Το ΚΚΕ
τιμά την προσφορά και τη μνήμη των θυμάτων της χούντας, όλων όσοι έδωσαν τη ζωή τους, δολοφονήθηκαν,
φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, υπέστησαν βασανιστήρια, συνέβαλαν με κάθε μορφή στην
ανάπτυξη της αντιδικτατορικής πάλης. Χαιρετίζει τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση
των αγωνιστών, την προσφορά των χιλιάδων μελών του ΚΚΕ, που ανασυγκρότησαν
το Κόμμα σε συνθήκες παρανομίας και τη δράση της ΚΝΕ, η οποία ιδρύθηκε μέσα στη
δικτατορία, το 1968.
Η δικτατορία της 21ης Απρίλη γεννήθηκε στο
έδαφος της κρίσης του αστικού πολιτικού συστήματος, ως αποτέλεσμα των αντιπαραθέσεων και των συγκρούσεων για τις αρμοδιότητες του
Παλατιού, ειδικότερα για το ρόλο του στη διοίκηση του στρατού και στην ανάκληση
πρωθυπουργού.
Το πολιτικό σύστημα της μετεμφυλιακής περιόδου ήταν πλέον παρωχημένο, δεν
εξυπηρετούσε την ομαλή ενσωμάτωση των εργατικών - λαϊκών μαζών στις συνθήκες
που διαμορφώθηκαν από τη μεταπολεμική καπιταλιστική ανάπτυξη και τη χρονική
απομάκρυνση από την ταξική αναμέτρηση με τον ΔΣΕ.
☠️ Η δικτατορία
εκμεταλλεύτηκε το ιδεολογικό - πολιτικό οπλοστάσιο, το αντιδραστικό θεσμικό
πλαίσιο και τους μηχανισμούς καταστολής του μετεμφυλιακού αστικού κράτους.
Στηρίχτηκε σε τμήματα της αστικής τάξης και απέδειξε ότι οι καπιταλιστές, προκειμένου
να διαφυλάξουν τα συμφέροντά τους, δεν διστάζουν να καταφύγουν σε κάθε μέσο, να
εναλλάσσουν την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία με πιο ανοιχτά δικτατορικές
μορφές διακυβέρνησης, να διαμορφώνουν και να στηρίζουν τις πιο αντιδραστικές
δυνάμεις.
Η οικονομική πολιτική της δικτατορίας στήριξε
άμεσα το μεγάλο κεφάλαιο,
παίρνοντας μέτρα (όπως οι φοροελαφρύνσεις) και στην πορεία διαμόρφωσε πρόγραμμα
χρηματοδότησης δημόσιων επενδύσεων και ευνοϊκές συνθήκες για Άμεσες Ξένες
Επενδύσεις, σε συνθήκες πολιτικών διώξεων, φυλακίσεων και εξοριών, απαγόρευσης
κάθε μορφής μαζικής συνδικαλιστικής δράσης, συγκεντρώσεων και κινητοποιήσεων.
Η δικτατορία είχε την ανοχή και στήριξη των ΗΠΑ
και του ΝΑΤΟ, αλλά
και των καπιταλιστικών κρατών της τότε ΕΟΚ, υπηρέτησε τα σχέδιά τους ενάντια
στις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, τα σχέδιά τους για τη Μεσόγειο, τη
Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, άνοιξε ουσιαστικά το δρόμο της διχοτόμησης
της Κύπρου.
Η φετινή επέτειος της εγκαθίδρυσης της
δικτατορίας συμπίπτει με την πανδημία
του κορονοϊού που λειτουργεί ως
καταλύτης στο ξέσπασμα νέας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.
Σήμερα, με αφορμή την καταπολέμηση
της πανδημίας, θεσμοθετούνται οι απαιτήσεις του κεφαλαίου, τα από καιρό
επεξεργασμένα αντεργατικά σχέδια.
Επιβάλλεται μονομερώς από
τους εργοδότες η αναστολή των Συμβάσεων
Εργασίας, γενικεύονται η εκ
περιτροπής εργασία και η τηλεργασία,
η υποχρεωτική λήψη της καλοκαιρινής άδειας, οι ανεξέλεγκτες υπερωρίες σε
καπιταλιστικούς κλάδους με αύξηση του τζίρου καθώς και άλλα μέτρα πλήρους
ελαστικοποίησης της εργασίας.
Παράλληλα, το αστικό κράτος παρέχει αφειδώς «ζεστό χρήμα», κεφάλαια για τη στήριξη
των μονοπωλίων, επιδιώκει να νομιμοποιήσει συνθήκες πολιτικής και
συνδικαλιστικής καραντίνας, προωθεί νέες μορφές παρακολούθησης και
αστυνόμευσης.
Τα όποια κυβερνητικά μέτρα
για την προστασία της δημόσιας υγείας έρχονται στο «και πέντε», είναι
πυροσβεστικά και όχι προληπτικά, αποτελούν «σταγόνα στον ωκεανό» σε σχέση με
τις σύγχρονες επιστημονικές, τεχνολογικές, γενικότερα τις ανθρώπινες
δυνατότητες για την πρόληψη και την αποκατάσταση της υγείας.
Τα θύματα στην Ιταλία, στην Ισπανία, στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γαλλία
και αλλού δείχνουν τη σαπίλα και τα όρια του καπιταλισμού.
Το ίδιο δείχνει και η κατάσταση του συστήματος Υγείας στη χώρα
μας, όπως επιβεβαιώνουν ευρύτατα οι υγειονομικοί, οι διεκδικήσεις και οι
κινητοποιήσεις των οποίων στοχοποιούνται από την κρατική και γενικότερα αστική
παρέμβαση.
Την ίδια στιγμή, οι βιομηχανικές μονάδες
και άλλοι μαζικοί εργασιακοί χώροι στο Εμπόριο και τις Μεταφορές έχουν μεταβληθεί σε εργασιακά γκέτο,
χωρίς καμία λήψη μέτρων υγιεινής και ασφάλειας.
Αύριο, στο όνομα των συνεπειών της πανδημίας
του κορονοϊού, θα επιχειρηθεί η συγκάλυψη
της νέας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, θα κληθούν η εργατική τάξη και οι φτωχοί αυτοαπασχολούμενοι της πόλης και του
χωριού να σηκώσουν και πάλι στις πλάτες
τους την κρίση του κεφαλαίου.
Αυτό διαφαίνεται από
σήμερα, τόσο από τις προτάσεις της κυβέρνησης της ΝΔ, όσο και από αυτές του
ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΙΝΑΛ και των άλλων αστικών κομμάτων, οι οποίες, παρά τις διαφορές
τους αναφορικά με το μείγμα διαχείρισης της κρίσης, ομονοούν στην ανάγκη
στήριξης της καπιταλιστικής οικονομίας.
Κάποια επιδόματα που
διεκδικούν και κατέκτησαν εργατικές - λαϊκές δυνάμεις δεν λύνουν τα προβλήματα
της ανεργίας, της φτώχειας, της υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου, ούτε πρέπει
να συγκαλύψουν ότι τα έχει ήδη πληρώσει ο εργαζόμενος λαός. Ο πακτωλός των
χρημάτων που συγκεντρώθηκε εδώ και χρόνια, τόσο σε περιόδους κρίσης, όσο και σε
περιόδους ανάπτυξης, από τον εργατικό - λαϊκό μόχθο, άλλοτε γίνεται επιδότηση
του κεφαλαίου και άλλοτε «εξυγίανσή» του μέσω κρατικοποιήσεων που απαλλάσσει
τους επιχειρηματίες από χρέη και ζημιές.
Η νέα καπιταλιστική οικονομική κρίση τροφοδοτεί
και εντείνει περαιτέρω την όξυνση των διακρατικών αντιθέσεων στους κόλπους της
Ευρωπαϊκής Ενωσης, των
αντιθέσεων των αντιμαχόμενων ιμπεριαλιστικών κέντρων στη Νοτιοανατολική
Μεσόγειο και αλλού, θα τροφοδοτήσει νέες πολεμικές συγκρούσεις και «προσφυγικές
κρίσεις». Η εργατική τάξη, ανεξάρτητα από
εθνικότητα, οι λαοί συνολικά, θα πληρώσουν και πάλι τους ιμπεριαλιστικούς
ανταγωνισμούς.
Σε αυτές
τις συνθήκες, οι αναγκαίοι αγώνες της επόμενης περιόδου έχουν πολλά να
διδαχτούν από τις λαϊκές κινητοποιήσεις κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Οι αγώνες κατά της δικτατορίας διδάσκουν ότι
οι πλατιές εργατικές, λαϊκές, νεολαιίστικες δυνάμεις μπορούν τελικά να
αντιδρούν και να κινητοποιούνται παρά τις συνθήκες ωμής βίας και ανοιχτής
τρομοκρατίας, μπορούν να ανατρέπουν τον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων.
Η στάση των αστικών κομμάτων κατά τη δικτατορία
αποδεικνύει ότι, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές τους, που αφορούσαν και τις μορφές διαχείρισης, την
έκταση της καταστολής, το ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων στην καθημερινότητα, φοβούνταν τον εργατικό - λαϊκό παράγοντα,
τον ήθελαν στον «πάγο», επιδίωκαν την «απομάκρυνση» της
δικτατορίας μέσω της επίτευξης
συμβιβασμών από τα πάνω.
💯 Μόνο το ΚΚΕ
ήταν και είναι ο συνεπής εκφραστής της οργανωμένης και συνειδητής εργατικής -
λαϊκής παρέμβασης.
Το ΚΚΕ αντλεί συμπεράσματα από όλη τη θετική και
την αρνητική δύσκολη πορεία του ίδιου του Κόμματος, αλλά και συνολικά του
εργατικού - λαϊκού κινήματος και επιδιώκει την πείρα αυτή να την κάνει κτήμα των
αγωνιστών, της ριζοσπαστικής διανόησης. Αυτή η πείρα διδάσκει ότι οι αγώνες
έχουν ουσιαστικά αποτελέσματα, όταν δεν εγκλωβίζονται στα εναλλακτικά σενάρια
της αστικής διαχείρισης, στις διαφορετικές πολιτικές των αστικών πολιτικών
κομμάτων, όταν στοχεύουν την ίδια την εξουσία του κεφαλαίου και τους
ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς.
Η σημερινή πανδημία του κορονοϊού διδάσκει πόσο
παρασιτικός και ιστορικά παρωχημένος είναι ο ρόλος των βιομηχάνων, των εφοπλιστών,
των τραπεζιτών, των χρηματιστών, των κλινικαρχών, των μεγαλεμπόρων, συνολικά
της αστικής τάξης.
Και την ίδια ώρα, πόσο κοινωνικά χρήσιμοι είναι
οι βιομηχανικοί εργάτες, οι ναυτεργάτες, οι υπάλληλοι των σούπερ μάρκετ και των
τραπεζών, οι διανομείς, οι αγρότες, οι μισθωτοί επιστήμονες, οι ερευνητές, οι
νοσηλευτές και οι γιατροί, οι εκπαιδευτικοί, οι καλλιτέχνες, όλοι οι
εργαζόμενοι.
Διδάσκει την πραγματική φύση των ιμπεριαλιστικών
συμμαχιών, όπως αποτυπώνεται στον
πόλεμο των «συμμάχων» - μελών τους για την αντιμετώπιση της καπιταλιστικής
οικονομικής κρίσης προς όφελός τους, στον ανταγωνισμό για την προμήθεια
ιατρικού υλικού, για την εύρεση των φαρμάκων και εμβολίων για την αντιμετώπιση
του κορονοϊού. Διδάσκει πόσο απαραίτητη είναι η καθολική πρόσβαση σε ένα
αποκλειστικά δημόσιο δωρεάν σύστημα Υγείας που να καλύπτει τις σύγχρονες
ανάγκες. Διδάσκει πόσο αναγκαία είναι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και
ο κεντρικός σχεδιασμός με εργατικό έλεγχο από τα κάτω προς τα πάνω, αλλά και
πόσο ατελέσφορη είναι η μεσοβέζικη συνύπαρξη του αστικού κρατικού και του
ιδιωτικού τομέα στην παραγωγή, στην κατανομή, στις υπηρεσίες.
💯 Το ΚΚΕ θεωρεί καλύτερη απόδειξη έμπρακτης τιμής προς τους αγωνιστές εναντίον
της δικτατορίας την άντληση συμπερασμάτων από τους αγώνες και τις θυσίες τους,
την εντατικοποίηση των προσπαθειών του για την αναζωογόνηση του εργατικού και
λαϊκού κινήματος.
Οπως στη διάρκεια της
7χρονης δικτατορίας, έτσι και τώρα, το ΚΚΕ είναι το μόνο κόμμα που διακηρύσσει
ότι μόνο η εργατική - λαϊκή κινητοποίηση είναι αυτή που μπορεί να θέσει εμπόδια
και να ανατρέψει τους σχεδιασμούς της αστικής τάξης και του κράτους της, να
ανοίξει δρόμο για την πραγματικά ελπιδοφόρα οργάνωση της οικονομίας και της
κοινωνίας, για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.
Πάσχα… «Πέρασμα», δηλαδή της ζωής,
του ανθρώπου και της φύσης από τη βαρυχειμωνιά… στην άνοιξη. Από
τη θλίψη στην ελπίδα. Από τα πάθη που τυραννούν τη ζωή, στους
πόθους που αναγεννούν τη ζωή. Το Πάσχα, μακραίωνη λαμπρή γιορτή του λαού μας, ήταν και μένει μέγα
σύμβολό του για πραγματική ανάσταση του τόπου μας. Λύτρωση του λαού
από τα δεσμά της φανερής και κρυφής σκλαβιάς από ντόπιους και ξένους
εκμεταλλευτές και “προστάτες“.
Γιώργος Βαρλάμος Αγριολούλουδα
Χριστός Ανέ -
Χριστός Ανέστη μάτια μου Χριστός Ανέστη μάτια μου κι έλα να
φιληθούμε, έτσ' είναι μάτια μου, έτσ' είναι κι έλα
να φιληθούμε πάρε και κλη - πάρε και κλήμα τ'
αμπελιού πάρε και κλήμα τ' αμπελιού κι έλ' να
στεφανωθούμε Εβγα να με δεις που ήρθα/ τ' άστρι μ'
έφερε τη νύχτα. Ομορφη που 'ναι η Λαμπρή απ' όλες τσι
σκολάδες, που βγάζουν την Ανάσταση μ' ολόχρυσες
λαμπάδες Βιόλα μου και κατιφέ μου/ δε σ' αλησμονώ
ποτέ μου... (τραγούδι από το Μελί Ερυθραίας της Μικράς Ασίας).
Μέρα χαράς, η
Κυριακή του Πάσχα γιορτάζεται με τραγούδια και χορούς, που ωστόσο σήμερα έχουν
χάσει μεγάλο μέρος της τελετουργικής σημασίας τους, και από συλλογική εκδήλωση
της κοινότητας εντάσσονται συνήθως στο στενότερο πλαίσιο του οικογενειακού
γλεντιού.
Παλιότερα, η κοινότητα χόρευε μπροστά στην εκκλησία και συνοδευόταν από τραγούδια
προσαρμοσμένα στην ιερότητα της στιγμής.
Τουλάχιστον τα δημοτικά, γιατί ο λαός έβρισκε τρόπους να εκφράζει τα πραγματικά
του αισθήματα, ξεγελώντας το, κατά τα άλλα, άγρυπνο βλέμμα της κοινωνικής
συμβατικότητας και της εκκλησιαστικής ηθικής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το παρακάτω τετράστιχο ενός τέτοιου
θρησκευτικού τραγουδιού:
«Σήμερα είναι Λαμπρή
Χριστέ κι αληθινέ μου κι έλα να φιληθούμε
για την αγάπη του Χριστού
μα το Χριστό ανέστη, δε μας παρεξηγούνε».
Αν και το Πάσχα
είναι ταυτισμένο με τη χριστιανική παράδοση, οι ρίζες των εθίμων που τελούνται
αυτή την περίοδο έχουν μακρινή προέλευση:
Από τις αρχέγονες τελετουργίες που αποτυπώθηκαν στις μυθολογίες όλων των λαών
και οι οποίες βασίζονται στην έννοια της «Ανάστασης», ως απόπειρας ερμηνείας
των επαναλαμβανόμενων κύκλων της φύσης και της ζωής.
Με τις σχετικές τελετουργίες, ο άνθρωπος γιόρταζε την «αναγέννηση» της γης την
άνοιξη και υμνούσε το φως του ήλιου, ενώ εκφραζόταν η ανάγκη για καλυτέρευση
της ζωής του.
Σαφής αναφορά στην αρχέγονη αυτή λειτουργία αποτελεί η ελληνική λέξη Λαμπρή (με
αρχαιοελληνικές ρίζες), η οποία εκφράζει εύστοχα τη λέξη Πάσχα (προέρχεται από
το εβραϊκό «Πεσάχ»: διάβαση).
Όποια ονομασία και αν δώσει κανείς στην κορυφαία γιορτή του χριστιανικού
κόσμου, ο συμβολισμός της είναι πάντα ο ίδιος:
Η νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο.
Η Σταύρωση εγκυμονεί την Ανάσταση, το πένθος τη χαρά…
Μήπως και ο συμβολισμός του θείου δράματος δε βασίζεται στο αρχετυπικό σχήμα
μιας αντίφασης;
Ο θεός πεθαίνει, ενώ ο κόσμος ξαναγεννιέται και κηδεύεται μέσα στην οργιαστική
ανθοφορία της φύσης…
Πάσχα της αγάπης
Πάσχα
Πάσχα των αγγέλων
Ήλιος κι ανατέλλεις
Πάσχα μέγα Πάσχα
ήλιος φωτοδότης
των Ελλήνων Πάσχα (Στίχοι: Γιώργος
Θέμελης <|> Μουσική: Σταύρος Κουγιουμτζής)
Τότε ήταν αλλιώς…
Όλα ήτανε αλλιώς. Ακόμα και η Άνοιξη ήτανε
αλλιώς. Θες τα λουλούδια που μοσκοβολούσαν, τα φύλλα των δέντρων που ήτανε πιο
πράσινα, τα παράθυρα των σπιτιών που ήτανε πιο μεγάλα και καταβρόχθιζαν το φως
του ανοιξιάτικου ήλιου, χωρίς να χορταίνουν. Θες τα μαλλιά της Χρυσαυγής που
ήτανε όπως το άχερο ξανθά και άστραφταν λες και ήταν φτιαγμένα από χρυσάφι. Κι
έβγαινε και στην αυλή του σπιτιού της να ποτίσει τα γαρίφαλα της προσφυγιάς,
που μύριζαν πικραμύγδαλο και μέντα μαζί, όπως μύριζαν και τα μάγουλα της
Χρυσαυγής, που τα φίλησα ένα απόγεμα έξω από το γαλατάδικο του κυρ – Αιμίλιου.
Του κυρ – Αιμίλιου, που μπαινόβγαινε στη φυλακή, γιατί ένα βράδυ τύφλα στο
μεθύσι ανέβηκε στο ξύλινο μπαλκόνι του σπιτιού του. Κρέμασε μια κόκκινη σημαία
με ένα χρυσαφί σφυροδρέπανο, κεντημένο στην επάνω γωνία και άρχισε να
τραγουδάει «Avanti popolo bandiera rossa, bandiera rossa».
Έτρεξαν οι γείτονες να τον σταματήσουν, τίποτα αυτός. Μέχρι που ήρθε ο
χωροφύλακας, ο επονομαζόμενος και Τσαγανιάς, γιατί είχε στραβά πόδια, και τον
κατέβασε με το ζόρι.
Από εκείνο το βράδυ τον χάσαμετον Αιμίλιο. Το
γαλατάδικο έκανε τρεις μήνες ν’ ανοίξει. Γι’ αυτό κι εγώ βρήκα την ευκαιρία
εκείνο το απόγεμα να φιλήσω το αριστερό μάγουλο της Χρυσαυγής, με τη συμφωνία
πως δε θα το πω σε κανένα. Εγώ πού να κρατηθώ όμως. Πρώτα πρώτα το είπα στο
Στέλιο, που έπαιζε σέντερ μπακ στα τσικό του ΠΑΟΚ. Και που τη γυρόφερνε κι
αυτός τη Χρυσαυγή για τον ίδιο σκοπό. Ύστερα το είπα στο Λάκη το Βουλγαρόπουλο,
μπακαλόγατο στο μπακάλικο του Δημαρά. Και να μην τα πολυλογώ σε μια βδομάδα
βούιζε όλη η γειτονιά. Εγώ καμάρωνα και φούσκωνα όλο ερωτική έπαρση, μέχρι που
με στρίμωξε ένα βράδυ ο αδερφός της Χρυσαυγής έξω από το κλειστό γαλατάδικο του
Αιμίλιου, μου τράβηξε ένα γερό περντάχι και μου φύγανε και τα «φουσκώματα» και
οι ερωτικές επάρσεις. Γι’ αυτό σας λέω, ήτανε αλλιώς τότε η Άνοιξη. Το μόνο που
σκέφτομαι καμιά φορά είναι πως εμείς αλλάξαμε και όχι η Άνοιξη. Αλλάξαμε και
ξεχάσαμε πώς μυρίζουν τα γαρίφαλα. Ο Στέλιος δεν παίζει πια σέντερ μπακ και ο
ΠΑΟΚ πάει από το κακό στο χειρότερο. Το μπακάλικο του Δημαρά έκλεισε. Άσπρισαν
και τα χρυσαφένια μαλλιά της Χρυσαυγής, και τα μάγουλά της μυρίζουν τώρα φτηνή
κολόνια.
Πέθανε κι ο Αιμίλιος, από πνευμονία στη Μακρόνησο και
τον θάψανε η δικοί του στο χωριό ένα βροχερό βράδυ, κρυφά, τυλιγμένο σε μια
κόκκινη σημαία με ένα χρυσαφένιο σφυροδρέπανο, κεντημένο στην επάνω γωνία.
Λένε, μάλιστα, πως ο γιος του σιγοτραγούδησε πάνω από τον τάφο του, με σπασμένη
φωνή «Avanti popolo bandiera rossa, bandiera rossa». Ανοίγω κι
εγώ τον ηλεκτρονικό μου υπολογιστή και βλέπω μέσα από εκεί τη ζωή και την
Άνοιξη, μην τύχει και να ξαναβρώ κάπου εκεί, ανάμεσα στους ψηφιακούς
αναστεναγμούς και στα ηλεκτρονικά ραβασάκια έστω και ένα από εκείνα τα
μοσχομύριστα και τα ερωτικά, τα πικραμυγδαλένια και τα χρυσαφιά που κάνανε την
Άνοιξη. Τη χαμένη μου, τη δική μου την Άνοιξη. Μα δε βρίσκω τίποτα!. Και τότε
κλείνω τα μάτια μου και σιγοψιθυρίζω «Avanti popolo bandiera rossa,
bandiera rossa» [πηγή]
Παντού χορός και
βλάστηση, χρώματα, μυρωδιές, κελαηδίσματα, έρωτας. Λαμπρή το λέει ο λαός μας το
Πάσχα.
Λαμπρή γιορτή για μας η Ανάσταση του Χριστού και της φύσης, μέσα στο θεσπέσιο
ανοιξιάτικο πανηγύρι, που γιορτάζεται με ντουφεκιές, αγκαλιάσματα, φιλήματα,
ευχές, τραγούδια, χορούς και τρικούβερτο φαγοπότι.
Το ξεφάντωμα για το φαγοπότι, προετοιμάζεται από τα μέσα της Μεγαλοβδομάδας κι
ο κάθε τόπος έχει τα έθιμά του στα γαστρονομικά κατασκευάσματα της Λαμπρής, για
τα μέχρι τελικής πτώσης συμπόσια και ευωχίες.
Πανελλήνιο το έθιμο τη μεγάλη Πέμπτη ή Κοκκινοπέφτη να φτιάχνουμε και να ψήνουμε
τις λαμπριάτικες κουλούρες, τα τσουρέκια και να βάφουνε τα κόκκινα αυγά το
μεγάλο Σάββατο, πριν την τελετή της Ανάστασης, η νοικοκυρά να ασχολείται από
νωρίς με ψωμιά, τυρόπιτες, χορτόπιτες, λαχανόπιτες, γαλατόπιτες, μυτζηθρόπιτες,
γιαουρτόπιτες και 10άδες άλλες παραδοσιακές πίτες, όσο ο νοικοκύρης του σπιτιού
ετοιμάζει το θρεφτάρι (τους παλιούς καιρούς, απαραίτητα αρσενικό, τον λαμπριώτη
ή τον πασκάτη αμνό από το χασάπικο, σήμερα αγνώστου προέλευσης και …γένους τις
περισσότερες φορές προσφορές της κοψοχρονιάς από το supermarket).
«Εκείνα» τα χρόνια τ’ άντερα, τα ετοιμάζαμε -τα διπλοτροπλογυρίζαμε με την
κληματόβεργα από την προηγούμενη μέρα για το κοκορέτσι της Λαμπρής και τη
μαγειρίτσα (και για τον πατσά σε κάποιες περιοχές) και ακόμα πιο πριν από τα δικά
μας χρόνια με το αίμα του σφαγμένου αρνιού, κάνανε σταυρούς στις πόρτες του
σπιτιού, στα παράθυρα και στο κούτελο των παιδιών για να φύγουνε τα βλαφτικά
πνεύματα…
Και την ώρα του
«Χριστός Ανέστη» άρχιζε ο «πόλεμος»: από το πουθενά -κάτω από τις κουλούρες, τα
τσουρέκια και τα κόκκινα αυγά εμφανίζονταν τα βαρελότα, οι τρακατρούκες, τα
χαλκούνια, οι κρεμύδες.
Ο ρουκετοπόλεμος στο Βροντάδο, οι μπαλωθιές στην Κρήτη, η Κεφαλονιά -ειδικά
κατά Ληξούρι μεριά, όπου το «εναρκτήριο λάκτισμα» το δίνει ο ίδιος ο παπάς, τα
διαβολόπαιδα που σκαρφίζονταν τα πιο απίθανα μέρη τοποθέτησης ρουκετοβόλων αλλά
και των αυτοσχέδιων εκρηκτικών -από τα οποία ούτε το θυμιατό του παπά δεν την
έχει γλυτώσει.
Κάθε τόπος της
επαρχίας και μια ιστορία.
Αλλά και στο κλεινόν άστυ βρίσκαμε και κάναμε προτού πλημμυρίσει τσιμέντο… για
να φύγουνε τα κακά πνεύματα, μαζί με αγκαλιές, φιλιά (φιλικά και ερωτικά),
χωρατά και τσουγκρίσματα. Και μετά το «άγιο
φως» πορεύεται προς τα σπίτια με λαμπάδα ή φαναράκι, τα μπαμ-μπουμ λιγοστεύουν
με τον καινούργιο σταυρός από τον καπνό πάνω από την πόρτα «για να μας φυλάει»
σήμα κατατεθέν πως γυρίσαμε και αρχίζει το πρώτο οικογενειακό φαγοπότι. Οι άντρες -ή
κάποιοι από αυτούς, θα κοιμηθούν μια δυο ώρες γιατί μετά θα ξεκινήσει το
αβραμιαίο πασχαλιάτικο που έχει να κάνει με τον οβελία -σουβλιστό, ή γεμιστό με
ρύζι, σταφίδες, καρύδια, αμύγδαλα και κουκουνάρια στο φούρνο και που συχνά
παίρνει πανηγυρικό παλλαϊκό χαρακτήρα, με ομαδικά ψησίματα πολύ κρασί, ρακί και
τσίπουρο, τραγούδια και χορό, καθώς παίζανε οι «ζυγιές» τα λαϊκά όργανα γνήσια
δημοτικά, και αργότερα τα γραμμόφωνα, τα πικάπ, τα κασετόφωνα, τα cd …οι
κονσόλες, τα mp3 -πλέον -ευτυχώς όχι πάντα, ανάμεικτα μιξοβάρβαρα και σκυλέ. Στους στρατώνες οι
πιο τυχεροί είναι με άδεια, οι υπόλοιποι βγαίναμε από το πρωί του Σαββάτου με
τα ΡΕΟ εις άγραν κληματόβεργας (και κανα τόνο κάρβουνο για καβάτζα)
Η
Μάνα του Χριστού
Πώς οι
δρόμοι εβωδάνε με βάγια στρωμένοι, ηλιοπάτητοι
δρόμοι και γύρο μπαξέδες! Η χαρά της
γιορτής όλο και πιότερο αξαίνει και μακριάθε
βογγάει και μακριάθε ανεβαίνει. Τη χαρά σου,
Λαοθάλασσα, κύμα το κύμα, των αλλώνε
τα μίση καιρό τήνε θρέφαν κι αν η
μάβρη σου κάκητα δίψαε το κρίμα, να που βρήκε
το θύμα της, άκακο θύμα!
Α! πώς είχα
σα μάνα κ' εγώ λαχταρήσει (είταν
όνειρο κ' έμεινεν, άχνα και πάει) σαν και τ'
άλλα σου αδέλφια να σ' είχα γεννήσει κι από δόξες
αλάργα κι αλάργ' από μίση!
Ενα κόκκινο
σπίτι σ' αβλή με πηγάδι... και μια
δράνα γιομάτη τσαμπιά κεχριμπάρι... νοικοκύρης
καλός να γυρνάς κάθε βράδυ, το χρυσό,
σιγαλό και γλυκό σαν το λάδι. Κι αμ'
ανοίγεις την πόρτα με πριόνια στο χέρι, με τα ρούχα
γεμάτα ψιλό ροκανίδι, (άσπρα
γένια, άσπρα χέρια) η συμβία περιστέρι ν' ανασαίνει
βαθιά τ' όλο κέρδον αγέρι.
Κι αφού λίγο
σταθείς και το σπίτι γεμίσει τον καλό σου
τον ήσκιο, Πατέρα κι Αφέντη, η ακριβή σου
να βγάνει νερό να σου χύσει, ο ανυπόμονος
δείπνος με γέλια ν' αρχίσει.
Κι ο
κατόχρονος θάνατος θα φτανε μέλι και πολλή
φύτρα θα φηνες τέκνα κι αγγόνια καθενού και
κοπάδι, χωράφι κι αμπέλι, τ' αργαστήρι
εκεινού, που την τέχνη σου θέλει. Κατεβάζω στα
μάτια τη μάβρην ομπόλια, για να πάψει
κι ο νους με τα μάτια να βλέπει...
Ξεφαντώνουν
τ' αηδόνια στα γύρο περβόλια, λεϊμονιάς σε
κυκλώνει λεπτή μοσκοβόλια. Φέβγεις
πάνου στην άνοιξη, γιε μου καλέ μου, Ανοιξή μου
γλυκιά, γυρισμό που δεν έχεις. Η ομορφιά
σου βασίλεψε κίτρινη, γιέ μου, δε μιλάς,
δεν κοιτάς, πώς μαδιέμαι, γλυκέ μου!
Καθώς,
κλαίει, σαν της παίρνουν το τέκνο, η δαμάλα, ξεφωνίζω και
νόημα δεν έχουν τα λόγια. Στύλωσέ μου
τα δυο σου τα μάτια μεγάλα: τρέχουν αίμα
τ' αστήθια, που βύζαξες γάλα. Πώς αδύναμη
στάθηκε τόσο η καρδιά σου στα λαμπρά
Γεροσόλυμα Καίσαρας να μπεις! Αν τα πλήθη
αλαλάζανε ξώφρενα (αλιά σου!) δεν ήξεραν
ακόμα ούτε ποιο τ' όνομά σου! Κει στο
πλάγι δαγκάναν οι οχτροί σου τα χείλη...
Δολερά
ξεσηκώσανε τ' άγνωμα πλήθη κι όσο η
γήλιος να πέσει και νάρθει το δείλι, το σταβρό
σου καρφώσαν οι οχτροί σου κ' οι φίλοι. Μα γιατί να
σταθείς να σε πιάσουν! Κι ακόμα, σα ρωτήσανε:
"Ποιος ο Χριστός;" τι πες "Να με"!
Αχ! δεν
ξέρει, τι λέει το πικρό μου το στόμα! Τριάντα
χρόνια παιδί μου δε σ' έμαθ' ακόμα!
Κώστα
Βάρναλη, «Η Μάνα του Χριστού» – Ποιητικά, Το φως που καίει – Σκλάβοι
Πολιορκημένοι
Κατά τις 9.00-9.30
το πρωί οι τάβλες και οι σοφράδες, δίπλα στα οινοπνεύματα και στις σαλάτες,
υπήρχε ήδη για μεζέ λίγο κοκορέτσι, μαζί με τις πέτσες του αρνιού και ξεκίναγαν
τα τραγούδια κι οι χοροί -συνήθως από τους άντρες.
Στη Μακεδονία τον πρώτο χορό τον σέρνει η νοικοκυρά κι ο νοικοκύρης και οι γύρω
τραγουδάνε:
«Σύρε το χορό
πέρδικά μ’, σήμερις Λαμπρή,
γεια να σου χαρίζει πάντα κι όλα τα καλά.
Κέρνα κύρη τους λεβέντες, που την τραγουδούν,
και να φάνε και να πιούνε, δως τους να χαρούν».
Πάσχα Ελλήνων,
Πάσχα
«Πάσχα το
τερπνόν
Πάσχα Κυρίου, Πάσχα
Πάσχα πανσεβάσμιον ημίν ανέτειλεν»
αναγγέλλει ο εκκλησιαστικός υμνωδός,
Αλλά και εμείς
τραγουδάμε, έχοντας ένα αντιπροσωπευτικό τραγούδι, αντίστοιχο και ανάλογο με το
«σήμερον τα ουράνια συναγάλλεται τη γη», όπου λέει:
«Σήμερα
χριστός Ανέστη
και στους ουρανούς ευρέθη.
Σήμερα και οι παπάδες
λειτουργάν σαν δεσποτάδες.
Σήμερα και τα κορίτσια
στέκονται σαν κυπαρίσσια.
Σήμερα τα παλικάρια
στέκονται σαν τα βλαστάρια.
Σήμερα κι οι παντρεμένες
είναι λαμπροφορεμένες…»
«Σήμερα όλοι λαμπροφορούν»
ή…
«λαμπρατζενιάζουν», όπως λένε στην Κρήτη!!
«Ωραία πούναι τη Λαμπρή, που δένουνε
τις κούνιες!», μας λέει ένας Θερμιώτικος συρτός: Μέσα στη κούνια κάθεται μια άσπρη περιστέρα
Κι ανοίγει τις φτερούγιες της για να μας κάνει αέρα.
Κουνήσου και λυγίσου να πέσουν τα άνθη σου
Να μαραθεί η καρδιά σου και το χειλάκι σου…
Από τα χρόνια της
τουρκοκρατίας έρχονται και κάποια τραγούδια που τα χόρευαν ομαδικά τα «πασχαλιόημερα»,
χωρίς να αναφέρονται στη ίδια τη γιορτή του Πάσχα.
Στην Καλαμπάκα υπάρχουν πέντε – έξη που χορεύονται την «ασπροδευτέρα» ή «νιά
Δευτέρα» και την «ασπροτρίτη» ή «νιά Τρίτη».
Στη δεύτερη
Ανάσταση που γίνεται το απόγευμα της Κυριακής, δίνεται η ευκαιρία συμφιλιώσεων
και αδελφικών ασπασμών.
Έθιμα εκεί είναι η λιτανεία των εικόνων και ο χορός. Στη Νάξο το λένε «Η
΄ύρα» (λείπει το ‘γ’ για να γίνει «γύρα»).
Στα χωριά της
επαρχίας Φαναρίου (της σημερινής Ολυμπίας), μετά την ακολουθία της Αγάπης
χορεύονται τα «Λαμπροκύριακα». Πρόκειται για πατροπαράδοτο έθιμο που
συνδέεται με το εαρινό παλαιό του χορού της βροχής, η οποία είναι…
απαραίτητη τούτο τον καιρό. Κυκλώνουν την εκκλησία όλοι μαζί και χορεύουν,
παρακαλώντας τον αναστάντα Χριστό να βρέξει για να «ψωμώσουν» τα στάρια,
λέγοντας:
Μα ΄ρθαν τα
Λαμπροκύριακα
Μα ΄ρθαν τα λαμπρογιόρτια.
Ας βρέξει ο Μάρτης δυό νερά
Κι ο Απρίλης πέντε – δέκα,
Να ιδείς τα κοντοκρίθαρα
Πώς καβαλάν τους φράχτες,
Να ιδείς και τις αρχόντισσες
Πώς τριπλοπροσκυνούνε…
Είναι να θαυμάζει
κανείς το τι συντηρείται και ζει στα τραγούδια του λαού μας.
Στο παρακάτω ποιητικό κείμενο δίνουν το σύνθημα για την έναρξη του χορού της
μεγάλης γιορτής, δυο «οφικκιάριοι»: Ο Πριμικύριος κι ο Οικονόμος.
(Είναι τίτλοι και αξιώματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οφύκκιο: Λατινικός
όρος που σημαίνει τον εντεταλμένο και Οικονόμος από το νέμω τον Οίκο –
αρχηγός του Οίκου. Πριμικύριοι ονομάζονταν στην επισκοπική Εκκλησία
οι προκαθήμενοι).
Τούτη η μέρα
σήμερα
πέφτει το χρόνο μια φορά.
Μοιάζεις που σέρνεις το χορό
σαν το πουλί στον Ουρανό.
Ο Πριμικύρης είπε ΄το..:
Γυναίκες – άντρες στο χορό.
Ακούστε το τι λέει ο νόμος
Θα χορέψει κι ο Οικονόμος!
Στα «νεότερα» της
Θεσσαλίας:
Ηρθ΄η Λαμπρή κι η πασχαλιά
κι το Χριστός Ανέστη.
Μάνες στουλίζουν τα παιδιά
Κι πεθερές τις νύφες.
Στουλίζ΄ η χήρα και τον γιο τα
Να πά να μεταλάβει.
Τον ζήλεψε η γειτονιά,
τον ζήλεψε η χώρα.
Και από τα
Καλάβρυτα δύο παραδοσιακά τραγούδια της «νιάς» εβδομάδας,
Τέτοια ώρα ήταν χτές,
τέτοια και παραπροχτές
που γινόνταν οι χοροί
διπλοτριπλογυριστοί.
Και στη μέση του χορού
σταυραητός καθότανε.
Στο Θεό ευχιότανε
και παρακαλιότανε:
Αναστημένε μου Χριστέ, άγιε και αληθινέ
Δός μου σήμερα φτερά
να χυθώ, να αρπάξω μια…
Σήμερα μέρα τ΄άϊ
Γιωργιού,
σήμερα αλλάζει ο κόσμος.
Σήμερα στα Καλάβρυτα,
γίνεται πανηγύρι
Κι απ΄τα τραγούδια τα πολλά
και τα πολλά ντουφέκια,
λαβώσανε τη Γιανάκαινα
μες΄το δεξί της χέρι
και στο μικρό το δάχτυλο
πούχε την αρρεβώνα…
Στον Πύργο της
Ηλείας χορεύουν και τραγουδούν:
Πυργιανός είν ο χορός
Πυργιανές χορεύουν μπρός
Και στη δίπλα του χορού
Πυργιανήν εφίλησα.
Κι ήταν ο άντρας της εκεί,
που της πήρα το φιλί…
Άντρα μου περίφανε
μή σου κακοφαίνεται.
Το φιλί δεν φαίνεται…!
Στην Κέρκυρα
υπάρχει κάτι παράδοξο. Έχουμε ένα είδος «πασχαλινά κάλαντα»:
Απέρασ΄η σαρακοστή πούταν εφτά βδομάδες
Κι ήρθαμε να σας είπομε τόσες καλές γιορτάδες.
Απέρασ΄η σαρακοστή πούμαστε λυπημένοι.
Σήμερα γίνεται χαρά σ όλη την Οικουμένη.
Ανάσταση δοξάζουμε και το Θεό υμνούμε
Και το δεσπότη το Χριστό όλοι τον προσκυνούμε…
Στη Ρούμελη, ακούμε
και τραγούδια του Αϊ Γιώργη. Όταν το Πάσχα πέσει πριν τη γιορτή του,
γιορτάζεται κανονικά. Όταν όμως πέσει μετά το Πάσχα, τραγουδούν:
Τώρα Απρίλης κι
Άνοιξη,
τώρα Χριστός Ανέστη
τώρα στολίζει ο θεός τη γη
με εννιά λογιώ λουλούδια.
Στολίζει εμένα η μάνα μου
με εννιά λογιώ αρμάτες.
Με έντυνε με στόλιζε
να πάω στο πανηγύρι.
Με στέλνει και στην εκκλησιά
τ΄αφέντη τ΄αϊ Γιώργη…
Στη Μακεδονία
έχουν… προνοήσει και για τους φυλακισμένους. Όχι μόνο για τους
ελεύθερους. Να ένα λυπημένο τραγούδι της Λαμπρής:
Τίνος μανούλα θλίβεται, τίνος μανούλα κλαίει.
Του Ντούλα η μάνα θλίβεται, του Ντούλα η μάνα κλαίει.
Σήμερα Ντούλαμ΄πασχαλιά, σήμερα πανηγύρι.
Σήμερα αλλάζουν οι γαμπροί κι πεθερές τις νύφες
Και σύ Ντούλαμ΄στη φυλακή στα Λαρσινά μπουντρούμια…
Είναι βαριά τα σίδερα, βαριά βαλαντωμένα…
Έχουμε όμως και τα
«ηρωικά», όπως είναι η «Αρκαδιανή», που ντύθηκε άνδρας, κλέφτης, για να
πολεμήσει τους Τούρκους:
Ποιος είδε ψάρι στο
βουνό και θάλασσα σπαρμένη
Ποιος είδε την Αρκαδιανή στα κλέφτικα ντυμένη.
Δώδεκα χρόνους έκανε η κόρη με τους κλέφτες.
Κανείς δεν την εγνώρισε πως ήταν κλεφτοπούλα…
Και μια Λαμπρή μια Κυριακή, μια πίσημην ημέρα
Ρίχναν οι κλέφτες τα άρματα ρίχναν και το λιθάρι…
Το ρίχνουν τα κλεφτόπουλα, το πάν σαράντα χνάρια
Το ρίχνει κι η Αρκαδιανή, το πάει σαράντα πέντε…!
Και τέλος, ένα
κρητικό τραγούδι της Λαμπρής: Χριστός Ανέστη, κοπελιά
κι έλα να φιληθούμε.
Και βάστα ε στα χέρια σου
κλήμα, να βλογηθούμε… (Όταν τα στέφανα τα φτιάχνανε από κλήματα…)
Και 10άδες, 100άδες
μπορεί και 1000άδες τέτοια παραδοσιακά τραγούδια, σήμερα άγνωστα και ξεχασμένα.
Και όσο περνούν τα
χρόνια, τα δημοτικά τραγούδια που ακούγονται και χορεύονται τις ημέρες αυτές
περιορίζονται στα τέσσερα πέντε πασίγνωστα (και σίγουρα αξιόλογα) όπως πχ. «στου
Παπαλάμπρου την αυλή» ή «ένας αητός καθότανε» ή στην «Ιτιά»
τη… λουλουδιασμένη!
Τα δημοτικά
τραγούδια από διάφορες περιοχές της Ελλάδας μεταφέρονται από γενιά σε γενιά,
τραγουδιούνται και χορεύονται κυρίως σε γλέντια. Περιγράφουν πραγματικές
ιστορίες που μπορεί να είναι το χρονικό μιας χαράς, μιας λύπης, ή ενός ήρωα.
Γι αυτό πολλοί τα χαρακτηρίζουν «εφημερίδες της εποχής».
Η Κυριακή του Πάσχα είναι μια ημέρα που γιορτάζεται με δημοτικά τραγούδια. Η
παράδοση ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια, όταν οι κάτοικοι κάθε χωριού, μετά την
εκκλησία συγκεντρώνονταν στο χοροστάσι και γλεντούσαν χορεύοντας και
τραγουδώντας.
Η κάθε περιοχή έχει τα δικά της τραγούδια, υπάρχουν όμως ορισμένα που
συγκαταλέγονται στα τραγούδια της Πασχαλιάς και ακούγονται κάθε χρόνο στο
πασχαλινό γλέντι της Κυριακής….
Τα Πασχαλιάτικα
της Δόμνας
Η σημαντική αυτή
δισκογραφική δουλειά είναι ίσως το καλύτερο κλειδί για να κατανοήσει κανείς το
βαθύτερο νόημα της ελληνικής πασχαλιάς, αφού συγκεντρώνει πολλά έθιμα της
συγκεκριμένης εποχής του χρόνου, μαζί με τα τραγούδια και τα μουσικά κομμάτια
που τα συνοδεύουν.
Το πρώτο CD περιέχει -μεταξύ άλλων- τελετουργικά τραγούδια της
Σαρακοστής & το μοιρολόι της Παναγιάς από εννέα διαφορετικές περιοχές, ενώ
το δεύτερο τα τραγούδια και τους χορούς που ακολουθούν την Ανάσταση.
Μπορείτε να
περιηγηθείτε λεπτομέρειες στη συνέχεια, ακούγοντας τα τραγούδια (απόσπασμα)
Πάσχα των
Ευαγγελίων και Λαμπρή των ποιητών.
Άνοιξη της ανθοφορίας και του λαμπρού φωτός, τότε που συντελείται η ανάσταση, η
αναγέννηση – πιο συγκλονιστική απ’ την ίδια τη γέννηση, σε τούτους τους
λαμπερούς μεσογειακούς τόπους όπου οι άνθρωποι επικίνδυνα ισορροπούν ανάμεσα στις
χαρές της ζωής και στην επίγνωση της παντοδυναμίας του Χάρου. <|>
«Έστησ’ ο έρωτας
χορό με τον ξανθόν Απρίλη…»
Το εαρινό Πάσχα,
«εορτή των εορτών και πανήγυρις των πανηγύρεων» για τους χριστιανούς της
Ορθοδοξίας, κατέχει κεντρική θέση όχι μόνο στο εκκλησιαστικό αλλά και στο λαϊκό
εορτολόγιο των Νεοελλήνων. Συμπίπτοντας χρονικά με την κορύφωση της άνοιξης,
αποτελεί και το ίδιο κορύφωση του ανοιξιάτικου λατρευτικού κύκλου, προσλαμβάνοντας
έναν ιδιαίτερο συμβολικό χαρακτήρα.
Οι γιορτές και οι τελετουργίες του κύκλου αυτού, πολυεπίπεδου και
πολυσυλλεκτικού, συγχωνεύουν ποικίλα θρησκευτικά στοιχεία και λατρευτικές
πρακτικές, που ανάγονται σε διάφορα πολιτισμικά στρώματα και διαφορετικό ιστορικό
βάθος. <|>
Οι χοροί
Ήρθαν τα
Πασχαλόγιορτα, ήρθαν τα πανηγύρια…
Τα χορευτικά δρώμενα του Καρναβαλιού δεν αποτελούν μόνο την κορύφωση του
γλεντιού. Σηματοδοτούν παράλληλα την έναρξη της αποχής από τις διασκεδάσεις,
μέχρι το Πάσχα. Σε πολλές περιοχές μετά τον εσπερινό, την Κυριακή της
Τυροφάγου, ακολουθεί χορός γύρω ή μέσα στην εκκλησία, τον οποίο σέρνει ο παπάς
του χωριού. Όπως λένε οι ντόπιοι, ο παπάς που «κλείνει το χορό τις Αποκριές για
σαράντα μέρες, πρέπει να τον ξανανοίξει τη Λαμπρή». <|>
Η άνοιξη –
το πέλαγος – ο Επιτάφιος –
το πρώτο χελιδόνι –
ο ήλιος και η θάλασσα … η πρώτη Ανάσταση
Πάσχα, λοιπόν, σημαίνει “πέρασμα” και είναι από τις
μεγαλύτερες γιορτές του Ιουδαϊσμού, που τότε έπεφτε στις 14 του μήνα Νισάν.
Άνοιξη έγινε και η Έξοδος των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο. Για μας τους Έλληνες
το Πάσχα, μέχρι πρότινος, ήταν η περισυλλογή και όλα εκείνα τα “τότε”, μαζί και
η “ιεροτελεστία… συλλογής εντοσθίων για τη μαγειρίτσα, το κοκορέτσι και το
σπληνάντερο. Ήταν η σούβλα, το αρνάκι (και κατσίκι ή προβατίνα -το “χοντρό” που
λέγαμε), το κόκκινο αυγό και το τσούγκρισμα. Ήταν ο «θόρυβος» (κατά περιοχές
πραγματικός «πόλεμος») βεγγαλικών και βαρελότων στη νεκρική σιωπή
του χειμώνα, οι χαρούμενες κατακίτρινες μαργαρίτες και οι φλογερές παπαρούνες,
που αντικαθιστούσαν τα μελαγχολικά, ρομαντικά κυκλάμινα. Ανάσταση και το
ανθρώπινο το πάθος για ανάταση έντονο. Ακόμη, ήταν το φως της άνοιξης,
τόσο δυνατό, που με ένα «βλέμμα» του χρωμάτιζε το σκούρο χρώμα που κυριαρχούσε
τους χειμερινούς μήνες. Ήταν η νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο. Ήταν μέρες
γιορτής, μέρες λαμπρής, μέρες στοργής. Τώρα τι είναι;
Πάσχα, σήμερα, που εξακολουθεί να είναι μια από τις
μεγαλύτερες γιορτές της (ορθόδοξης -βασικά) Χριστιανοσύνης, αλλά και της
εξαλλοσύνης και αλλοφροσύνης, …με,«πέρασμα»τα διόδια (κι ας έχουν περάσει τα
τριώδια). Αν είναι να πας κάπου κοντά, τη βολεύεις … αν πρέπει να διαβείς το
Ρουβίκωνα, το Ρίο, τη “gefyra” που λένε
την έβαψες -δυο φορές και βάλε το κόστος του αρνιού. Τίποτε
δε μας πτοεί, τίποτε δεν είναι ικανό να αναχαιτίσει τη διάθεσή μας
για διαφυγή, για φυγή, για απόδραση, τίποτε δε μας χαλά την επιθυμία να το
βάλουμε στα πόδια, αφήνοντας πίσω ακόμη και το Τσιπρέικο που μας άλλαξε τα
φώτακαι συνεχίζει απτόητο. Για κάποιους από μας -όλο και πιο
λίγους όμως, η εξίσωση παραμένει κάπως έτσι… “πέρασμα” +”άνοιξη”
=έξοδος!, καθόλου επική και λυρική, όπως εκείνη των
Ισραηλιτών, αλλά μαρτυρική και μποτιλιαρισμένη. Φορτώνουμε
το γιωταχί και ξεκινάμε για το δικό μας, “σύγχρονο Γολγοθά“, στις
πάλαι ποτέ Εθνικές και νυν ΠΑΘΕ …
Δύναμη ζωής
Ναι, οι περισσότεροι έφυγαν, αλλά πάντα θα μείνουν μερικοί,
έτσι για να φυλάνε «Θερμοπύλες», ανάμεσά τους και εμείς, που, τελευταία, η
απόφασή μας για (μη) μετακίνηση… είναι αμετακίνητη. Όσοι έχουμε αυλή,
ταράτσα ή κάτι που μας επιτρέπει να αναβιώσουμε (τρόπος του λέγειν) αυτά που
κάποτε ήταν τρόπος ζωής πάει καλά. Οι υπόλοιποι, ανατρέχουμε νοερά σε άλλους
τόπους, που κι αυτοί μπορεί να έγιναν βορά της “εξέλιξης”. Το βιβλίο “Γιορτές
– έθιμα & τα τραγούδια τους“ γράφει κάπου: «Όταν χορεύει ο
Θράκας, γίνεται πραγματικά ένθεος. Αλλοπαίρνεται. Πάει σε άλλους τόπους»”...
Η Σαρακοστή, λοιπόν, που καθήλωσε τον Θράκα, που τον ανάγκασε να απομακρυνθεί
από τη θεϊκή εκτόνωσή του, το χορό, πέρασε. Και έρχεται τώρα το Πάσχα και
ξαναβρίσκει τον μελωδικό, ρυθμικό, κινητικό και ευλύγιστο εαυτό του.
Είναι Πάσχα!, χορεύει και τραγουδά κι αυτό του φτάνει. Δε γιορτάζει με
ιδιαίτερο τρόπο, χορεύει, με τρόπο, διαφορετικό, ξεχωριστό. Πλέκει τη χαρά με
τη θλίψη, υφαίνει, θα λέγαμε, τη μελαγχολία με την ευθυμία του και τις κάνει
νότες, τις μεταμορφώνει σε κίνηση (με κάθε επιφύλαξη αν θα συμβούν αυτά φέτος,
που μαζί με την παραδοσιακή “θράκα” από κληματόβεργα -είδος σε ανεπάρκεια πια
μπορεί να μπήκαν στο χρονοντούλαπο και οι Θράκες του βιβλίου)
Η γυναίκα με τη Ρόκα
Στην Πιερία, στο Μοσχοπόταμο και σε πολλά γειτονικά χωριά,
την Τρίτη του Πάσχα γίνεται ένα πανηγύρι με κεντρικές ηρωίδες τις γυναίκες.
Πρόσωπα ευχάριστα, νεανικά ή κουρασμένα και ηλικιωμένα κυριαρχούν στη γιορτή.
Νωρίς το απόγευμα, οι νέοι του χωριού συγκεντρώνονται στην πλατεία και χορεύουν
με τους ήχους των οργάνων, χωρίς να λέγεται κανένα τραγούδι. Μετά αποχωρούν
γιατί οι πιο ώριμοι καταφτάνουν και εκείνοι ζητούν, όπως είναι φυσικό, άλλωστε,
κάτι συγκεκριμένο. Ένα τραγούδι: ένα τραγούδι που καλεί τις γυναίκες να
εμφανίζονται διακριτικά, αμέσως μετά αποφασιστικά για να σπάσουν την ανδρική
ομοιομορφία. Σε κάποια στιγμή εμφανίζεται μια σεβάσμια ηλικιωμένη που κρατά τη
ρόκα με την τουλούπα από μπαμπάκι περασμένη επάνω της, τη ρόκα που έχουν
φτιάξει νωρίτερα οι άνδρες του χωριού. Εκείνη, στητή σαν κυπαρίσσι, γερασμένη,
αλλά αγέρωχη και ακούραστη περπατά ρυθμικά και τραγουδά: “Μι βλέπετε πιδάκια
μου/ πώς γνέθω ιγώ τη Ρόκα; Σι βλέπουμε Μανούλα μου/ πως
μας πονάς κι γνέθεις”. Σε λίγο, η Ρόκα θα φλογιστεί και οι άνδρες, τάχατες,
φοβισμένοι θα το βάλουν στα πόδια και η “γυναίκα με τη Ρόκα” θα τους
κυνηγήσει…
Πως να ΄ναι άραγε η αγέρωχη μάνα; Μοιάζει καθόλου με
εκείνη τη γυναίκα με την κασόνα “ζαλίγκα“
του φωτογράφου της Αντίστασης Σπ. Μελετζή;
Προσκυνώ τη χάρη
σου λαέ μου, σκύβω το κεφάλι στα μαρτύριά σου και θαυμάζω λαέ μου τα έργα σου. Ματώνεις τη σκέψη σου, ματώνεις τα νύχια σου λαέ μου για να βγάλεις τον άρτο τον επιούσιο. (στιχουργός Μιχάλης Σταυρακάκης)
Ευχόμαστε:
Χρόνια Πολλά- Γεροί και Δυνατοί
Χρόνια Πολλά με
υγεία και δύναμη, με την ευχή ο λαός μας να βγει όρθιος και δυνατός απ’ αυτή
την περιπέτεια, όρθιος και δυνατός για να ζήσει τη δική του Ανάσταση, που
μπορεί να έρθει αν αποφασίσει να απαλλαγεί από το Γολγοθά ενός συστήματος, που
έχει σε μόνιμη καραντίνα τη ζωή του, τα δικαιώματά του.
