Η Μεγάλη 🎈 Χώρα 💥 που χάσαμε...

Στο δρόμο, δύο αγόρια με σταμάτησαν ξαφνικά και με ρώτησαν: «Θείε, ζούσες στη Σοβιετική Ένωση; Πες μας πώς ήταν η ζωή σου; Στο σχολείο μας λένε ότι τα πράγματα ήταν πολύ άσχημα τότε, αλλά οι ενήλικες φίλοι μας λένε ότι η ζωή ήταν καλή. Και δεν ξέρουμε ποιον να πιστέψουμε;» Κάλεσα τα παιδιά να καθίσουν σε ένα παγκάκι και πέρασα περίπου δύο ώρες μιλώντας για τη Σοβιετική Ένωση. Σχετικά με μεγάλες φάμπρικες και μικρά εργοστάσια που λειτουργούσαν ασταμάτητα, για τα συλλογικά αγροκτήματα _τα κολχόζ και τα σοβχόζ, όπου μεγάλωνε κυματίζοντας στον αέρα το σιτάρι και η σίκαλη. Σχετικά με τα τελείως δωρεάν για όλα τα παιδιά σχολεία και ινστιτούτα, δωρεάν νοσοκομεία και διαμερίσματα. Σχετικά με τις κατασκηνώσεις των πιονιέρων, όπου οι μαθητές περνούσαν τον χρόνο των διακοπών τους με έναν διασκεδαστικό και υγιεινό τρόπο. Μίλησε επίσης για τα δωρεάν αθλητικά τμήματα που λειτουργούσαν σε κάθε περιοχή.

Τα παιδιά με άκουγαν με κομμένη την ανάσα. «Θείε, αν η Σοβιετική Ένωση ήταν τόσο καλή χώρα, πώς επέτρεψες να καταστραφεί;» - ρώτησαν. «Ο λαός εξαπατήθηκε», απάντησα με πικρία και πόνο. - Μας υποσχέθηκαν μια ακόμη καλύτερη ζωή από αυτήν που είχαμε, αλλά λόγω της απληστίας και της ηλιθιότητας πιστέψαμε ψεύτες και προδότες. Τώρα δαγκώνουμε τους αγκώνες μας...» (σσ. "Мы кусаем локти" _κατά λέξη μετάφραση "δαγκώνουμε τους αγκώνες μας" μια ειρωνική φρασεολογική ενότητα που αντανακλά ένα αίσθημα τύψεων και λύπης, είναι μια έκφραση σαν τη δική μας "τραβάμε τα μαλλιά μας" που σημαίνει ότι μετανιώνεις βαθιά, ενοχλείσαι, ειδικά για κάτι που δεν μπορεί να διορθωθεί, για κάποια αποτυχία, όταν είναι πολύ αργά για να κάνεις οτιδήποτε. .

Λοχαγός K. Ya. Samsonov _λοχίας M. V. Kantaria _
λοχαγός S. A. Neustroev _λοχίας M. A. Egorov _ λοχίας I. Ya. Syanov
με το λάβαρο της νίκης πριν σταλούν στη Μόσχα -1945.

Ένα από τα αγόρια είπε: "Δεν μπορώ καν να πιστέψω ότι εσύ, ένας συνηθισμένος άνθρωπος, μπορούσες να πετάξεις στη Μόσχα τη σοβιετική εποχή για να δεις μια θεατρική παράσταση! Και οι γονείς μου εργάζονται σκληρά από το πρωί μέχρι το βράδυ, αλλά ποτέ δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα στην οικογένεια. Δεν έχουμε πετάξει ποτέ στη Μόσχα και θέατρο πήγαμε τελευταία φορά, πριν από περίπου πέντε χρόνια... ".

Τα παλιά μαντεία και οι προφήτες έχουν εξαφανιστεί

Και οι αναμνήσεις με κατέκλυσαν, και είπα στα αγόρια πώς όλοι οι λαοί ζούσαν μαζί αρμονικά… πώς στις καντίνες υπήρχαν δωρεάν πιάτα με καλούδια – πάρε όσο θέλεις και φάε όσο θέλεις! Και πόσο ενδιαφέροντα περνάγαμε τις διακοπές μας! Κάποτε ήταν έτσι: πρώτα πηγαίνεις να ξεκουραστείς στα Καρπάθια, μετά από εκεί πετάς για τον Καύκασο, στο δρόμο για το σπίτι σταματάς δίπλα στη Μαύρη Θάλασσα και μόνο τότε επιστρέφεις σπίτι. Και ο μισθός _αυτός που ήταν, μου επέτρεπε να χαλαρώσω έτσι, και η χώρα ήταν διαφορετική - μεγάλη και φιλική.

Είναι αξιοσημείωτο ότι τα σπουδαία πράγματα μπορούν να παρατηρηθούν από απόσταση. Έχουν περάσει χρόνια από τότε που η Πατρίδα μας, η ΕΣΣΔ, έπαψε να υπάρχει, αλλά η χώρα που χάσαμε εμφανίζεται μπροστά μας όλο και πιο καθαρά και μεγαλοπρεπώς. Σαν μια γκρίζα μητέρα, την οποία ο γιος της σκότωσε σε ένα μεθύσι για άγνωστο λόγο. Τώρα, το πρωί, με ένα σοβαρό hangover, αυτός ο γιος αρχίζει να κατανοεί το τρομερό νόημα αυτού που έκανε. Και μέχρι το τέλος των άδειων ημερών του, η εικόνα της μητέρας του θα του εμφανίζεται με μια σιωπηλή μομφή - τι έκανες, γιε μου;

K.Ya.Samsonov_M.V.Kantaria_
M.A.Egorov_I.Ya.Syanov_
S.A.Neustroev _Πανό της Νίκης

Τα παλιά μαντεία και οι προφήτες έχουν εξαφανιστεί, βρίσκοντας τους εαυτούς τους άσεμνα γυμνούς μπροστά στο χλευαστικό βλέμμα της ιστορίας. Και όπως λένε, δεν υπάρχουν καινούργιοι και ούτε θα υπάρξουν. Για έναν πολύ απλό λόγο. Κανείς δεν θα μπορέσει να οικοδομήσει ένα τόσο σύνθετο πολυεθνικό κράτος όπως η ΕΣΣΔ τόσο αποτελεσματικά όσο το έκαναν οι Μπολσεβίκοι, και χωρίς άλλες αρχές, ακόμη και σε σχέση με τον περικομμένο "διάδοχό" της - τη Ρωσική Ομοσπονδία. Όσους αετούς κι αν χρυσώσουν και όσα περίπλοκα λάβαρα κι αν επινοήσουν. Όχι στο ίδιο επίπεδο, όχι στον ουρανό, όχι στην ίδια ελίτ... Πού είναι όλοι αυτοί οι ρήτορες και οι ομιλητές, οι "ειδικοί" στην οικονομία και στις διεθνικές σχέσεις, οι κυρίαρχοι της σκέψης και οι ταραχοποιοί, όλοι αυτοί οι Σολζενίτσιν και οι Ζαχάρωφ, οι Σταροβοΐτοφ και οι Σμέλεφ, οι Νούικινς και οι Πιγιάσεφ; Κάποιοι δεν υπάρχουν πια, και άλλοι είναι μακριά... Φαίνεται ότι οι ίδιοι δεν θα είχαν αντίρρηση να διαγράψουν εκείνη την λεκτική τους δημιουργία _περεστρόικα, η οποία σιδέρωσε τη δημόσια συνείδηση σε εκατομμύρια αντίτυπα. Κάποτε ήθελα να βρω στο Διαδίκτυο έστω και κάτι από τη δημοσιογραφία εκείνης της εποχής, αλλά χωρίς επιτυχία. Τα "Προκαταβολές και Χρέη" του Σμέλεφ, " Όπου οι Πίτες Είναι Λαμπρές" της Λάρισα Πιγιάσεβα και άλλα έργα σειρήνων και τροβαδούρων της περεστρόικα έχουν εξαφανιστεί χωρίς να αφήσουν ίχνος. (σσ. "Авансы и долги" _"Προκαταβολές και χρέη": στο τεύχος 6 _1987του περιοδικού Новый Мир _Novy Mir >|νέος κόσμος|<  δημοσιεύτηκε το άρθρο του Nikolai Petrovich Shmelev με αυτόν τον τίτλο που βασίστηκε σε απόρρητο αναλυτικό υλικό που ο Σμέλεφ ετοίμασε για τον Γκορμπατσόφ _"Μόνο για επίσημη χρήση". Το άρθρο έγινε παντιέρα της απατηλής Περεστρόικα όπου, η οικονομία μιας ανεπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας υποβλήθηκε σε σκληρή κριτική και στην πραγματικότητα, "δικαιολόγησε την ανάγκη για μετάβαση σε οικονομία της αγοράς. Όλο το άρθρο εδώ)

Η αποτίμηση της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, απαραίτητο όπλο στη σύγχρονη πάλη για τον σοσιαλισμό
Σοσιαλισμός, η απάντηση για τον 21^ο αιώνα
Η κατάληξη της “θεραπείας” του σοσιαλισμού με τον καπιταλισμό
Η στάση του KKE στον αντίποδα των αστικών κομμάτων μπροστά στις ανατροπές την περίοδο 1990 - 1991
Ομιλία του Δημήτρη Κουτσούμπα
Πιο αναγκαίο και επίκαιρο από ποτέ το χτίσιμο μιας κοινωνίας απελευθερωμένης από τα δεσμά του κεφαλαίου

“Κι ύστερα οι λαοί
αποκτήσανε Στάλινγκραντ”

Ο συγκεκριμένος στίχος του Φώτη Αγγουλέ, γραμμένος το 1943, αποδίδει ήδη από τότε το μεγαλείο, τη σημασία της Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών και τη συμβολή της συνολικότερα στην ταξική πάλη _που συνιστούν πάντα ένα σοβαρό πεδίο αντιπαράθεσης με την αστική και οπορτουνιστική ιστοριογραφία και, στο βάθος, με την ίδια την αστική τάξη και το σύστημά της.

Διαδικασία αποσύνθεσης
της κομματικής καθοδηγητικής ελίτ

Το δικαίωμά της πατρίδας μας να υπάρχει πληρώθηκε με τις ζωές εκατομμυρίων από τους καλύτερους γιους και κόρες της, του Κόκκινου Στρατού και του μεγάλου Σοβιετικού λαού _θέμα που δεν υπόκειτο σε καμία αμφιβολία από κανέναν. Το να το προσεγγίζει κανείς με τα πρότυπα του αστικού δικαίου σημαίνει να καταδείξει τον απελπιστικό τοπικιστικό επαρχιωτισμό του και την πλήρη παρανόηση της ουσίας του. Και το ειδικό καθεστώς αναγνωρίστηκε σιωπηρά από τη διεθνή κοινότητα. Ακόμη και στον ΟΗΕ, η Σοβιετική Ένωση ήταν η μόνη χώρα με τρεις έδρες, η οποία, εκτός από την ίδια την ΕΣΣΔ, εκπροσωπούνταν επίσης από την Ουκρανία και τη Λευκορωσία. Το κύριο επιχείρημα των λεγόμενων «δημοκρατών» ήταν ο ισχυρισμός ότι η ΕΣΣΔ είναι μια αυτοκρατορία και, όπως κάθε άλλη αυτοκρατορία, είναι ιστορικά καταδικασμένη να εξαφανιστεί. Αυτό είναι ένα ψέμα, μια σκόπιμη εξαπάτηση του λαού από μια ομάδα αυτοαποκαλούμενων και, συχνά, ιδιοτελών "ειδικών". Η Σοβιετική Ένωση δεν ήταν ποτέ αυτοκρατορία! Χτίστηκε πάνω σε εντελώς διαφορετικές ιδεολογικές αρχές. Στις αρχές του προλεταριακού διεθνισμού. Και όσο κι αν αυτό μπορεί να παραμορφώνει τα αυτιά κάποιων, η Σοβιετική Ένωση ήταν ένα κράτος εργατών και αγροτών. Αυτό αντικατοπτριζόταν στα κρατικά σύμβολα με τη μορφή σφυροδρέπανου, στο Σύνταγμα, στη νομοθεσία και στην επικρατούσα δημόσια ηθική. Η κομματική και οικονομική γραφειοκρατία, με όλη της την αδράνεια, αναγκάστηκε να καθοδηγείται από τα συμφέροντα της εργατικής τάξης _και μετά η καπιταλιστική παλινόρθωση.

Ελλείψει ανατροφοδότησης μέσω του λαού και των οργανώσεών του, η διαδικασία αποσύνθεσης της κομματικής καθοδηγητικής ελίτ ξεκίνησε. Και αυτό δεν άργησε να επηρεάσει την κοινωνία. Ένας μετασχηματισμός της δημόσιας συνείδησης άρχισε να λαμβάνει χώρα προς τον ατομικισμό, τον καταναλωτισμό και την προσωπική επιτυχία. Και σε αυτό το σύστημα συντεταγμένων, όπου το χρήμα και η υλική ευημερία γίνονται το μέτρο των πάντων, το σοβιετικό σύστημα ήταν σαφώς "κατώτερο" από τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Αν και, για να είμαστε ακριβείς, δεν ήταν κατώτερο από όλους, και όχι σε όλα...

Όταν υπάρχει πρακτικά δωρεάν κρύο και ζεστό νερό στις βρύσες, το αέριο είναι 20 καπίκια το μήνα, ζεστή στέγαση, ηλεκτρικό ρεύμα στην πρίζα, δωρεάν εκπαίδευση, μπορείτε ακόμη και να φαντασιώνεστε στην κουζίνα για τη "μέτρια γοητεία της αστικής τάξης" (σσ. πιθανά η αναφορά αφορά την "κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας" του Luis Buñuel), τον πλουραλισμό και τις σχέσεις της αγοράς. Οι στοχαστές της κουζίνας δεν συνειδητοποίησαν ότι ζούσαν ήδη στην πιο ελεύθερη και ευημερούσα χώρα του κόσμου. Με όλες τις ουρές και τις ελλείψεις. Ήταν μια ελευθερία που δεν ήταν διαθέσιμη στον μέσο Δυτικό. Ελευθερία από την απελπισία, από την έλλειψη δικαιωμάτων, από την πείνα, από την εξαντλητική εργασία, από την εκμετάλλευση, από τη φτώχεια, από τον φόβο για το μέλλον. Προηγουμένως, όλα αυτά φαίνονταν αυτονόητα, μια ακλόνητη τάξη πραγμάτων.

Η "νίκη της δημοκρατίας"

Η σημερινή νεολαία δυσκολεύεται να πιστέψει όλα αυτά. Το σύστημα δεν ήταν πιο ικανοποιητικό για την "κορυφή" παρά για τον "κάτω" (σσ. όπως λέει το ΚΚΕ "οι ανατροπές έγιναν από τα μέσα και από τα πάνω") Ας παραδεχτούμε ότι η πλειοψηφία της κομματικής ελίτ ήθελε ειλικρινά αλλαγές προς το καλύτερο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι Γερμανοί έριχναν φυλλάδια από αεροπλάνα πάνω από τις τοποθεσίες των μονάδων του Κόκκινου Στρατού, με κάλεσμα για παράδοση. Πιθανότατα περιέγραψαν τα πλεονεκτήματα μιας καλοταϊσμένης και χαρούμενης ζωής σε ένα στρατόπεδο με σναπς, ως εναλλακτική λύση στον αναπόφευκτο θάνατο κάτω από τις γερμανικές βόμβες στο μέτωπο. Αλλά είναι ένα πράγμα όταν μια τέτοια εχθρική προπαγάνδα πάει σε έναν όχι και τόσο διαβασμένο πολιτικά στρατιώτη, και άλλο όταν αυτό το φυλλάδιο κρατείται στα χέρια ενός στρατηγού. Και όχι μόνο το πιστεύει, αλλά πιστεύει και ό,τι είναι γραμμένο ειδικά γι αυτόν. Και όχι μόνο πιστεύει, αλλά οργανώνει και την παράδοση του στρατού που του εμπιστεύτηκε ο λαός του στον εχθρό. Έτσι, η κορυφαία ηγεσία της ΕΣΣΔ, λόγω άγνοιας; Ανικανότητάς;  κραυγαλέου ερασιτεχνισμού της; αντίθετα με τη βούληση του λαού της, που εκφράστηκε στο δημοψήφισμα του Μαρτίου, παρέδωσε την Πατρίδα μας _ (το ερώτημα ρητορικό)

Μετά τη "νίκη της δημοκρατίας" τον Αύγουστο του 1991, το πρώτο πράγμα που θυμάμαι είναι οι υστερικές κραυγές στην τηλεόραση για τους κομμουνιστές που διέσχιζαν τον ποταμό Αμούρ κατά χιλιάδες προς την Κίνα. Αυτή δεν είναι απλώς μια τεχνική προπαγάνδας, αλλά ένας σκόπιμος πόλεμος πληροφοριών που χρησιμοποιείται για να αναισθητοποιήσει και να αποπροσανατολίσει τον εχθρό στο πεδίο της μάχης. Αυτή είναι η διαμόρφωση μιας νέας πραγματικότητας με τη βοήθεια των πληροφοριακών όπλων. Μια παρόμοια τεχνική επαναλήφθηκε όταν, μετά την εξέγερση του Γέλτσιν τον Οκτώβριο του 1993, αναφέρθηκε ότι τα συλληφθέντα μέλη της αντίστασης "οδηγούνταν στο στάδιο κατά χιλιάδες", προσπαθώντας σαφώς να προκαλέσουν συσχετισμούς με το πραξικόπημα του Πινοσέτ το 1973 και να δώσουν τον τόνο για την επιθυμητή περαιτέρω εξέλιξη των γεγονότων. Αυτό το είδος "δημοσιογραφίας" είναι αρκετά χαρακτηριστικό των πολεμικών επιχειρήσεων του αμερικανικού στρατού, ιδιαίτερα στο Ιράκ. Έτσι, η αναλογία με το γερμανικό φυλλάδιο δεν είναι και τόσο φανταστική. Στον πόλεμο, όπως ακριβώς στον πόλεμο...

Και που σέρναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα

Μερικές φορές μπορεί να ακούσεις ότι, στη σοβιετική εποχή υπήρχαν ουρές 20, 30 ατόμων για λουκάνικα, αλλά τώρα δεν υπάρχουν ουρές. Ναι, ήταν. Υπήρχε λόγος να σταθεί κανείς όρθιος. Ναι, αν βάλετε τώρα αυτό το σοβιετικό λουκάνικο στον πάγκο, θα υπάρχει μια ουρά 200 και 300 ατόμων, ή και περισσότερων. Δεν υπάρχουν ουρές τώρα. Επειδή δεν υπάρχει λουκάνικο. Είναι λουκάνικο αν δεν έχει κρέας μέσα; Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για άλλα τρέχοντα "δημοκρατικά" προϊόντα, αν μπορούν να χαρακτηριστούν ως προϊόντα και όχι ως παγκόσμιο δηλητήριο.

Η Σοβιετική Ένωση έθετε τους πολίτες της μπροστά σε φυσικά προϊόντα, αν και συχνά σε έλλειψη. Οι Σοβιετικοί ζούσαν με νόμους όπου τα συμφέροντά τους δεν διασταυρώνονταν ποτέ και πουθενά με το χρήμα και το κέρδος. Τα είδωλά τους δεν ήταν τραπεζίτες και έμποροι, ούτε μεσίτες και τα συναφή. Οι ήρωές τους ήταν θαρραλέοι και δυνατοί άνθρωποι από τη γενιά των πατέρων τους, από τις δεκαετίες του '20 και του '40. Θαύμαζαν εκείνους που έχτισαν τον Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό Βόλχοφ και τον Υδροηλεκτρικό Σταθμό Δνείπερου, τη Μαγκνίτκα, το Κομσομόλσκ επί του Αμούρ, το Νοβοκουζνέτσκ, εκείνους που ανέπτυξαν τη Σιβηρία και την Άπω Ανατολή, έχτισαν εργοστάσια και σπίτια, εκείνους που κέρδισαν τον τρομερό πόλεμο και απελευθέρωσαν την Ευρώπη από τον φασισμό.

Φυσικά, όλες αυτές είναι αυταπόδεικτες αλήθειες, αλλά, δυστυχώς, έχουν πλέον ξεχαστεί εντελώς. Εβδομήντα χρόνια έχουν σβηστεί από την ιστορία της χώρας μας, εβδομήντα χρόνια από τη ζωή των σοβιετικών ανθρώπων, που τώρα μπορούν να συγκριθούν με "σκόνη" και να αποκαλούνται "σοβιετικοί άνθρωποι", αν και η Ρωσία και όλοι μας εξακολουθούμε να ζούμε με βάση αυτό που δημιούργησαν γενιές των δεκαετιών του '20 αλλά και του '70.

Είναι ντροπή και τρομακτικό το γεγονός ότι όσοι κλωτσούν το παρελθόν της Πατρίδας μας έχουν ξεχάσει ότι όλοι προέρχονται από την ΕΣΣΔ, ότι όλοι είναι πρώην, αλλά σοβιετικοί άνθρωποι, ότι η ιστορία της ΕΣΣΔ είναι η ιστορία της Πατρίδας τους, η οποία δεν είναι ποτέ πρώην, ότι οι "Σοβιετικοί" είναι οι παππούδες και οι πατέρες τους, που δεν τα ξεπούλησαν και δεν πρόδωσαν, αλλά ήταν άνθρωποι τιμής και καθήκοντος.

Είναι κρίμα για τον λαό μας που επιτρέπει σιωπηλά να φτύνουν το παρελθόν του. Είμαστε σιωπηλοί, σαν να μην υπήρχαν 70 χρόνια νικών και κατασκευαστικών έργων, όμορφα τραγούδια και ποιήματα, αξιοσημείωτοι αθλητές και λαμπροί επιστήμονες στη ζωή μας, σαν να μην υπήρχε η Πατρίδα μας - η Σοβιετική Ένωση. Έχουμε ξεχάσει ότι όλα όσα έχουμε και χρησιμοποιούμε προέρχονται από τη Σοβιετική Ένωση: οι κατοικίες μας, τα νοσοκομεία, οι κλινικές, τα νηπιαγωγεία, τα σχολεία, σανατόρια, εξοχικές κατοικίες, στρατόπεδα πρωτοπόρων, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρικό ρεύμα... Και παρακολουθούμε σιωπηλά τον Αμπράμοβιτς και άλλους να σπαταλούν με θράσος την κληρονομιά μας, τον πλούτο της χώρας μας, που δημιουργήθηκε από την εργασία γενεών επτά δεκαετιών.

Τώρα το δολάριο είναι πάνω απ' όλα για εμάς, είναι στις καρδιές μας και στα μάτια μας, όλα πωλούνται και πωλούνται χονδρικά και λιανικά. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι οι ξένοι μιλούν για την ιστορία μας: οι Βρετανοί, οι Αμερικανοί, οι Γερμανοί _με την ταινία " Εχθρός στις Πύλες" παραφράζοντας την πραγματική Μάχη του Στάλινγκραντ, η εγκυκλοπαίδεια "Άσσοι του Στάλιν" για τους πιλότους μας που υπερασπίστηκαν τους ουρανούς της Πατρίδας. Μια βαθιά υπόκλιση σε αυτούς τους ανθρώπους για τη μνήμη και το ενδιαφέρον τους για τη σοβιετική ιστορία. Και ιδιαίτερες ευχαριστίες στους Άγγλους δημοσιογράφους Thomas Polak και Christopher Shores, τους συντάκτες της εγκυκλοπαίδειας", για το τεράστιο έργο τους (η εγκυκλοπαίδεια περιέχει περισσότερα από χίλια ονόματα σοβιετικών πιλότων). Σε αυτήν την εγκυκλοπαίδεια βρήκα πληροφορίες μέχρι για το 127^ο Σύνταγμα (σσ. μοίρα) Μαχητικής Αεροπορίας του Μετώπου του Λένινγκραντ, όπου πολέμησε και πέθανε ένας δικός μου. Εννέα ονόματα ξεχωρίζουν από αυτό το σύνταγμα. Κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, έξι από αυτά τα 9 κατέρριψαν 38 αεροσκάφη, τα 2 με εμβολισμό _38 φασιστικά αεροπλάνα δεν έφτασαν στο Λένινγκραντ. Και αυτό είναι μόνο ένα σύνταγμα και μόνο 6 πιλότοι μαχητικών, των οποίων το θάρρος και η δεξιοτεχνία αποτίνονται φόρος τιμής από Άγγλους δημοσιογράφους.
Και τι γίνεται με τους συγγραφείς, τους ιστορικούς, τους δημοσιογράφους μας; Είναι σιωπηλοί. Ταμπού για όλα τα 70 χρόνια της σοβιετικής ιστορίας _είτε τίποτα είτε απλώς κακό.

Με πληγώνει που η πατρίδα μου, η Σοβιετική Ένωση, έχει εξαφανιστεί, και αυτό δεν είναι νοσταλγία για φθηνό λουκάνικο, όπως είναι πλέον της μόδας να ορίζουμε την ουσία του παρελθόντος. Αυτή είναι η νοσταλγία για μια ζωή όπου η αστυνομία δεν είχε γκλομπς και μαύρες μάσκες, όπου δεν υπήρχαν σιδερένιες πόρτες με ματάκι και δέκα κλειδαριές και κάγκελα στα παράθυρα, όπου μπορούσες να περπατάς τη νύχτα χωρίς φόβο μήπως σε ληστέψουν ή σε ξυλοκοπήσουν, όπου η ζωή ενός ανθρώπου, ακόμα κι αν ήταν ένα "γρανάζι", άξιζε κάτι. Εκεί, σε εκείνη τη ζωή, δεν πυροβολούσαν οι αστυνομικοί στο κέντρο της πρωτεύουσας και δεν βομβάρδιζαν τις ίδιες μας τις πόλεις, δεν ανατίναζαν ανθρώπους σε θέατρα και στο μετρό, σε προαστιακά τρένα και στα ίδια τους τα σπίτια. Υπήρχε εμπιστοσύνη στο μέλλον και στο μέλλον των παιδιών, εκεί οι άνθρωποι γέλαγαν πολύ, διαφωνούσαν, ονειρεύονταν και δεν χωρίζονταν σε ανθρώπους Καυκάσιας, Ασιατικής και άλλων εθνικοτήτων, εκεί οι πόρτες του σπιτιού ήταν ανοιχτές σε όλους.

Αλλά... Αλλά εμείς διαλέξαμε τον δικό μας δρόμο, απαρνηθήκαμε το παρελθόν και προδώσαμε τους πατέρες μας. Αλλά η ιστορία και η ζωή δεν συγχωρούν τέτοια πράγματα. Χωρίς το παρελθόν δεν υπάρχει μέλλον. Έχουμε ζήσει την καλή μας ζωή ως άνθρωποι! Και για τους ανθρώπους!

Τώρα, ακόμη και η κορυφαία ηγεσία της Ρωσίας παραδέχεται ότι η καταστροφή της ΕΣΣΔ ήταν η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή. Ο αριθμός των ανθρώπων που τους αρέσει να επιδεικνύουν τη δόξα που θυμίζει τον Ηρόστρατο λόγω της συμμετοχής τους στη Συνωμοσία Μπελοβέζσκαγια έχει μειωθεί (σσ. 12-Δεκ-1991, η ατμόσφαιρα στην αίθουσα της συνεδρίασης του Ανώτατου Σοβιέτ χαρακτηρίζονταν από μια γενική φρενίτιδα _γράφει ο ρεπόρτερ. Λίγοι άνθρωποι διατηρούσαν νηφάλια την ψυχραιμία τους. Ακόμη και η σύζυγός μου, που είναι ομοϊδεάτης μου σε όλα, δεν άντεξε αυτή τη φορά: "είστε πάντα εναντίον όλων" _ Για μένα ήταν ξεκάθαρο από τη στιγμή που δημοσιοποιήθηκε η συνωμοσία της Μπελοβέζσκαγια ότι επρόκειτο για μια καταστροφή, γι’ αυτό και απάντησα: "θα είναι ένα λουτρό αίματος για τα παιδιά μας". Εκείνες τις ημέρες η εφημερίδα "Ατμόντα" της Ρίγας δημοσίευσε τη δήλωση: “Η βίαιη κατάρρευση της ΕΣΣΔ απειλεί να μετατρέψει το ένα έκτο της γης σε μια μαύρη τρύπα της ανθρωπότητας, στις άκρες της οποίας δεν θα μπορέσουν να καθίσουν ούτε οι μικρές χώρες της Βαλτικής, ούτε η κοντινή Ευρώπη, ούτε η μακρινή Αμερική”__)

Κάτι σαν επίλογος

Αυτό που φοβάται όλο αυτό το _ετερόκλητο πλήθος δεν είναι η αποκατάσταση της Ένωσης. Φοβάται θανάσιμα την αναπόφευκτη τιμωρία για τα κρατικά εγκλήματα που διαπράττονται. Το στοιχειώνει ο φόβος να εμφανιστεί ενώπιον της σκληρής κρίσης των λαών και να αναλάβει την ευθύνη ανάλογη με τις πράξεις του. Η Δαμόκλειος σπάθη που κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους παρεμβαίνει στην κανονική, αδρανή ζωή των συνταξιούχων προδοτών. Που προεδρεύουν σε ιδρύματα, δίνουν "διαλέξεις" σε πανεπιστήμια,  επιδεικνύονται σε ευρωπαϊκά σαλόνια, βάζουν τα παιδιά τους σε ταΐστρες. Δεν ξέρω για το μυαλό ή την καρδιά, αλλά μπορώ σίγουρα να πω κάτι για τη συνείδηση. Δεν υπάρχει σε ανθρώπους που, μετά την καταστροφή της χώρας του, δεν στοιχειώνονται από εκείνα τα μάτια μιας γκρίζας μητέρας που δέχτηκε έναν μαρτυρικό θάνατο στα χέρια του αγαπημένου της γιου, με τη σιωπηλή ερώτηση - τι έκανες, γιε μου;

Υπογραφή __Sergkei Maltsev
Για σας παιδιά!

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης στο μικροσκόπιο: Η περιπέτεια του μαρξισμού _μια κουρασμένη επανάσταση

Πάντα στην επικαιρότητα η “σωστή πλευρά της ιστορίας”, που στο συγκεκριμένο “Μαρξισμός, ΕΣΣΔ, ανατροπές κλπ”, το Δοκίμιο του ΚΚΕ (που μάλιστα υπάρχει σε προσφορά στη Σύγχρονη Εποχή ΣΕΤ. 6 τόμοι από 166.12 90.00€ με ΦΠΑ) έχει ταξική αφετηρία και περιεχόμενο, αφού εξετάζει στρατηγική και  πολιτική δράση στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες και την επίδρασή της στην εξέλιξη της ταξικής πάλης, με κριτήριο την κατεύθυνση προς το στόχο της κοινωνικής απελευθέρωσης, αναδεικνύοντας διαχρονικά συμπεράσματα από τη σκοπιά της προσέγγισης του στόχου της εργατικής εξουσίας και οδηγώντας σε βαθύτερη γνώση και συμπεράσματα  σε διεθνές επίπεδο.

Από την πλευρά του ο Βασ. Ραφαηλίδης, ανήσυχο μυαλό ως διανοούμενος, με το πλούσιο έργο του ως δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου, με την πένα του και τη συνολική στάση ζωής, έμεινε στη θέση που θεωρούσε ως χρέος ζωής και στάθηκε δίπλα στο ΚΚΕ _ως ψηφοφόρος. Έφυγε από τη ζωή το 2000, 65 μόνο χρόνων σε μια περίοδο καμπής για το κίνημα. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι δρόμο θα είχε τραβήξει αν ζούσε παραπάνω, πολύ περισσότερο μέχρι σήμερα _τα αν … ιστορικά έχουν μικρή αξία. Αν θα είχε περάσει με τον οπορτουνισμό ή με τη “σωστή πλευρά της ιστορίας”. Το συγκεκριμένο πόνημα εκδόθηκε σαν σήμερα το 1990 ακριβώς πριν 34 χρόνια _υπάρχουν δύο επανεκδόσεις η πρώτη το 1999

Περιεχόμενα

·       Μια κουρασμένη επανάσταση

·       0 ανθρωπισμός και ο σοσιαλισμός είναι συνώνυμα

·       Η επανάσταση του 1917 συνεχίζεται        

·       Η Θεωρία και η πράξη       

·       Μια διορθωτική επανάσταση        

·       Η τραγική αναγκαιότητα της γραφειοκρατίας  

·       Ο πρόωρος θάνατος του Λένιν     

·       Ο αγώνας για την ποσότητα          

·       Η μαρξιστική ηθική

·       Ο λενινισμός δεν είναι επίκαιρος 

·       Που είναι «της γης οι κολασμένοι;»        

·       Ο λενινισμός πέθανε, ζήτω ο Λένιν!         

·       Η στρατηγική της επανάστασης   

·       Η δικτατορία του προλεταριάτου σήμερα          

·       Ο σταλινισμός ήταν ιστορικά αναγκαίος;           

·       Ο μεγάλος μύθος του Στάλιν         

·       Οι δυσκολίες της αποσταλινοποίησης     

·       Η παρακαμπτήρια οδός οδηγεί στη λεωφόρο    

·       Ένας φαύλος κύκλος που οδηγεί στην ευθεία   

·       Ο ρεβιζιονιστής Στάλιν επί το έργον        

·       Ο Στάλιν ήταν κεντρώος!   

·       Η δυσκολία να είσαι αριστερός όντας κομουνιστής      

·       Οι δυσκολίες της κομουνιστικής αντιπολίτευσης          

·       Τα παιδιά του Λένιν είναι άτακτα!          

·       Όταν ο Στάλιν ήταν δημοκράτης 

·       Άλλο σοσιαλισμός κι άλλο κομουνισμός              

·       Οι δίκες της Μόσχας          

·       Η Γ' διεθνής ήταν.... εθνική           

·       Ο εθνικός κομουνισμός      

·       Η αξία και η σημασία του τροτσκισμού  

·       Η διαρκής επανάσταση      

·       Τα τραγικά διλήμματα του Τρότσκι            

·       Η ευρωπαϊκή επανάσταση που δεν έγινε

·       Το παλιό καρκίνωμα της νέας γραφειοκρατίας 

·       Οι μακρινοί πρόγονοι του Λένιν   

·       Ο χειμώνας πριν απ’ τον Οκτώβρη           

·       Η επανάσταση του 1905      

·       Μια βουλή για κλάματα     

·       Όλη η εξουσία στα σοβιέτ!

·       Η Οκτωβριανή επανάσταση          

·       Ο πολεμικός κομουνισμός 

·       Ο εμφύλιος πόλεμος           

·       Τον άρτον ημών των επιούσιον    

·       Η νέα οικονομική πολιτική

·       Η πολεμική και η ειρηνική συνύπαρξη    

·       Κομουνισμός άνευ κομουνιστών  

·       Ποιος παίζει στα ζάρια τη ζωή μας          

·       Οι ολέθριες συνέπειες της ολιγάρκειάς   

·       Ο νόμος της αξίας   

·       Τρεις τρόποι για να γίνετε πλούσιος κι ένας για να παραμείνετε

·       φτωχός          

·       Εις αναζήτησιν της χαμένης διαλεκτικής

·       Η δυσκολία της στράτευσης          

·       __σελίδες 322 _Αθήνα 1990

Βασίλης Ραφαηλίδης:
Η περιπέτεια του μαρξισμού μια κουρασμένη επανάσταση

(οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Είναι απόλυτα βέβαιο πως οι πλείστοι των μελών και των οπαδών των μαρξιστικών κομμάτων δεν καταλαβαίνουν σχεδόν τίποτα από μαρξισμό κι αυτό δημιουργεί μύρια όσα προβλήματα στους ηγέτες, που κι αυτοί δεν είναι βέβαιο πως καταλαβαίνουν πάντα το μαρξισμό.
Κατά κάποιο τρόπο, τα μαρξιστικά κόμματα δρουν και κινούνται λίγο ως πολύ εμπειρικά, με γνώμονα μερικές εντελώς γενικές και ανεπαρκείς αρχές του μαρξισμού. Τους καταλαβαίνουμε. Είναι δύσκολο να δουλεύεις για το βιοπορισμό σου, να δουλεύεις για το κόμμα και ταυτόχρονα να εξοικονομάς χρόνο για μελέτη, όταν μάλιστα δεν έχεις και μια κάποια έφεση προς τούτο.

Η γριά Γη έχει δει πολλά θαυμαστά να γίνονται στην επιφάνειά της, από τότε που ο «χόμο σάπιενς» (Ο έμφρων, ο σκεπτόμενος άνθρωπος) σηκώθηκε στα δυο απ΄ τα τέσσερα μέχρι τότε πόδια του, κι έκανε τ ’ άλλα δυο χέρια. Και καθώς ο άνθρωπος, απ’ την οριζόντια θέση του ζώου βρέθηκε στην κάθετη θέση, κοίταξε προς τα πάνω. Και τότε ακριβώς ήταν που έγινε άνθρωπος: Η λέξη άνθρωπος ετυμολογικά σημαίνει «αυτός που κοιτάει προς τα πάνω». Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί που συνεχίζουν να κοιτούν προς τα κάτω, όπως τα πρόβατα που ψάχνουν για χορτάρι.

Είναι αυτοί που αν και «σάπιενς» δεν κατάλαβαν ακόμα πως προορισμός του ανθρώπου δεν είναι να ψάχνει σ ’ όλη του τη ζωή την τροφή του, έστω κι αν αυτή είναι παντεσπάνι ή χαβιάρι, αλλά να κοιτάει πάνω: στον ουρανό, τ ’ αστέρια, τα σύννεφα, τα πουλιά. Ίσως κάποτε, όταν η «κοινωνία της αφθονίας» θα είναι μια πραγματικότητα για όλους, να γίνουν όλοι ποιητές και, εν πάση περιπτώσει, ικανοί να φέρουν επάξια το χαρακτηριστικό «σάπιενς» (σκεπτόμενοι, διανοούμενοι, στοχαστικοί). Βέβαια, σκεπτόμενοι είναι όλοι οι άνθρωποι. Όμως, οι περισσότεροι καταναλώνουν την πολύτιμη φαιά ουσία είτε για να βρουν τρόπο να φάν5, είτε για να φάν5 καλύτερα, είτε για να φάν5 τον περίδρομο.

Μια ζωή αφιερωμένη από ανάγκη ή από διαστροφή στην ικανοποίηση υλικών αναγκών, σίγουρα δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να διάγει κανείς τον επί της Γης σύντομο βίο του, αφήνοντας τα πνευματικά αγαθά για την «άλλη», την πνευματική ζωή. Θέλουμε λοιπόν τον παράδεισο επί της Γης. Κι αν μας πουν ουτοπιστές, θ5 απαντήσουμε πως είμαστε λιγότερο ανόητοι απ5 αυτούς που θέλουν τον παράδεισο στον ουρανό. Στο κάτω-κάτω κανείς δεν επέστρεψε από τον παράδεισο για να μας φέρει νέα από κει. Ενώ ιδιωτικούς παραδείσους επί της Γης έχουμε δει όλοι.

Πώς, λοιπόν, μερικοί τα κατάφεραν και δημιούργησαν τον IX παράδεισό τους σε κάποιο νησάκι του Ειρηνικού, της Καραϊβικής, ή έστω του Αιγαίου, ή έστω στο Ψυχικό; Για να τον δημιουργήσουν θα πει πως είναι δυνατή η δημιουργία του. Συνεπώς και η επέκτασή του, ώστε να χωρέσουμε κάποτε όλοι εκεί μέσα. Το πρόβλημα δηλαδή είναι να καταλάβουμε γιατί κάποιοι μπορούν να ζουν παραδείσια όντας (μερικοί απ΄αυτούς) ζώα σκέτα, και συνεπώς ανάξιοι τόσο του χαρακτηριστικού «σάπιενς» όσο και του χαρακτηριστικού «άνθρωπος», ενώ άλλοι είτε βολοδέρνουν μια ζωή για να δημιουργήσουν κι αυτοί το δικό τους παράδεισο, είτε αποσύρονται απογοητευμένοι στο Άγιο Όρος, ή σ’ άλλα παρεμφερή ενδιαιτήματα που λειτουργούν ως εκτροφεία του μεγάλου ονείρου μιας ανέξοδης ευτυχίας.

Δεν κοστίζει τίποτα να σκέφτεσαι τον παράδεισο. Όμως κοστίζει πολύ να δουλεύεις επί της Γης για το γήινο παράδεισο. Συν τοις άλλοις μπορεί να βρεθείς στη φυλακή, ή μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Εν πάση περιπτώσει, εμείς θα κρατάμε πάντα ορθό το κεφάλι, προκειμένου να συ νεχίσουμε να είμαστε άνθρωποι. Όσο γι΄αυτούς που επιμένουν να παριστάνουν ακόμα τα πρόβατα, ας επιμένουν. Ξέρουμε πως ο εξανθρωπισμός του ανθρώπου δεν είναι εύκολο πράγμα. Κι αν μερικοί πιστεύουν πως για να είσαι άνθρωπος αρκεί να γεννηθείς άνθρωπος, είναι γιατί δεν συνάντησαν στη ζωή τους πολλούς ανθρωπόμορφους γαϊδάρους, ή άλλα δίποδα ζώα. Ο άνθρωπος, λοιπόν, και γεννιέται και γίνεται. Πιο σωστά, γίνεται αφού γεννηθεί.

Κανείς εχέφρων δεν θα τολμούσε να αμφισβητήσει την κολοσσιαία προσφορά του καπιταλισμού στον εξανθρωπισμό του ανθρώπου. Κι όταν λέμε πως ο καπιταλισμός είναι απάνθρωπος, δεν εννοούμε πως είναι περισσότερο απάνθρωπος απ’ τα προηγούμενα κοινωνικά συστήματα που διαδέχτηκε. Το λέμε διότι δεν λέει να αποδεσμεύσει τις τεράστιες δυνάμεις που συσσώρευσε για το καλό όλων. Βέβαια, οι φτωχοί σήμερα μοιάζουν μάλλον πλούσιοι σε σχέση με τους φτωχούς του Μεσαίωνα, ας πούμε. Αλλά και οι πλούσιοι, εδώ και μερικούς αιώνες, ουδεμία σχέση έχουν με τους πλούσιους του Μεσαίωνα. Αφού ο κόσμος άλλαξε προς το καλύτερο από οικονομική άποψη, άλλαξαν προς το καλύτερο και οι φτωχοί και οι πλούσιοι.

Όμως, η «ψαλίδα» σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερη. Ανάμεσα σ’ ένα τερατωδώς πλούσιο τέρας και έναν σχετικά φτωχό διάβολο, παρεμβάλλεται η άβυσσος. Η ψαλίδα λοιπόν πρέπει να κλείσει, ή τουλάχιστον να μειωθεί το άνοιγμά της. Γιατί αν δεν κλείσει ομαλά, θα την κλείσουν οι σχετικά φτωχότεροι, ανώμαλα. Μια τέτοια «ανωμαλία» ονομάζεται επανάσταση. Και επειδή κανείς δεν αγαπάει τα αίματα, εκτός κι αν είναι βρικόλακας, καλό είναι η ψαλίδα να κλείσει ειρηνικά και αβίαστα. Πράγμα που δεν προβλέπεται να συμβεί τους προσεχείς καπιταλιστικούς αιώνες — αν υπάρξουν τέτοιοι.

Δυστυχώς όμως οι φτωχότεροι, που δεν είναι πια εντελώς φτωχοί, τουλάχιστον στις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, αισθάνονται ικανοποιημένοι απ’ την τωρινή τους κατάσταση. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο καταστροφικό για την πρόοδο, απ’ την ικανοποίηση, που συχνά συνοδεύεται από ένα θλιβερό και παραπονεμένο «δόξα σοι ο θεός».

Δόξα σοι ο θεός, λοιπόν, που ενώ έφκιαξε έναν κοινόχρηστο παράδεισο για όλους τους αγαθούς, δεν έφκιαξε έναν κοινόχρηστο παράδεισο για τα επί της Γης ζωντανά πλάσματά του; Δεν είμαστε καλά, μα τον Δία! Κάποιο λάθος πρέπει να ’χει γίνει στο σχέδιο της θεϊκής δημιουργίας. Και πρέπει να βοηθήσουμε το θεό να το επανορθώσει, πριν μας πάρει όλους ο διάολος.

Ο σοσιαλισμός διατείνεται πως μπορεί να διορθώσει το θεϊκό λάθος, που, εδώ που τα λέμε, αποδίδεται στο θεό ενώ είναι εντελώς ανθρώπινο. Και όντως άρχισε να το διορθώνει στις 25 Οκτωβρίου του 1917 με το παλιό ημερολόγιο, 7 Νοεμβρίου 1917 με το νέο. Είναι η μέρα που άρχισε στη Ρωσία η Οχτωβριανή Επανάσταση, που είναι νοεμβριανή με το ισχύον νέο ημερολόγιο. Εντούτοις πάρα πολλοί εκεί πέρα παρέμειναν παλαιοημερολογίτες! Είναι λοιπόν οι νεοημερολογίτες που έκαναν την περίφημη πλέον περεστρόικα, που σημαίνει ανασυγκρότηση. Εννοείται, ανασυγκρότηση του σοσιαλισμού. Που ωστόσο συχνά συγχέεται με τον κομουνισμό. Αλλά κομουνισμός δεν υπάρχει ακόμα πουθενά στον κόσμο. Ούτε καν στις... κομουνιστικές χώρες. Που λέγονται έτσι όχι γιατί είναι κομουνιστικές, αλλά διότι οδεύουν, όπως ισχυρίζονται, προς τον κομουνισμό.

Και πράγματι όδευαν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Οπότε συνέβη κάτι που εκ πρώτης όψεως φαίνεται ανεξήγητο: Η Σοβιετική Ένωση άρχισε να χάνει την ορμή της, η οικονομική ανάπτυξη άρχισε να επιβραδύνεται και να γίνεται μικρότερη απ’ αυτήν του καπιταλισμού. Ο οποίος εμφανίστηκε ξαφνικά νικητής. Είναι, όμως;

Το χάσιμο μιας μάχης δεν σημαίνει και χάσιμο του πολέμου. Ο αγώνας συνεχίζεται υπό καθεστώς περεστρόικα. Κι όπως υπογραμμίζει ο Γκορ μπατσόφ, στο μεγαλύτερο πολιτικό μπεστ-σέλερ όλων των εποχών «Περεστρόικα», ας πει επιτέλους η Δύση αν τη συμφέρει ή δεν τη συμφέρει η περεστρόικα. Οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης», εφημερίδα περισσότερο ενημερωμένη απ’ τη δική μας «Μεσημβρινή», που κάνει λόγο για έναν «αντικομουνιστή στο Κρεμλίνο» (τον Γκορμπατσόφ), απάντησε λέγοντας πως η περεστρόικα μπορεί να γίνει ο τάφος του καπιταλισμού, και πως είναι επιτέλους ώρα να ανησυχήσουν οι Δυτικοί και να σταματήσουν να μιλούν για επιστροφή του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση. Βλέπεις, υπάρχουν και έξυπνοι υπηρέτες του καπιταλισμού, όχι πάντως Έλληνες. Αυτοί ήταν και παραμένουν μπουνταλάδες, τουρκιστί.

Στα κείμενα που θα ακολουθήσουν θα δούμε γιατί ανακόπηκε η οικονομική ανάπτυξη στην ΕΣΣΔ και τι γίνεται σήμερα για να ξαναπάρει μπροστά μια εξαιρετικά παραγωγική μέχρι τότε μηχανή, που άρχισε να κινείται την 7^η Νοεμβρίου 1917, και που δεν σταμάτησε να λειτουργεί, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της καπιταλιστικής Δύσης, παρά την επέμβαση 14 χωρών (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, παρακαλώ!) όσο ακόμα ο εμφύλιος πόλεμος διαρκούσε, παρά τα περισσότερα από 20 εκατομμύρια θύματα του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, παρά τα άλλα τόσα θύματα των σταλινικών «εκκαθαρίσεων» που κόντεψαν να εκκαθαρίσουν το σύστημα που επέβαλε ο Λένιν κατά τις «δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο», παρά την υπανάπτυξη της τσαρικής Ρωσίας, παρά την απερίγραπτη φτώχεια των ασιατικών περιοχών, παρά τους συνεχείς εξοπλισμούς που επιβάλλει ο πάντα έτοιμος εχθρός, παρά το διαστημικό πρόγραμμα. Παρά ταύτα, και σε πείσμα όλων αυτών, ο σοσιαλισμός επιβίωσε. Όμως, στα μέσα της δεκαετίας του ΄70, όπως είπαμε, άρχισε να μαραζώνει. Γιατί; Θα το δούμε.

Προς το παρόν όμως, ας δούμε μερικά νούμερα για να μπορέσουμε να κάνουμε μια πιο έγκυρη σύγκριση ανάμεσα στο σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό, αφού πούμε προηγουμένως πως η Σοβιετική Ένωση είναι μια απέραντη πολυεθνική χώρα 280 εκατομμυρίων κατοίκων, κατανεμημένων σε 100 έθνη και εθνότητες που κατοικούν επί εδάφους που αποτελεί το 1/6 της επιφάνειας της Γης.

Σημειώνουμε ακόμα πως πρόκειται για μια χώρα εξαιρετικά πλούσια σε φυσικούς πόρους, αλλά με μια παραγωγικότητα απελπιστικά χαμηλή. Λέγεται πως αν οι Σοβιετικοί δούλευαν φιλότιμα όλες τις εργάσιμες ώρες, η Σοβιετική Ένωση θα είχε ξεπεράσει προ πολλού σε ανάπτυξη όλες τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.

Ωστόσο, όπως έχουν τα πράγματα μέχρι και σήμερα, ο Σοβιετικός εργαζόμενος δουλεύει ωφέλιμα και παραγωγικά μόνο τις δύο απ’ τις εργάσιμες ώρες της ημέρας. Δηλαδή, η παραγωγικότητά του είναι εξαιρετικά χαμηλή, πράγμα που, ωστόσο, δεν είχε τραγικές συνέπειες για την οικονομία της χώρας. Το σύστημα αποδείχτηκε ανθεκτικό και στην εκ της τεμπελιάς φθορά. Το σοβιετικό σοσιαλιστικό σύστημα μοιάζει να δουλεύει από μόνο του και ερήμην των πάντων, ακόμα και των γραφειοκρατών, που κι αυτοί κάνουν ό,τι μπορούν για να το καταστρέψουν. Εις μάτην, όμως.

Η Σοβιετική Ένωση, τονίζει ο Γκορμπατσόφ, η πρώτη χώρα στον κόσμο σε παραγωγή χάλυβα, πρώτων υλών, καυσίμων και ενέργειας, αντιμετωπίζει ελλείψεις ακόμα και σ ’ αυτά ακριβώς τα αγαθά, λόγω της σπατάλης ή της αδέξιας διαχείρισης. Παρά ταύτα, τα πράγματα δεν είναι άσχημα σε απόλυτους αριθμούς. Αυτό που είναι ανησυχητικό, είναι η ανακοπή του ρυθμού ανάπτυξης. Η οποία δεν σταμάτησε, βέβαια, αλλά δεν είναι αυτή που υπόσχονταν οι προηγούμενοι δείκτες, πράγμα που θα μπορούσε να έχει ως συνέπεια να μην ξεπεράσει η Σοβιετική Ένωση σε ανάπτυξη μέχρι το 2000 την πιο αναπτυγμένη καπιταλιστική χώρα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως έδειχναν οι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄70 δείκτες ανόδου.

Παρά ταύτα και ενώ η κρίση είχε αρχίσει, η σοβιετική βιομηχανία αντιπροσώπευε το 80% της αμερικανικής, το 1981, ενώ το 1913 αντιπροσώπευε μόλις το 12%. Το άλμα που έγινε είναι απίστευτο και εντελώς άγνωστο στους ρυθμούς ανάπτυξης του καπιταλισμού. Ωστόσο, αυτό το άλμα έγινε τα τελευταία χρόνια βήμα σημειωτόν. Θα δούμε γιατί.

Στη γεωργία τα πράγματα ήταν και είναι καλύτερα, αλλά όχι ενθουσιαστικά. Το 1913 η γεωργική παραγωγή της Ρωσίας αντιπροσώπευε το 65% της αμερικανικής και το 1981 το 85%. Όμως, για να μπορούμε να μιλάμε για σχετική αφθονία στη Σοβιετική Ένωση, αυτά τα ποσοστά πρέπει να φτάσουν και να ξεπεράσουν το 100%. Η περεστρόικα υπόσχεται μια ταχύρρυθμη ανάπτυξη. Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι θα το πετύχει. Πάντως, αυτό είναι το ζητούμενο — και αυτό εφαρμόζεται. Θα δούμε πώς. Στα κείμενα, λοιπόν, που θα ακολουθήσουν αυτή την εισαγωγή, θα προσπαθήσουμε να δούμε την περεστρόικα αυτή καθ’ αυτή, αλλά και στη σχέση της με τον κλασικό μαρξισμό καθώς και στη σχέση της με τον καπιταλισμό.

Εκτός απ’ αυτά που θυμάμαι στα σχετικά παλιότερα διαβάσματα, θα χρησιμοποιήσω σαν άμεσα βοηθήματα και τα εξής έργα:
1. Άπαντα Λένιν, 55 τόμοι συν 2 τόμοι ευρετήρια, ένα θεματικό και ένα αλφαβητικό, που κάνουν αυτή τη μνημειώδη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» εξαιρετικά ευκολομεταχείριστη για το μελετητή.
2. Μαρξ - Ένγκελς: Διαλεχτά έργα, έκδοση «Γνώσεις».
3. Γιώργου Ρούση: Σοσιαλισμός και περεστρόικα, έκδοση «Σύγχρονη Εποχή».
4. Μίμη Ανδρουλάκη: Σοσιαλιστική αυτοδιοίκηση - αυτοδιαχείριση, έκδοση «Σύγχρονη Εποχή».
5. Η περεστρόικα σε πρώτο πρόσωπο (άρθρα, μελέτες, γράμματα), έκδοση «Σύγχρονη Εποχή».
6. Η περεστρόικα στον τόπο δουλειάς (ντοκουμέντα-διάλογος), έκδοση «Σύγχρονη Εποχή».
7. Μ. Γκορμπατσόφ: Ανασυγκρότηση, διαφάνεια, δημοκρατία, έκδοση «Σύγχρονη Εποχή».
8. Μ. Γκορμπατσόφ: Περεστρόικα, έκδοση «Νέα Σύνορα», μετάφραση Αγγέλα Βερυκοκάκη-Αρτέμη, και
9. Νάθαν Ρόζενμπεργκ και Λ. Ε. Μπίρτζελ τζούνιορ: Πώς πλούτισε η Δύση, έκδοση «Ροές» και στην πραγματικότητα «CityBank».

Θα σταθούμε λιγάκι σ΄αυτό το αποκαλυπτικό από πολλές απόψεις βιβλίο, που είναι κάτι σαν αντιπερεστρόικα, σαν ένα αντίβαρο στην τεράστια κυκλοφοριακή επιτυχία, ακόμα και στην Αμερική, του βιβλίου του Γκορμπατσόφ.

Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό έργο απίστευτης ειλικρίνειας και πρωτοφανούς κυνισμού. Εδώ ο καπιταλισμός δεν έχει καμιά πρόθεση να κρύψει ή να εξωραΐσει τίποτα απολύτως. Η καπιταλιστική μηχανή περιγράφεται σε πλήρη λειτουργία μέσα στον ιστορικό χρόνο και ο καπιταλισμός προ τείνεται σαν αυτό ακριβώς που είναι: Ένας κοινωνικός δαρβινισμός που παράγει πλούτο ερήμην όλων των αξιών, πλην αυτών που υπηρετούν τον πλουτισμό.

Ο ανθρωπισμός και ο σοσιαλισμός είναι συνώνυμα

Δόθηκε υπερβολικά μεγάλη σημασία στο γεγονός πως ο Μαρξ ήταν επιστήμονας. Όμως, ήταν και φιλόσοφος και σαν φιλόσοφος ξεκίνησε. Φυσικά, όντας επιστήμονας, δεν έπαψε να είναι και φιλόσοφος. Το πέρασμα του Μαρξ από τη φιλοσοφία στην επιστήμη ονομάστηκε «επιστημολογική τομή». Και τη λέξη «τομή» πολλοί μαρξιστές την ερμήνευσαν πολύ σχολαστικά. Λες και θα ήταν ποτέ δυνατό ένας στοχαστής, με την απίστευτη ευρύτητα της σκέψης του Μαρξ, να ξεχάσει τον παλιό του εαυτό, τότε που και ο ίδιος δεν ήταν... μαρξιστής, αλλά ένας αριστερός νεοχεγκελιανός. Όπως και να ΄ναι, ο μαρξισμός, εκτός από επιστημονικός τρόπος προσέγγισης των ιστορικών, κοινωνικών και κυρίως οικονομικών γεγονότων, ήταν και παραμένει ένα ηθικό σύστημα, ενταγμένο στη μεγάλη παράδοση του ευρωπαϊκού ουρανισμού, του οποίου αποτελεί συνέχεια. Από ηθική άποψη, λοιπόν, ο μαρξισμός ξαναβάζει το πανάρχαιο αίτημα για μια ευτυχία για όλους και προσπαθεί να βρει τρόπους να κάνει πραγματικότητα αυτό το αίτημα. Ίσως η απαίτησή του να είναι υπερβολική. Αλλά μόνο τα υπερβολικά πράγματα είναι αποτελεσματικά.

Πρέπει να ξεκινήσεις ζητώντας τον ουρανό με τ΄άστρα, προκειμένου να εξασφαλίσεις έστω μόνο το ψωμί σου. Όποιος ζητάει τα πολλά, εύκολα αποκτάει τα λίγα. Όμως, αν ξεκινήσεις ζητώντας λίγα, δεν είσαι παρά ένας αφελής χριστιανός, που μεταθέτει τα πολλά και τα σπουδαία στην «άλλη» ζωή, αφήνοντας έτσι καθαρό από εμπόδια το πεδίο εντός του οποίου θα κινηθούν οι άρπαγες, που τα θέλουν όλα «ως εν ουρανώ και επί της γης», ή μάλλον, ως επί της γης και εν ουρανώ, για να βάλουμε τα δυο αιτήματα στη σωστή τους σειρά.

Είναι απόλυτα βέβαιο πως οι πλείστοι των μελών και των οπαδών των μαρξιστικών κομμάτων δεν καταλαβαίνουν σχεδόν τίποτα από μαρξισμό κι αυτό δημιουργεί μύρια όσα προβλήματα στους ηγέτες, που κι αυτοί δεν είναι βέβαιο πως καταλαβαίνουν πάντα το μαρξισμό. Κατά κάποιο τρόπο, τα μαρξιστικά κόμματα δρουν και κινούνται λίγο ως πολύ εμπειρικά, με γνώμονα μερικές εντελώς γενικές και ανεπαρκείς αρχές του μαρξισμού. Τους καταλαβαίνουμε. Είναι δύσκολο να δουλεύεις για το βιοπορισμό σου, να δουλεύεις για το κόμμα και ταυτόχρονα να εξοικονομάς χρόνο για μελέτη, όταν μάλιστα δεν έχεις και μια κάποια έφεση προς τούτο.

Άλλωστε, όπως λέει ο Λένιν, η ιδεολογία εισάγεται στην εργατική τάξη απέξω. Η ίδια δεν έχει το χρόνο να δημιουργήσει ιδεολογίες. Όλες τις ιδεολογίες, όλες τις απόψεις, τις δημιούργησαν καταρχήν αυτοί που είχαν το χρόνο να μελετήσουν. Που είχαν δηλαδή μια μεγαλύτερη ή μικρότερη οικονομική άνεση. Ο μαρξισμός δημιουργήθηκε εντός του καπιταλισμού, όχι μόνο με την έννοια πως ο καπιταλισμός κυοφορεί και προετοιμάζει το σοσιαλισμό, αλλά και με την έννοια της κυοφορίας και της προετοιμασίας της σκέψης των μεγάλων μαρξιστών θεωρητικών εντός της αστικής τάξης, στην οποία ανήκαν αρχικά και από την οποία αποστάτησαν για να υπηρετήσουν τους προλετάριους και να βάλουν στη διάθεσή τους τη γνώμη τους.

Ο Μαρξ, ο Ένγκελς, ο Λένιν και ένα σωρό ακόμα μεγάλοι επαναστάτες και θεωρητικοί προέρχονταν από την αστική ή τη μεσοαστική τάξη και εν πάση περιπτώσει δεν ήταν προλετάριοι. Ήταν, μ ’ άλλα λόγια, «αποστάτες της τάξης τους». Και πρέπει να εύχεται κανείς να υπάρχουν πάντα τέτοιοι αποστάτες. Στο κάτω κάτω, ο προλετάριος δεν έχει να χάσει τίποτα επαναστατώντας, εκτός από τις αλυσίδες ή έστω τις αλυσιδίτσες του. Όμως, ο αποστάτης της τάξης του έχει να χάσει πάρα πολλά και κυρίως το βόλεμα που δίνει η οικονομική άνεση. Μπορεί να δικαιολογείται μια καχυποψία για τους αποστάτες της τάξης τους, που συχνά μετανιώνουν και επιστρέφουν στο βόλεμα, όμως δεν είναι περισσότερο ύποπτοι από μερικούς ιδεολογικά ακατάστατους, ηθικά ανερμάτιστους και γνωστικά ανεπαρκείς προλετάριους.

Όποιος έχει διαβάσει τις «Αναμνήσεις» του Γιάννη Ιωαννίδη, ένα μνημείο μαρξίζουσας αγραμματοσύνης και εξοργιστικού εμπειρισμού (παρένθεση _σσ. γεννήθηκε στο Καρς της Ρωσίας το 1907 και πέθανε στις το 1997. Έφηβος εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ και αργότερα έγινε μέλος του ΚΚΕ, ιδιότητα που τη διατήρησε ως το τέλος της ζωής του. Το 1936, με τη δικτατορία του Μεταξά, πιάστηκε και φυλακίστηκε. Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1940 και στην Κατοχή εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση. Ήταν αντάρτης του 13^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και κυνηγήθηκε για την πατριωτική δράση του δείτε και _Ριζοσπάστης “Προβοκάτορες και προβοκάτσιες”_κλείνει η παρένθεση), καταλαβαίνει καλύτερα τι θέλω να πω, λέει ο Ραφαηλίδης. Και τα «Απομνημονεύματα» του Μάρκου Βαφειάδη δεν είναι και τόσο καλύτερα. Μ΄αυτό δεν θέλω να μειώσω καθόλου την προσφορά αυτών των σπουδαίων αγωνιστών στο ελληνικό κομουνιστικό κίνημα. Θέλω να πω μόνο πως η παλικαριά δεν φτάνει για μια κομουνιστική επανάσταση. Χρειάζεται και σοβαρή γνώση. Που τώρα, σε καιρούς ειρηνικούς και κάθε άλλο παρά επαναστατικούς, μπορεί να αποκτηθεί ευκολότερα. Όμως, δεν αποχτιέται. Ο εμπειρισμός είναι η κυρίαρχη κατάσταση στο ελληνικό αριστερό κίνημα κι όχι μόνο σ΄αυτό, βέβαια.

Όταν λέμε «κομουνιστική χώρα», σε καμιά περίπτωση δεν εννοούμε μια χώρα που γέμισε κάργα κομουνιστές. Ομοίως, δεν είναι γεμάτα από κομουνιστές τα κομουνιστικά κόμματα. Οι αριβίστες, οι γραφειοκράτες και οι αφελείς περισσεύουν παντού. Και στη Σοβιετική Ένωση όχι απλώς περισσεύουν, αλλά έχουν κατακυριεύσει τα πάντα. Για να βρεις κομουνιστές από βαθιά πεποίθηση, από ήθος κι από γνώση πρέπει να ψάξεις με το φανάρι και κει κι εδώ και παντού. Ο κομουνισμός ως ήθος και ως γνώση είναι αγαθό εν ανεπαρκεία. Και ωστόσο, πρέπει να πορευτούμε εν ανεπαρκεία. Διότι, αν περιμέναμε την επάρκεια, θα μπορούσαμε να περιμένουμε και την κομουνιστική πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο!

Αλλά αυτό δεν αναμένεται να συμβεί πουθενά στον κόσμο, τα προσεχή πεντακόσια χρόνια. Λοιπόν, μ΄όλες τους τις ατέλειες και τις μειονεξίες τα κομουνιστικά κόμματα, είτε κατέχουν την εξουσία είτε όχι, έχουν να παίξουν ένα τεράστιο ιστορικό ρόλο: Οφείλουν να βγάλουν τον καπιταλισμό ή τα κατάλοιπά του από τα αδιέξοδα και να αποδεσμεύσουν προς όφελος όλων τις κολοσσιαίες δυνάμεις που εγκλείει η σημερινή οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη. Είναι εκτός πάσης αμφισβητήσεως, πως οι σημερινές παραγωγικές δυνάμεις ουδεμία ουσιαστική σχέση έχουν με τις σημερινές παραγωγικές σχέσεις.

Οι παραγωγικές δυνάμεις κοινωνικοποιούνται αυτόματα και αυθόρμητα. Όχι όμως και οι παραγωγικές σχέσεις, που παραμένουν καθηλωμένες στο καθεστώς της ατομικής ιδιοκτησίας, που εμποδίζει καταστροφικά την παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων του καπιταλισμού, ο οποίος, για να μην αυτοκτονήσει, κάνει συνεχώς και περισσότερες παραχωρήσεις στο αίτημα για κοινωνικοποίηση της παραγωγής, χωρίς όμως να κάνει καμιά παραχώρηση στο επείγον αίτημα για μια ριζική αλλαγή στις παραγωγικές σχέσεις, που είναι κυρίως ιδιοκτητικές σχέσεις, αναφερόμενες στην κατοχή των μέσων παραγωγής.

Τούτη η αντίφαση πρέπει να λυθεί πριν καταρρεύσουν τα πάντα. Και την αντίφαση εντέλλονται να τη λύσουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τα μαρξιστικά κόμματα. Τα οποία ωστόσο έχουν να αντιμετωπίσουν και τις δικές τους, τις εσω-τερικές αντιφάσεις. Ο Ρούντολφ Μπάρο, ο επιλεγόμενος «νέος Μαρξ» απ ’ τους φανατικούς οπαδούς του (με μια φανερή δόση υπερβολής) λέει πως η κύρια ενδοκομουνιστική αντίφαση είναι, σε ατομικό επίπεδο, το σταθερό έλλειμμα ανάμεσα στην «πλεονάζουσα συνείδηση» και την «ελλειμματική συνείδηση». Η ελλειμματική συνείδηση είναι το τυπικό γνώρισμα του μικροαστού, που είναι σε θέση να εγκαταλείψει στη μέση μια... επανάσταση και να τρέξει στο σπίτι, αν η γυναίκα του, του τηλεφωνήσει και του πει πως ο μπέμπης... βήχει.

σσ. Rudolf Bahro _ (1935 – 1997) ήταν αντιφρονών συγγραφέας από την Ανατολική Γερμανία, αναγνωρισμένος από τους αστούς ως μέγας φιλόσοφος, πολιτική προσωπικότητα κλπ. έγινε  ηγέτης του δυτικογερμανικού κόμματος των Πράσινων, αλλά απογοητεύτηκε από την πολιτική του οργάνωση, έφυγε από το κόμμα και το ΄ριξε στον πνευματισμό

Όσο ο Στάλιν κρατούσε το κνούτο, η συνείδηση γέμιζε με το ζόρι…

Όταν η αυστηρή επιτήρηση σταμάτησε, ο μικροαστός που μισοκοιμόταν φοβισμένος ξύπνησε κι άρχισε να ονειρεύεται την ατομική του ευτυχία, ερήμην της ευτυχίας των πάντων. Αυτός να ΄ναι καλά, κι οι άλλοι ας παν να κουρεύονται. Είναι, λοιπόν, ανάγκη ν’ αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες προκειμένου ν’ αλλάξει και η συνείδηση. Βέβαια, στη Σοβιετική Ένωση οι εξωτερικές συνθήκες άλλαξαν. Όχι όμως σε τρόπο που να επηρεάζουν τον καθένα χωριστά.

Ο αναμενόμενος «νέος άνθρωπος» θ’ αργήσει να ρθει. Στη σημερινή Σοβιετική Ένωση, ο «νέος άνθρωπος» δεν είναι παρά ο παλιός γελοίος μικροαστός με τη σταθερά ελλειμματική συνείδηση, που τον κάνει κλέφτη, οκνηρό και απατεώνα, όπως και δω, όπως και παντού. Αυτό που έχει αλλάξει εκεί είναι η αναγκαία εξωτερική συνθήκη για την εν καιρώ αλλαγή της ατομικής συνείδησης.

Για να αποχτήσουν οι άνθρωποι καπιταλιστική συνείδηση και ν’ αλλάξουν το αυστηρά ιεραρχημένο φεουδαρχικό ηθικό σύστημα χρειάστηκαν 400 χρόνια. Γιατί, λοιπόν, έχουμε την απαίτηση ο «Σοβιετικός άνθρωπος» να γίνει όντως ο «νέος άνθρωπος» μέσα σε λιγότερο από το ένα τέταρτο του χρόνου που χρειάστηκε ο «φεουδαρχικός άνθρωπος» για να γίνει «καπιταλιστικός άνθρωπος»;

Ίσως μάλιστα, για να εμφανιστεί ο «καινούριος άνθρωπος» χρειαστούν περισσότερο από τέσσερις αιώνες. Γιατί ο γνήσιος κομουνιστής, όπως τον φτιάξαμε στο νου μας μέσα απ9 τη θεωρία, είναι ένας σχεδόν άγιος, του οποίου ωστόσο η αγιότητα δεν είναι εξαρτημένη απ9 το φόβο της κολάσεως, γεγονός που κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Δεν έχει σημασία αν ο γνήσιος κομουνιστής δεν εμφανιστεί ποτέ στην «καθαρή» του μορφή. Σημασία έχει να μη χαθεί το ιδανικό, που κάνει τον κόσμο να κινείται προς αυτό και να αυτοτελειώνεται.

Ό,τι είχε να κάνει ο καπιταλισμός για την ευτυχία του ανθρώπου, το έχει κάνει. Και έκανε πάρα πολλά. Και αν εμείς σήμερα δυστυχούμε υπό καπιταλιστικό καθεστώς, είναι γιατί δεν υπήρξαμε ποτέ ούτε δούλοι ούτε δουλοπάροικοι, για να καταλάβουμε τι σημαίνει κτηνώδης δυστυχία, μια δυστυχία προκαθορισμένη απ9 τη γέννηση και χωρίς καμιά δυνατότητα βελτίωσης της κατάστασης.

Είναι νηπιώδες λάθος να πιστεύει κανείς πως ο καπιταλισμός έκανε τον άνθρωπο δυστυχέστερο απ9 ό,τι ήταν πριν από την εμφάνισή του. Τον έκανε ευτυχέστερο, αυτό είναι απόλυτα βέβαιο. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα μπορούσε να γίνει ακόμα πιο ευτυχής. Μάλιστα, το αίτημα του μαρξισμού, νοούμενου απ9 την ηθική του πλευρά, δεν είναι απλώς η ευτυχία, αλλά μια ευτυχία για όλους. Καμιά ευτυχία δεν είναι δυνατή όταν ο άλλος δίπλα σου δυστυχεί. Καμιά ευτυχία δεν είναι δυνατή εδώ, όταν στην Αιθιοπία και στο Μπαγκλαντές οι άνθρωποι πεθαίνουν απ 9 την πείνα κι απ5 τη δίψα. Καμιά ηθική δεν είναι πλέον δυνατή έξω απ το σοσιαλισμό. Λοιπόν, «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Άλλη λύση δεν υπάρχει.Ο στηριγμένος στον κοινωνικό δαρβινισμό καπιταλισμός είναι ένα βαθιά απάνθρωπο σύστημα διότι πιστεύει, όπως πίστευε και ο Δαρβίνος για τα έμβια όντα εν γένει, πως επιβιώνει ο ισχυρότερος.

Αυτό είχε, βέβαια, την αξία του τότε που ο ισχυρότερος έπαιρνε την ισχύ του απ9 την καταγωγή του, αλλά η πτώση της φεουδαρχίας με τις κλειστές κάστες, τις αυστηρές συντεχνίες και την άτεγκτη ιεραρχία, δεν σημαίνει πως κατ9 ανάγκην πρέπει να ισχύει για πάντα ο σημερινός ηθικός κώδικας που αβαντάρει μια απ9 όλες τις ικανότητες που μπορεί να έχει ο άνθρωπος, την ικανότητα να συλλέγει χρήματα και να κάνει περιουσία για προσωπικό του όφελος και μόνο. Άλλωστε, αυτή η ικανότητα δεν είναι η σπουδαιότερη. Και είναι πλήθος ατέλειωτο οι καπιταλιστές που νιώθουν την ανάγκη να έχουν φίλους καλλιτέχνες και διανοούμενους. Ξέρουν πως ο πλούτος από μόνος του είναι μεν αναγκαία αλλά όχι και επαρκής προϋπόθεση για την ευτυχία.

Κι εδώ που τα λέμε, ευκολότερα βρίσκει κανείς την ευτυχία στο Άγιο Όρος, παρά σε μια κοσμική συγκέντρωση ηλιθίων και ολικά αφιλοσόφητων Κροίσων, που δεν ξέρουν πού πάν τα πέντε, παρόλο που ξέρουν πού πάν9 τα εκατομμύρια. Σε τελική ανάλυση τα εκατομμύρια πάνε για το χτίσιμο ενός πολυτελούς μαυσωλείου στο νεκροταφείο, που θα στεγάσει ένα πτώμα που πάντα ήταν τέτοιο. Όλοι ξέρουν πως «δεν θα τα πάρουν μαζί τους», αλλά λίγοι έχουν συνείδηση πως μπορεί ν9 αγοράσει κανείς τα πάντα με το χρήμα, εκτός απ΄ το ήθος, το ταλέντο, και την ευφυΐα. Και το ζητούμενο είναι όλοι οι άνθρωποι να μπορούν κάποτε να αναπτύξουν το ήθος τους, το ταλέντο τους και την ευφυΐα τους, ώστε να μη νιώθουν αδικημένοι κι απ΄αυτή τη μεριά. Γιατί, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, ο καθένας θα μπορούσε να ισχυριστεί πως αν είχε χρήματα θα γινόταν περίπου μια ιδιοφυία. Αυτό το αστείο άλλοθι που στηρίζεται στη γνώση πως το χρήμα είναι όντως ο βασικότερος μοχλός για τα πάντα, αλλά μόνο μοχλός, πρέπει να λείψει. Δεν είναι δυνατόν ο κάθε βλακέντιος και ο κάθε ανίκανος να παριστάνει τον κάμποσο διότι αυτός ή ο μπαμπάς του έτυχε να έχουν χρήμα. Το σοσιαλισμό δεν τον θέλουν κυρίως αυτοί που δεν αισθάνονται και τόσο ικανοί σ΄άλλα, πλην της κλοπής και της απάτης.

Όπως θα δούμε, η τιμιότητα και ο καπιταλισμός δεν συμβιβάζονται σε καμιά περίπτωση. Κανείς, βέβαια, δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί πως η Σοβιετική Ένωση γέμισε τίμιους ανθρώπους. Κάθε άλλο, μάλιστα. Όμως, το σύστημα πρέπει να γίνει τέτοιο, ώστε να μην εκκολάπτει την απάτη και το δόλο. Η περεστρόικα πριν απ’ το καθετί έχει ένα ηθικό νόημα: Πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να απαλυνθούν οι αρπαχτικές διαθέσεις του ζώου που κουβαλάμε όλοι μέσα μας.

Η επανάσταση του 1917 συνεχίζεται

Ο Μαρξ δεν ήταν μελλοντολόγος. Δεν είπε απολύτως τίποτα για το πώς πρέπει να είναι η κομουνιστική κοινωνία του μέλλοντος. Αυτό που έκανε ο Μαρξ ήταν να μελετήσει τον καπιταλισμό με μια εκπλήσσουσα σοφία και να δείξει πως η πτώση του είναι αναπόφευκτη, και η διαδοχή του από το σοσιαλισμό αναγκαία. Η κοινωνία που ονειρεύεται ο Μαρξ δεν είναι ταξική. Συνεπώς οι ανατροπείς του καπιταλισμού, οι προλετάριοι, δεν διεκδικούν την εξουσία για λογαριασμό τους. Δεν θέλουν να βάλουν υπό τον έλεγχό τους τις άλλες τάξεις _ θέλουν να καταργήσουν τις τάξεις, κι αυτός είναι ο ιστορικός τους ρόλος. Όμως, για να το πετύχουν πρέπει πρώτα να εγκαθιδρύσουν την περίφημη «δικτατορία του προλεταριάτου» που την ονομάζει έτσι ο Μαρξ, γιατί δεν έχει καμιά πρόθεση να κρύψει πως μια οποιαδήποτε τάξη που εξουσιάζει, ποτέ δεν εξουσιάζει δημοκρατικά.

Αυτό που λέγεται «αστική δημοκρατία» δεν είναι παρά μια δικτατορία της αστικής τάξης, που ντρέπεται να πει το όνομά της. Δεν σημαίνει τίποτα να ψηφίζεις κάθε τέσσερα χρόνια, όταν δεν μπορείς να... εκλέξεις το αφεντικό σου, και αν χρειαστεί να το διώξεις. Άλλωστε, την πραγματική πολιτική εξουσία την ασκούν αυτοί που ασκούν την οικονομική εξουσία. Και οι αστοί πολιτικοί δεν κάνουν τίποτα περισσότερο απ ’ το να βοηθούν τους κατόχους των μέσων παραγωγής, να παραμείνουν κάτοχοι των μέσων παραγωγής και να τα χρησιμοποιούν για προσωπικό τους όφελος, αδιαφορώντας τόσο για το όφελος του παραδίπλα καπιταλιστή όσο και για το όφελος όσων εργάζονται για λογαριασμό του.

Η αστική δημοκρατία είναι μια γελοία μπλόφα. Η αστική δημοκρατία διαφοροποιείται και παραλλάσσει, γινόμενη περισσότερο ή λιγότερο δημοκρατική κατά τις περιστάσεις, και συχνά απροκάλυπτα δικτατορική (φασισμός), παραμένοντας ωστόσο σ’ όλες τις περιπτώσεις μια μπλόφα. Εκτός, βέβαια, από κείνες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες υποχρεώνεται να δείξει το πραγματικό της πρόσωπο με μια απροκάλυπτη φασιστική δικτατορία. (Ο φασισμός είναι η ακραία πολιτική μορφή του καπιταλισμού και, βέβαια, είναι ο πιο «καθαρός» καπιταλισμός που θα μπορούσε να υπάρξει.)

Ο Μαρξ όχι μόνο δεν είπε τίποτα για το πώς πρέπει να είναι οργανωμένη ...
(συνεχίζεται)

Αυτοπαρουσίαση
Ο Βασίλης Ραφαηλίδης γεννήθηκε το 1934 στα Σερβία της Κοζάνης. Μέχρι το 1946 ζει στο χωριό της δασκάλας μάνας του, το Βελβενδό της Κοζάνης όπου βρίσκει προσωρινό καταφύγιο και ο περιπλανώμενος Κωνσταντινουπολίτης πατέρας του. Το 1943 ακολουθεί στο βουνό τους αντάρτες γονείς του, μαζί με τον αδερφό του. Τα γυμνασιακά-του χρόνια, που συμπίπτουν μ΄ αυτά του Εμφυλίου Πολέμου, τα περνάει στην Καστοριά, όπου εγκαθίσταται η οικογένεια με το δάσκαλο — φιλόλογο — πατέρα τους, που υπηρετεί εκεί. Ωστόσο, η Ασφάλεια χαλάει το παιδαγωγικό σχέδιο φυλακίζοντας και εξορίζοντας τον πατέρα στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Το 1953 εγκαθίσταται στην Αθήνα μόνος-του, προσπαθώντας να τα βολέψει όπως όπως. Το 1959 εγγράφεται σε μια ιδιωτική κινηματογραφική Σχολή, επιχειρώντας να σπουδάσει (τρόπος του λέγειν) κινηματογράφο. Με την αποφοίτηση δουλεύει σαν βοηθός του Νίκου Κούνδουρου και του Ροβήρου Μανθούλη, και το 1963 γυρίζει δυο ταινίες μικρού μήκους. Το 1964 δουλεύει στην Αλγερία σαν σκηνοθέτης στο υπό διαμόρφωση Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της νεοαπελευθερωμένης χώρας, και σαν δημοσιογράφος. Το 1963 πρωτοεμφανίζεται σαν ερασιτέχνης κινηματογραφικός κριτικός απ’ το περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης. Επαγγελματίας κινηματογραφικός κριτικός γίνεται το 1965, αμέσως μετά την επιστροφή-του απ’ την Αλγερία, στην εφημερίδα Δημοκρατική Αλλαγή. Τούτο το επαγγελματικό βόλεμα ήταν η αιτία που εγκατέλειψε την πραχτική ενασχόληση με τον επαγγελματικά αβέβαιο κινηματογράφο. Το 1966 με τον Αλέξη Γρίβα εκδίδουν το περιοδικό Ελληνικός Κινηματογράφος που κλείνει με τη χούντα. Το 1968, μετά την αποφυλάκισή-του απ’ τη φυλακή της Αίγινας εκδίδει, μαζί με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στην αρχή, και πολλούς άλλους στη συνέχεια, το περιοδικό Σύγχρονος Κινηματογράφος, και το διευθύνει μέχρι το 1973 που το εγκαταλείπει, κουρασμένος απ΄ τις ίντριγκες. Απ’ το 1963 και μέχρι “σήμερα” (σσ. έφυγε από τη ζωή 65+ χρόνων, 8_Σεπ_2000), με ενδιάμεσα αναγκαστικά διαλείμματα, διδάσκει στην Επαγγελματική Σχολή Κινηματογράφου (Σταυράκου). Δίδαξε, ακόμα, σε πολλά κινηματογραφικά σεμινάρια στην «Ώρα», το Γαλλικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο Γκαίτε και την «Τέχνη» Θεσσαλονίκης. Το πρώτο απ5 αυτά τα σεμινάρια εκδόθηκε το 1970 σε βιβλίο με τον τίτλο «12 μαθήματα για τον κινηματογράφο» απ5 τον Ασαντούρ Μπαχαριάν (Ώρα), τον άνθρωπο που είχε την ιδέα για μια λαϊκή κινηματογραφική παιδεία. Το 1982 οι εκδόσεις Αι- γόκερως κυκλοφορούν μια πεντάτομη επιλογή απ5 τις κινηματογραφικές κριτικές-του με τον τίτλο «Λεξικό ταινιών». Απ’ το 1974 και μέχρι το κλείσιμό-της δουλεύει στην εφημερίδα Το Βήμα σαν κινηματογραφικός κριτικός και ρεπόρτερ. Απ* το Σεπτέμβρη του 1983 δουλεύει στην εφημερίδα Έθνος σαν κινηματογραφικός κριτικός και επιφυλλιδογράφος.

Αναλυτικά τα έργα του είναι:

—         12 Μαθήματα για τον Κινηματογράφο (ΩΡΑ)
—         Λεξικό Ταινιών, 5 τόμοι, (Αιγόκερως)
—         Κινηματογραφικά Θέματα, 6 τόμοι, (Αιγόκερως)
—         Φιλμοκατασκευή, μια μέθοδος ανάγνωσης του φιλμ, (Αιγόκερως)
—         Το ομιχλώδες τοπίο της Ιστορίας (Αιγόκερως)
—         Τα μαλλιά του φαλακρού δολοφόνου (Αιγόκερως)
—         Κείμενα στο Έθνος, 4 τόμοι (Θέμα)
—         Κείμενα για τον Μαρξ, (Θέμα)
—         Έλληνες και Νεοέλληνες, (Θέμα)
—         Πολιτικά Ταξίδια, (Θέμα)
—         Νεοελληνική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, (Θέμα)

Να προσθέσουμε

Το 1943 ακολουθώντας στο βουνό τους αντάρτες γονείς του μαζί με τον αδερφό του, θεωρήθηκε ότι σκοτώθηκε έτσι η γιαγιά του και άλλοι χωριανοί έκαναν «εικονική» κηδεία! Μετά δε την επιστροφή του, παρουσία του ίδιου έγινε η αντίστροφη διαδικασία εκταφής... Το γεγονός αυτό, στιγμάτισε το Β. Ραφαηλίδη σ' όλη του τη ζωή. Τα γυμνασιακά του χρόνια (περίοδος Εμφύλιου), τα περνάει στην Καστοριά, όπου εγκαθίσταται η οικογένεια μαζί με το φιλόλογο πατέρα, που υπηρετεί εκεί. Ωστόσο, η Ασφάλεια χαλάει το παιδαγωγικό σχέδιο φυλακίζοντας και εξορίζοντας τον πατέρα του.

                                 Πλούσιο συγγραφικό έργο

Όπως αναφέρει συλλυπητήρια ανακοίνωση της ΕΣΗΕΑ για το θάνατό του, η επαγγελματική σταδιοδρομία του Β. Ραφαηλίδη αρχίζει από το 1962, ως κινηματογραφικός κριτικός του περιοδικού «Επιθεώρηση Τέχνης», και από το 1965 ως και το 1967 εργάζεται στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή». Μετά τη μεταπολίτευση, από το 1974 έως το 1983, απασχολείται ως κινηματογραφικός κριτικός και ελεύθερος συντάκτης στην εφημερίδα «Το Βήμα». Τον ίδιο χρόνο, 1983, αρχίζει τη συνεργασία του με την εφημερίδα «Έθνος», ως σχολιογράφος, αρθρογράφος και κινηματογραφικός κριτικός, η οποία κράτησε έως τον Οκτώβρη του 1998. Κατόπιν συνταξιοδοτήθηκε και τον τελευταίο χρόνο συνεργαζόταν με την «Ελευθεροτυπία». Υπήρξε ακόμη συνεργάτης των περιοδικών «Ταχυδρόμος», «Ελληνικός Κινηματογράφος», «Σύγχρονος Κινηματογράφος», «Διαβάζω», «Θέατρο» και «Λέξη».

Στη συγγραφική του δράση, πέρα από τα «12 Μαθήματα για τον Κινηματογράφο», συγκαταλέγονται και τα: «Λεξικό Ταινιών», «Κινηματογραφικά θέματα», «Μια μέθοδος ανάγνωσης του φιλμ», «Το ομιχλώδες τοπίο της ιστορίας στον Αγγελόπουλο», «Κείμενα για τον Μαρξ», «Πολιτικά Ταξίδια», «Ελληνες και Νεοέλληνες», «Η περιπέτεια του μαρξισμού», «Η δύσκολη ζωή ενός Έλληνα», «Τα μαλλιά του φαλακρού δολοφόνου», «Νεοελληνική Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας», «Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας», «Οι λαοί της Ευρώπης», «Οι πρόγονοι των Ευρωπαίων», «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους», «Το βλέμμα του ποιητή», «Στοιχειώδης Αισθητική», «Θερμοί και ψυχροί πόλεμοι», «Οι λαοί της Μ. Ανατολής» κ.ά.

Βασίλης Ραφαηλίδης \ Τίτλοι (κάποια συλλογικά _αρκετά εξαντλημένα, ορισμένα έχουν επανεκδοθεί σε 2^η και 3^η έκδοση)

·       Τα μαλλιά του φαλακρού δολοφόνου Αιγόκερως _Αθήνα, 2022_ISBN: 978-960-322-678-9_ Κυκλοφορεί

·       Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους, 1830-1974 Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου _Αθήνα, 2018 _ISBN: 978-618-5118-29-7 Κυκλοφορεί

·       Θόδωρος Αγγελόπουλος 53^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 2012

·       Νεοελληνική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας _Από την ελληνική αρχή στην αρχή της ελληνικής παρακμής Εκδ. Εικοστού Πρώτου _Αθήνα, 2010 _ISBN: 978-960-8219-67-0

·       Δήμος Θέος _Αιγόκερως _Αθήνα, 2006 _ISBN: 978-960-322-267-5 _Κυκλοφορεί

·       Η μυθική ιστορία των Εβραίων Εκδ. Εικοστού Πρώτου Αθήνα, 2005 ISBN: 978-960-8219-37-3

·       Αντουανέττα Αγγελίδη _Αιγόκερως Αθήνα, 2005 _ISBN: 978-960-322-249-1

·       Víctor Erice Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 2004

·       Κώστας Σφήκας Αιγόκερως Αθήνα, 2004 ISBN: 978-960-322-220-0

·       Πέρα από τον κινηματογράφο Εκδ Εικοστού Πρώτου Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-8219-20-5

·       Για τον Βαλτινό _Κριτικά κείμενα _Αιγαίον Λευκωσία, 2003 ISBN: 978-9963-596-79-9

·       Άραβες _Εκδ Εικοστού Πρώτου _Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-8219-15-1

·       Το μοντάζ _Αιγόκερως Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-322-225-5

·       Λεξικό ταινιών Με κριτικές του Βασίλη Ραφαηλίδη: Ελληνικός κινηματογράφος _Αιγόκερως Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-322-196-8

·       Ταξίδι στον μύθο _Δια της ιστορίας και στην ιστορία δια του μύθου Αιγόκερως Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-322-183-8

·       Λεξικό ταινιών Με κριτικές του Βασίλη Ραφαηλίδη: Α-Μ _Αιγόκερως Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-322-194-4

·       Λεξικό ταινιών Με κριτικές του Βασίλη Ραφαηλίδη: Ν-Ω Αιγόκερως Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-322-195-1

·       Commedia all' Italiana Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2002 ISBN: 978-960-87249-0-7

·       Κώστας Γαβράς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2001 ISBN: 978-960-87249-3-8

·       Eric Rohmer Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2001 ISBN: 978-960-86572-5-0

·       Καπιταλισμός _Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας Εκδ. του Εικοστού Πρώτου Αθήνα, 2000 ISBN: 978-960-7058-95-9

·       Luis Buñuel Εκδόσεις Καστανιώτη Αθήνα, 2000 ISBN: 978-960-03-2899-8 Εξαντλημένο

·       Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2000 Αιγόκερως 2000 ISBN: 978-960-322-156-2 Εξαντλημένο

·       Jerzy Skolimowski 41^o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 2000 ISBN: 978-960-86572-4-3

·       Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού Εκδ Εικοστού Πρώτου 1990 ISBN: 960-7058-05-4 _υπάρχουν δύο επανεκδόσεις

·       Πέρα από τον κινηματογράφο1999 ISBN: 978-960-7058-79-9

·       Οι λαοί της Μέσης Ανατολής, 1998 ISBN: 978-960-7058-77-5

·       Ken Loach 39^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Εκδόσεις Καστανιώτη Αθήνα, 1998 ISBN: 978-960-03-2331-3 Εξαντλημένο

·       Είκοσι ένα κείμενα για τη Μαλβίνα  Το Ποντίκι 1998 ISBN: 978-960-8402-53-9

·       Claude Chabrol Εκδόσεις Καστανιώτη Αθήνα, 1997 ISBN: 978-960-03-2017-6

·       Επαναστατικά και απελευθερωτικά κινήματα Εκδ. Εικοστού Πρώτου Αθήνα, 1997 ISBN: 978-960-7058-64-5

·       Θερμοί και ψυχροί πόλεμοι _Δημοκράτες και φασίστες εναντίον κομουνιστών: Δημοκράτες και κομουνιστές εναντίων φασιστών -Εκδ Εικοστού Πρώτου Αθήνα, 1996 ISBN: 978-960-7058-56-0

·       12 μαθήματα για τον κινηματογράφο Αιγόκερως Αθήνα, 1996 ISBN: 978-960-322-082-4

·       Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας Εκδ. Εικοστού Πρώτου _Αθήνα, 1996 ISBN: 978-960-7058-07-2

·       Το βλέμμα του ποιητή -6 κείμενα για την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου το βλέμμα του Οδυσσέα _Αιγόκερως, 1996 ISBN: 978-960-322-078-7 Εξαντλημένο

·       Λαοί της Ευρώπης: Καταγωγή και εθνικά χαρακτηριστικά Εκδ. Εικοστού Πρώτου -Αθήνα, 1996 ISBN: 978-960-7058-48-5

·       Ελληνικός κινηματογράφος Κριτική 1965-1995 -Αιγόκερως, 1995 ISBN: 978-960-322-069-5 Εξαντλημένο

·       20 κείμενα για 127 αιρέσεις Με αιρετικά σχέδια του Τάκι(ς) Αλεξίου Εκδ. Εικοστού Πρώτου, 1995 ISBN: 978-960-7058-37-9 Εξαντλημένο

·       Μυθ-ιστορία των βάρβαρων προγόνων των σημερινών Ευρωπαίων Εκδ. Εικοστού Πρώτου Αθήνα, 1995 ISBN: 978-960-7058-39-3

·       Ναγκίσα Όσιμα 35^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Εκδόσεις Καστανιώτη, 1994

·       Οι λαοί των Βαλκανίων Εκδ. Εικοστού Πρώτου, 1994 ISBN: 978-960-7058-28-7

·       Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974 Εκδ. Εικοστού Πρώτου, 1993 ISBN: 978-960-7058-23-2 Εξαντλημένο

·       Μνημόσυνο για έναν ημιτελή θάνατο _Η δύσκολη ζωή ενός ταλαίπωρου Έλληνα Εκδ. Εικοστού Πρώτου 1992 ISBN: 978-960-7058-16-4

·       Στοιχειώδης αισθητική Εκδ. Εικοστού Πρώτου, 1992 ISBN: 978-960-7058-18-8

·       Κινηματογραφικά θέματα _Κινηματογραφικά κείμενα στο ΄Εθνος 1988-1989 _Αιγόκερως, 1990 Εξαντλημένο

·       Τα μαλλιά του φαλακρού δολοφόνου _Υπόθεση Νάσιουτζικ Αιγόκερως, 1989 Εξαντλημένο

·       Κινηματογραφικά κείμενα στο ΄Εθνος 1987-1988 Αιγόκερως 1988 Εξαντλημένο

·       Κινηματογραφικά κείμενα στο Έθνος 1986-1987 Αιγόκερως, 1987 Εξαντλημένο

·       Κινηματογραφικά κείμενα στο Έθνος 1982-1984 Αιγόκερως, 1985 Εξαντλημένο

·       Κινηματογραφικά κείμενα στο Έθνος 1984-1985 Αιγόκερως, 1985 Εξαντλημένο

·       Φιλμοκατασκευή \ Μια μέθοδος ανάγνωσης του φιλμ Αιγόκερως, 1984

·       Το ομιχλώδες τοπίο της ιστορίας _Πέντε κείμενα για τον Αγγελόπουλο Αιγόκερως Αθήνα, Εξαντλημένο