ιστορίες κιθάρας πολλών χωρών.

Σε όλη τη μακρόχρονη καλλιτεχνική πορεία του, ο Δ. Φάμπας δεν είδε ποτέ την τέχνη του ξεκομμένη από την κοινωνία, πιστεύοντας ότι ο καλλιτέχνης πρέπει κατά κάποιο τρόπο να είναι ταγμένος στη σωστή κοινωνική εξυπηρέτηση.

Όπως αναφέραμε υπήρξε ο μεγάλος οραματιστής και συνεπής αγωνιστής, που συμπορεύτηκε με το ΚΚΕ, παλεύοντας για την αναβάθμιση του πολιτιστικού τοπίου στη χώρα μας, για την αλλαγή των μουσικών μας πραγμάτων προς όφελος του λαού. 

"Το μήλο κάτω από τη μηλιά"
Η εκλεκτή Εύα _EvaFabas,
"είν΄εδώ να μας θυμίζει τις μέρες τις παλιές"

Το 1999 ιδρύθηκε προς τιμήν του ο Σύλλογος Φίλων της Κιθάρας Δημήτρης Φάμπας, με πρωτοβουλία της Εύας Φάμπα, που είναι και πρόεδρος του ΔΣ. Από το Σύλλογο ανακοινώθηκε η έκδοση, κατά τη διάρκεια του 2006, Ανθολογίας Έργων του συνθέτη (από τον γνωστό αμερικανικό εκδοτικό οίκο MEL BAY) με επιμέλεια και δακτυλοθεσία της Ε. Φάμπα.

Με πληροφορίες από το Ριζοσπάστη (Ρ. Σούλη)

 

• ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΜΠΑΣ - Αφιέρωμα
  "Πνευματική Ιδιοκτησία" έκδοση της ΑΕΠΙ, τεύχος 20, Ιανουάριος 1997 
• ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΜΠΑΣ - Πάθος για την Κιθάρα
  του Θανάση Συλιβού, περιοδικό ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ, τεύχος 17, Απρίλης-Ιούνης 2005
• Αφιέρωμα στον ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΑΜΠΑ
  Επιμέλεια Τάσου Κολυδά - Γιώργου Μονεμβασίτη (άνοιξη 2007)
  TAR διαδικτυακό περιοδικό με αφορμή την κιθάρα
•  DIMITRIS FAMPAS, HIS LIFE AND ACTIVITIES
  του Μιχάλη Μαυρομιχάλη, περιοδικό SOUNDBOARD (USA), τεύχος XXXIII,Nos.1-2 2007 
• "Η ανάθεση πρωταγωνιστικού ρόλου στην κιθάρα
  για την εκτέλεση σκηνικής μουσικής κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο."
  του Τάσου Κολυδά (Από τα πρακτικά του συνεδρίου «Ελληνική μουσική δημιουργία του 20ού αιώνα για το λυρικό θέατρο και άλλες παραστατικές τέχνες» -  Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 2009)
• Κολυδάς, Τάσος. Δημήτρης Φάμπας: ο κιθαριστής, ο μουσικοπαιδαγωγός, ο συνθέτης (Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Μουσικών Σπουδών - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2006)

Εκδομένα έργα του Δημήτρη Φάμπα

• για 2 κιθάρες
  Δύο Ελληνικοί χοροί,   (Lathkill Music publishers - London UK)
  «Μπάλλος για 2 κιθάρες» - «Κερκυραϊκός χορός για 2 κιθάρες» 
  Επιμέλεια έκδοσης: Εύα Φάμπα. Διατείθεται από: www.lathkillmusic.co.uk & www.spanishguitar.com
• Φαντασία για 2 κιθάρες,  (Παπαγρηγοριου-Νάκας - Αθήνα)  περιλαμβάνεται στην έκδοση "Δημήτρη Φάμπα, Μουσική για κιθάρα"  τεύχος 2o.  www.panasmusic.gr & www.spanishguitar.com

Για 3 κιθάρες / κιθαριστικό σύνολο

• Ελληνική Γιορτή , (εκδόσεις BALKANOTA, 2008, σειρά "Eva Fampas Collection" Βουλγαρία)   Ο Δημήτρης Φάμπας έγραψε την Ελληνική γιορτή το 1980,  για να παιχτεί από την ορχήστρα  των μικρών κιθαριστών, ένα σχήμα που είχε δημιουργήσει με παιδιά μαθητές του.  Από τότε το έργο αυτό γραμμένο σε 7/8, με έντονα τα ρυθμικά και άλλα  Ελληνικά στοιχεία έχει παρουσιαστεί από πολλά  κιθαριστικά σύνολα  σε όλο τον κόσμο.  Διατίθεται  στην διεύθυνση των εκδόσεων¨ www.balkanota.info &  www.trekel.de
• Ο Μεγάλος Μπάλλος.  Για 3 κιθάρες. (έκδοση Παπαγρηγορίου-Νάκας, Αθήνα 1986) Περιλαμβάνεται στο 3ο τεύχος της σειρά ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΜΠΑΣ - Μουσική για Κιθάρα. Βρείτε το και διαδικτυακά στις διευθύνσεις: www.panasmusic.gr & www.spanishguitar.com
• Ωδή στην Ειρήνη, ποίηση Γιάννη Ριτσου, για φωνή/χορωδία και 3 κιθάρες/σύνολο  (έκδοση Παπαγρηγορίου-Νάκας, Αθήνα 1986) Περιλαμβάνεται στο 4ο τεύχος της σειρά ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΜΠΑΣ - Μουσική για Κιθάρα  |και διαδικτυακά στις διευθύνσεις: www.panasmusic.gr & www.spanishguitar.com

Έργα του Δημήτρη Φάμπα για σόλο κιθάρα,
εκδομένα κατά τη διάρκεια της ζωής του

• Danza Greca n. 1 / Karaguna (129953, 2η έκδ. 1975), Μιλάνο, 1959, εκδ. Ricordi.
• Bolero (CO. 154), Ουάσιγκτον, 1964, εκδ. Columbia.
• 12 Concert Studies / Volume I: No. 1-12 (Ida's Presti memory), Αθήνα, 1967, εκδ. Φ. Νάκας.
• 12 Concert Studies / Volume II: No. 13-24 (to Andrés Segovia), Αθήνα, 1967, εκδ. Φ. Νάκας.
• Valsa de Brasilia (BR - 3044), Σάο Πάολο, 1970, εκδ. Ricordi Brasileira.
• Conte (M.E. 7374), Παρίσι, 1972, εκδ. Μαχ-Eschig.
• Danse Grecque / Sousta (M.E. 7376), Παρίσι, 1972, εκδ. Μαχ-Eschig.
• Prelude Moderne (M.E. 7375), Παρίσι, 1972, εκδ. Μαχ-Eschig.
• Vision (M.E. 7377), Παρίσι, 1972, εκδ.Μαχ- Eschig.
• Suite Grega No 4 (BR - 3221), Σάο Πάολο, 1973, εκδ. Ricordi Brasileira.
• Μουσική για Κιθάρα (χ.κ.), Αθήνα, 1983, εκδ. Κ. Παπαγρηγορίου - Χ. Νάκας, τεύχος 1.
  «Reverie»   -   «Bαλς»
  «Εγκάρδια Συνομιλία με τον Αndés Segovia»  -  «Ελληνικός χορός Μπάλλος»
  «Ελληνικός χορός Συρτός»  -    «4 Σπουδές»
  «Triplet Memory to Emilio Pujol»
• Μουσική για Κιθάρα (E.P.N. 53), Αθήνα, 1986, εκδ. Κ. Παπαγρηγορίου - Χ. Νάκας, τεύχος 2.
  «Fantasie»   ( Φαντασία για δύο κιθάρες)
  «Ελληνικός χορός Καραγκούνα»   -  «Παραμύθι»    -     «Ποίημα»
  «Ελληνικός χορός Βλάχα»   -   «Σουίτα no 3, σε παλιά φόρμα»
  «Ελληνικός χορός Σούστα»  - «Παιδικά παιχνίδια»
  «Cavatina no 1»    -  «Φανταστικός χορός»
• Μουσική για Κιθάρα (E.P.N. 125), Αθήνα, 1986, εκδ. Κ. Παπαγρηγορίου - Χ. Νάκας, τεύχος 3.
  «Μεγάλος Μπάλλος»  (για 3 κιθάρες)  -  «Bolero»
  «Ελληνικός χορός Συρτάκι»   -  «Ρεματιές»
  «Ελληνικός χορός Τσάμικος»   -   «Στη χώρα των Κενταύρων»
• Μουσική για Κιθάρα (E.P.N. 126), Αθήνα, 1986, εκδ. Κ. Παπαγρηγορίου - Χ. Νάκας, τεύχος 4.
  «Ωδή στην Ειρήνη»  (για 3 κιθάρες/σύνολο και φωνή/χορωδία)
  «Marche of Spain»     -    «Cavatina no 2»
  «Σουίτα νο 2 για μια πολυαγαπημένη οικογένεια»
  «Συναισθήματα»

Έργα του Δημήτρη Φάμπα
που εκδόθηκαν μετά το θάνατό του,
με επιμέλεια της Εύας Φάμπα

• Two Greek Dances ,  2001, Lathkill Music publishers - London.
  «Ballos dance for two guitars»
  «Corfu dance for two guitars»
• Δημήτρη Φάμπα / 23 Μελωδίες για παιδιά και νέους κιθαρίστες,  Αθήνα, 1997, εκδ. Φιλ. Νάκας.
• Δ. Φάμπας / Μελωδίες για νέους κιθαρίστες / σειρά B΄,  Αθήνα, 2003, εκδ. Μ.Νικολαίδης - Orpheus.
• Δ. Φάμπας / «Ελληνική Γιορτή» για 3 κιθάρες - κιθαριστικό σύνολο 2008, εκδ. BALKANOTA
• Ανθολογία έργων του Δημήτρη Φάμπα (9 ρομαντικά πρελούδια, τραγούδια τις κιθάρας, το πορτρέτο του Segovia, Ρομάντζα κα) έκδοση MEL BAY 2009

 

Από το περίπτερο της γειτονιάς στα eKiosky's

Ο Δημ. Χατζής στο πάντα επίκαιρο βιβλίο του “το τέλος της μικρής μας πόλης” πραγματεύεται έναν κόσμο κλειστό, υποθετικά αυτάρκη, όπου ο Σιούλας ο ταμπάκος γεννήθηκε, μεγάλωσε και δημιούργησε τη δική του οικογένεια, αρνούμενος να βιώσει τις εξελίξεις του τροχού της ιστορίας, καθώς «κάθε νεωτερισμός είταν ξιπασμός», αρνούμενος να αποδεχθεί πως ο μετασχηματισμός και η εκβιομηχάνιση της ελληνικής επαρχίας επηρέασε καταλυτικά το ισνάφι των ταμπάκων, φέρνοντας τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τη μηχανή που κατεργαζόταν τα δέρματα και ευκολότερα και φθηνότερα.

Στην πόλη, διαγράφεται μονάχα η ζωγραφιά ενός τοπίου στα περίχωρα που αλλάζουν. Με την ταξική αντίθεση ανάμεσα στον κυρ Αντώνη τον Τσιάγαλο ευηπόληπτο πολίτη και στήριγμα της αστικής κοινωνίας και τον μπάρμπα Σπούργο, τον μιαρό ξένο, τον ολομόναχο.

Ο πρώτος απόλυτα ενταγμένος στο δικό του σύστημα αστικών αξιών, «με τη δραστήρια συμμετοχή του στις δημοτικές εκλογές και με τη θέση του επιτρόπου», ο άλλος διωγμένος από τον τόπο του, από τη δίνη –μεταφορικά, μιας εσωτερικής σύγκρουσης της οικογένειας για ζητήματα κληρονομικά, περιθωριοποιημένος όπου και να πάει, δεν μπορεί καν να διαχειριστεί τη διαφορά του από τις κοινωνικές ομάδες με τις οποίες έρχεται σε επαφή.
Και οι δύο χαρακτήρες νοικιάζουν από μία δημοτική παράγκα στα περίχωρα της «μικρής μας» πόλης. Ο ένας τη θεωρεί κεφάλαιο, ο άλλος απλά ένα τόπο ήρεμο για να γαληνέψει. Ο αστός θα προσπαθήσει και θα τα καταφέρει να διώξει τον ξένο, προσάπτοντάς του φονικά που δεν έκανε, με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που έδιωχναν τον ταξικά παρείσακτο ήδη από την πρώτη αστική επανάσταση στο διάβα της ιστορίας.

Για διαφορετικούς λόγους κανένας από τους δύο δεν επιχειρεί να βελτιώσει τις δημοτικές καλύβες. Ο κυρ Αντώνης γιατί περιμένει τη δημιουργία ενός δρόμου που θα του φέρει πελατεία, ο μπάρμπα Σπούργος γιατί δεν ενδιαφέρεται παρά μόνο για τη γαλήνη του. Όταν ο δρόμος έρχεται ο Σπούργος πρέπει να βγει από τη μέση χάριν της επιδίωξης του προσωπικού κέρδους του κυρ Αντώνη που τον «Σπούργο — στο χέρι τον είχε». Παρόλα αυτά ο ανταγωνισμός θα εμφανιστεί με τη μορφή νέων κεφαλαίων και καλοσχεδιασμένων επιχειρήσεων με αποτέλεσμα να μη χαρεί καθόλου ο κυρ Αντώνης για την πύρρεια νίκη του. Με τη βοήθεια δικηγόρων και της αστυνομίας, με τη βοήθεια δηλαδή του αστικού κράτους, ο Σπούργος απομακρύνεται και τη θέση του στον ανταγωνισμό του κυρ Αντώνη παίρνει το πραγματικό μαγαζί, ενώ ο ίδιος βρίσκεται σε ευθεία σύγκρουση με τις νεοτερικές εξελίξεις και την τουριστική αξιοποίηση του τόπου, σε ευθεία δηλαδή σύγκρουση με το κοινωνικό σύνολο. Θαμμένος στις παραδοσιακές αξίες του αρνείται και αυτός να δει ότι οι γυναίκες χορεύουν πλέον εδώ και καιρό στην αγκαλιά των ανδρών, αρνείται να δει στο βάθος πως ο μπάρμπα Σπούργος, ο ενάντιος, ήταν στην πραγματικότητα ο σύντροφος και συμπλήρωμά του. Είναι φυσικό, λοιπόν, να νιώσει την απέραντη μοναξιά του τάφου, όταν συνειδητοποιεί πως ο Σπούργος επέστρεψε μονάχα για να πεθάνει.

Προς το τέλος του διηγήματος, χρόνια μετά, θα εκτελεστεί ο νέος δάσκαλος, γιατί έτσι επέβαλλε το ένστικτο αυτοσυντήρησης της κατεστημένης τάξης, ενώ δολοπλοκίες και άνομες συναλλαγές υπαγορεύουν την ανάγκη του τέλους αυτής της μορφής της κοινωνίας που νοσεί. Ωστόσο, αυτό το τέλος δεν είναι εύκολο να ’ρθει, γιατί κρέμεται η δαμόκλεια σπάθη μιας κοινωνικής επανάστασης, ακόμα και τότε όμως, οι αντιστάσεις μπορεί ν’ αποδειχτούν ισχυρότερες και η παλιά νοοτροπία πιο ανθεκτική απ’ ότι θα ήθελε κανείς. Ωστόσο, στην κατακλείδα του διηγήματος η αναφορά του συγγραφέα στα παιδιά που δεν πρόκειται ποτέ να παραιτηθούν, αφήνει ανοιχτή κάθε πιθανότητα στο μέλλον.

Και «η θεια η Αγγελική» ζει στην πόλη των Ιωαννίνων της περιόδου του Αλβανικού μετώπου, φτωχή ή ίδια με πενιχρό εισόδημα βρίσκεται, ωστόσο, σε αρμονική συνάφεια με τον κοινωνικό της περίγυρο, παίρνοντας και δίνοντας συναισθήματα, τρόφιμα, την έγνοια της για τον κόσμο, την τρυφερότητα, σε έναν «μαχαλά» όπου οι καλοί αλλά φτωχοί νοικοκυραίοι συνυπάρχουν με τους παλιούς αρχόντους, οι Χριστιανοί με τους «Οβραίους» στο παζάρι, οι κουδουνάδες, οι χαλκωματάδες και οι τσαρουχάδες στα στενά του παζαριού να παλεύουν περιθωριοποιημένοι πλέον ενάντια στη μηχανή που τους παίρνει το ψωμί.

(πάλι εγκυκλοπαίδεια γράφεις; Θα πει η σ.σσα Λίτσα –και που να δεις ακόμα…)

1900-2022…
122 χρόνια η Αθήνα διαμαντόπετρα στης γης το δαχτυλίδι

1900: η Αθήνα δεν ξεπερνά τις 200.000 κατοίκους και η συνολική της έκταση έφτανε μόλις στα 20.000 στρέμματα.

Παρ’ όλα αυτά όπως χαρακτηριστικά  σημειώνεται από τον Karl Beedeker στον πιο παλιό τουριστικό οδηγό που κυκλοφόρησε για την Ελλάδα, τον «οδηγό του ταξιδιώτη», το 1883 στην Λειψία, «Τίποτε σε αυτή την χώρα δεν έχει χάσει την φρεσκάδα του και την αγνότητα του». Η έκδοση του οδηγού το 1910 στα γαλλικά προτείνει τέσσερις βόλτες-διαδρομές στην Αθήνα της εποχής. Από τα Βασιλικά ανάκτορα, στη νότια πλευρά της Ακρόπολης. Ο δεύτερος είναι η πλήρης ξενάγηση στην Ακρόπολη. Ο τρίτος μας ταξιδεύει στα Βασιλικά Ανάκτορα και το Θησείο. Ο τέταρτος μας δίνει την εικόνα της νέας εποχής, με τις νεόδμητες συνοικίες: Πλατεία Συντάγματος, το Παλάτι, τα Ανάκτορα, τον τότε Βασιλικό Κήπο και φυσικά την Λεωφόρο Βασίλισσας Αμαλίας.
Νεόκτιστα νεοκλασικά μέγαρα πλουσίων ομογενών από την Κωνσταντινούπολη, την Αίγυπτο, το Λονδίνο, που έδιναν στην Αθήνα εικόνα και όψη σύγχρονης ευρωπαϊκής πρωτεύουσας και κάπου χαμένη στη φτώχεια η λαϊκή οικογένεια της εποχής – τότε περίπου που ο Βάρναλης είχε γράψει το 4/στιχο Όταν πεθαίνει βασιλιάς, μη χαίρεσαι λαουτζίκο | Μη λες πως θάν΄ καλύτερος ο νυν από τον τέως | Πως θάναι το λυκόπουλο καλύτερο απ΄ τον λύκο. Τότε μονάχα να χαρείς: αν θάναι ο τελευταίος.

Εκεί κάπου μπαίνει εμβόλιμα στην οικονομική, ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας και το περίπτερο. Μια προέκταση της εμπορικής δραστηριότητας της εποχής, με χαμηλές προοπτικές και δυνατότητες για το άμεσο τουλάχιστον μέλλον. (σσ. η λέξη φαίνεται να προέρχεται από την αρχαία λέξη «περίπτερος», που προσδιορίζει έναν ναό περιστοιχισμένο από κίονες).

Με το πέρασμα των χρόνων τα περίπτερα –που αντίθετα με ό,τι υποστηρίζεται δεν αποτελούν ελληνική εφεύρεση έγιναν θεσμός και στην χώρα μας: εμφανίστηκαν σε αστικά κέντρα της περιφέρειας, γύρω στο 1900 και στην Αθήνα –κέντρο έκανε την εμφάνισή του στην οδό Πανεπιστημίου το φθινόπωρο του 1911: μικρό πρόχειρα κατασκευασμένο ξύλινο κουβούκλιο με ελάχιστα προϊόντα και (χύμα) τσιγάρα. Ο γνωστός χρονογράφος και ποιητής των αρχών του 20^ού αιώνα Σωτήρης Σκίπης σε άρθρο του στην εφημερίδα Σκριπτ στις 20-Οκτ-1919 γράφει για τα πρώτα περίπτερα που έκαναν την εμφάνισή τους: «Άξιος συγχαρητηρίων έγινε ο κ. Δήμαρχος ο οποίος αποφάσισε την ανέγερσιν πολλών περιπτέρων εις τας Αθήνας, τα οποία θα εκχωρήσει εις τους τραυματίας του πολέμου, ή εις μέλη οικογενειών φονευθέντων πολεμιστών». «Δεν φαντάζεται κανείς πόσα καλά θα προκύψουν αμέσως-αμέσως, εκ της ανεγέρσεως των περιπτέρων. Τα περίπτερα θα είναι ένας στολισμός της πόλεως, θα εξυπηρετηθούν δι’ αυτών και θα εύρουν πόρον ζωής πλειστοί ανάπηροι των δύο πολέμων. Θα εξαπλωθή δια του μέσου τούτου το ελληνικόν έντυπον, είτε εφημερίς, είτε περιοδικόν, είτε φυλλάδιον, είτε βιβλίο. Και θα γίνουν αίτια όπως οι μεγάλαι επαρχιακαί μας πόλεις θα κουνηθούν λιγάκι και θα μιμηθούν λιγάκι των πρωτεύουσαν».

Μια άκρως γλαφυρή αναπαράσταση του ρόλου του περιπτέρου στην Ελλάδα των επόμενων χρόνων. Το 1922 το Υπουργείο Περιθάλψεως κατέθεσε νομοσχέδιο σύμφωνα με το οποίο οι Νόμοι 254 και 1960, οι οποίοι αναφέρονται στα ήδη ανεγερθέντα περίπτερα, αλλά και σε αυτά που πρόκειται να αναγερθούν στο μέλλον, θα παραχωρούνται προς αποκλειστική χρήση στην «Πανελλήνιον Ένωσιν Τραυματιών Πολέμου 1912-1921». Η Ένωση θα είναι ο μοναδικός επίσημος φορέας που θα έχει προηγούμενη έγκριση του Υπουργείου Συγκοινωνιών, το οποίο θα καθορίζει με προδιαγραφές, το σχήμα και το μέγεθος των περιπτέρων που αναμένεται να ανεγερθούν.

Η παραχώρηση περιπτέρου σύμφωνα με το νομοσχέδιο είναι προσωπική και μόνο υπόθεση, δεν επιτρέπεται να πωληθεί, να μεταβιβαστεί, να μπει σε καθεστώς υποθήκης και να υπομισθωθεί. Επίσης επιτρέπεται συνεταιρισμός μόνο μεταξύ δύο εταίρων, μόνο με την άδεια του Υπουργού Συγκοινωνιών.
Σε περίπτωση θανάτου του κατόχου η χρήση και εκμετάλλευση του περιπτέρου, μεταβιβάζεται αυτόματα στην γυναίκα και τα παιδιά του αναπήρου-τραυματία και αυτό μόνο για μια 5ετία, και αργότερα περιέρχεται και πάλι στον έλεγχο της Ένωσης.
Το ποσό μισθώσεως ξεκινούσε από τις 20 δραχμές, και έφτανε μέχρι τις 250 δραχμές. Τα όποια χρήματα θα εισπραχθούν, θα διατεθούν υπέρ της δημιουργίας ειδικού Ταμείου προικοδοτήσεως θυγατέρων και τραυματιών πολέμου.

Τεκμηριωμένες πληροφορίες για τα προϊόντα που είχαμε τα πρώτα χρόνια στο περίπτερο μέχρι τις αρχές του Μεσοπολέμου, και τα τέλη της 10ετίας του 1940 δεν υπάρχουν. Το μόνο που είναι σίγουρο πως στο περίπτερο υπήρχαν οι εφημερίδες, τα χύμα τσιγάρα και κάποια υποτυπώδη ζαχαρώδη προϊόντα.

Οι εφημερίδες την εποχή εκείνη ήταν το βασικό και μοναδικό μέσω ενημέρωσης: σημαντικός ο ρόλος του περιπτέρου και σε αυτή την περίπτωση. Η ανάρτηση των εφημερίδων στις προθήκες τους, αποτελούσε ένα σημαντικό γεγονός για την καθημερινότητα των κατοίκων των μεγάλων αστικών κέντρων.
Το προϊόν φυσικά που στήριξε το περίπτερο, δεν ήταν άλλο από τα τσιγάρα: ο καθένας που ήθελε να καπνίσει πήγαινε στο περίπτερο, άφηνε  μερικές δεκάρες ή δραχμούλες  και αγόραζε όσα τσιγάρα του επέτρεπε το βαλάντιο του.
Τα πρώτα ζαχαρώδη και αναψυκτικά άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση του στα περίπτερα στα τέλη της δεκαετίας του 1940 –μετά τη λήξη του εμφύλιου, πρώτα στα περίπτερα του Πειραιά και λιγότερα στα περίπτερα της Αθήνας, όταν μπήκαν τα πρώτα ψυγεία με πάγο.
Έτσι, δόθηκε η δυνατότητα στις εταιρίες παραγωγής αναψυκτικών (ΗΒΗ κλπ. εγχώριες, οι ξένες δεν υπήρχαν τότε) να διαθέσουν στα περίπτερα της εποχής τα προϊόντα τους: λεμονάδες και  γκαζόζες της ΗΒΗ και τα πρώτα ζαχαρώδη κατά κύριο λόγο από την ΙΟΝ, με τις τσίχλες της εταιρείας να δημιουργούν νέα αγοραστική ομάδα και μόδα για το σημείο του περιπτέρου και νέες καταναλωτικές συνήθειες για τα δεδομένα της εποχής.

Τα φυλλαράκια τσίχλας με γεύση δυόσμου, κανέλλας, μέντας και Tutti Frutti, αποτέλεσαν τα πρώτα δείγματα τσίχλας που μπήκαν στα περίπτερα. «νέα σε εμφάνιση, νέα σε ποιότητα, με νέα πλεονεκτήματα, για νέες ικανοποιήσεις. οι τσίχλες ΙΟΝ είναι η μεγαλύτερη μικρή απόλαυσις!» (δείγμα από την διαφημιστική καμπάνια της εταιρείας).
Και μετά οι πρώτες σοκολάτες γάλακτος της ΙΟΝ –σε «αεροστεγή» (;;) συσκευασία αλουμινίου (με σήμα την πανοπλία): «Είναι σαν να τρώτε για πρώτη φορά σοκολάτα γάλακτος. Ξεχωρίζει από τις άλλες γιατί, χάρις στην ειδική επεξεργασία που εφαρμόζει η ΙΟΝ διατηρεί ακέραιο το φυσικό της χρώμα και τα θρεπτικά συστατικά της. Απολαμβάνετε κάθε κομμάτι της και είναι σαν να τρώτε για πρώτη φορά». Έτερο δείγμα διαφημιστικής προβολής για το συγκεκριμένο προϊόν με έντονα τα χαρακτηριστικά και τα μηνύματα των αρχών του σύγχρονου marketing.

Τα επόμενα χρόνια το περίπτερο άρχισε να αποκτά κάποιες προοπτικές ανάπτυξης  να διευρύνει την γκάμα των προϊόντων του, και τις διαστάσεις για τον χώρο που καταλαμβάνει με σημαντικές όμως αποκλίσεις από περιοχή σε περιοχή της χώρας, και από δήμο σε δήμο της Αθήνας.
Το τελευταίο «επίτευγμα» του κλάδου με τις εξελιγμένες κατασκευές, την νομιμοποίηση πώλησης γαλακτοκομικών προϊόντων (πλην τυροκομικών) σάντουιτς κλπ. κλπ. τα μετέβαλαν σε mini market, καταλαμβάνοντας πεζοδρόμια και μέρος του καταστρώματος των δρόμων, με αυτοσχέδιες προεκτάσεις και παίζοντας με τα νεύρα των πεζών, που αδυνατούν να κινηθούν.

Το περίπτερο αποτελεί ένα από τα σημεία αναφοράς για την Ελλάδα από τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα μέχρι και σήμερα. Με συνεισφορά σε τομείς-κλειδιά της εγχώριας οικονομίας των μικρομεσαίων, κάλυψη περιορισμένων θέσεων εργασίας σε συμπληρωματικούς, με τον κλάδο τομείς, είναι ένας επαγγελματικός κλάδος ταλαιπωρημένος από την Πολιτεία με ποικίλους τρόπους.

Σύντομο χρονολόγιο

• 1828: Οι ρίζες των περιπτέρων βρίσκονται στα μικρά καπνοπωλεία που εμφανίζονται μετά την απελευθέρωση στο Ναύπλιο και στη συνέχεια στην Αθήνα.
  Ίρις: το πρώτο φιλολογικό περιοδικό που πωλήθηκε σε αυτά τα καπνοπωλεία με τιμή 25 λεπτά.
• 1889: Τα πρώτα περίπτερα εμφανίζονται στην επαρχία ως μορφή οικονομικής βοήθειας σε τραυματίες και ανάπηρους στρατιώτες.
• 1897: Μετά τον καταστροφικό για την Ελλάδα πόλεμο με την Τουρκία, τα περίπτερα αρχίζουν να πληθαίνουν.
• Φοροεισπρακτικός μηχανισμός: Στα περίπτερα δόθηκε αποκλειστικό δικαίωμα πώλησης καπνοβιομηχανικών προϊόντων, κάτι που λειτούργησε στην αρχή ως μηχανισμός για να εξασφαλίζει στο κράτος έσοδα από την πώληση του καπνού. Πριν από την εμφάνισή τους, χύμα τσιγάρα και καπνό πωλούσαν και πλανόδιοι που δεν μπορούσαν να ελεγχθούν αποτελεσματικά.
• 1911: Το πρώτο περίπτερο εμφανίζεται στην Αθήνα. Βρίσκεται στην οδό Πανεπιστημίου.
• 1914: Η όψη των περιπτέρων γίνεται ομοιόμορφη σε όλη τη χώρα: 0,70x0,70μ.
• 1919: Ο Σωτήρης Σκίπης –όπως είδαμε, σε άρθρο του, εξυμνεί τα περίπτερα ως μέσο εξάπλωσης του ελληνικού εντύπου.
• 1922: Όλα τα περίπτερα της χώρας παραχωρούνται στην «Πανελλήνιον Ένωσιν Τραυματιών Πολέμου 1912-1921» από το υπουργείο Περιθάλψεως. Τα περίπτερα δεν μπορούν να πωληθούν, να μεταβιβαστούν, να υποθηκευτούν η να υπομισθωθούν. Μετά τον θάνατο του δικαιούχου παραχωρούνται για πέντε έτη στα παιδιά ή στη γυναίκα του. Το ποσό μισθώσεως ξεκινούσε από τις 20 δραχμές και έφτανε μέχρι τις 250. Τα έσοδα αυτά πήγαιναν στο ειδικό «Ταμείο προικοδοτήσεως θυγατέρων και τραυματιών πολέμου».
• Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου στα περίπτερα πωλούνταν μόνο εφημερίδες, χύμα τσιγάρα και κάποια υποτυπώδη ζαχαρώδη προϊόντα.
• 1934: Ο Γιάννης Γεωργακάς ίδρυσε το περίπτερο με το όνομα Μινιόν, αρχικά στην οδό Σταδίου και μετά στην Αιόλου 104. Για πρώτη φορά κλείνει τις δύο πλαϊνές πτέρυγες του περιπτέρου και τις μετατρέπει σε βιτρίνες όπου εκθέτει διάφορα είδη: στυλό, γυαλιά, είδη ξυρίσματος, σουγιάδες, ψαλίδια κ.λπ. Το εγχείρημά του έμελλε να γίνει ο προπομπός του πολυκαταστήματος «Μινιόν».
• 1940: Ξεκίνησε η πώληση «ζαχαρωδών» (κυρίως από την εταιρεία ΙΟΝ), αναψυκτικών (λεμονάδες και γκαζόζες ΗΒΗ), φύλλων τσίχλας με γεύση δυόσμο και έπειτα σοκολάτας.
• 1943-΄44: Εισέρχονται και άλλες κατηγορίες δικαιούχων: θύματα πολέμου και … «θύματα ειρηνικής περιόδου» (sic!!).
• 1950: Αυτήν τη δεκαετία εγκαθίστανται τηλέφωνα στα περίπτερα.
• 1970: Έως τη 10ετία αυτή οι διαστάσεις είχαν μεγαλώσει (1,30x1,50μ.), ενώ είχαν εγκατασταθεί ρολά και ψυγεία.
• 1980: Αρχίζει να παραχωρείται κοινόχρηστος χώρος στα περίπτερα από την τοπική διοίκηση.
• 1997: Μετά τις εργασίες για το μετρό που γίνονταν στην περιοχή, κατέρρευσε το πρώτο περίπτερο της Αθήνας.
• 2002: Επιτρέπεται και σε ανάπηρους του άμαχου πληθυσμού, π.χ. άνθρωποι που τραυματίστηκαν από νάρκες, να αποκτήσουν άδεια περιπτέρου. Είχαν ενταχθεί ήδη από τη δεκαετία του 1980 οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, οι ανάπηροι του Δημοκρατικού Στρατού.
  
  • Προϊόντα: Τα προϊόντα που πωλούνται στο περίπτερο έχουν φτάσει τους 2.500 κωδικούς.
• 2006: Οι διαστάσεις των περιπτέρων αυξήθηκαν κατά 20 πόντους. Οι καινούργιες είναι 1,50x1,70. Το εμβαδόν είναι 2,55 τ.μ.
• 2007: Δίνεται άδεια και σε βετεράνους του πολέμου στην Κύπρο και σε άτομα με σοβαρή αναπηρία.
  
  • Ο Δήμος Αθηναίων επιτρέπει στα περίπτερα να καλύψουν με ρολά χώρο 4,25 τ.μ. και επιπλέον χώρο μέχρι τα 6,35 τ.μ. για δύο ψυγεία με την πληρωμή τέλους κατάληψης κοινόχρηστου χώρου.
  • Τα ενοίκια προ κρίσης κυμαίνονταν –κατά μέσο όρο– από 700 έως και 1.300 ευρώ, ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρίσκονταν.
• 2012: Το υπουργείο Άμυνας αποφάσισε την απελευθέρωση των αδειών, εκχωρώντας το 70% των περιπτέρων στους δήμους και το 30% σε άτομα με ειδικές ανάγκες και πολύτεκνους με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Ο νόμος 4046/2012 προβλέπει ότι οι υφιστάμενες άδειες περιπτέρων διατηρούνται σε ισχύ, αλλά δεν μεταβιβάζονται, ούτε κληρονομούνται.
  
  • Την ίδια χρονιά καταργήθηκαν πρακτικά οι περιορισμοί με βάση πληθυσμιακά κριτήρια, η ύπαρξη περιορισμένου αριθμού προσώπων που τα εκμεταλλεύονται, ο περιορισμός της μόνιμης κατοικίας, ο περιορισμός της εκμίσθωσης μόνο σε φυσικά πρόσωπα
• 2013: Τα περίπτερα ανέρχονται σε 10.000 περίπου σε όλη την Ελλάδα. Από αυτά, 3.500 βρίσκονται στην Αττική. Από τα 1.300 του Δήμου Αθηναίων έχουν εγκαταλειφθεί από την αρχή της κρίσης περίπου τα 500.
• Ξεκινούν τα Kiosky’s: Το δίκτυο περιλαμβάνει διαδοχικά 275 «κιόσκια» στην Αττική.
• Ο τζίρος των περιπτέρων σε όλη την Ελλάδα υπολογίζεται σε 5 δισ.€–με κέρδος της τάξης του 9-10%.

...Όπου γης και πατρίς 

🇮🇹  Ιταλία

Το περίπτερο –η edicola "μπορεί να κατασκευαστεί από διάφορα υλικά όπως σίδερο, ξύλο ή τοιχοποιία, τοποθετημένο σε δρόμους ή πλατείες ή δημόσιους χώρους και προορίζεται για την πώληση εφημερίδων, περιοδικών και άλλων εντύπων".
Τα παλαιότερα στην Ιταλία κατασκευάστηκαν σε: Μάντοβα (Mantua στην Piazza Canossa) -το 1882 και αναστηλώθηκε από την FAI Fondo Ambiente Italiano – Φορλί | 1884 και Σαλέρνο, το 1887.
Το όνομα προέρχεται από το θρησκευτικό σχήμα του αυλού: [από λατ. aedicŭla «μικρός ναός», -aedes «ναός»]. – 1. α. Μικρός ναός ή παρεκκλήσι με άγαλμα στη μέση. Μικρός αρχιτεκτονικός οργανισμός, που αποτελείται κυρίως από δύο κίονες με επάλληλο αέτωμα, συχνά προσαρτημένο σε μεγαλύτερο κτίριο, για να χρησιμεύσει ως στολίδι και προστασία ιερών εικόνων, εορταστικών αναπαραστάσεων, επιγραφών ή κογχών και παραθύρων (κόγχες, παράθυρα αυλών). 2. Κατασκευή από σίδηρο, ξύλο ή τοιχοποιία, που βρίσκεται στο έδαφος δρόμου ή δημόσια πλατεία, στην αίθουσα σταθμού ή αλλού και προορίζεται για πώληση εφημερίδων, περιοδικών και άλλων εντύπων.

Rosemont, Montreal, Canada 1943

Αγγλία - Ιρλανδία – Αυστραλία ΗΠΑ

Το κατάστημα \ πρακτορείο εφημερίδων newsagent's shop \ newsagency, είναι μια επιχείρηση που πουλά εφημερίδες, περιοδικά, τσιγάρα, σνακ και συχνά είδη τοπικού ενδιαφέροντος. Στη Μεγάλη Βρετανία, την Ιρλανδία και την Αυστραλία, αυτές οι επιχειρήσεις ονομάζονται newsagents (εφημεριδοπώλες) ή newsagency (πρακτορείο εφημερίδων στην Αυστραλία). Αυτά λειτουργούν συνήθως σε πολυσύχναστους δημόσιους χώρους όπως δρόμους της πόλης, σιδηροδρομικούς σταθμούς και αεροδρόμια. Ράφια για εφημερίδες και περιοδικά μπορείτε επίσης να βρείτε σε παντοπωλεία, βιβλιοπωλεία και σούπερ μάρκετ. Η φυσική εγκατάσταση μπορεί να είναι είτε ανεξάρτητη είτε μέρος μιας μεγαλύτερης δομής.

Στον Καναδά και τις ΗΠΑ, τα περίπτερα είναι συχνά ανοιχτοί πάγκοι σε δημόσιους χώρους, όπως δρόμους ή σε τερματικό σταθμό ή σταθμό (μετρό, τρένο ή αεροδρόμιο).

Και κάπως έτσι παντού ...αναλόγως οικονομικής ανάπτυξης και θέσης της κάθε χώρας στην καπιταλιστική πυραμίδα.

 

 

"Επανάσταση" _στην "επανάσταση" του delivery

 

Μικρές και μεγάλες πολυεθνικές και ντόπιες εταιρείες και επιχειρηματικοί όμιλοι διαγκωνίζονται στο χώρο … πρώτη και "καλύτερη" η γνωστή μας efood, οι Άλφα Διανομές ΑΕ, ΙΝΚΑΤ, η γερμανική Delivery Hero (εξαγοράστηκε από την efood) κά. με τα περίπτερα και hubs να αποτελούν σημεία αναφοράς. 

Όμιλος Μούχαλη

 Η ιστορία –όπως πάντα πάει παλιά σε μαύρες μέρες (στην περίπτωσή μας, επί χούντας το 1974) τον 16χρονο τότε Γιώργο Μούχαλη να δουλεύει το περίπτερο (πρατήριο καπνικών) του πατέρα του και μέσα σε λίγα χρόνια …μυστήριο είπε ο κ.ος Τραμπάκουλας έχουμε ένα success story με την  «Μούχαλης ΑΕ» πλέον να καταλαμβάνει την πρώτη θέση στο χονδρεμπόριο και την διανομή καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα δημιουργώντας κι άλλα πρατήρια πώλησης (το χρήμα πάει στο χρήμα που λέει ο λαός μας).

Βρε καλέ αφέντη πού τα βρήκες τα λεφτά;
Πού τα εργαλεία σου και πού τα υλικά;
Από τον μπαμπά μου πού’χε μια δουλειά…
και μου τ’άφησε κληρονομιά
 

Ε, άσ’τα αυτά.
Άσ’τα αυτά αφέντη
Και πού τα βρήκε ο μπαμπάς;
 

Μήπως τά’κλεψε απ’ τους άλλους
Αυτός ο μασκαράς;
Έλα πες μας πού τα βρήκε όλα αυτά
Και σου τ’άφησε κληρονομιά;
Λέγε μας Λέγε μας!
 

Α πα πα να κλέψει; Ποτέ του ο μπαμπάς
Τα βρήκε απ’ τον παππούλη μου
Της πλούσιας γιαγιάς
 

Κι ο παππούλης που τα βρήκε αφέντη μας;
Μήπως τά’κλεψες απ’ τους φτωχούς
Αδύνατον
Τι θα πει αδύνατον, να κλέψει ο παππούς;

           (1976) Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης | Μουσική:  Δήμος Μούτσης

Μια ανάσα πριν το millennium η «οικογενειακή επιχείρηση» -έχοντας όραμα –βεβαίως βεβαίως, αρχίζει να εξαγοράζει «με έξυπνες κινήσεις» συγγενείς ομίλους και επιχειρήσεις, το 2010  εισέρχεται στην ηλεκτρονική πώληση άυλου χρόνου ομιλίας κινητής, σταθερής τηλεφωνίας και ίντερνετ και το 2013 δίνει τα χέρια με την «Παπαστράτος» για την αποκλειστική διανομή των προϊόντων της στα σημεία λιανικής για ένα μεγάλο γεωγραφικό κομμάτι του νομού Αττικής.

Έναν χρόνο μετά ακολουθήσει η συνεργασία με την εταιρεία JDE για την εμπορία και διανομή των επαγγελματικών συσκευασιών του καφέ Jacobs Espresso, Lacta & Chillino Oreo το 2016 η συνεργασία με την εταιρεία Ελληνικά Λαχεία του ΟΠΑΠ για τη διανομή του ΣΚΡΑΤΣ, το 2018 έρχεται ένα ακόμη μεγάλο deal, αυτή την φορά με την Unilever για την εμπορία και διανομή των προϊόντων παγωτού (ΕΒΓΑ, Algida, Ben & Jerry’s) στα σημεία λιανικής στην Αττική και πριν τρία  χρόνια η Μούχαλης ΑΕ θα εξαγοράσει την πλατφόρμα παραγγελίας φαγητού Delivery.gr και e-table, η οποία δραστηριοποιείται στο χώρο της ηλεκτρονικής υπηρεσίας κρατήσεων εστιατορίων.

Η delivery.gr και η e-table.gr αποτελούν ψηφιακές πλατφόρμες –θυγατρικές του ομίλου Μούχαλη. Η Delivery.gr είναι πλατφόρμα παραγγελιοληψίας, η οποία δραστηριοποιείται σε 44 πόλεις και έχει συνεργασίες μεταξύ άλλων με την ΑΒ Βασιλόπουλος, την Coffee Island, την Pizza Fan, Pizza Roma, «Βενέτη»κ.ά. 

Πρόσφατα, και συγκεκριμένα, η Delivery Hero δραστηριοποιήθηκε επίσης στην αγορά του σούπερ μάρκετ της Τουρκίας, μέσω της τοπικής θυγατρικής που έχει στη γείτονα, της Yemeksepeti, και ταυτόχρονα απέκτησε και μία τουρκική ψηφιακή πλατφόρμα παραγγελιοληψίας ειδών σούπερ μάρκετ, τη Marketyo, ενώ προχώρησε σε μία ακόμη εξαγορά και δη της δανικής εταιρείας διανομής έτοιμων γευμάτων «ungry»...

Το εξώφυλλο του
Τέλους της μικρής μας πόλης
εκδόσεις Volk und Welt
"Λαός & Κολωνάκι"

 

Να πούμε κι άλλα;
Βλ. Χατζής "το τέλος της μικρής μας πόλης", με τον κυρ Αντώνη τον Τσιάγαλο ευηπόληπτο πολίτη και στήριγμα της αστικής κοινωνίας και τον μπάρμπα Σπούργο, τον μιαρό ξένο, τον ολομόναχο, να κλαιν τη μοίρα τους...