Μιχαήλ Σούσλοφ ένας κομμουνιστής του καιρού του

Ο Μιχαήλ Αντρέγιεβιτς Σούσλοφ (Mikhail Andreevic Suslov _Михаил Андреевич Суслов _21 Νοεμβρίου 1902 _8 με το παλιό ημερολόγιο– 25-Ιαν-1982) υπήρξε Σοβιετικός πολιτικός που διετέλεσε επί μακρόν ιδεολογικός γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΣΕ, ανεπισήμως ο "κύριος Ιδεολόγος" του Κόμματος, ενώ κατείχε και το αξίωμα του Δεύτερου Γραμματέα (από το 1965 μέχρι τον θάνατό του).

Γεννημένος στην αγροτική Ρωσία το 1902, έγινε μέλος του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπ) το 1921 και σπούδασε οικονομικά τη 10ετία του 1920. Εγκατέλειψε τη δουλειά του ως δάσκαλος το 1931 για να ασχοληθεί με την πολιτική σαν επαγγελματικό στέλεχος _από τα πρώτα ονόματα στήριξης του Στάλιν στην εσωκομματική διαμάχη. Διορίστηκε Πρώτος Γραμματέας του Κράι Σταυρούπολης το 1939 και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ηγήθηκε του τοπικού κινήματος ως κομισάριος. Αμέσως μετά τον πόλεμο (1946), έγινε μέλος του Οργανωτικού Γραφείου (Οργμπούρο) της ΚΕ το 1950, εξελέγη στο Προεδρείο του Ανώτατου Σοβιέτ και από τις το 1952 και μετά, ήταν πλήρες μέλος του 19^ου Προεδρείου του ΚΚΣΕ. Στην αναδιάρθρωση της σοβιετικής ηγεσίας που ακολούθησε τον θάνατο του Στάλιν, ο Σουσλόφ έχασε μεγάλο μέρος της αναγνώρισης και της επιρροής του και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950, είχε αναδειχθεί ηγέτης της κομματικής αντιπολίτευσης στον Νικίτα Χρουστσόφ. Το 1964 (μεταχρουστοφική περίοδος), υποστήριξε την εγκαθίδρυση συλλογικής ηγεσίας με εσωκομματική δημοκρατία (;;) και αντιτάχθηκε στην επαναφορά της μονοκρατορίας (Στάλιν-Χρουστσόφ) ενώ κατά την εποχή Μπρέζνιεφ, θεωρούνταν ο επικεφαλής ιδεολόγος και δεύτερος στην ιεραρχία του κόμματος. Ο θάνατός του το 1982 θεωρείται η έναρξη της μάχης για τη διαδοχή του Λεονίντ Μπρέζνιεφ στη θέση του γενικού γραμματέα.

16χρονος έγινε μέλος στην τοπική οργάνωση της Komsomol (Saratov) επίσης της Επιτροπής Ανακούφισης της Φτώχειας και μετά από τρία χρόνια, έγινε μέλος του Πανενωσιακού ΚΚ (Μπ) και ξεκίνησε σπουδές στο Ινστιτούτο Εθνικής Οικονομίας Πλεχάνοφ (1924-1928) και μετά, έγινε μεταπτυχιακός φοιτητής (ερευνητής) στα οικονομικά στο Ινστιτούτο Κόκκινων Καθηγητών, διδάσκοντας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας και στη Βιομηχανική Ακαδημία. Το 1931 εγκατέλειψε τη διδασκαλία υπέρ του κομματικού μηχανισμού και συνέβαλε στην εκκαθάριση τροτσκιστών, ζινοβιεβστών κλπ. Από το 1936-1937, σπούδασε στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Οικονομικού Ινστιτούτου Κόκκινων Καθηγητών, με φήμη ενός σεμνού και σοβαρού μαθητή που μελέτησε προσεκτικά και εμπέδωσε τη διδασκαλία Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν (και Στάλιν φυσικά) καταγράφοντας θέματα για οικονομικά και πολιτικά ζητήματα σε κουτιά κάρτες και ντουλάπια αρχείων στο μικροσκοπικό δωμάτιό του σε ένα κοινόχρηστο διαμέρισμα. Λένε πως _κάπως έτσι, ο Στάλιν χρειαζόταν την άποψη του Λένιν για ένα στενό οικονομικό ή πολιτικό ζήτημα έστειλε τον γραμματέα του Λεβ Μέχλις (συμμαθητής του Suslov στο Ινστιτούτο) αυτός τον πλησίασε και βρήκε αμέσως το απαραίτητο απόσπασμα κι έτσι ο Στάλιν πρότεινε να προαχθεί ως Γραμματέας του Κόμματος του Ροστόφ και μετά (1939) στην ευρύτερη περιοχή της Σταυρούπολης.

Δράση την εποχή
του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (1941-1945)

Στο Ανατολικό Μέτωπο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Σούσλοφ ήταν μέλος του Στρατιωτικού Συμβουλίου του Μετώπου του Βορείου Καυκάσου και ηγήθηκε του Αρχηγείου των Μεραρχιών των Παρτιζάνων στο Κράι της Σταυρούπολης μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Γερμανούς, κινητοποιώντας τους εργάτες να πολεμήσουν ενάντια στους Γερμανούς εισβολείς σε στενή επαφή με τον Κόκκινο Στρατό. Σύμφωνα με τη σοβιετική ιστοριογραφία, τα χρόνια αυτά του Suslov ήταν εξαιρετικά επιτυχημένα, παρά το γεγονός ότι υπέφερε από προχωρημένη φυματίωση, από την οποία είχε προσβληθεί στα νιάτα του που επιδεινώθηκε περαιτέρω. Αργότερα εκκαθάρισε _όσο γινόταν την περιοχή της Βαλτικής στον απόηχο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου από τους συνεργάτες των ναζί (Waffen SS κλπ), όντας (1944-1946) πρόεδρος του Γραφείου της ΚΕ για τις Λιθουανικές Υποθέσεις.

Το 1946, ο Σούσλοφ έγινε μέλος του Orgburo και έγινε αμέσως Επικεφαλής του Τμήματος Εξωτερικής Πολιτικής της Κεντρικής Επιτροπής. Μέσα σε ένα χρόνο, ο διορίστηκε Επικεφαλής του Τμήματος της Κεντρικής Επιτροπής για την κινητοποίηση και την προπαγάνδα. Το 1947, ο μετατέθηκε στη Μόσχα και εξελέγη στη Γραμματεία της Κεντρικής Επιτροπής _θα διατηρούσε αυτή τη θέση για το υπόλοιπο της ζωής του. Έχοντας την πλήρη εμπιστοσύνη του Κόμματος το 1948 του ανατέθηκε να μιλήσει εκ μέρους της Κεντρικής Επιτροπής πριν από μια πανηγυρική συνεδρίαση για την εικοστή τέταρτη επέτειο του θανάτου του Βλαντιμίρ Λένιν, ενώ το 1949-1950, ήταν αρχισυντάκτης της Pravda. Το 1949, έγινε μέλος, μαζί με τους Γκεόργκι Μαλενκόφ, Λαβρέντι Μπέρια και Λάζαρ Καγκάνοβιτς, μιας επιτροπής που δημιουργήθηκε για να διερευνήσει κατηγορίες που επιβλήθηκαν κατά του γραμματέα της Μόσχας, Γκεόργκι Ποπόφ _παραβλέπουμε διάφορες αστικές θεωρίες συνωμοσίας ως αναπόδεικτες. Το 1950, ο Σούσλοφ εξελέγη στο Προεδρείο του Ανώτατου Σοβιέτ. Προήχθη στο Προεδρείο του ΚΚΣΕ (αργότερα Πολιτικό Γραφείο) το 1952 μετά το 19^ο Συνέδριο του Κόμματος, με μια προσωρινή ανατροπή όταν πέθανε ο Στάλιν αλλά συνέχισε να εργάζεται στο Ανώτατο Σοβιέτ, ακόμη και ως Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων τα χρόνια αμέσως μετά το θάνατο του Στάλιν.

Εποχή Χρουστσόφ

Ο Σούσλοφ το 1955 εξελέγη στο Προεδρείο, ενώ στο 20ο Συνέδριο (1956), ο Χρουστσόφ εκφώνησε την περίφημη _πάλαι ποτέ μυστική ομιλία για τη προσωπολατρία( του Στάλιν). Στην ιδεολογική έκθεση του Σούσλοφ η κριτική του για τον Στάλιν ανέφερε: "Προκλήθηκε σημαντική ζημιά τόσο στην οργανωτική όσο και στην ιδεολογική κομματική εργασία _μειώθηκε ο ρόλο των μαζών και του Κόμματος, απαξιώνονατς τη συλλογική ηγεσία, υπονομεύοντας την εσωκομματική δημοκρατία και τη δραστηριότητα των μελών του κόμματος, οδηγώντας  σε έλλειψη ελέγχου, ανευθυνότητα, ακόμη και αυθαιρεσία στη δουλειά, αποτρέποντας την ανάπτυξη κριτικής και αυτοκριτικής και οδηγώντας σε μονόπλευρες και ενίοτε λανθασμένες αποφάσεις".

• Κατά τη διάρκεια της αντεπανάστασης στην Ουγγαρία (1956), μαζί με τον Αναστάς Μικογιάν, δρούσαν σε κοντινή απόσταση από τη Βουδαπέστη για να κατευθύνουν τις δραστηριότητες των σοβιετικών στρατευμάτων και να προσφέρουν βοήθεια στη νέα ουγγρική ηγεσία. Ο Σούσλοφ και ο Μικογιάν συμμετείχαν στη συνεδρίαση του ΠΓ του Ουγγρικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος που εξέλεξε τον Γιάνος Κάνταρ ως ΓΓ. Το Προεδρείο του Ανώτατου Σοβιέτ επέκρινε τις παραχωρήσεις (;;) Σούσλοφ και Μικογιάν στη νέα κυβέρνηση στη Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας και παρά τις αρχικές του επιφυλάξεις, ο Σούσλοφ τελικά υποστήριξε την απόφαση του Προεδρείου να επέμβει στρατιωτικά στην Ουγγαρία. Τον Ιούνιο του 1957, ο Σούσλοφ υποστήριξε τον Χρουστσόφ κατά ενάντια στην "αντικομματική ομάδα" με επικεφαλής τους Γκεόργκι Μαλενκόφ, Βιατσεσλάβ Μόλοτοφ, Λάζαρ Καγκάνοβιτς και Ντμίτρι Σεπίλοφ, ενώ κατηγόρησε τον Υπουργό Άμυνας Γκεόργκι Ζούκοφ, για "βοναπαρτισμό". Σε μια ομιλία του το 1958, ο Χρουστσόφ πρότεινε επίσημα τη διάλυση των Σταθμών Μηχανών και Τρακτέρ (MTS) _κρατικούς οργανισμούς που κατείχαν και συντηρούσαν τα αγροτικά μηχανήματα που χρησιμοποιούσαν οι κολχόζνικοι.  Ο Σούσλοφ, ο οποίος υποστήριζε την οικονομική πολιτική του Στάλιν, θεώρησε την πρόταση του Χρουστσόφ ως απαράδεκτη για ιδεολογικούς λόγους.
• Το 21^ο Συνέδριο του Κόμματος συγκλήθηκε Ιαν-1959 και ο Χρουστσόφ ήθελε να εξετάσει το προσχέδιο ενός νέου επταετούς σχεδίου _όπου για πρώτη φορά αναφερόταν πως η ΕΣΣΔ πέρασε το στάδιο του σοσιαλισμό και έμπαινε στο κομμουνιστικό!! Ο Σούσλοφ στάθηκε προσεκτικά ενάντια στην άποψη του Χρουστσόφ χαρακτηρίζοντάς την εσφαλμένη και αντέτεινε ότι η άποψή του δεν είχε εγκριθεί από το Κόμμα _επικαλέστηκε και Μαρξ _Λένιν: "Ο Μαρξ και ο Λένιν μας διδάσκουν ότι ο κομμουνισμός δεν εμφανίζεται ξαφνικά, αλλά έρχεται στην ύπαρξη, ωριμάζει, αναπτύσσεται, περνά στην ανάπτυξή του μέσα από συγκεκριμένα στάδια ή φάσεις… Η νέα περίοδος στην ανάπτυξη της σοβιετικής κοινωνίας θα σημαδευτεί από σταδιακή συνένωση δύο μορφών σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας – του κράτους και του κολχόζ... Η διαδικασία αυτών των κοινωνικών αλλαγών θα είναι μακρά, και όπως είναι κατανοητό, δεν μπορεί να τελειώσει σε μια περίοδο επτά ετών".

Ο Σούσλοφ γινόταν σταδιακά πιο επικριτικός απέναντι στις πολιτικές του Χρουστσόφ, στην πολιτική του αδιαλλαξία και στην εκστρατεία του να εξαλείψει ό,τι είχε απομείνει από τη σταλινική παλιά φρουρά. Υπήρχαν επίσης βαθιές αποκλίσεις στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική μεταξύ τους. Ο Σούσλοφ αντιτάχθηκε στην ιδέα της apriori βελτίωσης των σχέσεων ΕΣΣΔ-ΗΠΑ και ήταν κατά των προσπαθειών του για προσέγγιση με τη Γιουγκοσλαβία, ενώ εσωτερικά, αντιτάχθηκε στην πολιτική των οικονομικών μέτρων  "αποσταλινοποίησης" και στα σχέδια "αποκέντρωσης". Ο Σούσλοφ επισκέφτηκε την Αγγλία το 1959 ως βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ, η επίσκεψη στέφθηκε με επιτυχία και ο Hugh Gaitskell (ηγέτης του Εργατικού Κόμματος τότε), ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση βοηθώντας σε διμερείς εμπορικές σχέσεις

Οι επί μακρόν τεταμένες σινο-σοβιετικές σχέσεις ειδώθηκαν από τον Σούσλοφ σε μια από τις εκθέσεις του στην Κεντρική Επιτροπή: "Η ουσία του θέματος είναι ότι η ηγεσία του ΚΚ Κίνας ανέπτυξε πρόσφατα τάσεις να υπερβάλλει τον βαθμό ωριμότητας των σοσιαλιστικών σχέσεων ... Υπάρχουν στοιχεία έπαρσης και υπεροψίας. _αυτές οι ελλείψεις, εξηγούνται σε μεγάλο βαθμό από την ατμόσφαιρα της της προσωπολατρείας του συντρόφου Μάο Τσε Τούνγκ... ο οποίος, από κάθε άποψη, ο ίδιος έχει φτάσει να πιστεύει στο δικό του αλάθητο" και τον συνέκρινε με τον Στάλιν. Ο Σούσλοφ άσκησε έντονη κριτική στη μαοϊκή Κίνα, καθώς ηγήθηκε της Σινο-Σοβιετικής Διαμάχης και επέκρινε τον Μαοϊσμό με διάφορους τρόπους, ιδιαίτερα τη διάσπασή του από τη σοβιετική ηγεσία στο Σοσιαλιστικό Στρατόπεδο, την απόρριψη της θεωρίας της Ειρηνικής Συνύπαρξης και την υποστήριξη από πλευράς του Μάο των αντι-σοβιετικών αντίπαλων ομάδων παγκοσμίως. Συνέκρινε επίσης την Κίνα του Μάο με την Τιτοϊστική Γιουγκοσλαβία και τον τροτσκισμό και τον κατήγγειλε ως αστό εθνικιστή και αριστερό παρεκκλίνοντα. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Σούσλοφ μπήκε επικεφαλής στην Κεντρική Επιτροπή της μάχης ενάντια στην ηγεσία Χρουστσόφ, που ταλανίστηκε και με τους U-2 το 1960 και την Κρίση των πυραύλων της Κούβας. Η εκστρατεία για την αντικατάσταση του Χρουστσόφ ξεκίνησε το 1964, με τον Σούσλοφ "εκτός" (είχε αρρωστήσει σοβαρά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας το προηγούμενο έτος) έτσι ηγήθηκαν Μπρέζνιεφ και Κοσίγκιν.

Απονομή του βραβείου Τάγματος του Λένιν
στον Σούσλοφ (δεξιά) τον Οκτώβριο του 1968,
με τον Μπρέζνιεφ (αριστερά)
και τον Κοσίγκιν (2ος από δεξιά)

           Εποχή Μπρέζνιεφ \ Συλλογική ηγεσία

Τον Οκτώβριο του 1964, ο Χρουστσόφ καθαιρέθηκε και αντικαταστάθηκε από μια συλλογική ηγεσία (Μπρέζνιεφ Γραμματέας, Κοσίγκιν επικεφαλής της κυβέρνησης και Αναστάς Μικογιάν _που αντικαταστάθηκε το 1965 από τον Νικολάι Ποντγκόρνι ως αρχηγός του κράτους) σε μια ανεπίσημη Τριανδρία (γνωστή ως Τρόικα), Ο Σούσλοφ ήταν ένθερμος κριτικός της "μονοανδρικής" κυριαρχίας, όπως αυτή που παρατηρήθηκε επί Ιωσήφ Στάλιν και Χρουστσόφ και ενώ καταδίκασε την μονοπρόσωπη διακυβέρνηση του Στάλιν, επέκρινε εξίσου την ατομικιστική διεκδίκηση της πολιτικής αποσταλινοποίησης του Χρουστσόφ. Έντονος υποστηρικτής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, εμπόδισε τον Μπρέζνιεφ να αναλάβει τη θέση του Κοσίγκιν ως επικεφαλής της κυβέρνησης το 1970. Σε όλη την εποχή του Μπρέζνιεφ, ο Σούσλοφ έγινε όλο και πιο "κριτικός" _αντίθετος σε κάθε είδους αντισοβιετική πολιτική που επιχείρησαν οι ηγέτες του Ανατολικού Μπλοκ, αλλά ψήφισε κατά της στρατιωτικής επέμβασης στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας το 1968, τη λεγόμεη "_Άνοιξη της Πράγας". Ήταν κατά την εποχή του Μπρέζνιεφ που ο Σούσλοφ έλαβε τον ανεπίσημο τίτλο «Κύριος Ιδεολόγος του Κομμουνιστικού Κόμματος". Ο Σούσλοφ αφιέρωσε πολύ χρόνο στη μνήμη των κληροδοτημάτων Μαρξ-Λένιν- Ένγκελς, ωστόσο, ακολούθησε την κομματική γραμμή και υποστήριξε την υποχώρηση από ορισμένες (πχ το τέλος, εγκεκριμένων από το Κόμμα εκδοχών φυσικών επιστημών βιολογίας, χημείας φυσικής κλπ.). Στις αρχές της 10ετίας του 1980, η πολιτική και οικονομική αναταραχή στη Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας είχε διαβρώσει σοβαρά την εξουσία του Πολωνικού Ενωτικού Εργατικού Κόμματος. Η θέση του Σούσλοφ σε αυτό το θέμα είχε ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς προήδρευσε της Επιτροπής Πολιτικού Γραφείου (Αυγ-1980), για τον τρόπο αντιμετώπισης της πολωνικής κρίσης. Η Επιτροπή εξέτασε τη σοβιετική στρατιωτική επέμβαση αλλά ο Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι, Γραμματέας του Πολωνικού Ενωτικού Εργατικού Κόμματος, μπόρεσε να πείσει την Επιτροπή ότι μια σοβιετική στρατιωτική επέμβαση απλώς θα επιδείνωνε την κατάσταση. Ο Σούσλοφ συμφώνησε με το επιχείρημα του Γιαρουζέλσκι, δηλώνοντας ότι "αν εισαχθούν στρατεύματα, αυτό θα σημαίνει καταστροφή. Νομίζω ότι όλοι συμμεριζόμαστε την ομόφωνη άποψη εδώ ότι δεν μπορεί να γίνει συζήτηση ", αλλά κατάφερε να πείσει τον Γιαρουζέλσκι και την πολωνική ηγεσία να θεσπίσουν στρατιωτικό νόμο.

Θάνατος: Ο Σούσλοφ θάφτηκε στη Νεκρόπολη του Τείχους του Κρεμλίνου, σε έναν από τους δώδεκα μεμονωμένους τάφους που βρίσκονται μεταξύ του Μαυσωλείου του Λένιν και του τείχους του.

Αναγνώριση: τιμήθηκε με πολλά παράσημα και μετάλλια _ανάμεσά τους ήταν δύο βραβεία Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας, πέντε Τάγματα του Λένιν, ένα Τάγμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, ένα Τάγμα πρώτου βαθμού του Πατριωτικού Πολέμου και πολλά ακόμη. Η Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ απένειμε στον Σούσλοφ το Χρυσό Μετάλλιο του Καρλ Μαρξ, ενώ τιμήθηκε με τα υψηλότερα κρατικά βραβεία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Sukhbaatar της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μογγολίας, της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Τσεχοσλοβακίας Τάγμα του Klement Gottwald, Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας +Τάγμα Γκεόργκι Δημητρόφ (Βουλγαρία) Καρλ Μαρξ (Ανατολική Γερμανία) Χρυσού Αστέρος (Βιετνάμ)

Ο Σούσλοφ παντρεύτηκε την Γιελιζαβέτα Αλεξάντροβνα (1903–1972), η οποία εργάστηκε ως Διευθύντρια του Ινστιτούτου Στοματολογίας της Μόσχας. Στη ζωή της, υπέφερε από ασθένειες, ειδικά από διαβήτη Απέκτησαν δύο παιδιά, το Revoly (1929), που πήρε το όνομά του από την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη Maya (1939), που πήρε το όνομά της από την Πρωτομαγιά.

Δείτε Ριζοσπάστης "οι εξελίξεις στο ΚΚΕ τη δεκαετία του 1950 και οι πολιτικές επιπτώσεις τους στους πολιτικούς πρόσφυγες" Εκτενή αποσπάσματα από την παρέμβαση του Κώστα Σκολαρίκου, μέλους του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ, στην ημερίδα για τη ζωή των πολιτικών προσφύγων στις Λαϊκές Δημοκρατίες