H “απλή αναλογική” και η ενισχυμένη της επόμενης κάλπης

 

Ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της 21^ης Μαΐου 2023

ℹ️  Εκλογικό σύστημα είναι ο τρόπος κατανομής των βουλευτικών εδρών και εκλογής των υποψηφίων στις εκλογές των αστικών και μη κοινοβουλίων και συνήθως ορίζεται με ειδικό νόμο ή κανονισμό και διακρίνεται σε τρεις βασικές κατηγορίες _πλειοψηφικό, αναλογικό, και σύνθετο ή μικτό με 10άδες παραλλαγές.

·    Πλειοψηφικό

Στο Πλειοψηφικό η επικράτεια συνήθως δε θεωρείται ενιαίος εκλογικός χώρος, αλλά χωρίζεται σε εκλογικές περιφέρειες. Ο συνδυασμός που έρχεται πρώτος κερδίζει όλες τις έδρες, ενώ οι επόμενοι καμία (το σύστημα ήταν προσφιλές και στο εργατοπατερικό συνδικαλιστικό σύστημα του Μακρη_Θεοδωρισμού και μετέπειτα).

Παράδειγμα εφαρμογής του πλειοψηφικού _για να το καταλάβουμε, είναι η εκλογή εκλεκτόρων στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ: το 2000 το ψηφοδέλτιο του Τζωρτζ Μπους συγκέντρωσε σε παναμερικανικό επίπεδο μισό εκατομμύριο λιγότερες ψήφους από αυτό του Αλ Γκορ, ο πρώτος συγκέντρωσε μεγαλύτερο αριθμό εκλεκτόρων και εξελέγη πρόεδρος. Στις προεδρικές του 2016 στις οποίες ο “διαβολικά ...καλός!” Τραμπ κέρδισε την προεδρία παρά το γεγονός ότι η Χίλαρι Κλίντον έλαβε 2.868.686 περισσότερες ψήφους.

·    Πλειοψηφικό με μονοεδρικές

Μια άλλη “αναλογικότερη” _αλλά και παγίδα είναι το λεγόμενο Πλειοψηφικό με μονοεδρικές περιφέρειες, όπου η χώρα διαιρείται σε πολύ μικρά κομμάτια και κάθε ένα εκλέγει μόνο ένα βουλευτή (ενός -βρετανική Βουλή Κοινοτήτων και δύο -Γαλλική Εθνοσυνέλευση, γύρων). Οι μικροί καμιά φορά κάτι τσιμπάνε άλλα οι μεγάλοι τα παίρνουν όλα, διατηρώντας μονοκομματικό ή δικομματικό κράτος

“Τυράκι” _ελαστική μορφή εκείνο το “με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας” και πάντα με πλαφόν 3-5%. Στη χώρα μας το 1956 εφηύραν το "τριφασικό" (πλειοψηφικό, ημιανολογικό και αναλογικό) με πλαφόν τότε το 15% (κόμμα) και 25% (συνασπισμός κομμάτων).

·    Απλή αναλογική

Σε ό,τι μας αφορά:
Απλή αναλογική = Ανόθευτη με κατάργηση μπόνους και πλαφόν

Στα αστικά συστήματα της απλής _ΜΗ_αναλογικής ο αριθμός εδρών που λαμβάνουν οι συνδυασμοί δεν εξαρτάται μόνο από το εθνικό ποσοστό τους (ανεξαρτήτως του αποτελέσματος ανά εκλογική περιφέρεια), δηλ. στη χώρα μας με τις 300 έδρες, τρεις βουλευτές για κάθε 1%. Δέχεται την κριτική ότι δεν παράγει ισχυρές πλειοψηφίες, αφού σπάνια κάποιος συνδυασμός λαμβάνει 50%+, ώστε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Θυμίζουμε έχουν κυβερνήσει στην Ελλάδα (και όχι μόνο) τα πιο ετερόκλητα σχήματα βλ. ΠΑΣΟΚ, με στήριξη ΝΔ και ΛΑΟΣ (2012), κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου (Ιουν 2012 - Ιαν 2015) συμφωνίας Ν.Δ._ ΠΑΣΟΚ, και ΔΗΜΑΡ, ΣυριζαΑνελ (2015-2019)

·    Απλή αναλογική με όριο

Μία παραλλαγή της είναι αυτή που ορίζει ελάχιστο όριο για τη συμμετοχή στην κατανομή των εδρών. Σε αυτήν την περίπτωση, όσοι συνδυασμοί δεν ξεπεράσουν το όριο δε μπορούν να λάβουν έδρες (όπως πχ. στις τελευταίες εκλογές … “ΝΙΚΗ-2,92%”, “ΠΛΕΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 2,88%” & “ΜΕΡΑ25-ΛΑΕ 2,59%”  (πλαφόν 3%)

·    Απλή αναλογική \ περιφέρεια

Άλλη μια παραλλαγή μαϊμού, οι έδρες διανέμονται πρωτογενώς αναλογικά βάσει της δύναμης κάθε συνδυασμού και επιφανειακά μπορεί να ακούγεται σαν καθαρή απλή αναλογική, αλλά πάλι λειτουργεί εις βάρος των μικρών συνδυασμών, αφού οι εκλογικές περιφέρειες έχουν μικρό αριθμό εδρών (άρα μεγάλο εκλογικό μέτρο) και επομένως συνδυασμοί με ομοιόμορφα κατανεμημένο ποσοστό 4-5, ακόμα και 6% να μην πιάνει πουθενά το απαιτούμενο μέτρο! Εφαρμόσθηκε στις εθνικές μας εκλογές 1989 και 1990.

·    Αναλογική \ περιφέρεια
με ενισχυμένη εκπροσώπηση της πλειοψηφίας

Άλλος ένας συγκερασμός με στοιχεία Πλειοψηφικού και περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας. Για παράδειγμα, σε μια τριεδρική περιφέρεια, ο δεύτερος συνδυασμός καταλαμβάνει έδρα εφόσον το τοπικό ποσοστό του υπερβαίνει το 1/3 (33,33%), οπότε ο πρώτος καταλαμβάνει τις άλλες δύο (ακόμη και με διαφορά μιας ψήφου) και οριακά και τις τρεις έδρες, ακόμη κι αν λ.χ. καθένας από τους δύο επόμενους συνδυασμούς υπολείπεται μιας ψήφου από το όριο του 33,33%.

Οι έδρες των μονοεδρικών και διεδρικών περιφερειών παραχωρούνται πάντα στο σχετικά πλειοψηφώντα  συνδυασμό, στις τριεδρικές, ο πρώτος συνδυασμός κατοχυρώνει τουλάχιστον την απόλυτη πλειοψηφία των διαθέσιμων εδρών, ακόμη και με σχετική πλειοψηφία, ενώ για περιφέρειες περισσότερων εδρών, ο πρώτος συνδυασμός κατοχυρώνει τουλάχιστον τη σχετική πλειοψηφία των διαθέσιμων εδρών. Μαθηματικά, σε κάθε είδους περιφέρεια, ο πρώτος συνδυασμός, εφόσον εξασφαλίσει μόνος τη σχετική πλειοψηφία, καταλαμβάνει τουλάχιστον δύο έδρες, και αυτό στην οριακή περίπτωση όπου κάθε επόμενος συνδυασμός λάβει από μια έδρα, μέχρι εξαντλήσεως των διαθέσιμων, ενώ στην άλλη οριακή περίπτωση όπου κανένα μειοψηφών κόμμα δεν καταφέρει να πιάσει το ελάχιστο ποσοστό για την κατακύρωση μιας έδρας, τότε όλες οι διαθέσιμες έδρες λυμαίνονται από τον πρώτο συνδυασμό. Επίσης, ο 2^ος σε εκλογική δύναμη δε μπορεί ποτέ να λάβει ίσες έδρες με τον πρώτο, αφού μαθηματικά δε μπορεί να φτάσει (ούτε να ξεπεράσει!) το 50% των τοπικών ψήφων. Μόνο σε περίπτωση ισοψηφίας είναι δυνατόν να ισομοιραστούν οι αδιάθετες.

Με βάση τον εκλογικό νόμο που ψήφισε η Ν.Δ. το 2020, η 2^η εκλογική διαδικασία – που ορίστηκε 25-Ιουν αντί για 2 Ιουλίου θα γίνει με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής.

Με την ενισχυμένη αναλογική, εάν το πρώτο κόμμα έχει λάβει ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 25%, τότε λαμβάνει μπόνους 20 έδρες, ενώ οι υπόλοιπες 280 κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των δικαιούμενων εδρών κομμάτων. Από το 25% και μετά, για κάθε 0,5% το πρώτο κόμμα θα παίρνει επιπλέον μπόνους μία έδρα (max 50 εδρών αν πιάσει 40%).

·    Πώς κατανέμονται οι έδρες

Αυτό που έχει σημασία και είναι κοινό χαρακτηριστικό των δύο εκλογικών συστημάτων είναι πως πλέον το τι έδρες θα πάρει το κάθε κόμμα καθορίζεται από το ποσοστό που συγκεντρώνει πανελλαδικά _καθορίζεται “κεντρικά”. Στην απλή αναλογική, αυτό που κάνουμε είναι να διαιρούμε το σύνολο των έγκυρων ψηφοδελτίων δια του % του κόμματος και να βγάζουμε το εκλογικό μέτρο. Πόσες φορές χωράει το εκλογικό μέτρο μετά, τόσες έδρες παίρνει σε κάθε περιφέρεια.

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η κατανομή των 300 εδρών βάσει των υπολοίπων και όποιο κόμμα έχει τα περισσότερα υπόλοιπα, οι αδιάθετες έδρες προστίθενται σε κάθε κόμμα. Έτσι, έχουμε την κεντρική κατανομή. Για να υπάρξει αυτοδυναμία, στο σύστημα της ισχύουσας “απλής αναλογικής” απαιτείται ~46,8% για να λάβει ένα κόμμα πάνω από 151 έδρες.

·    “Απλή αναλογική”

Οι πρώτες εκλογές έγιναν με βάση αυτή την “απλή αναλογική”, που ευνοεί συνεργασίες μεταξύ κομμάτων, αφού είναι αφύσικο να συγκεντρώσει το πρώτο κόμμα 51% (αλλά και με ~45,8% αν το % των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής είναι 9-10%), Τα θεωρητικά δεδομένα, (Ν.Δ. ~110-118 έδρες, ΣΥΡΙΖΑ 90-100, ΠΑΣΟΚ 30-35 –το ίδιο και το ΚΚΕ, ανάλογα και με το αν ΜέΡΑ25 και Ελληνική Λύση θα περνούσαν το φράγμα του 3%) ανατράπηκαν έτσι, …

·    Τι ποσοστό δίνει αυτοδυναμία;

Σύστημα ενισχυμένης αναλογικής (Ν.Δ. 2020) _ Τι είναι; κατανέμονται αρχικά οι 250 έδρες κατά κάποιο τρόπο αναλογικά  Εφόσον εξασφαλιστεί ποσοστό 40%, θα δοθεί μπόνους στο πρώτο κόμμα μέχρι 50 έδρες. Η απαραίτητη προϋπόθεση για να δοθούν οι 50 έδρες είναι να εξασφαλιστεί ένα ποσοστό 50%.
Δύο είναι οι σημαντικές μεταβλητές που πρέπει να ισχύουν για να έχουμε αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος με βάση τον εκλογικό νόμο της Ν.Δ.: Η πρώτη είναι το % του πρώτου κόμματος και η δεύτερη μεταβλητή είναι το αθροιστικό % των κομμάτων εκτός Βουλής. Όσο μεγαλώνει το ποσοστό των κομμάτων εκτός Βουλής, τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας. Πρέπει εδώ σε αυτό το σημείο να διαγράψουμε ένα μύθο. Ακούγεται συχνά από πολλούς πως πρέπει να ψηφίσουμε μικρά (απο)κόμματα για να βγάλουν μικρότερο % τα μεγάλα. Όσο ψηφίζουμε μικρά που δεν μπαίνουν στη Βουλή, τόσο ενισχύουμε το πρώτο κόμμα. Με άλλα λόγια, τόσο μικραίνει ο πήχης για να γίνει αυτοδύναμο το πρώτο κόμμα. Επίσης, υποστηρίζεται πως η λευκή ψήφος είναι μια τιμωρητική ψήφος. Ναι μεν δεν είναι άκυρη, αλλά δεν αθροίζεται στα έγκυρα και δε συμμετέχει στην καταμέτρηση των έγκυρων _το ίδιο και η αποχή.