Μίκης – «Ένας όμηρος»: Άσε μας θεέ ψηλά, να θυμόμαστε τ’ απλά λοχαγούς και βασιλιάδες

Ο Ιρλανδός Brendan [Francis Aidan] Behan (σσ. 9-Φεβ 1923 | 20-Μαρτ-1964) υπήρξε πολυσχιδής ποιητής, διηγηματογράφος, συγγραφέας (+θεατρικός), μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος που έγραψε στα αγγλικά και ιρλανδικά και θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους Ιρλανδούς συγγραφείς όλων των εποχών.
Μεταξύ των έργων του το μονόπρακτο An Giall, που το 1958 σε μια loose αγγλική έκδοση του με τραγούδια, προσαρμόστηκε ως «The Hostage» (ο όμηρος) για το θέατρο, αναφορικά με τα γεγονότα που οδήγησαν στην εκτέλεση ενός 18χρονου μέλους του IRA σε φυλακή του Μπέλφαστ, κατηγορούμενουγια τη δολοφονία ενός αστυνομικού της Βασιλικής Χωροφυλακή του Όλστερ (σσ. η περίφημη Royal Ulster Constabulary, πάνω από 8.500 τσιράκια των Άγγλων που διαλύθηκε το 2001)

Η δράση του έργου διαδραματίζεται σε ένα περίεργο «κακόφημο» σπίτι στην οδό Νέλσον του Δουβλίνου, που ανήκει σε έναν πρώην διοικητή του IRA. Όπως στο πρώτο θεατρικό του Behan (Quare Fellow -1954) το κοινό δεν βλέπει ποτέ τον πρωταγωνιστή, απλά διαισθάνεται την ύπαρξή του.
Ο όμηρος του τίτλου είναι ο Leslie Williams, ένας νεαρός και αθώος στρατιώτης του Cockney British Army (σσ. ένα από τα πολλά nicknames του Βρετανικού Στρατού), στα σύνορα με τη Βόρεια Ιρλανδία που κρατείται σε ένα είδος μπουρδέλου, με έναν ζωντανό αλλά απελπιστικά ανορθόδοξο συνδυασμό ιερόδουλων, επαναστατών του IRA κλπ. «τύπων» που κατοικούν εκεί.
Κατά τη διάρκεια της παράστασης, αναπτύσσεται μια ιστορία αγάπης μεταξύ Λέσλι και της Τερέζα, ενός νεαρού κοριτσιού, κατοίκου του σπιτιού. Και οι δύο είναι ορφανά ξένα στην πόλη και η Τερέζα υπόσχεται να μην τον ξεχάσει ποτέ.

Το έργο τελειώνει με την είδηση του απαγχονισμού στο Μπέλφαστ και την έφοδο των Gardaí (swat της εποχής) στον «οίκο ανοχής», η Λέσλι σκοτώνεται σε ένα καταιγισμό από σφαίρες και στο φινάλε το άψυχο κορμί της αιωρείται τραγουδώντας «The Bells of Hell Go Ting-a-ling-a-ling» (σσ. τραγούδι Βρετανών αεροπόρων από τον Α ‘Παγκόσμιο Πόλεμο -δημιουργήθηκε γύρω στο 1911).

Το φινάλε θυμίζει έντονα το «Θεώρημα» (Teorema – 1968) του Pier Paolo Pasolini όπου στο σπίτι μιας μεγαλοαστικής οικογένειας ζουν ο εργοστασιάρχης πατέρας, η σύζυγος, η κόρη, ο γιος και η υπηρέτρια και μια μέρα έρχεται απρόσκλητος και χωρίς προφανή λόγο ένας νεαρός επισκέπτης.
Μένει μαζί τους για λίγο και φεύγει όπως ήρθε αφού συνευρίσκεται ερωτικά με όλα τα μέλη του σπιτιού και «τρελαίνει» τους πάντες, με εξαίρεση την υπηρέτρια (εργατική τάξη) που επιστρέφει στο χωριό της και «αγιάζει» σε ένα καρέ ανάληψης.

ℹ️ 🔹 Το βιβλίο του Behan, στις πρώτες εκδόσεις είναι «συλλεκτικό» (η πανόδετη έκδοση κοστίζει 750-950$!)

ℹ️  🆘 Οι πολιτικές απόψεις του δεν είχαν σε καμιά περίπτωση να κάνουν με το μαρξισμό και την διαλεκτική –βλ παρακάτω και σύντομο βιογραφικό.

Στο βίντεο που ακολουθεί (αρχές 10ετίας 1950 στο απόγειο της αντικομμουνιστικής υστερίας στις ΗΠΑ) συζητά για τον James Connolly (Τζέιμς Κόνολι) και την εξέγερση του 1916 στο Δουβλίνο (σσ. "Ανάδυση του Πάσχα", γνωστή και ως "εξέγερση του Πάσχα, ένοπλη εξέγερση στην Ιρλανδία κατά τη διάρκεια της μεγαλοβδομάδας τον Απρίλη του 1916).
Με μικρή παύση για να περιπλανηθεί στον κινεζικό σοσιαλισμό – χαϊδεύει τ΄αφτιά των αμερικανών με χλευασμό στον Λένιν (t=1λ+50δ) σε σχέση με το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός (Rising-εξέγερση) λέγοντας ειρωνικά «Ελπίζω να μην σπάσει ο δίσκος –να μην τιναχτεί στον αέρα η ηχογράφηση, στο σημείο να αναφέρω το όνομά του»
Παρακολουθήστε τον πάντως –με την ευκαιρία (t=4λ+34δ)  ενώ ερμηνεύει μερικές προσωπικές συνθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της στοιχειωμένης μπαλάντας της φυλακής (The Auld Triangle ακούστε το και στην εξαιρετική σύγχρονη εκτέλεση των Luke Kelly & The Dubliners - t=0λ+51δ) και ενός άλλου τραγουδιού που αφηγείται τη συμμετοχή του σε επιχείρηση του IRA όταν ήταν 14 ετών (Bonfire on the Border –δείτε και εδώ).

Δυο λόγια περί Τζέιμς Κόνολι (5-Ιουν-1868 | 12 Μάη 1916): Γεννημένος στο Εδιμβούργο, από Ιρλανδούς γονείς δραστηριοποιήθηκε στο Σοσιαλιστικό κίνημα στις αρχές της δεκαετίας του 1890, πήγε στην Ιρλανδία το 1896 όπου ίδρυσε το Irish Socialist Republican Party - Ιρλανδικό Σοσιαλιστικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1903.
Έγινε μέλος του Socialist Labour Party (U.S.) -Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (ΗΠΑ) και των Industrial Workers of the World (Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου) και ίδρυσε την Irish Socialist Federation (Ιρλανδική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία στη Νέα Υόρκη, 1907)
Επέστρεψε στην Ιρλανδία το 1910 ως ψυχή του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ιρλανδίας – Μπέλφαστ διοργανωτής του Irish Transport and General Workers Union (Ιρλανδικού Συνδικάτου Μεταφορών) και –το 1914 Διοικητής του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού στο Δουβλίνο
Εκτελέστηκε από τους Άγγλους το 1916 μετά την Εξέγερση (περισσότερα στο marxists.org)

ℹ️  Δείτε επίσης amazon-music Brendan Behan και Brendan Behan Sings Irish Folk Songs & Ballads όπου μπορείτε να ακούστε τα πάντα

Ήταν 18 Νοέμβρη 

Ξαναγυρνώντας στο «The Hostage»: η παράσταση περιλαμβάνει ένα μεγάλο καστ πάνω με πάνω από από 13 Ιρλανδούς χαρακτήρες να αντιπροσωπεύουν διαφορετικές όψεις του ιρλανδικού πατριωτισμού και εθνικισμού, με κωμικά στοιχεία που εκφράζουν την αντιπάθεια –ίσως και τον αυτοχλευασμό του Behan για διαφορετικές πτυχές του εθνικιστικού, του καθολικισμού, του ρεπουμπλικανικού Ιρλανδικού οράματος στα τέλη της 10ετίας του 1950.

“laughing boy” -Το γελαστό παιδί»

Το έργο –διάρκειας πάνω από 2 ώρες, εναλλάσσεται αναπάντεχα μεταξύ κωμωδίας, σοβαρού πολιτικού σχολιασμού και τραγωδίας και αυτή η συνεχής μετάπτωση εντείνεται ακόμη περισσότερο από τις τακτικές αλλαγές του λόγου σε τραγούδι, με μια σειρά από δημοφιλείς μπαλάντες που σημαδεύουν την αφήγηση, όταν τραγουδιούνται από διαφορετικά μέλη του καστ.
Ο Behan χρησιμοποιεί μπρεχτικές τεχνικές -απευθείας κουβέντα με το κοινό, χρησιμοποιώντας τραγούδι και χορό για να αντισταθμίσει την τραγωδία της κατάστασης.

Με αυτή τη μακρά –αλλά απαραίτητη, εισαγωγή, περνάμε στην ελληνική έκδοση του θεατρικού «Ένας όμηρος» που ανέβηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 1962 στο Κυκλικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τριβιζά και σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη.
Πρωταγωνιστούσαν οι Κώστας Μπάκας, Χρήστος Πάρλας, Νέλλη Αγγελίδου, Ντόρα Γιαννακοπούλου, Τασσώ Καββαδία.
Τη μουσική και τα τραγούδια για την παράσταση έγραψε ο Μίκης πάνω σε στίχους του Brendan Behan, που απέδωσε στα ελληνικά ο μεταφραστής του έργου Βασίλης Ρώτας.   

Το Σεπτέμβριο θυμάμαι όταν άδειαζαν οι πάγκοι
κι έπαψ’ ή βουή του κόσμου, πήγαν τα παιδιά για τσάι.
Άσε μας θεέ ψηλά, να θυμόμαστε τ’ απλά
τώρα που έχουν πια πεθάνει
όλοι που μας αγαπάνε, λοχαγοί και βασιλιάδες.

Πέρα στην παλιά μας Κύπρο και στην Κένυα την καημένη
όλοι εκεί βασανισμένοι μαύροι κι άσπροι από τους άσπρους.
Και στα ξωτικά τα μέρη κι όπου ρίξουμε το μάτι
το κουδούνι του σχολείου στο μισό Μπέλφαστ σημαίνει
κι αχ, ή Αγγλία μας ή καημένη, λοχαγοί και βασιλιάδες.

Σκόνταψα σ’ ένα βραχνά μου και στο πάρκο ‘κει του Ουΐνδσορ,
τι θαρρείτε κει πώς ηύρα, περπατώντας στο σκοτάδι;
Μισοδαγκωμένο μήλο και το πιο αστείο απ’ όλα
χαραγμένα πέντε δόντια
πέντε δόντια από παιδάκι, λοχαγοί και βασιλιάδες.

Αγία Γραφή
Ακούσλα ταίρι μου      
Άνοιξε λίγο το παράθυρο        
Δεν παίρνει εδώ κανείς
Είμαι Άγγλος νιος και τυχερός
Ήταν 18 Νοέμβρη
Θα σου δώσω ένα τόπι χρυσό
Θα σου στείλω μάνα
Θες να ζεις από τις γυναίκες
Λατρεύω το Σωτήρα μου
Ποιος δε μιλά για τη λαμπρή
Τη μάνα σου μην την πετροβολάς
Της κόλασης καμπάνες
Το γελαστό παιδί        
Το Σεπτέμβριο θυμάμαι

Η πρώτη επίσημη κυκλοφορία αυτού του κύκλου τραγουδιών, που αντιμετώπισε πολλά προβλήματα με τη λογοκρισία, έγινε το 1964 με ερμηνευτή τον συνθέτη.
Τον Φεβρουάριο του 1967 ηχογραφήθηκαν με τη Μαρία Φαραντούρη, η οποία τα απογείωσε με την ερμηνεία της, ωστόσο δύο μήνες μετά επιβλήθηκε η στρατιωτική δικτατορία και φυσικά η κυκλοφορία του δίσκου αναβλήθηκε μέχρι το 1974. 

The Laughing Boy – Το γελαστό παιδί

Στην Ελλάδα το «Γελαστό παιδί» συνδέθηκε με τη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη από τους παρακρατικούς το 1963 -πολύ περισσότερο όταν ο Κώστας Γαβράς το χρησιμοποίησε ως βασικό μουσικό μοτίβο στην ταινία του «Ζ», ενώ στο ίδιο τραγούδι, με τη φωνή της Φαραντούρη, ο στίχος σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί» έγινε «σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί».

Brendan Behan – The Captains and the Kings – Οι λοχαγοί κι οι βασιλιάδες

Το Σεπτέμβριο θυμάμαι, όταν φτάσαμε στο τέλος του παιχνιδιού
Κι οι κραυγές του πλήθους τώρα σιωπηλές, και τα παιδιά έχουν φύγει για τα δικά τους
Τα΄ απλά πράγματα Κρατάμε –ο θεός μας βλέπει,
Όταν όλοι είναι νεκροί και μας αγαπούν, ω Λοχαγοί και Βασιλιάδες
Όταν όλοι είναι νεκροί …, ω οι Λοχαγοί κι οι Βασιλιάδες

Έχουμε πολλά πλούτη για τις ξένες πολιτείες, χριστιανική ηθική και παλιό λιμάνι
Αλλά το μεγαλύτερο καμάρι μας είναι ότι το αγγλοσαξονικό μας είναι άθλημα
Όταν τελειώσουμε εμείς το παιχνίδι με τα βελάκια
και τα αγόρια το παιχνίδι τους με τα δαχτυλίδια
Και η ντάμα και το σκάκι τελειώσουν, ω Λοχαγοί και  βασιλιάδες

Μακριά στην αγαπημένη παλιά Κύπρο, ή στη σκονισμένη γη της Κένυας
Εκεί που κουβαλάμε το βάρος του λευκού σε πολλές παράξενες χώρες
Καθώς κοιτάζουμε τον ώμο μας, στο Δυτικό Μπέλφαστ χτυπάει το κουδούνι του σχολείου
Και αναστενάζουμε για την αγαπητή παλιά Αγγλία, τους Λοχαγούς και  και τους Βασιλιάδες
Και αναστενάζουμε για την αγαπητή παλιά Αγγλία…

Στα όνειρά μας βλέπουμε τον παλιό Harrow και ακούμε το δυνατό κρώξιμο του κόρακα
Στην έκθεση λουλουδιών το μεδούλι μας παίρνει έπαθλο από τον Evelyn Waugh
Φλιτζάνια τσάι και μερικά ξηρά φρούτα, vintage αυτοκίνητα… αυτά τα απλά πράγματα
Ας πιούμε λοιπόν κι ας χαρούμε, ω Λοχαγοί και Βασιλιάδες
Ας πιούμε λοιπόν κι ας χαρούμε…

Έπεσα σε έναν εφιάλτη γύρω από το πάρκο Great Windsor
Και τι νομίζετε ότι βρήκα εκεί καθώς περιπλανιόμουν στο σκοτάδι;
Ένα μήλο μισοδαγκωμένο και το πιο γλυκό από όλα
Πέντε δόντια βρέφους είχαν γράψει για τους Λοχαγούς και τους Βασιλιάδες
Πέντε βρεφικά δόντια είχαν γράψει …

Κι ενώ το φεγγάρι που λάμπει από πάνω μας το ομιχλώδες πρωί και τη νύχτα
Ας σταματήσουμε να τρέχουμε και να δοξάζουμε τον Θεό που είμαστε λευκοί
Και ακόμα περισσότερο Άγγλοι με τσάι και βουτήματα και δαχτυλίδια μάφιν
Γριές με αυστηρά βλέμματα … Λοχαγοί και βασιλιάδες

I remember in September
when the final stumps were drawn
And the shouts of crowds now silent
when the boys to tea had gone
Let us O Lord above us
remember simple things
When all are dead who love us,
Oh, the Captains and the Kings
When all are dead who love us,
Oh, the Captains and the Kings

We have many goods for export,
Christian ethics and old port
But our greatest boast
is that the Anglo-Saxon is a sport
When the darts game is finished
and the boys their game of rings

And the draughts and chess relinquished,
Oh, the Captains and the Kings
And the draughts and chess relinquished,
Oh, the Captains and the Kings

Far away in dear old Cyprus
or in Kenya’s dusty land
Where all bear the white man’s burden
in many a strange land
As we look across our shoulder
in West-Belfast the school-bell rings

And we sigh for dear old England,
and the Captains and the Kings
And we sigh for dear old England,
and the Captains and the Kings

In our dreams we see old Harrow
and we hear the crow’s loud caw
At the flower show our big marrow
takes the prize from Evelyn Waugh
Cups of tea and some dry sherry,
vintage cars, these simple things
So let’s drink up and be merry,
Oh, the Captains and the Kings
So let’s drink up and be merry,
Oh, the Captains and the Kings

As I wandered in a nightmare
all around Great Windsor Park
Now what do you think I found there
as I wandered in the dark?
‘Twas an apple half-bitten
and sweetest of all things
Five baby teeth had written
of the Captains and the Kings
Five baby teeth had written
of the Captains and the Kings

By the moon that shines above us
in the misty morn’ and night
Let us cease to run our self down
and praise God that we are white
And better still are English,
tea and toast and muffing rings

And old ladies with stern faces,
and the Captains and the Kings
All the ladies with stern faces,
and the Captains and the Kings