ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σε Ελευθερίες και Λευτέρηδες

Σήμερα Δευτέρα, 15 Δεκεμβρίου ☀ Ανατολή ήλιου: 07:33 – Δύση: 17:06 🌘 Σελήνη 25.4 ημερών. σύμφωνα με βάση το χριστιανικό εορτολόγιο τιμάται η μνήμη των “Ελευθερίου ιερομάρτυρος και Ανθίας της μητρός, Οσιομάρτυρος Σωσάννης διακονίσσης εν Ελευθερουπόλει”. Το Ελευθέριος_Λευτέρηδες τους λέμε είναι ένα ελληνικό ανδρικό όνομα _ἐλευθερία +(επίθημα) -ιος = "αυτός που μιλά ή ενεργεί ελεύθερα". Ο Άγιος Ελευθέριος θεωρείται βοηθός των εγκύων γυναικών_ τους δίνει λένε "καλή λευτεριά". Βέβαια αυτό το τελευταίο "τρίχες κατσαρές" _που λέει ο λαός μας αφού με τη βούλα του ανώτατου δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης "νομιμοποιούνται" ακόμη και οι απολύσεις εγκύων εργαζόμενων γυναικών _Την απαράδεκτη απόφαση κατήγγειλε άμεσα η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ | δείτε και ΟΓΕ Υποκρισία ενάντια στη μητρότητα...

Λευτέρης Νικολάου – Αλαβάνος (Αθήνα, 1985)
χημικός μηχανικός __εκλεγμένος ευρωβουλευτής
με το Κομμουνιστικό Κόμμα

💯💯 ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

·        Ελευθερία, Ρία, Λευθερία,

·        Λευτερία, Ρίτσα,

·        Ελευθέριος, Λευτέρης, Λεφτέρης, Λευτεράκης ^(#)

·        Ανθή, Ανθούλα,

·        Άνθια, Άνθεια,

·        Σύλβια,

·        Σωσσάνα, Σωσάνα, Σωσάννα.

^(#) Για όσες\ους δεν το γνωρίζουν “ο φίλος μου ο Λευτεράκης” υπήρξε πρώτα θεατρικό του 1955 όταν το Θέατρο Μπουρνέλη άνοιξε την αυλαία του για την πρεμιέρα της ομότιτλης κωμωδίας του Αλέκου Σακελλάριου _που παρουσιάζεται από τον Θίασο των Ντίνου Ηλιόπουλου - Μίμη Φωτόπουλου, ενταγμένο στο θεατρικό είδος της φάρσας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία παράσταση που ακολουθεί το γαλλικό Boulevard (κωμωδία ίντριγκας, τεχνικής και παρεξηγήσεων), ποτισμένη φυσικά με ελληνικό χιούμορ. Η υπόθεση ίδια με την μετέπειτα  κινηματογραφική μεταφορά του 1962, σε σενάριο και σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου: Ο Θεόδωρος "Θοδωράκης" Βλάσσης (Ντίνος Ηλιόπουλος) ευκατάστατος πολιτικός μηχανικός παντρεμένος με τη Φωφώ (Μάρω Κοντού) για να μπορεί να βγαίνει με τις κατά καιρούς ερωμένες του, έχει "εφεύρει" έναν ανύπαρκτο φίλο του από την Πάτρα, τον Λευτεράκη, και τον χρησιμοποιεί σαν άλλοθι. Όταν μια μέρα φτάνει στο σπίτι, εντελώς ξαφνικά, ο ανύπαρκτος Λευτεράκης Τσαμπαρδής, ο Θόδωρος θα τον υποδεχθεί με έκπληξη και τρόμο.
Την ιστορία του Άγιου Ελευθέριου (γεννήθηκε τον 2^o αιώνα μ.Χ. στην Ελλάδα _κατά άλλους στην Ρώμη) μπορείτε _όσες\οι ενδιαφέρεστε να βρείτε ανατρέχοντας στο διαδίκτυο

Της Αμύνης τα παιδιά διώξανε τον Βασιλιά; και του κόψαν τα βρακιά του για να πάει στην δουλειά του;

Το τραγούδι “Της Αμύνης τα παιδιά”

Η προσωρινή κυβέρνηση της “Τριανδρίας” (Ελευθέριος _ “Λευτεράκης” Βενιζέλος, ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτη και στρατηγός Παναγιώτης Δαγκλής “έζησε” το 1916, και για δέκα περίπου μήνες στη Θεσσαλονίκη που υπήρξε πρωτεύουσα ενός δεύτερου ελληνικού κράτους. Γι’ αυτούς γράφτηκε το τραγούδι Το κίνημα της Εθνικής Άμυνας συγκρότησαν συνωμοτικά στα τέλη του 1915 στρατιωτικοί και πολιτικά πρόσωπα της Θεσσαλονίκης που αντιδρούσαν στην “ουδέτερη”, αλλά στην ουσία στη φιλογερμανική στάση του Παλατιού, που έφερε τους συμμάχους της Βούλγαρους, εντός Μακεδονίας. Όλοι τους ήταν αντιμοναρχικοί, δημοκρατικοί και προσκείμενοι στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η Ελλάδα χωρίστηκε στα δύο …ο βασιλιάς (Κωνσταντίνος) επέμενε στην “ουδετερότητα”, η οποία όμως εμμέσως ωφελούσε τις Κεντρικές Δυνάμεις δηλαδή τη Γερμανία και την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος προσδοκούσε οφέλη από τη συμμαχία με την Αντάντ, δηλαδή την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία και από το 1915 την Ιταλία. Η αντίθεση κλιμακώθηκε από τον Φεβρουάριο του 1915, όταν η Αντάντ ξεκίνησε επιχειρήσεις στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Η άρνηση του Κωνσταντίνου να επιτρέψει τη συμμετοχή της Ελλάδας οδήγησε στην παραίτηση του Βενιζέλου. Ο Δημήτριος  Γούναρης, ιδρυτής του Κόμματος των Εθνικοφρόνων, ανέλαβε πρωθυπουργός, αλλά στις εκλογές του Μαΐου 1915 οι Φιλελεύθεροι του Βενιζέλου κέρδισαν. Όταν η Βουλγαρία ετοιμάστηκε να κινηθεί κατά της Σερβίας (Σεπ-1915), ο Βενιζέλος επεδίωξε ξανά την ενεργό ανάμειξη της Ελλάδας και οι δυνάμεις της Αντάντ πραγματοποίησαν απόβαση στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος εξωθήθηκε σε νέα παραίτηση που σήμανε την αρχή εμφύλιας σύγκρουσης.

Οι Γάλλοι κατέλαβαν την Κέρκυρα με στόχο να βοηθήσουν στην αναδιοργάνωση του σερβικού στρατού, ενώ λίγους μήνες αργότερα γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Μακεδονία. Στις 16 Μαΐου 1916, βουλγαρικός στρατός συνεπικουρούμενος από λίγους Γερμανούς εγκαταστάθηκε στο ελληνικό οχυρό Ρούπελ, το οποίο οι (Έλληνες) υπερασπιστές του εκκένωσαν. Οι Βούλγαροι απλώθηκαν στη συνέχεια στην Ανατολική και σε τμήματα της Δυτικής Μακεδονίας. Σε αυτό το κλίμα, Αύγουστο του 1916 βενιζελικοί αξιωματικοί πρωτοστάτησαν στο “Κίνημα της Θεσσαλονίκης” επιδιώκοντας τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, αλλά και την απόκρουση των βουλγαρικών δυνάμεων από ελληνικά εδάφη. Ο Βενιζέλος μετέβη από την Κρήτη όπου είχε συγκροτήσει προσωρινή κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε την ηγεσία του κινήματος στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1916.

Το τραγούδι “Της Αμύνης τα παιδιά”: Για τους πρωταγωνιστές της Τριανδρίας των “επαναστατών” (Βενιζέλος, Κουντουριώτης, Δαγκλής) γράφτηκε “Ο Μακεδών” (αρχικός τίτλος που αναφέρεται στον Ελευθέριο Βενιζέλο) που είναι γνωστότερο από νεότερες διασκευές με τίτλο “Της Αμύνης τα παιδιά”. Έχει καταγραφεί ως παραδοσιακό τραγούδι κι είναι άγνωστος ο στιχουργός και ο συνθέτης του. Οι αρχικοί στίχοι του τραγουδιού ήταν:​ “Ο Μακεδών” _Για τα παιδιά, τη νέα τριανδρία_που έδιωξε από την Αθήνα τα θηρία, που έδιωξε βασιλείς και βουλευτάδες, τους ψευταράδες και τους μασκαράδες.
Και στην Άμυνα εκεί πολεμούν όλοι μαζί _πολεμάει κι ο Βενιζέλος που αυτός θα φέρει τέλος / ο Δαγκλής κι ο Κουντουριώτης θα μας φέρουν την ισότης. Λοιπόν παιδιά του Ελληνικού στρατού μας / δείχτε το δρόμο στον νέο στρατηγό μας / τον ήρωα της Εθνικής Αμύνης που πολεμάει κατά των Γερμανών. Της Αμύνης τα παιδιά διώξανε τον βασιλιά / /και του δώσαν τα πανιά του για να πάει στη δουλειά του / για να πάει στη Γερμανία να τον κάνουνε λοχία. Έλα να δεις σπαθιά και γιαταγάνια / και κάμποσα Βουλγάρικα κεφάλια / /εκεί ψηλά, ψηλά στο Σκρα επάνω / που πολεμάνε κατά του Γερμανού. Της Αμύνης τα παιδιά διώξανε το βασιλιά κλπ.

Το τραγούδι ηχογραφήθηκε από τη δισκογραφική εταιρία Orfeon το 1919-20 στην Κωνσταντινούπολη από το μουσικό σχήμα “Ελληνική Εστουντιαντίνα” με πιθανούς τραγουδιστές τους Γ. Βιδάλη, Λουσιέν Μηλιάρη και Ν. Κλιμιντζά. Τη σημερινή διάδοση το τραγούδι πήρε μετά το 1980 από την ταινία του Κώστα Φέρρη “Ρεμπέτικο” σε μουσική διασκευή του Σταύρου Ξαρχάκου. Παράλληλα, διασκευάστηκαν και οι παραδοσιακοί στίχοι του από τον Νίκο Γκάτσο, παίρνοντας τη μορφή που ακούστηκε από τους πρώτους ερμηνευτές του Νίκο Δημητράτο και Γιώργο Νταλάρα _Η διασκευασμένη μορφή γνωστή σε όλους μας

Ας πάμε στην εγκυκλοπαίδεια «από τη σωστή πλευρά της ιστορίας» το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ να δούμε τι ακριβώς συνέβαινε
1. Τόμος Α΄ σελ. 72-77
Με την κήρυξη του A' παγκόσμιου πολέμου, η Ελλάδα μετατράπηκε σε στίβο ανταγωνισμών των μεγάλων δυνάμεων, με φορείς τον Βενιζέλο και το βασιλιά Κωνσταντίνο. Η μερίδα του Βενιζέλου ήθελε την προσχώρηση της χώρας στην Αντάντ, ενώ η άλλη μερίδα τη συμμαχία με τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία. Η Ελλάδα, όπως είχε διαμορφωθεί η κατάσταση, δεν είχε δυνατότητα επιλογής. Γιατί, αν και επίσημα δε συμμετείχε στον πόλεμο, το έδαφος της από το 1915 το χρησιμοποιούσαν οι Αγγλογάλλοι για τις πολεμικές τους επιχειρήσεις στη Μακεδονία κατά των κεντρικών αυτοκρατοριών.

Τον Ιούλη του 1916, εκδηλώθηκε στη Θεσσαλονίκη το κίνημα της «Εθνικής Αμύνης», με επικεφαλής τον Βενιζέλο, ο οποίος σχημάτισε κυβέρνηση στη μακεδονική πρωτεύουσα. Στη συνέχεια, οι Αγγλογάλλοι προχώρησαν στον αποκλεισμό της Νότιας Ελλάδας και δημιούργησαν, με τον τρόπο αυτό, τις κατάλληλες συνθήκες για να έλθει ο Βενιζέλος στην Αθήνα, να σχηματίσει κυβέρνηση και να σύρει τη χώρα στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ.

Ο Λένιν στηλίτευσε τότε τον οικονομικό και εμπορικό αποκλεισμό της Ελλάδας από τις ανταντικές δυνάμεις, γράφοντας ότι «την Ελλάδα τη στραγγάλισαν οι κύριοι σύμμαχοι... αρπάζοντας με τη βία ένα μέρος του ελληνικού εδάφους..., την απόκλεισαν τα πολεμικά καράβια των Αγγλο- γάλλων και των Ρώσων ιμπεριαλιστών, την Ελλάδα την άφησαν χωρίς ψωμί» .

Οι Έλληνες σοσιαλιστές δεν τήρησαν στην πλειοψηφία τους συνεπή στάση απέναντι σ’ αυτά τα γεγονότα και στον A' παγκόσμιο πόλεμο γενικότερα. Η Φεντερασιόν, ενώ τάχθηκε κατά του πολέμου και της συμμετοχής της Ελλάδας σ’ αυτόν, παρασύρθηκε από την υποκριτική στάση ουδετερότητας της μοναρχικής παράταξης και έθεσε υποψηφιότητα στον αντιβενιζελικό συνδυασμό της Θεσσαλονίκης για τις εκλογές του 1915, παίζοντας αντικειμενικά το παιχνίδι της γερμανόφιλης πολιτικής. Αντίθετα, οι ομάδες του Γιαν- νιού και του Δρακούλη τάχθηκαν με το μέρος του Βενιζέλου, ενώ η Σοσιαλιστική Ένωση του Δημητράτου και οι άλλες οργανώσεις δεν πήραν σαφείς αντιπολεμικές θέσεις. Μόνο ύστερα από διαμαρτυρίες των σοσιαλιστών της Πάτρας, του Βόλου, της Κέρκυρας και άλλων πόλεων οι σοσιαλιστές της Αθήνας και του Πειραιά κυκλοφόρησαν το 1917 προκηρύξεις αποδοκιμασίας της φιλοπόλεμης πολιτικής της κυβέρνησης, με συνέπεια τη δίωξη σοσιαλιστών και το κλείσιμο της θεσσαλονικιώτικης εφημερίδας Αβάντι για τρεις μήνες.

        Οι πρώτες προσπάθειες ενοποίησης των σοσιαλιστικών οργανώσεων

Με την ευρύτερη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών και την εμφάνιση των σοσιαλιστικών οργανώσεων, η έλλειψη πολιτικού κόμματος της ελληνικής εργατικής τάξης έγινε πολύ αισθητή. Έτσι, η Φενταρασιόν, που είχε συνειδητοποιήσει περισσότερο αυτό το γεγονός, πήρε την πρωτοβουλία της σύγκλησης τον Απρίλη του 1915 στην Αθήνα της Πρώτης Πανελλαδικής Σοσιαλιστικής Συνδιάσκεψης, στην οποία συμμετείχαν αντιπρόσωποί της και αντιπρόσωποι της Σοσιαλιστικής Ένωσης, των σοσιαλιστικών κέντρων του Πειραιά, του Βόλου, της Κέρκυρας και της Μυτιλήνης, καθώς και των εφημερίδων Αβάντι και Οργάνωσις. Στη Συνδιάσκεψη δεν πήραν μέρος το Σοσιαλιστικό Κέντρο του Γιαννιού και το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Δρακούλη.

·        Η Συνδιάσκεψη, εκτός από ορισμένες διακηρύξεις για τα δικαιώματα της εργατικής τάξης και την ανάγκη ίδρυσης δικού της κόμματος, δεν πήρε καμιά αξιόλογη απόφαση. Απλώς, ανάθεσε στη Σοσιαλιστική Ένωση να συγκαλέσει το ιδρυτικό συνέδριο του Σοσιαλιστικού Κόμματος, στο οποίο έπρεπε να πάρουν μέρος όλες οι σοσιαλιστικές οργανώσεις της Ελλάδας. Οι διαφορές, όμως, απόψεων ανάμεσα στις οργανώσεις αυτές εξακολουθούσαν να υπάρχουν, με αποτέλεσμα η σύγκληση του συνεδρίου να μην εξασφαλίζει καμιά σχεδόν προοπτική.

·        Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των σοσιαλιστικών οργανώσεων συνεχίστηκαν. Ο Γιαννιός μάλιστα δημοσίευσε πύρινα άρθρα κατά της Φεντερασιόν. Η εμπλοκή, ωστόσο, της Ελλάδας στον πόλεμο και η ανάγκη για την αποκατάσταση της ειρήνης, ιδιαίτερα μετά την αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη 1917 στη Ρωσία, συνέβαλαν στο σχετικό ξεκαθάρισμα των απόψεων ανάμεσα στις σοσιαλιστικές οργανώσεις και στην αριστεροποίηση πολλών απ’ αυτές.

·        Τον Ιούνη του 1917 πραγματοποιήθηκε νέα Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη στην Αθήνα, η οποία αποφάσισε τη συγχώνευση του Σοσιαλιστικού Κέντρου και της Σοσιαλιστικής Ένωσης σε ενιαία οργάνωση με την ονομασία Σοσιαλιστικό Τμήμα των Αθηνών και τη σύγκληση, το Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς, συνεδρίου του πολιτικού κόμματος του ελληνικού προλεταριάτου. Οι διαφωνίες, όμως, εξακολουθούσαν να υπάρχουν, ιδιαίτερα ανάμεσα στο Σοσιαλιστικό Κέντρο και τη Φεντερασιόν, παρά τις προσπάθειες της εφημερίδας Εργατικός Αγών που, με επικεφαλής τον Δημοσθένη Λιγδόπουλο, πάλευε για την υπερνίκηση των διαφωνιών.

2. Τόμος Α1΄ σελ. 211-219 _σσ. οι παραπομπές παρατηρήσεις για διευκόλυνση στο τέλος
4.10. Η διάσπαση της αστικής τάξης στην Ελλάδα (βενιζελικοί - βασιλόφρονες)
Μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους η αντίθεση του Βενιζέλου με το θρόνο και τα παλιότερα αστικά κόμματα δεν είχε οξυνθεί. Στη συνέχεια, η ενδοαστική διαπάλη κλιμακώθηκε στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων και ιδιαίτερα μετά από το ξέσπασμα του Α Παγκόσμιου Πολέμου. Οι ενδοαστικές αντιθέσεις αφορούσαν κυρίως:

·        Τις διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς την προτεραιότητα και τη σκοπιμότητα μιας νέας εδαφικής επέκτασης του ελληνικού αστικού κράτους, καθώς και ως προς το συγκεκριμένο προσανατολισμό των ελληνικών διεκδικήσεων.

·        Τις διαφορετικές επιλογές σχετικά με τις διεθνείς ιμπεριαλιστικές συμμαχίες της χώρας, οι οποίες συνδέονταν άμεσα με το ζήτημα της εδαφικής επέκτασης.

·        Τη διαμάχη σχετικά με τις αρμοδιότητες του θρόνου και της στρατιωτικής ηγεσίας, που περιόριζαν την ισχύ της εκάστοτε αστικής κυβέρνησης και τις δυνατότητες προώθησης μέτρων αστικού εκσυγχρονισμού.

Ταυτόχρονα, η νέα κατάσταση έφερε στο προσκήνιο τους στόχους της ενσωμάτωσης των αλλοεθνών μειονοτήτων, του εκσυγχρονισμού και της ισχυ-ροποίησης του αστικού κράτους, καθώς και της επίτευξης κλίματος «εθνικής ενότητας» και στράτευσης γύρω από την επιδίωξη της «Μεγάλης Ιδέας». ^296. Β. I. Λένιν, Κριτικά σημειώματα για το εθνικό ζήτημα, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1992, σελ. 25.

·        Μια πρώτη έκφραση της διαμάχης, η οποία συχνά έπαιρνε το χαρακτήρα της πολιτειακής διένεξης, ήταν η διαφωνία ανάμεσα στον Βενιζέλο και στο· Κωνσταντίνο αναφορικά με το αν θα έπρεπε να κατευθυνθεί προς την κατάλτγ- ψη της Θεσσαλονίκης, που επιδίωκε ο πρώτος, ή προς την κατάληψη του Μοναστηριού, που υποστήριξε ο δεύτερος.²⁹⁷

·        Σταδιακά, πιο έντονα έπειτα από τη δολοφονία στη Θεσσαλονίκη του Γεωργίου Α΄ _5 (18) Μάρτη 1913, η μια μερίδα της αστικής τάξης συσπειρώθηκε γύρω από το βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ _ο οποίος ήταν πεπεισμένος για τη νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων στον επερχόμενο πόλεμο, που προωθούσε την «πολιτική της ουδετερότητας», στο βαθμό που η γεωγραφική θέση της χώρας δεν επέτρεπε την ενεργή εμπλοκή της στο πλευρό της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα ανέφερε σε τηλεγράφημά του ο Βρετανός πρεσβευτής, Φράνσις Έλιοτ, έπειτα από τη συνάντησή του με το βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ τον Αύγουστο του 1915: «Δεν μπορούσε να έρθει σε θέση να παραδεχτεί ότι το συμφέρον της Ελλάδας απαιτούσε την ήττα της Γερμανίας. Είναι περισσότερο από ποτέ πεπεισμένος ότι η Γερμανία θα νικήσει και είχε λάβει ένα τηλεγράφημα από το Γερμανό αυτοκράτορα που ανακοίνωνε μια σπουδαία νίκη και κατάληψη 120 κανονιών από τη Ρωσία...»²⁹⁸

·        Τα συγκεκριμένα τμήματα της αστικής τάξης εκτιμούσαν ότι μια εξωτερική πολιτική τέτοιας κατεύθυνσης ήταν περισσότερο συμφέρουσα για την αστική τάξη, διότι δεν απαιτούσε την οικονομική επιβάρυνση ενός νέου πολέμου και τα συνεπαγόμενα ρίσκα, ενώ θεωρούσαν πως η διείσδυση ελληνικών κεφαλαίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μέσω της καπιταλιστικής δραστηριότητας της ελληνικής παροικίας. Ταυτόχρονα, βέβαια, προσδοκούσαν και εδαφικά ανταλλάγματα για τη στάση τους στην περίπτωση νίκης των Κεντρικών Δυνάμεων.

Εξάλλου, μέχρι και το 1914 η άποψη που επικρατούσε στην ελληνική αστική τάξη ήταν ότι η Ελλάδα δε διέθετε τη στρατιωτική δυνατότητα να επιβληθεί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μικρασιατικά εδάφη. Το θέμα της επέκτασης των ορίων της Ελλάδας προς τη Μικρά Ασία τέθηκε μόνο προς το τέλος του 1914, όταν η Βρετανία υπέδειξε την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης ως εδαφικό αντάλλαγμα σε περίπτωση συμμετοχής της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας (Αντάντ), εναντίον της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας (Κεντρικών Δυνάμεων). Η επιλογή του Βενιζέλου για είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ με στόχο την ενσωμάτωση της Μικρά Ασίας στο ελληνικό κράτος ήταν καθοριστική για την όξυνση της διαπάλης. Γενικά, οι επεκτατικοί «αλυτρωτικοί» στόχοι του Βενιζέλου και η επιλογή της σταθερής συμπόρευσης της Ελλάδας με τη Βρετανία υπήρχαν πριν εκ- φράσει ανοιχτά τη συγκεκριμένη επιλογή. Το Δεκέμβρη του 1912 και το Γενάρη του 1913 είχε σχετικές συνομιλίες με τον υπουργό Οικονομικών της Βρετανίας Λόιντ Τζορτζ και τον υπουργό Ναυτικών Ουίνστον Τσόρτσιλ. Μόλις ξέσπασε ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος έσπευσε να προσφέρει τη συμμαχία της Ελλάδας στην Αντάντ, η οποία αρχικά απέκρουσε την προσφορά για να μην προκαλέσει την Τουρκία και τη Βουλγαρία, που κρατούσαν ακόμα τυπικά στάση ουδετερότητας. Πριν την έκρηξη του Α Παγκόσμιου Πολέμου ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός είχε απορρίψει σε συζήτηση στη Βουλή την κατάληψη των περιοχών Σερρών, Δράμας και Καβάλας ως ασύμφορη και επικίνδυνη κατεύθυνση για την επέκταση των εδαφικών ορίων του ελληνικού κράτους.²⁹⁹ Ο προσανατολισμός του προς τις μικρασιατικές ακτές ενισχύθηκε μετά από την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, που τερμάτισε το Β' Βαλκανικό Πόλεμο. Ο στόχος της συγκεκριμένης εδαφικής επέκτασης ενισχύθηκε προπαγανδιστικά με την επίκληση της προστασίας από τις οθωμανικές διώξεις της ισχυρής ελληνικής μειονότητας. Το 1914 λειτουργούσαν 1.500 ελληνικά σχολεία με 4.000 δασκάλους και 150.000 μαθητές.³⁰⁰

Συνεχής ήταν η προσπάθεια του Βενιζέλου
για τη διαμόρφωση στενής συμμαχικής σχέσης με τη Βρετανία.

Σε υπόμνημά του προς το βασιλιά, στις αρχές Σεπτέμβρη 1914, ο Βενιζέλος προεξοφλούσε την επικράτηση της Βρετανίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Μετά από τη βρετανική αποστολή των Νόελ και Τσαρλς Μπάξτον στην Αθήνα το Δεκέμβρη του 1914 ο Βενιζέλος θεώρησε ότι οι περιοχές που απέμεναν προς διάθεση για εδαφική επέκταση της Ελλάδας περιορίζονταν. Η Βρετανία εμφανίστηκε να υπόσχεται στη Ρωσία τον έλεγχο των Στενών των Δαρδανελίων, στη Βουλγαρία τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Μακεδονίας και στη Σερβία την επέκταση προς την Αδριατική. Με τρία διαδοχικά υπομνήματά του προς το βασιλιά, ο Βενιζέλος επέμενε στη σκοπιμότητα σταθερής σύνδεσης με τα βρετανικά συμφέροντα.

·        Την εξωτερική πολιτική Βενιζέλου, καθώς και την προσπάθεια αστικού εκσυγχρονισμού (αναθεώρηση Συντάγματος, αναγκαστικές απαλλοτριώσεις γι’ αποκατάσταση ακτημόνων, διανομή εθνικών γαιών κλπ.), στήριξαν σταθερά οι εκπρόσωποι του εφοπλιστικού, βιομηχανικού και εμπορικού κεφαλαίου στη συντριπτική πλειοψηφία τους. Οι εμπορικοί σύλλογοι της χώρας υποδείκνυαν υποψήφιους στο Κόμμα των Φιλελευθέρων ήδη από τις εκλογές του Νοέμβρη 1910.³⁰¹ Οι εγκατεστημένοι στη Μ. Βρετανία Έλληνες εφοπλιστές χρηματοδότησαν την πολυτελή έκδοση του χάρτη της «Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» στο Λονδίνο σε 100 χιλιάδες αντίτυπα.³⁰²

·        Το εφοπλιστικό και γενικότερα το βιομηχανικό κεφάλαιο, που είχε παραδοσιακούς δεσμούς με τη Μ. Βρετανία, προσδοκούσε ότι η επέκταση της εγχώριας αγοράς θα εξασφάλιζε την οικονομική κυριαρχία του σε περιοχές που μέχρι τότε δρούσε ως αστική τάξη της διασποράς.

·        Σε γεωγραφικό επίπεδο, οι Φιλελεύθεροι διέθεταν ισχυρά εκλογικά ερείσματα στους ελληνικούς πληθυσμούς των «Νέων Χωρών»,³⁰³ οι οποίοι θεωρούσαν την απελευθέρωσή τους αποτέλεσμα των στρατιωτικών και διπλωματικών επιτυχιών της κυβέρνησης Βενιζέλου. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αντίθετης προς τον Βενιζέλο στρατηγικής αντίληψης έπαιξαν ο αντισυνταγματάρχης του Γενικού Επιτελείου Στρατού Ιωάννης Μεταξάς και ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Στρέιτ, που θεωρούσε ως θέμα αρχής την εξωτερική πολιτική της «ουδετερότητας της Ελλάδας».Ο I. Μεταξάς σε υπόμνημά του στις αρχές του 1914 απάντησε διεξοδικά στις θέσεις του Βενιζέλου. Τόνισε ότι η κατοχή εκ μέρους της Ελλάδας ορισμένων παραλιακών περιοχών της Μικρός Ασίας θα οδηγούσε σε ανεπιθύμητη κλιμάκωση και μεγάλη πολεμική εμπλοκή, αφού δε θα κατέβαλε την ισχύ της Τουρκίας, η οποία διέθετε μεγάλη ενδοχώρα. Ως εκ τούτου, θ’ απαιτούσε επιπλέον μεγάλη αύξηση στρατιωτικών δυνάμεων και δαπανών. Τέλος, θα έδινε νέο στρατηγικό πλεονέκτημα στη Βουλγαρία για παρέμβαση στην περιοχή, παρά την ήττα της στους Βαλκανικούς Πολέμους.³⁰⁴ Ο I. Μεταξάς απέρριψε την πρόταση του Βενιζέλου να συμμετάσχει η Ελλάδα στις πολεμικές επιχειρήσεις για τον έλεγχο των Δαρδανελίων στο πλευρό της Αντάντ, επικαλούμενος τον κίνδυνο βουλγαρικής επίθεσης στη Μακεδονία και την εξαιρετικά αμφίβολη έκβαση των επιχειρήσεων.

Σε αυτήν τη σύγκρουση αποτυπώθηκε η στάση της στρατιωτικής ηγεσίας στο πλευρό του θρόνου απέναντι στην αστική κυβέρνηση. Ο θεσμός του Συμβουλίου του Στέμματος³⁰⁵ δεν μπορούσε να οδηγήσει σε προωθητικό συμβι-βασμό. Οι πρώην πρωθυπουργοί (Γ. Θεοτόκης, Δ. Ράλλης, Στ. Δραγούμης, Κ. Μαυρομιχάλης) στήριζαν ουσιαστικά το βασιλιά Κωνσταντίνο. Το βασιλιά στήριζαν και η Εθνική Τράπεζα (ΕΤΕ), οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, αλλά και μεγάλο μέρος των μικροϊδιοκτητών αγροτών της «Παλαιός Ελλάδας», η πλειοψηφία των μόνιμων ανώτερων κρατικών υπαλλήλων, οι βιοτέχνες που επιθυμούσαν ισχυρή κρατική προστασία.

Σε γεωγραφικό επίπεδο, το βασιλικό στρατόπεδο είχε ισχυρά εκλογικά ερείσματα στην «ΠαλαιοΕλλάδα» και στη μουσουλμανική και σλαβόφωνη μειονότητα στις «Νέες Χώρες». Σημαντική ήταν η σύγκρουση του Βενιζέλου με το διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Ιωάννη Ευταξία το Νοέμβρη του 1914, με αφορμή το αίτημα της τράπεζας να επεκταθεί το εκδοτικό της προνόμιο στις «Νέες Χώρες», ως αντάλλαγμα της κάλυψης των αυξανόμενων τραπεζικών αναγκών. Ο Βενιζέλος έφερε τότε νόμο για έγκριση της διοίκησης της ΕΤΕ από το υπουργικό συμβούλιο, δηλαδή ενίσχυση του κρατικού ελέγχου στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Η Εθνική Τράπεζα είχε, επίσης, ιδρύσει τη Λαϊκή Τράπεζα (1905), που αποτελούσε βραχίονα στήριξης των μικρών βιοτεχνιών στον ανταγωνισμό τους με τους βιομήχανους.

Στην εργατική τάξη σημειώθηκε μεταστροφή. Αρχικά, η πλειοψηφία υποδέχτηκε θετικά την πολιτική Βενιζέλου, τις νομοθετικές ρυθμίσεις για θέματα εργατικής νομοθεσίας (υγιεινή και ασφάλεια, ωράριο εργασίας, προστασία γυναικών και ανηλίκων) και το πλαίσιο οργάνωσης του εργατικού συνδικαλισμού. Ωστόσο, οι πολεμικές αναμετρήσεις έφεραν απότομη πτώση του βιοτικού επιπέδου, ανθρώπινες απώλειες και μεγάλες στερήσεις. Έτσι, σταδιακά σημα-ντικό τμήμα εργατών στράφηκε ενάντια στην πολιτική του Βενιζέλου.

Μετά από την άρνηση του Συμβουλίου του Στέμματος και στις δύο συνεδριάσεις του _19 και 20 Φλεβάρη (4 και 5 Μάρτη) 1915, ν’ αποδεχτεί τις προτάσεις συνεργασίας της Ελλάδας με την Αντάντ με αντάλλαγμα εδάφη της Μικρός Ασίας, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε _21 Φλεβάρη (6 Μάρτη). Πρωθυπουργός ανέλαβε ο φιλοβασιλικός Δημήτριος Γούναρης _24 Φλεβάρη (9 Μάρτη) 1915, που παραιτήθηκε τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, έπειτα και από την εκλογική νίκη των Φιλελευθέρων _31 Μάη (13 Ιούνη) 1915. Σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση Βενιζέλου, που παραιτήθηκε _23 Σεπ (6 Οκτ) 1915, επί της ουσίας παύτηκε από το βασιλιά.³⁰⁶ Στο μεταξύ, στις 17 (30) Σεπτέμβρη 1915 αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη τα πρώτα γαλλικά αγήματα υπό το στρατηγό Σαράιγ και ακολούθησαν τμήματα του βρετανικού στρατού.³⁰⁷ Στις 6 (19) Δεκέμβρη 1915 πραγματοποιήθηκαν εκλογές, από τις οποίες το κόμμα των Φιλελευθέρων απείχε.³⁰⁸

·        Μερικούς μήνες αργότερα, με την ενθάρρυνση του ελληνικού επιτελείου, βουλγαρικός στρατός κατέλαβε αμαχητί το οχυρό του Ρούπελ _15 (28) Μάη 1916. Τη διαταγή της παράδοσης είχε δώσει ο πρωθυπουργός Σκουλούδης.³⁰⁹ Το ίδιο διάστημα _23 Μάη (5 Ιούνη) οι Αγγλογάλλοι κήρυξαν επίσημα τον αποκλεισμό της Ελλάδας.³¹⁰ Ο εμπορικός αποκλεισμός από την Αντάντ των περιοχών που βρίσκονταν υπό τη διοίκηση της κυβέρνησης της Αθήνας («ΠαλαιοΕλλάδα») και η δέσμευση των πλοίων που βρίσκονταν στα λιμάνια χωρών της Αντάντ τον Ιούνη του 1916 είχαν ως αποτέλεσμα να σημειωθεί τραγική έλλειψη σε τρόφιμα, να πεθάνουν χιλιάδες από την πείνα και να εξαπλωθούν μολυσματικές ασθένειες.³¹¹

·        Ο Βενιζέλος δικαιολόγησε απόλυτα την απροκάλυπτη ξένη στρατιωτική επέμβαση. Δημοσίευσε τηλεγράφημα που έστειλε ο ίδιος στο Γάλλο πρωθυπουργό Μπριάν και κατέληγε: «Αι Προστάτιδες Δυνάμεις ενήργησαν ως γονείς εν τη πληρότητι των δικαιωμάτων των.»³¹²

·        Στις 17 (30) Αυγούστου 1916 πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από φιλοβενιζελικούς αξιωματικούς και με την καθοδήγηση του Βενιζέλου το Κίνημα «Εθνικής Άμυνας», που στρεφόταν ενάντια στην κυβέρνηση των Αθηνών. Μετά από ένα μικρό διάστημα, ο Βενιζέλος πήγε στα Χανιά, όπου κήρυξε επανάσταση. Στη συνέχεια, κατέληξε στη Θεσσαλονίκη, όπου στις 22 Σεπτέμβρη (5 Οκτώβρη) εγκατέστησε Προσωρινή Κυβέρνηση φιλική προς την Αντάντ.³¹³ Το γεγονός αυτό αποτύπωνε τη διάσπαση της αστικής τάξης και στο επίπεδο του κρατικού μηχανισμού. Η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης συνηγόρησε στην καταστολή των συνδικάτων και κάθε υποψίας αμφισβήτησης της Αντάντ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και στα έντυπα της Θεσσαλονίκης είχε επιβληθεί γαλλική λογοκρισία, ενώ την τήρηση της τάξης ανέλαβε ο γαλλικός στρατός. Πιο συγκεκριμένα, έπειτα από την κατάληψη της Καβάλας από τους Βούλγαρους και υπό το πρόσχημα της προστασίας των στρατιωτικών δυνάμεων της Αντάντ, ο Γάλλος στρατιωτικός Σαράιγ εξουσιοδοτήθηκε από την κυβέρνησή του να επιβάλει το στρατιωτικό νόμο στη Θεσσαλονίκη (Μάης 1916), στηρίζοντας την περισσότερο αδιάλλακτη στάση της Γαλλίας απέναντι στην κυβέρνηση της Αθήνας. Και αυτό, παρά τις διαφωνίες της βρετανικής πλευράς, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Βρετανός στρατηγός Μιλν σε τηλεγράφημά του.³¹⁴ Επιβαρυντικές για τον ελληνικό πληθυσμό, τόσο τον ντόπιο όσο και των νησιών, ήταν στη συνέχεια και οι προσπάθειες της κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης να συγκροτήσει στρατιωτικά σώματα -συχνά με μεθόδους βίαιης στρατολόγησης- για να πολεμήσουν στο πλευρό της Αντάντ. Οι αρνήσεις στράτευσης, καθώς και οι λιποταξίες ήταν συχνές όσο και μαζικές σε πολλές περιπτώσεις.³¹⁵

Τα κράτη της Αντάντ επικαλέστηκαν τα δικαιώματά τους ως «Προστάτιδες Δυνάμεις» από καταβολής του ελληνικού κράτους για να δικαιολογήσουν την επέμβασή τους. Αφόπλισαν ουσιαστικά τις δυνάμεις του Κωνσταντίνου, επιβάλλοντας τη γενική αποστράτευση. Όμως, την αποστράτευση διαδέχτηκε η δημιουργία Συνδέσμων Επιστράτων, της πρώτης μαζικής στρατιωτικοπολιτι- κής οργάνωσης στην Ελλάδα, με σχεδόν 200.000 μέλη. Οι επίστρατοι δήλωναν τυφλή πίστη στον Κωνσταντίνο και για την οργάνωσή τους ασχολήθηκε άμεσα ο I. Μεταξάς.³¹⁶

Οι σύλλογοι επίστρατων άρχισαν να εμφανίζονται έπειτα από την απαίτηση της Αντάντ γι’ αποστράτευση _8 (21) Ιούνη 1916 και την επιστροφή των στρατιωτών στον τόπο κατοικίας τους. Η ομοιότητα των ψηφισμάτων τους, η διασπορά τους σε όλη την «ΠαλαιοΕλλάδα» και η ανοχή των επίσημων αρχών στη δράση τους αποδεικνύουν την ύπαρξη ενιαίας πολιτικής τους καθοδήγησης. Όπως αναφέρει ο Γ. Βεντήρης: «Εχθροί και φίλοι της βασιλικής πολιτικής εβεβαίωσαν επανειλημμένως ότι την πρωτοβουλία του στρατού των επιστράτων είχεν ο υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ιωάννης Μεταξάς, μετά του Γερμανού στρατιωτικού ακόλουθου Φαλκενχάουζεν.»³¹⁷

Η μαζικοποίηση των συλλόγων των επίστρατων αντανακλούσε το λαϊκό αίσθημα εναντίον της επέμβασης της Αντάντ και τη δυσαρέσκεια από τις συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις, αλλά και την επιρροή που ασκούσε ο βασιλιάς σε μικροαστικά στρώματα. Η φιλοβασιλική αστική πτέρυγα αξιοποίησε τη δυσαρέσκεια για να εδραιώσει την πολιτική ηγεμονία της στις αγροτικές λαϊκές μάζες και σε τμήματα των μικροαστών των πόλεων, ιδιαίτερα στην «ΠαλαιοΕλλάδα». Οι επίστρατοι, σε συνεργασία με τις στρατιωτικές δυνάμεις που παρέμεναν πιστές στην κυβέρνηση της Αθήνας, φοιτητές και άλλους εθελοντές, κατόρθωσαν στις 18 Νοέμβρη (1 Δεκέμβρη) 1916 να καθηλώσουν το γαλλικό στρατό που προέλαυνε για να την καταλάβει, προξενώντας του αρκετές ανθρώπινες απώλειες και αιχμαλωτίζοντας άλλες δυνάμεις του.³¹⁸ Τις ίδιες μέρες οι επίστρατοι αξιοποιήθηκαν και για να εξαπολύσουν πογκρόμ εναντίον των υποστηρικτών του Βενιζέλου, των οποίων τα σπίτια και τα καταστήματα σημάδευαν τις προηγούμενες μέρες χρησιμοποιώντας κόκκινη λαδομπογιά.³¹⁹ Ξυλοδαρμοί, δημόσιες διαπομπεύσεις, εισβολές σε σπίτια και λεηλασίες εντάσσονταν στο ενεργητικό της δράσης τους.320 Εκείνες τις μέρες σημειώθηκαν: «35 φόνοι, 922 φυλακίσεις, 503 περιπτώσεις λεηλασίας και 980 απελάσεις και εκτοπίσεις...»³²¹

Στις 24 Νοέμβρη (7 Δεκέμβρη) 1916 η Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης διακήρυξε σε διάγγελμά της ότι: «Από της στιγμής αυτής ο βασιλεύς Κωνσταντίνος είναι έκπτωτος του θρόνου του.» Την ίδια μέρα κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας και της Βουλγαρίας.³²²  Στις 12 (25) Δεκέμβρη 1916 πραγματοποιήθηκε στο Πεδίον του Άρεως το ανάθεμα στον Βενιζέλο. Χιλιάδες κόσμου συγκεντρώθηκαν και έριξαν από μια πέτρα, σε μια σύναξη που ηγούνταν ο αρχιεπίσκοπος Θεόκλητος και τα μέλη της Ιεράς Συνόδου, οι αρχηγοί των κομμάτων, καθηγητές, αυλικοί, αξιωματικοί κ.ά.³²³

Φυσικά, ο προσανατολισμός που υιοθετούσαν τα αντιμαχόμενα τμήματα της αστικής τάξης δεν ήταν πάγιος και αμετάβλητος.³²⁴ Έτσι και αλλιώς, το εκκρεμές των συμμαχιών καθοριζόταν και από αντιθέσεις μέσα στους κόλπους της Αντάντ. Επιπρόσθετα, στην έκβαση και στην οξύτητα της ενδοαστικής διαμάχης επιδρούσαν οι κινήσεις των ανταγωνιστικών βαλκανικών αστικών τάξεων, που εποφθαλμιούσαν εδάφη της ελληνικής επικράτειας ή εδάφη που διεκδικούσε και το ελληνικό αστικό κράτος, πατώντας και στην ύπαρξη εθνικών μειονοτήτων. Υπό αυτό το πρίσμα, οι πολεμικές επιχειρήσεις της Ιταλίας (η οποία αρχικά ήταν ουδέτερη και στη συνέχεια τάχτηκε με το μέρος της Αντάντ) στη Βόρεια Ήπειρο και της Βουλγαρίας (συμμάχου των Κεντρικών Δυνάμεων) στη Μακεδονία και στη Θράκη όξυναν τη διαμάχη για το διεθνή προσανατολισμό της Ελλάδας.

Η επικράτηση της βενιζελικής παράταξης και η επιστροφή του Βενιζέλου στον πρωθυπουργικό θώκο _14 (27) Ιούνη 1917 πραγματοποιήθηκε μετά από την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου _30 Μάη (12 Ιούνη) από τα στρατεύματα της Αντάντ. Η εκθρόνιση του Κωνσταντίνου παρουσιάστηκε από τον ίδιο ως παραίτηση υπέρ του διαδόχου Αλέξανδρου. Στην πραγματικότητα, υπό την πίεση της Γαλλίας, η βρετανογαλλική συνδιάσκεψη που έλαβε χώρα στο Λονδίνο στις 16-17 (29-30) Μάη, μετά και από την επιβολή σκληρού αποκλεισμού της Αθήνας, πήρε αποφάσεις που προετοίμαζαν τη στρατιωτική επικράτηση και τη βίαιη εκθρόνιση του Κωνσταντίνου (στρατιωτική επιχείρηση που θα ξεκινούσε από τη Θεσσαλία για να φτάσει να καταλάβει όλα τα εδάφη ως τον Ισθμό της Κορίνθου). Επίσης, η συνδιάσκεψη όρισε τον Μ. Ζονάρ ως εκπρόσωπο των Αγγλογάλλων στην Αθήνα.
_______________________

·        ³²⁴. Ενδεικτική ήταν η πρόταση του Γούναρη (Απρίλης 1915) στην Αντάντ να εισέλθει η Ελλάδα υπό όρους στον πόλεμο. Από την άλλη πλευρά, η Μ. Βρετανία είχε προτείνει στην κυβέρνηση την είσοδο στον πόλεμο με αντάλλαγμα την Κύπρο [16 (29) Οκτώβρη 1915].

·        ²⁹⁷. Γιάνης Κορδάτος, Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τόμ. XIII, εκδ. 20ός Αιώνας, Αθήνα, 1957, σελ. 292-293.

·        ²⁹⁸. 0.371, τ. 2268, «Elliot προς Grey», 18.8.1915, αρ. 682, τηλεγράφημα, όπως παρα-τίθεται στο Χρίστος Α. Θεοδοόλου, Η Ελλάδα και η , έκδ. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», Χανιά, 2011, σελ. 231.

·        ²⁹⁹. Σωτήρης Ριζάς, Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2015, σελ.15.

·        ³⁰⁰. Ό.π., σελ. 17 και Γ. Βεντήρης, Η Ελλάς του 1910-1920, τόμ. Α, εκδ. Πυρσός, Αθήνα, 1931, σελ. 261-264.

·        ³⁰¹. Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος, 1915 Ο εθνικός διχασμός, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2015, σελ. 242.

·        ³⁰². Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος, ό.π., 2015, σελ. 244.

·        ³⁰³. Οι «Νέες Χώρες» αφορούσαν τις περιοχές που προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα μετά από τους Βαλκανικούς Πολέμους. Αντίστοιχα, οι περιοχές που συναπάρτιζαν την ελληνική επικράτεια πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους αναφέρονται ως «Παλαιά Ελλάδα».

·        ³⁰⁴. Σωτήρης Ριζάς, Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2015, σελ. 23.

·        ³⁰⁵. Στο Συμβούλιο του Στέμματος συμμετείχε ο βασιλιάς, οι εν ζωή πρώην πρωθυπουργοί και ο επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

·        ³⁰⁶. Γιάνης Κορδάτος, Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τόμ. XIII, εκδ. 20ός Αιώνας, Αθήνα, 1957, σελ. 440-441.

·        ³⁰⁷. Γιάνης Κορδάτος, Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τόμ. XIII, εκδ. 20ός Αιώνας, Αθήνα, 1957, σελ. 439.

·        ³⁰⁸. Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, έκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα, 1982, σελ. 318.

·        ³⁰⁹. Ό.π., σελ. 319.

·        ³¹⁰. Γιάνης Κορδάτος, ό.π., σελ. 449.

·        ³¹¹. Χρίστος Α. Θεοδούλου, Η Ελλάδα και η Αντάντ, έκδ. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Με-λετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», Χανιά, 2011, σελ. 333.

·        ³¹². Γεώργιος Βεντήρης, Η Ελλάς του1910-1920, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1970, σελ. 150.

·        ³¹³. Douglas Dakin, ό.π., σελ. 322-323.

·        ³¹⁴. Γενικός αξιωματικός Διοίκησης Στρατού Θεσσαλονίκης προς Ε.Γ.Α.Ε., Θεσσαλονίκη 3 Ιούνη 1916, αρ. 1.416, τηλεγράφημα, όπως παρατίθεται στο Χρίστου Α. Θεοδούλου, Η Ελλάδα και η Αντάντ, έκδ. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», Χανιά, 2011, σελ. 333.

·        ³¹⁵. Στην Ήπειρο, π.χ., από τους 7.200 υπόχρεους στράτευσης προσήλθαν μόλις οι 3.850, ενώ στη Θεσσαλία οι λιποτάκτες έφτασαν τους 6.000 (Γιώργος Μαργαρίτης, «Η εμπόλεμη Ελλάδα, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Μακεδονικό Μέτωπο, Ουκρανία», στο Συλλογικό, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τόμ. 6, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ. 79-80.)

·        ³¹⁶. Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος, 1915 Ο εθνικός διχασμός, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2015, σελ. 85.

·        ³¹⁷. Γεώργιος Βεντήρης, Η Ελλάς του1910-1920, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1970, σελ. 150.

·        ³¹⁸. Γιάννης Μουρέλος, Τα «Νοεμβριανά»του 1916, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2006, σελ. 146.

·        ³¹⁹. Σπόρος Μαρκέτος, «Τα Νοεμβριανά», Ε-Ιστορικά, 16.11.2000, σελ. 12-13.

·        ³²⁰. Γιάνης Κορδάτος, Οι τρεις Γλύξμπουργκ,εκδ. Μπάυρον, Αθήνα, 1977, σελ. 50.

·        ³²¹. Νίκος Αλιβιζάτος, Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στη νεοελληνική ιστορία 1880- 2010, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2011, σελ. 232.

·        ³²². Γιάνης Κορδάτος, Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τόμ. XIII, εκδ. 20ός Αιώνας, Αθήνα, 1957, σελ. 465.

·        ³²³. Ό.Π., σελ. 467.

 

 

 

 

Τα τρένα που έρχονται από το Νότο

Il treno che viene dal sud
Non porta soltanto Marie
Con le labbra di corallo
E gli occhi grandi così
Porta gente, gente nata tra gli ulivi
Porta gente che va a scordare il sole
Ma è caldo il pane
Lassù nel nord

Nel treno che viene dal sud
Sudore e mille valigie
Occhi neri di gelosia
Arrivederci Maria
Senza amore è più dura la fatica
Ma la notte è un sogno sempre uguale
Avrò una casa
Per te e per me

Dal treno che viene dal sud
Discendono uomini cupi
Che hanno in tasca la speranza
Ma in cuore sentono che
Questa nuova, questa bella società
Questa nuova, grande società
Non si farà
Non si farà

Το τρένο που έρχεται από το νότο
Δεν φέρνει μόνο Μαρίες
Με τα κοραλλένια  χείλη
Και μάτια τόσο… τόσο μεγάλα
Φέρνει ανθρώπους, ανθρώπους που γεννήθηκαν ανάμεσα στις ελιές

Φέρνει ανθρώπους που πάνε να ξεχάσουν τον ήλιο
Αλλά το ψωμί είναι ζεστό
Εκεί πάνω στο βορρά
Στο τρένο που έρχεται από το νότο

Ιδρώτας και χίλιες βαλίτσες
Μάτια μαύρα από ζήλια
Αντίο _ Αντίο Μαρία
Χωρίς αγάπη, ο αγώνας πιο δύσκολος
Αλλά η νύχτα είναι πάντα ένα όνειρο το ίδιο…
Θα κάνω ένα σπίτι

Για σένα και για μένα
Από το τρένο που έρχεται από το νότο
Κατεβαίνουν ζοφεροί άντρες
Που έχουν την ελπίδα στις τσέπες τους

Αλλά στις καρδιές τους νιώθουν ότι
Αυτή η νέα, αυτή η όμορφη κοινωνία
Αυτή η νέα, η μεγάλη κοινωνία
Δεν θα γίνει πραγματικότητα
     Δεν …

Ο Sergio Endrigo είχε μια σημαντική σχέση με το Piccolo Teatro του Μιλάνου, όπου το 1970 έκανε το ντεμπούτο του με μια θεατρική παράσταση και ηχογράφησε ζωντανά το διάσημο διπλό άλμπουμ του "L'arca di Noè", συνδυάζοντας τραγούδια και παρλάτα, ξεκινώντας την καριέρα του και ως τραγουδοποιός_για την ιστορία επέστρεψε στη σκηνή του Μιλάνου, σε ένα μικρό θέατρο _το  “Verga”, ξανά το 2000, με μεγάλη επιτυχία (πλήθος κόσμου, εκατοντάδες απέξω, θυμίζοντας τραγούδια όπως τα “Canzone per te”, “Io che amo solo te” και “Adesso si”. Ένα ρεπερτόριο επιτυχιών για τον τραγουδοποιό, ο οποίος, συνοδευόμενος από το φίλο του Andrea Pistilli, ερμήνευσε και πιο πρόσφατα ...

Ήταν 1967. Στις αρχές της δεκαετίας, η μεγάλη μετανάστευση από τον Νότο προς τον Βορρά, που εξακολουθούσε να κυριαρχείται από ημερομίσθιους εργάτες, είχε ξεκινήσει. Οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις σαρωτικές: Η πλούσια για το κεφάλαιο _γεμάτη μεγάλες φάμπρικες περιοχή από την Emilia Romagna και πάνω Lombardia (με κέντρο το Μιλάνο) και Piemonte (Τορίνο με πάνω από 250.000 βιομηχανικούς εργάτες _από αυτούς 100.000 με επίκεντρο τη Fiat και παραγωγή σταθερά πάνω από 1.4 εκατομμύρια αυτοκίνητα το χρόνο) βιομηχανοποιούνταν ραγδαία χάρη στην ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία, τις δημόσιες επενδύσεις, τον εκσυγχρονισμό του μεταποιητικού συστήματος με την εθνικοποίηση των τηλεπικοινωνιών από την πρώιμη αριστερά κεντροαριστερά και την ώθηση των μεγάλων κρατικών εταιρειών, ENI, IRI και STET.

Μια ιστορική μετανάστευση, που _προσωπικά θυμόμαστε, η οποία μεταμόρφωσε τις μεγάλες και μικρές πόλεις του Βορρά, ειδικά το Τορίνο και το Μιλάνο. Η ζήτηση στη δημογραφική άνθηση της Ευρώπης ήταν ισχυρή και η Ιταλία ήταν το κατάλληλο κράτος για να την αντιμετωπίσει. Χάρη, πάνω απ 'όλα, σε αυτή τη μεγάλη αιμορραγία εργατικού δυναμικού από το φτωχό νότο (Σικελία Καλαβρία και μέχρι τη Νάπολη) έως και 5 εκατομμυρίων ανθρώπων, η χώρα έγινε η έκτη πιο βιομηχανοποιημένη χώρα στον κόσμο, με ταχύτητα που δικαιολογούσε τον ορισμό Miracolo italiano (Ιταλικού Θαύματος).

 "Στρατηγική της έντασης" - "Strage di Stato" | Όταν το αστικό κράτος δείχνει τα δολοφονικά δόντια του

Η μετανάστευση, όπως θα συνέβαινε ξανά 30 χρόνια αργότερα, αν και με διαφορετικούς, ξένους μετανάστες, δεν συνέβη χωρίς εντάσεις, κρίσιμα ζητήματα και περιορισμούς στην υποδοχή ανθρώπων, καθώς και δυσκολίες στην ενσωμάτωση. Στη μουσική, δύο τραγουδοποιοί, φίλοι αλλά με διαφορετικές απόψεις, έγραψαν δύο τραγούδια που σχολίαζαν αυτή τη μεγάλη αλλαγή. Ο Bruno Lauzi (Μπρούνο Λάουτσι), με το τραγούδι του "La donna del sud" του 1966, υιοθέτησε ένα θετικό και αισιόδοξο όραμα _ψεύτικο όμως για τη μεγάλη μετανάστευση: τη γυναίκα από τον νότο που φέρνει ομορφιά και ειλικρίνεια σε έναν βορρά που προφανώς τις χρειάζεται και κοινωνικά, μια συμβολική εικόνα που υπονοεί (τραβώντας από τα μαλλιά την πραγματικότητα) μια φιλόξενη υποδοχή σε αυτή την εισβολή νέων δυνάμεων.

Η Γυναίκα από τον Νότο _Στίχοι & Μουσική: Bruno Lauzi (1966)

Μια γυναίκα ονόματι Μαρία

έφτασε απόψε από τον νότο,

έφτασε με το treno del sole,

αλλά έφερε κάτι περισσότερο...

Έφερε τα κοραλλένια της χείλη,

και τα μάτια της είναι τόσο μεγάλα

__κανείς δεν τη φίλησε ποτέ,

δεν είπε ποτέ ναι σε κανέναν.

Ω, Μαρία, ω, Μαρία, ω, Μαρία.

Άφησε κάτω ένα καλάθι με πορτοκάλια

και μου έδωσε το χέρι της για να μπορέσω

να την πάρω μακριά για πάντα,

να την κρατήσω μαζί μου για πάντα.

Την πήρα από το χέρι, γελώντας,

και δεν την άφησα ποτέ,

μετά τρέξαμε γρήγορα στον άνεμο,

για να μην μας βρουν εδώ κάτω...

Ω, Μαρία, ω, Μαρία, ω, Μαρία.

Ο Sergio Endrigo (Σέρτζο Εντρίγκο), δεν συμμεριζόταν αυτό το “όραμα” και λίγους μήνες αργότερα έγραψε την απάντηση στο τραγούδι του Λάουτσι, "Il treno che viene dal sud", στο οποίο θυμάται με δυνατές και ρεαλιστικές εικόνες ότι το ταξίδι από τον νότο στον βορρά δεν έγινε για διακοπές. Στον τρίτο στίχο, ωστόσο, προχωρά παραπέρα και φαινομενικά προβλέπει την αρχή του τέλους _ Ένας Sergio που αισθανόταν κομμουνιστής και κάθε φορά που τον προσκαλούσαν σε Φεστιβάλ της Unità δήλωνε καυστικά παρών ακόμη και με τους στίχους του διάσημου τραγουδιού “Se il primo maggio a Mosca” _ “Αν η Πρωτομαγιά ήταν στη Μόσχα” το οποίο σκιαγραφεί μια εικόνα ελπίδας και εξιδανίκευσης της Σοβιετικής Ένωσης, μέσα από μια πάντα ηλιόλουστη Πρωτομαγιά, ωστόσο, στην πραγματικότητα αντανακλά την επακόλουθη απογοήτευση, μετατρέποντάς το σε έναν μελαγχολικό ύμνο για το τέλος.

Μια θέση, που φαίνεται και είναι πιο ριζοσπαστική από την τότε αντιπολίτευση PCI-PSIUP (ΚΚ Ιταλίας +). Μια οπορτουνιστική αντιπολίτευση που δεν ήταν αντίθετη στις “προοπτικές” που προσέφερε η βιομηχανική ανάπτυξη στους ανέργους, τους υποαπασχολούμενους και τους εργάτες του νότου και τις συζύγους τους, οι οποίοι μακριά από τα συνδικάτα έκαναν το άλμα (στο κενό) προς μόνιμες θέσεις εργασίας, ένα άλμα στην ποιότητα την εργασία και τη ζωή που αναπόφευκτα συνοδεύτηκε από ένα άλμα χειραφέτησης από τον καταναλωτισμό και τις προγονικές συνήθειες στην οικογενειακή και κοινωνική ζωή.
⁽⁺⁾Το PSIUP (Partito Socialista Italiano di Unità Proletaria - Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας) ήταν ένα κόμμα που υπήρξε σε δύο φάσεις: αρχικά (1943-1947) ως όνομα του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος και κυρίως από το 1964 έως το 1972, όταν σχηματίστηκε από την αριστερή πτέρυγα του PSI (Σοσιαλιστικού Κόμματος), αντιδρώντας στη συνεργασία με τους Χριστιανοδημοκράτες και ευνοώντας συμμαχία με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Μετά τις εκλογές του 1972 διασπάστηκε, με την πλειοψηφία να εντάσσεται στο PCI και τη μειοψηφία να σχηματίζει το PdUP (Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας) που εξαφανίστηκε

Η κριτική της αντιπολίτευσης, ωστόσο, επικεντρώθηκε περισσότερο στο “πώς”, στην υποτίμηση και την έλλειψη δέσμευσης για τη διαχείριση των δυσκολιών που αντιμετώπιζαν οι νέοι εργαζόμενοι που μετακινούνταν από τον Νότο στον Βορρά, και πάνω απ' όλα στον κίνδυνο περαιτέρω καθυστέρησης της ανάπτυξης του Νότου, η οποία ανατέθηκε τα ίδια χρόνια στο σχέδιο “Cassa del Mezzogiorno”, σχέδιο που απέτυχε να δημιουργήσει ένα πραγματικό δίκτυο τοπικών μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.  

José Martí — La Rosa Blanca

Un girotondo _Το γαϊτανάκι, Intorno al mondo 💥 Αν όλα τα παιδιά της γης _πιάναν γερά τα χέρια