Σταδιοδρομία
Όταν ήταν νέος, εργάστηκε ως δημοσιογράφος, αλλά τελικά προσχώρησε στην κινηματογραφική βιομηχανία ως συντάκτης υποτίτλων του βωβού κινηματογράφου και, στη συνέχεια, ως σεναριογράφος και μοντέρ. Είχε αρχικά προσληφθεί από τη δανική Nordisk Film το 1913. Οι πρώτες του προσπάθειες στη σκηνοθεσία είχαν περιορισμένη επιτυχία, και έφυγε από τη Δανία για να εργαστεί στη βιομηχανία του γαλλικού κινηματογράφου. Ενώ ζούσε στη Γαλλία, γνώρισε τους Ζαν Κοκτώ, Ζαν Ουγκώ και άλλα μέλη της γαλλικής καλλιτεχνικής σκηνής και, το 1928, έκανε την πρώτη κλασική ταινία του, Τα πάθη της Ζαν Ντ’ Αρκ. Μελετώντας συστηματικά τα σωζόμενα πρακτικά της δίκης της Ιωάννας της Λωραίνης, δημιούργησε ένα συγκινητικό αριστούργημα που ισορροπεί ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό.
Αργότερα, ο βαρώνος Nicolas de Gunzburg θα χρηματοδοτήσει την επόμενη ταινία του Ντράγιερ, καθώς η βιομηχανία κινηματογράφου της Δανίας βρισκόταν σε οικονομική κατάρρευση. Το φιλμ Vampyr, του 1932, είναι ένας σουρεαλιστικός διαλογισμός πάνω στο φόβο. Η λογική παραχωρεί τη θέση της στην ψυχική διάθεση και την ατμόσφαιρα, σε αυτή την ιστορία ενός άνδρα που προστατεύει δύο αδελφές από ένα βαμπίρ. Η ταινία περιέχει πολλές ανεξίτηλες εικόνες που έχουν μείνει κλασικές. Η ταινία ήταν βωβή, αλλά με κάποιος αραιούς, κρυπτικούς διαλόγους στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Και οι δύο, αυτές, ταινίες απέτυχαν οικονομικά, οπότε ο Ντράγιερ αποφάσισε να μην κάνει άλλη ταινία μέχρι το 1943. Η Δανία βρισκόταν, τότε, υπό ναζιστική κατοχή, και η ταινία “μέρες οργής” είχε ως θέμα την παράκρουση που επικράτησε στην Ευρώπη, τον 17ο αιώνα, για το κυνήγι μαγισσών, στο έντονα θεοκρατικό πλαίσιο της εποχής. Με το έργο αυτό, ο Ντράγιερ καθιέρωσε το στυλ που θα σηματοδοτήσει τις ομιλούσες ταινίες του: προσεκτικές οπτικές συνθέσεις, αυστηρά μονοχρωματική κινηματογραφία, και μακρόσυρτα πλάνα. Κέρδισε τη διεθνή αναγνώριση και συνέβαλε στην αναγέννηση του δανικού κινηματογράφου. Κατόπιν, και για μια δεκαετία, Ο Ντράγιερ θα γυρίσει μόνο δύο ντοκιμαντέρ.
Το 1955, θα σκηνοθετήσει το απόλυτο αριστούργημά του, την ταινία “Ο Λόγος”, βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Κaj Munk. Η ταινία συνδυάζει μια ιστορία αγάπης, με την σύγκρουση γύρω από την μισαλλοδοξία και την πραγματική πίστη. Η ταινία κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι στο 16ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, και ήταν η μόνη ταινία του Ντράγιερ, η οποία είχε κινηματογραφική και οικονομική επιτυχία και θεωρείται, πλέον, από πολλούς κριτικούς ως μοναδικό αριστούργημα, ιδιαίτερα στον τομέα της κινηματογραφίας.
Η τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του ήταν η Γερτρούδη, του 1964. Αν και θεωρείται, από κάποιους, ως μικρότερης καλλιτεχνικής εμβέλειας σε σχέση με τις προηγούμενες, ωστόσο είναι ένα επιστέγασμα των πεποιθήσεων του, καθώς στο επίκεντρο βρίσκεται μια γυναίκα που, μέσα από δοκιμασίες, δεν εκφράζει καμία υποχώρηση για τις επιλογές που έκανε, θεωρώντας τον έρωτα ως το σημαντικότερο στοιχείο της ζωής της. Το τελευταίο πρότζεκτ του ήταν για τον Ιησού. Αν και γράφηκε ένα χειρόγραφο (το fraft δημοσιεύθηκε το 1968), οι ασταθείς οικονομικές συνθήκες και οι απόλυτες απαιτήσεις του Ντράγιερ, δεν επέτρεψαν να γυριστεί το φιλμ.
Ο Ντράγιερ έχει μια εντελώς ιδιαίτερη θεματολογία όπου
διερευνά τη θρησκευτική εμπειρία με το χαρακτηριστικό στατικό ύφος των
παρατεταμένων, διεισδυτικών γκρο-πλαν, αδιαφορώντας για την γρήγορη εξέλιξη της
δράσης. Οι ταινίες του συχνά αναφέρονται στη μαγεία και το υπερφυσικό, την πάλη
καλού-κακού και, κυρίως, την πουριτανική αδιαλλαξία και την καταπίεση. Η
σκηνοθεσία του στηρίζεται στη χρήση αυθεντικών, μέχρι την τελευταία
λεπτομέρεια, χώρων και μακρόσυρτων κοντινών πλάνων. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για
το διαφορετικό άτομο ως επίκεντρο της θεματολογίας του, το οποίο ξεχωρίζει από
το σύνολο (με την έννοια του όχλου), το οποίο γίνεται συχνά αντικείμενο
διώξεων. Ο Καρλ Ντράγιερ υπήρξε έντονα αντιφατική προσωπικότητα που, ανεξάρτητα
της αναμφισβήτητης καλλιτεχνικής του αξίας, δίχασε τους κριτικούς, τους ηθοποιούς
των ταινιών του και την κοινή γνώμη, κυρίως για τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε
για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος που καταγράφεται στο σελιλόιντ.
Έχει χαρακτηριστεί ως παρεξηγημένη ιδιοφυΐα, συντηρητικός αστός σκηνοθέτης,
αλλά και ως ο “τυραννικός Δανός” όπως το έθεσε ο Paul Moor, το 1951, σε άρθρο
του στο οποίο, αναφέρεται στις σαδιστικές τάσεις του Ντράγιερ. Η διαβόητη
συμπεριφορά του απέναντι στην συγκλονιστική Φαλκονετί (Renée Jeanne _ Maria Falconetti),
στην ταινία Τα Πάθη της Ζαν ντ’ Αρκ, πιθανόν να πυροδότησε αυτές τις φήμες. Πολλοί
κριτικοί και ερευνητές υποστήριξαν ότι, οι “επιδόσεις” της Φαλκονετί στην
συγκεκριμένη ταινία ήταν το αποτέλεσμα της ακραίας σκληρότητας που είχε
επιδείξει ο Ντράγιερ, για να πετύχει αυτό το καταγεγραμμένο ψυχογράφημα, την
ώθησε στο χείλος της συναισθηματικής κατάρρευσης.
σσ. Η Ρενέ
Ζαν ή Μαρία Φαλκονέτι, γεννημένη στο Παντέν (και όχι στο Σερμάνο της Κορσικής,
όπως λανθασμένα μαρτυρούν πολλά κινηματογραφικά λεξικά) το 1892 (πέθανε στο
Μπουένος Άιρες το 1946), είναι Γαλλίδα ηθοποιός του θεάτρου και του
κινηματογράφου. Εντασσόμενη στον θίασο του θεάτρου Odeon το 1916, έκανε το
ντεμπούτο της στο "l'Arlésienne" και έπαιξε τις ηρωίδες του
Saint-Georges de Bouhélier "Η ζωή μιας γυναίκας", το 1919. Έκανε ένα
σύντομο πέρασμα στην Comédie Française (1924-1925), όπου υποδύεται τη Ροζίνα,
μεταξύ άλλων, στο "La Dame aux camélias" και στο
"Lorenzaccio". Ο τελευταίος της ρόλος πριν από μια μακρά παραμονή στη
Νότια Αμερική θα είναι αυτός της Ανδρομάχης στο "Ο Τρωικός Πόλεμος δεν θα
συμβεί", του Ζαν Ζιρωντού. Παραμένει παγκοσμίως γνωστή για την ενσάρκωση
στον κινηματογράφο του πρωταγωνιστικού ρόλου στο "Τα Πάθη της Ιωάννας της
Λωραίνης" του Ντράγιερ.
· Ανδρέας Κουταλάς _Pop it and movie on: Το σχεδόν εκατό ετών έργο του Ντράγιερ εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα καθοριστικά παραδείγματα της απόλυτης δύναμης του κινηματογράφου να καταρρίπτει τα εμπόδια του χρόνου και του χώρου και να αποδίδει την ουσία του τι σημαίνει να είσαι ζωντανός.
· Δημήτρης Δανίκας: Πρώτο Θέμα _Ο, τι πρέπει για συλλέκτες κινηματογραφικού “χρυσού”
· Άκης Καπράνος _ naftemporiki.gr _ Η Έλσα Φαλκονέτι δίνει μια από τις καλύτερες γυναικείες ερμηνείες όλων των εποχών.
· Άγγελος Πολύδωρος myFILM.gr _Ένα από τα κορυφαία αριστουργήματα της βωβής εποχής και του παγκόσμιου κινηματογράφου.
· Χρήστος Μήτσης _αθηνόραμα _Κολοφώνας του βωβού σινεμά, στον οποίο ο Ντράγερ εγκαθιδρύει μια πρωτοποριακή “κινηματογραφική γλώσσα των αισθημάτων”, ενώ η Φαλκονέτι δίνει τη για πολλούς κορυφαία γυναικεία ερμηνεία στην ιστορία του σινεμά.
· Θοδωρής Δημητρόπουλος _ news247.gr Ένα από τα κορυφαία φιλμ όλων των εποχών.
· Χρυσοστομάκης Λακταρίδης DOC TV _ Πρόκειται για το αριστούργημα του Ντράγιερ, το οποίο τον καθιέρωσε σ' έναν από τους τιτάνες της έβδομης τέχνης.
· Μανώλης Κρανάκης FLIX _Εμβληματικό με όλη τη σημασία της έννοιας και πιο μετα-μοντέρνο και από την εποχή που γυρίστηκε, το αριστούργημα του Καρλ Ντράγιερ προκαλεί ακόμη και σήμερα μια διαρκώς επαληθευόμενη συζήτηση γύρω από την βαθιά πολιτική, αλλά πρωτίστως ανθρώπινη αξία ενός έργου τέχνης.
· Γιάννης Ζουμπουλάκης _Το Βήμα _ Νιώθεις την αφήγηση να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα και τον Ντράγιερ να κάνει τον θεατή συμμέτοχο στην διανοητική και συναισθηματική κατάσταση της ηρωίδας που υποδύεται σε μια ερμηνεία για την οποία δεν χωράνε λόγια η Μαρία Φαλκονέτι.
· Κώστας Ζαλίγκας _ Ελεύθερος Τύπος: Κορυφαία στιγμή της εποχής του βωβού κινηματογράφου.
