«Αισθάνομαι δόκιμος άνθρωπος και δόκιμος μουσικός. Είναι εσωτερικές οι ανάγκες που με κάνουν να τραγουδώ, να γράφω στίχους και μουσική. Όσο και να διαβάζω, όσο και αν ψάχνομαι, δεν έχω βρει ακόμα το δρόμο μου, δεν έχω καλά καλά γνωρίσει τον εαυτό μου, δεν έχω μεγαλώσει μέσα μου. Με ενδιαφέρει το μονοπάτι κι ο δρόμος που θα βρω σαν δημιουργός, γι' αυτό ψάχνομαι συνεχώς...».

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Δημήτρη Λάγιο, άξιο μουσικό δημιουργό, ο οποίος, στη σύντομη ζωή του, μας δώρισε έργα ξεχωριστής ευαισθησίας και ταλέντου.
Τριάντα χρόνια σήμερα από το πρόωρο, άδικο «φευγιό» στις 11-Απρ-1991 - σε ηλικία μόλις 39 χρόνων - του εμπνευσμένου, αφοσιωμένου καλλιτέχνη, ο οποίος άφησε πίσω του ένα πλούσιο και μεγάλου εύρους έργο, συνθετικό, ποιητικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό.

Είχε όμως πολλά, πάρα πολλά ακόμη να δώσει. «Δε φοβάμαι το θάνατο. Ομως δε μου φτάνει ο χρόνος. Ο,τι και να κάνεις στην τέχνη, δε φτάνει ο χρόνος», έλεγε, εκφράζοντας τη συνεχή αγωνία του να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα, ν' αφήσει όσο το δυνατόν περισσότερα... Και μέχρι τέλους πάλεψε παλικαρίσια την αρρώστια, το θάνατο...
«Δε θα φύγω, είναι πολύ νωρίς ακόμα», ήταν η υπόσχεσή του, που δυστυχώς δεν μπόρεσε να τηρήσει ο καλλιτέχνης, ο οποίος εδώ και είκοσι χρόνια «κατοικεί» στις θάλασσες που αγάπησε περισσότερο στη ζωή του. Η τέφρα του, μετά από επιθυμία του, σκορπίστηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Ζάκυνθο και στη δεύτερη πατρίδα του, την Κύπρο, τρανή απόδειξη της σχέσης που τον έδενε με τη μαρτυρική μεγαλόνησο, την οποία λάτρεψε, συμπαραστάθηκε στον αγώνα της και της αφιέρωσε πολλά από τα έργα του.

Ο Δ. Λάγιος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο στις 7-Απρ-1952. Βαφτίστηκε στους ήχους της επτανησιακής διαλέκτου, ενώ σπούδασε κοντά σε μεγάλους δασκάλους στο Εθνικό Ωδείο αρμονία, ενορχήστρωση, αντίστιξη, φούγκα και πήρε πτυχίο ανώτερων θεωρητικών και δίπλωμα κιθάρας. Διδάχτηκε, στην Αμερική, μουσική ανάλυση από τον Ερνεστ Μπράουν.
Μαγεμένος από τη μεγαλοσύνη της λαϊκής μας παράδοσης αφέθηκε να τον παρασύρουν οι ήχοι της, τους οποίους, όμως, αφομοίωσε δημιουργικά στο πολύμορφο έργο του. Μουσικολογικά ερεύνησε το προεπαναστατικό τραγούδι και την παραδοσιακή (λαϊκή και εκκλησιαστική) μουσική των Επτανήσων. Η έρευνά του για το προεπαναστατικό τραγούδι καταγράφηκε στο βινύλιο σε περιορισμένα αντίτυπα. Νωρίτερα, στη Ζάκυνθο ακόμη, αρχίζει την ερευνητική του εργασία, μελέτη και καταγραφή της μουσικής παράδοσης της ιδιαίτερης πατρίδας του.
Ηχογραφεί «Τα λαϊκά τραγούδια της Ζάκυνθος», «Του Σολωμού και της Ζάκυνθος», «Ζακυνθινές σερενάδες», «Εκκλησιαστική μουσική παράδοση», «Του μαντολίνου», με μουσική Επτανήσιων συνθετών, διασκευασμένη από τον ίδιο. Αυτές οι εκδόσεις μαρτυρούν την αγωνία και την προσπάθειά του για τη διάσωση και διάδοση της πλούσιας μουσικής παράδοσης της περιοχής. Παράλληλα, δημιουργεί στη Ζάκυνθο τις «Γιορτές Τέχνης και Λόγου», συντονίζοντας ένα σύνολο καλλιτεχνών με την ονομασία «Μουσικό Ασκηταριό».
Είναι κάτι που το υπαγορεύουν οι καταβολές του, η πολιτιστική ιστορία ενός τόπου που διψά για δημιουργία. Ισως να νιώθει ότι το χρωστά στους συντοπίτες του, που μαζί τους πρωτοτραγούδησε αρέκειες και καντάδες, όπως και τα πρώτα δικά του τραγούδια. Μα, και στον πατέρα του, φούρναρη στο επάγγελμα και εξαιρετικό τενόρο, τον οποίο ακολουθούσε πιτσιρικάς στα ζακυνθινά ταβερνεία.

«Αυτά που έκανε ο Λάγιος στον τομέα της δισκογράφησης της παράδοσης, σε μια εποχή τόσο πεζή και αδιάφορη, που κυνηγάνε μόνο το εμπορικό, ήταν ένας πραγματικός άθλος, μια προσφορά που θα άξιζε να βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών, έστω και μεταθανάτια», έχει πει ο μουσικολόγος Μάρκος Φ. Δραγούμης.

Πιστεύοντας στον καθοριστικό ρόλο της μουσικής παιδείας, συμμετέχει με τον Αριστείδη Μόσχο στην ίδρυση του «Λαϊκού Σχολείου Παραδοσιακής Μουσικής», ενώ ξεκινά τα Μουσικά Σχολεία Μυκόνου και Αλίμου. Επίσης, ιδρύει το «Κάλβειο Κέντρο Μουσικών Μελετών» και το «Κάλβειο Ωδείο» στη Ζάκυνθο και συντονίζει το φωνητικό σχήμα «Ραψωδοί» με κλασικό ρεπερτόριο, με το οποίο περιοδεύει σε διάφορα αρχαία θέατρα της Ελλάδας και της Κύπρου.

Ως συνθέτης, ο Δ. Λάγιος εμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1982, μετά από την επιλογή του από τον Οδυσσέα Ελύτη, για τη μελοποίηση του έργου του «Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας», που ερμήνευσαν οι Γ. Νταλάρας, Ε. Βιτάλη, Ν. Δημητράτος και η Χορωδία Λαμίας. Ακολούθησαν το 1983 ο δίσκος «Εδώ που γεννηθήκαμε» σε στίχους Φώντα Λάδη με ερμηνευτή τον Αντώνη Καλογιάννη, ο κύκλος τραγουδιών «Αη Λαός» σε στίχους Μιχάλη Μπουρμπούλη, με ερμηνεύτρια τη συγκλονιστική Σωτηρία Μπέλλου, «Εργα για ορχήστρα νυκτών οργάνων» (1989) κ.ά.
Τελευταία του δισκογραφική δουλειά και η πιο προσωπική ήταν η «Ερωτική πρόβα στο θάνατο» με ερμηνευτές τους Γιώργο Νταλάρα, Σαβίνα Γιαννάτου και Πάνο και Χάρη Κατσιμίχα. Μετά το θάνατό του κυκλοφόρησε και το χορόδραμα «Ινα τι», πάνω στο λυρικό λόγο του Δαβίδ, που ενορχήστρωσε ο Κύπριος συνθέτης Δημήτρης Χριστοδουλίδης. Μια από τις μόνιμες συνεργασίες του ήταν αυτή με το φωνητικό σύνολο και το σχήμα κλασικού χορού «Διάσταση» της Κύπρου. Τον περασμένο Φλεβάρη πραγματοποιήθηκε η πρώτη δημόσια παρουσίαση του ανέκδοτου έργου του «Κάλβειος Ραψωδία». Σεμνός και αθόρυβος είχε επιλέξει συνειδητά να βρίσκεται μακριά από προβολείς, αρνούμενος να εμπορευτεί, να προδώσει την ίδια του την ύπαρξη.

Ωδή οδύνης

Τηλεοπτικό αφιέρωμα στον Δημήτρη Λάγιο με τη Μαλβίνα Κάραλη

ℹ️ Ακούγονται:

Όμορφη και Παράξενη Πατρίδα (Οδυσσέας Ελύτης)
Μπαλάντα στους Άδοξους Ποιητές των Αιώνων (Κώστας Καρυωτάκης)
Πρόβα
Καθρέφτης
Μωβ
Να Κλαις
Στη Χώρα των Ψυχών
Φύλαξε Ό,τι Αγαπάς
Πες Μου Πως Είναι Ψέματα
Καναρίνι

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ερωτική πρόβα | Ο εκτυφλωτικός κόσμος του Δημήτρη Λάγιου

Παρά τη λέξη «θάνατο» στον τίτλο, η «Ερωτική Πρόβα» υπήρξε το έργο ζωής του Δημήτρη Λάγιου.

Με τα μεγάλα καστανά μάτια της ψυχής του, είχε φανταστεί αυτό το έργο-που στην αρχή το έλεγε χαμογελώντας «erotic prove thanatic» -σαν την εντελώς ξεχωριστή, την εντελώς δική του πρόταση στο χώρο του μουσικοχορευτικού θεάματος.
Ξεκίνησε να κάνει πραγματικότητα κάτι που ονειρευόταν. Μια μουσική παράσταση με χορό και τραγούδια.

Ξεκίνησε – κάποια στιγμή που κοίταζε από το μεγάλο παράθυρο του σπιτιού του το λόφο του Φιλοπάππου που κρεμόταν απέναντι – να ονειρεύεται, να ταξιδεύει… Μόνο που τα ταξίδια που έκανε με τα μάτια και τα πλήκτρα του πιάνου ο Δημήτρης, τον πήγαιναν ανέκαθεν πολύ μακριά. Ετούτο ‘ δω, έμελλε να τον φέρει μέχρι την απέναντι όχθη, παρ’ όλο που δεν το ήξερε όταν ξεκίνησε να γράφει…
Το πρώτο τραγούδι της συλλογής ήταν το « Μαρία σ’ αγαπώ». Τραγούδι αφιερωμένο στη μητέρα του που είχε χάσει νωρίς. Συνέχισε με ορχηστρικά κομμάτια τα οποία στη συνέχεια συμπληρώθηκαν από διάφορα τραγούδια. Έγραφε, έσβηνε και συμπλήρωνε το έργο από το ‘ 89 μέχρι και το ‘ 91.

Η «Ερωτική Πρόβα στο Θάνατο» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό, με τη μορφή μεικτής παράστασης (μουσική – χορός – τραγούδι) από σπουδαίους Ελληνες μουσικούς, το 1970. Ο Δημήτρης, στην πρώτη εκείνη παράσταση, είδε τα στιχάκια του να χορεύουν και τις συνθέσεις του να αφηγούνται τα παράξενα όνειρά του και χαμήλωσε για μια στιγμή τα μάτια.
Δεν ήταν ποτέ και για κανέναν εύκολο να κοιτάζει κατάματα τον εκτυφλωτικό κόσμο του Λάγιου.Γιατί, πλεγμένα ανάμεσα στις λέξεις που σκάλιζε με τα μολύβια του πάνω σε κίτρινα χαρτάκια, βρίσκονταν η μοναξιά, ο έρωτας, το πάθος, η ζωή, πράγματα που λάτρευε, άλλα που τον μάγευαν και όσα τον κυνηγούσαν.
Λίγες μέρες πριν ο θάνατος προλάβει την κυκλοφορία του δίσκου, ο Δημήτρης, μ’ ένα σημείωμα που έγραψε στην Άννα Νταλάρα, απάλειψε το «θάνατο» από τον τίτλο του έργου. Η πραγματικότητα δεν ταίριαζε πια με τα όνειρά του, όνειρα που ο Δημήτρης επέμενε μέχρι το τέλος να διατηρεί ζωντανά γύρω του και εντός του.

Η Σαβίνα Γιαννάτου, ο Χάρης και ο Πάνος Κατσιμίχας και ο Γιώργοςε Νταλάρας, έδωσαν ανάσα και ζωή στα τραγούδια του με μεγάλη ευαισθησία και τέχνη.
Η «Ερωτική Πρόβα» συνέχισε το ταξίδι, μόνη της πιά, χωρίς το δημιουργό της ο οποίος δεν πρόλαβε καν ν’ ακούσει και όλα τα τραγούδια στην τελική τους μορφή. Δεν είχε όμως σημασία πλέον.
Αγάπη, πάθος, θαυμασμός, σεβασμός…. Αυτές οι τέσσερις λέξεις μπορούν ίσως να συνοψίσουν τη σχέση του Δημήτρη με τη μουσική και τη δημιουργία.
(της Πέγκυς Λάγιου)

Τι πάθος βυθίζει σε πέλαγα το νου
βραδιάζει κι αλλάζει το χρώμα τ' ουρανού
βραδιάζει κι αλλάζει το χρώμα τ' ουρανού
τι πάθος βυθίζει σε πέλαγα το νου

Μην η αθωότητά μου είναι μέσα στη σιωπή
σ' ένα θησαυρό χαμένο που γυρεύω μια ζωή
μην την ξόδεψα στα ζάρια μην την πήρε το κρασί
ίσως φταίει η βροχή που κλαίει με παράπονο κι οργή

(…)

Χάνω την ισορροπία κι ο αέρας με τρυπά
φταίνε κι οι κραυγές των γλάρων σ' ένα γκρίζο ορίζοντα
οι αποστάσεις με λυγίζουν δεν υπάρχει επιστροφή
ειν' η αθωότητά μου μέσα στην καταστροφή

Τι πάθος βυθίζει σε πέλαγα το νου …

«Ο Δημήτρης Λάγιος πέρασε από το ελληνικό στερέωμα σαν ένας μετεωρίτης, φωτίζοντας με δύναμη τον ουρανό και σβήνοντας παράδοξα και αιφνίδια. Η εφηβική ανυπότακτη ψυχή του, το μελωδικό ένστικτο, η πίστη στο υψηλό τον χαρακτήρισαν σε όλη τη διάρκεια της αστραπιαίας σταδιοδρομίας του», γράφει ο ποιητής Στρατής Πασχάλης.

«Θα 'ταν πιο καλά αν έμενα κι εγώ στο περίγραμμα των λίγων τραγουδιών σου που άκουσαν οι πολλοί και μέσα από αυτά σε έκριναν. Θα 'ταν πιο καλά αν δεν είχα νιώσει την αγωνία της μοναχικής σου περιπλάνησης σε δρόμους αυτογνωσίας και πληρότητας μακριά από την μετριότητα των καιρών. Θα 'ταν πιο καλά αν δεν ήξερα ότι μ' αγάπησες άδολα όσο λίγοι, γι' αυτό που κάνω και γι' αυτό που είμαι. Θα 'ταν πιο καλά να μην σ' είχα ακούσει να τραγουδάς μ' αυτή τη σπαρακτική φωνή που δεν λέει να φύγει από τ' αυτιά μου. Θα 'ταν πολύ καλύτερα αν δεν σε γνώριζα για να μη νιώθω το βάρος της απουσίας σου», σημειώνει ο Γιώργος Νταλάρας.

Αφιέρωμα της ΕΡΤ στο Δημήτρη Λάγιο

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

«Ρήγας Φεραίος», 1980. Εργασία πάνω στο προεπαναστατικό τραγούδι της Ελλάδας. Κυκλοφόρησε σε δίσκο, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.
«Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας», 1982-83. Μελοποίηση του ομώνυμου έργου του Οδυσσέα Ελύτη.
«Άη – Λαός», 1984. Στίχοι του Μιχάλη Μπουρμπούλη.
«Εδώ που γεννηθήκαμε», 1984. Στίχοι του Φώντα Λάδη.
«Ζακυνθινές Σερενάδες», 1985 – 1986. Τραγούδια του Τζώρτζη Κωστή.
«Λαϊκά Τραγούδια της Ζάκυνθος», 1985 – 86.
«Του Σολωμού και της Ζάκυνθος», 1985 – 86.
«Ζακυνθινή Εκκλησιαστική Παράδοση», 1985 – 86.
«Του Μαντολίνου», 1985-86. Μουσική Επτανήσιων συνθετών, διασκευασμένη για μαντολίνο.
«Ομιλίες», 1987. Ανέκδοτο.
«Σκιές», 1988. Στίχοι δικοί του, του Τάμποτ Κεφαλληνού και της Κλαίρης Αγγελίδου, με τη χορωδία του Πολιτιστικού Ομίλου «Διάσταση» της Λεμεσού.
«Έργα για Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων», 1990. Έργα γραμμένα για την Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πάτρας.
«Των Αθανάτων», 1988. Σε ποίηση απαγχονισμένων παλικαριών της Κύπρου. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1993.
«Ίνα τι», 1988. Μελοποίηση αποσπασμάτων ψαλμών του Δαβίδ. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1992, σε ενορχήστρωση Μιχάλη Χριστοδουλίδη.
«Ρωγμές» και «Σπουδές σ’ ελληνικά θέματα», 1990. Έργα για νυκτά έγχορδα. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1992.
«Ιδανικοί Αυτόχειρες», 1989. Μελοποίηση ποιημάτων του Κ. Καρυωτάκη. Δισκογραφικό ανέκδοτο.
«Εγκώμιο Παιχνιδιού», 1989. Ορατόριο για παιδιά. Ανέκδοτο.
«Κάλβειος Ραψωδία», 1986-89. Συμφωνικό έργο πάνω στις Ωδές του Κάλβου. Δισκογραφικό ανέκδοτο.
«Ερωτική Πρόβα στο Θάνατο», 1989-91. Σε στίχους δικούς του, κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1991, έπειτα από επίπονες προσπάθειες του Γιώργου Νταλάρα.