H "Μεγάλη Πορεία" του λαού και του ΚΚ Κίνας

Κατασκευάζοντας έναν δρόμο με … τα χέρια: Ο παραπάνω τίτλος, προβλήθηκε με πανομοιότυπο τρόπο από τα αστικά ΜΜΕ αυτές τις μέρες. Είναι η ιστορία του Γιανγκ Σιαντού όταν παιδί -15 χρονών, το 1937, «μαζί με χιλιάδες συμπατριώτες του πήγαν να σκάψουν έναν δρόμο, προκειμένου να βοηθήσουν τη χώρα να αντιμετωπίσει τους Ιάπωνες εισβολείς στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου».

Χρονικά συμπίπτει με την αρχή της θρυλικής «Μεγάλης Πορείας», που διέσχισε με τα πόδια τη μισή Κίνα, αυτού του -πρωτόγνωρου στην ιστορία επικού κατορθώματος των κινέζων κομουνιστών, που αν και (χρόνια πριν) είχαν «εξοντωθεί» -υποτίθεται από τον Τσιανγκ Κάι Σεκ με τις τέσσερις «Εκστρατείες Τελικής Εξόντωσης» εναντίον του «Κόκκινου Στρατού» και της «κυβέρνησης των σοβιέτ» του Κιανγκσί, αν και το 1934, 750.000 πάνοπλοι του «Εθνικού Στρατού» ξεκίνησαν την 5η «Εκστρατεία Τελικής Εξόντωσης», αν και «αποδεκατίστηκαν» από τις κακουχίες (η αλήθεια είναι πως από 72.000 επιβίωσαν μόνο 6.000 μαχητές) … τελικά έγραψε ιστορία:

Καλύπτοντας (με τα πόδια) 9.600 χιλιόμετρα (και οι λεγόμενες «μονάδες παραπλάνησης και εξαπάτησης του εχθρού» πάνω από 19.000 χιλιόμετρα!), επί 368 ημέρες, περνώντας 24 ποτάμια, διασχίζοντας 18 οροσειρές (η υψηλότερη με ύψος 4.880 μέτρων!!), δίνοντας τουλάχιστον 15 μεγάλες μάχες και αμέτρητες συμπλοκές με τους εθνικιστές και στοχεύοντας στο αδύνατο, χάρη στην αυτοθυσία και την απίστευτη αντοχή των μαχητών: η φάλαγγα συνέχιζε και συνέχιζε …και συνέχιζε, τον ατελείωτο δρόμο της με τον Μάο Τσε Τουνγκ -αυτοδίδακτο στρατηγό να παραδίδει μαθήματα επιχειρησιακής ευκινησίας και ευφυών ελιγμών, που ακόμη και σήμερα διδάσκονται σε στρατιωτικές σχολές της Ευρώπης και της Αμερικής!

Η θρυλική «Μεγάλη Πορεία» του λαού της Κίνας

Η εξέλιξη του επαναστατικού αγώνα στην Κίνα απέδειξε για μια ακόμη φορά πως ο ιμπεριαλισμός και η αστική τάξη δεν είναι ανίκητοι και αποδείχτηκε στην πράξη η δυνατότητα να ξεσπάσει και να νικήσει η επαναστατική πάλη, αναδεικνύοντας την αξία των τακτικών στόχων, σε σύνδεση με την επαναστατική νίκη και τη στρατηγική (παρά τα εμπόδια από τις λαϊκομετωπικές κατευθύνσεις της ΚΔ)

Αυτά πριν 80 και πάνω χρόνια γιατί σήμερα στην Κίνα έχουν έρθει τα πάνω κάτω με την εφαρμογή του «σοσιαλισμού της αγοράς» (σοσιαλισμού κατ’ ευφημισμό, αφού πρόκειται για καραμπινάτο καπιταλισμό).

Ήταν το 2010, όταν αντιπροσωπεία κομμάτων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ αυτών και του ΚΚΕ, επισκέφθηκε τη «ΛΔ» Κίνας, μετά από πρόσκληση του ΚΚ Κίνας, για «ενημέρωση»: η αντιπροσωπεία ήταν φυσικά ανομοιογενής, δεδομένου ότι συμμετείχαν κόμματα με σημαντικές ιδεολογικοπολιτικές διαφορές, ανάμεσά τους και εκείνα που πρωτοστατούν στο ευρωπαϊκό οπορτουνιστικό κέντρο (το Κόμμα Ευρωπαϊκής Αριστεράς), όπως το Γαλλικό ΚΚ, η «Αριστερά» της Γερμανίας κά.

Από πλευράς ΚΚΕ συμμετείχε και ο Κύριλλος Παπασταύρου σαν υπεύθυνος τότε της Ιδεολογικής Επιτροπής (σήμερα μέλος του ΠΓ και δντής του Ρίζου) που στη συνέχεια σε συζήτηση με τη Συντακτική Επιτροπή της ΚΟΜΕΠ έδωσε αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία.

• Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ιδρύθηκε το 1949 ως αποτέλεσμα μακρόχρονης πάλης των ένοπλων επαναστατικών δυνάμεων, υπό την ηγεσία του ΚΚΚ, ενάντια στην ιαπωνική κατοχή και αργότερα ενάντια στις ένοπλες αστικές δυνάμεις του κόμματος Κουομιτάνγκ.
• Με τη στήριξη της ΕΣΣΔ, η Κίνα έκανε τα πρώτα βήματα στην κατεύθυνση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Χιλιάδες Σοβιετικοί τεχνικοί εγκαταστάθηκαν στην Κίνα στη δεκαετία του 1950, ενώ ταυτόχρονα χιλιάδες Κινέζοι επιστήμονες και τεχνικοί εκπαιδεύονταν στην ΕΣΣΔ.
• Η Κίνα του 1949 έχει μεγάλες ομοιότητες με την τσαρική Ρωσία του 1917. Δηλαδή υπήρχαν μεγάλα βιομηχανικά κέντρα (όπως η Σαγκάη, η Καντόνα κ.ά.) όπου ήταν εγκατεστημένα ξένα μονοπώλια, στα οποία ήταν συγκεντρωμένη η εργατική τάξη. Αντίθετα, η αγροτική ενδοχώρα, ιδιαίτερα των ανατολικών περιοχών, βρισκόταν σε ημιφεουδαρχική κατάσταση.
• Βεβαίως η κινεζική επανάσταση νίκησε σε ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον – από την άποψη του συσχετισμού δυνάμεων- σε σχέση με την Οκτωβριανή, αφού δεν ήταν μόνη της στη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Το αν και σε ποιο βαθμό αξιοποιήθηκε η πείρα της Οχτωβριανής επανάστασης και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης της ΕΣΣΔ είναι ζήτημα έρευνας. Πάντως οι ηγέτες του ΚΚ Κίνας, ήδη από τη δεκαετία του 1950, σημείωναν ότι είχαν σημαντικές διαφορές σε σχέση με τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ.
• Από την ίδρυσή του το ΚΚΚ είχε έντονη ιδεολογική επίδραση από την αστική τάξη και ιδιαίτερα τον αστικό εθνικισμό που ενέπνευσε τη δημοκρατική αστική επανάσταση, η οποία ανέτρεψε την αυτοκρατορία των Κινγκ το 1912. Αυτό αποτυπώθηκε σε μια σειρά κείμενα και θέσεις του ΚΚ Κίνας, όπου ουσιαστικά το ταξικό ταυτίζεται με το εθνικό. Η αγροτική σύνθεση του κόμματος και η υπερτίμηση του ρόλου των αγροτών στην επανάσταση έγινε άλλωστε αντικείμενο κριτικής εκ μέρους της Κομμουνιστικής Διεθνούς τη δεκαετία του 1920.
• Ο συμβιβασμός του ΚΚ Κίνας με τμήμα της αστικής τάξης εκφράστηκε και με τη θεώρηση της εξουσίας στη ΛΔ της Κίνας ως «δικτατορίας του λαού», στον οποίο συγκαταλέγονταν η εργατική τάξη, η αγροτιά, η μικροαστική τάξη των πόλεων και η «εθνική αστική τάξη» ενάντια «στους βαλέδες του ιμπεριαλισμού». Αυτή η συμμαχία εκφράζεται σε συμβολικό επίπεδο και στη σημαία της ΛΔ της Κίνας (το μεγάλο άστρο συμβολίζει το Κόμμα και τα τέσσερα μικρότερα την εργατική τάξη, την αγροτιά, τους μικροαστούς και την εθνική αστική τάξη αντίστοιχα).

• Ο Εργασιακός Νόμος του 1994 επέτρεψε στις διοικήσεις των κρατικών επιχειρήσεων να καθορίζουν τους μισθούς από μόνες τους με βάση την αγορά (προσφορά-ζήτηση), την παραγωγικότητα και την κερδοφορία της επιχείρησης, όπως αναφέρουν. Από το 1995 οι κρατικές επιχειρήσεις, οι οποίες ήταν εισηγμένες στα χρηματιστήρια του Σινζέν και της Σαγκάης, είχαν το δικαίωμα να καθορίζουν οι ίδιες τους μισθούς. Από τις κρατικές επιχειρήσεις, οι οποίες τότε υπολογίζονταν σε 100.000, οι 40.000 περίπου εξέδωσαν μετοχές και καθόρισαν τους μισθούς σύμφωνα με αυτό το σύστημα.
• Οι επισκέψεις που κάναμε στις παραγωγικές μονάδες μάς έδωσαν μια εικόνα πρώτ’ απ’ όλα για τα πραγματικά χαμηλά επίπεδα των μισθών, π.χ. στην αυτοκινητοβιομηχανία LIFAN το μεροκάματο είναι 1-2 ευρώ την ημέρα. Αλλά αυτό το μεροκάμματο δεν αντανακλά ένα περιορισμένο ύψος εργασιακού χρηματικού εισοδήματος σε σοσιαλιστική οικονομία, όπου το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών αναγκών καλύπτεται με δημόσιες δωρεάν υπηρεσίες ή οι τιμές των προϊόντων έχουν συμβολικό χαρακτήρα. Στην προκείμενη περίπτωση όμως έχουμε μισθωτή εργασία, τιμή πώλησης της εργατικής δύναμης και μάλιστα σε συνθήκες που δεν εξασφαλίζεται πρόσβαση σε δημόσια δωρεάν υγεία, πρόνοια, παιδεία, κοινωνική ασφάλιση παρά μόνο για ορισμένες κατηγορίες πληθυσμού.

Ίδρυση και δράση του ΚΚ Κίνας

Η νεότερη ιστορία της Κίνας έχει την αρχή της στην αστικοδημοκρατική επανάσταση του 1911, που εκθρονίζει την τελευταία δυναστεία των Τσιν και ανακηρύσσει την Κίνα Δημοκρατία. Αρχηγός της αστικοδημοκρατικής επανάστασης είναι ο Σουν Γιατ Σεν, που ιδρύει το Κουομιτάνγκ (Εθνικό Λαϊκό Κόμμα).

Το 1919 η απόδοση των γερμανικών σφαιρών ελέγχου της Κίνας στην Ιαπωνία, που συγκαταλέγεται στους νικητές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, πυροδοτεί το σπουδαστικό πατριωτικό κίνημα της 4ης Μάη που μετεξελίσσεται σε αντιιμπεριαλιστικό εργατικό κίνημα και μέσα στο επαναστατικό κύμα που εξαπλώθηκε απ’ την Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, το 1921 ιδρύεται το ΚΚ Κίνας στη Σαγκάη. Το 1923 σε μια χώρα διασπασμένη σε αντιμαχόμενους πολέμαρχους που συνδέονται με ξένες δυνάμεις ο Σουν Γιατ Σεν, με τη βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης και την υποστήριξη του ΚΚΚ, εγκαθιδρύει επαναστατική δημοκρατική κυβέρνηση στη Νότια Κίνα.

Ξεκινά ο πρώτος επαναστατικός αντιιμπεριαλιστικός εμφύλιος πόλεμος…

Οι επιτυχίες του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος θορύβησε την αστική τάξη, που βασιζόμενη στην υποστήριξη των ιμπεριαλιστικών κρατών, με επικεφαλής τον Τσάνγκ Κάι Σεκ, το 1927 οργάνωσε αντεπαναστατικό πραξικόπημα στο Νανκίν και τη Σαγκάη, όπου σφαγιάστηκαν χιλιάδες κομμουνιστών. Τον Ιούλιο του 1927 το ΚΚΚ κηρύχθηκε εκτός νόμου και οι εργατικές και αγροτικές ενώσεις διαλύθηκαν. Μετά την ήττα της αντιιμπεριαλιστικής επανάστασης στην Κίνα επιβλήθηκε η στρατιωτική δικτατορία του Κουομιτάνγκ ως εξουσία της (μεγαλο)αστικής τάξης και των γαιοκτημόνων.

Παρά την επικράτηση της αντίδρασης, σε αγροτικές περιοχές δημιουργήθηκαν εστίες επαναστατικο-δημοκρατικής εξουσίας (τύπου «σοβιέτ»), όπου σε μερικές δημεύονταν οι γαίες των γαιοκτημόνων και πραγματοποιούνταν οικονομικοί και δημοκρατικοί μετασχηματισμοί. Μεταξύ 1930-33 ο Κόκκινος Στρατός της Κίνας αντιμετώπισε νικηφόρα τέσσερις εκστρατείες του Κουομιτάνγκ, ενώ το 1934 οι κύριες μονάδες ξεκίνησαν τη «Μεγάλη Πορεία» και στο τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου είχε διαμορφωθεί στη χώρα ιδιόμορφη δυαδική εξουσία, με τη μορφή δύο χωριστών κρατών

Το 1935 ο Μάο Τσε Τουγκ αναλαμβάνει την ηγεσία του ΚΚΚ και γενικεύει την δικής του έμπνευσης στρατηγική του παρατεταμένου λαϊκού πολέμου και της περικύκλωσης των πόλεων απ’ την ύπαιθρο.
Το ΚΚΚ καθοδηγούμενο απ’ τις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της Διεθνούς (με τα γνωστά προβλήματα, που δεν είναι της στιγμής να σταθούμε -υπάρχει αναλυτική προσέγγιση από το συνεπές επαναστατικό κίνημα (βλ πχ. Διακήρυξη της Κεντρικής Επιτροπής για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ  &  η «αυτοδιάλυση» της Γ’ Κομμουνιστικής Διεθνούς), προωθεί τη δημιουργία ενιαίου εθνικού αντιιμπεριαλιστικού (αντι-ιαπωνικού) μετώπου.

Το 1945 ο Σοβιετικός κόκκινος Στρατός μπαίνει στην Κίνα και κατατροπώνει τις δυνάμεις κατοχής, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για τη νίκη της λαϊκοδημοκρατικής επανάστασης και το ξεκίνημα του δύσκολου δρόμου για το σοσιαλισμό.

Το ΚΚΚ αντί να προχωρήσει στην εδραίωση της επανάστασης στην τεράστια περιοχή που έλεγχε, τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας εθνικής δημοκρατικής κυβέρνησης, όπως έπραξαν και οι εθνικοαπελευθερωτικές δυνάμεις σε Γαλλία & Ιταλία μέχρι που τον Ιούλ-1946, το εξαπέλυσε (με τη βοήθεια των Αμερικάνων) στρατιωτική επίθεση κατά του ΚΚΚ, σε πανκινεζική κλίμακα -κάπως όπως συνέβη και στη χώρα μας
Το ΚΚΚ, διόρθωσε -ευτυχώς, την προηγούμενη απόφασή του για κυβέρνησης εθνικής ενότητας και το 1947 ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός πέρασε στην αντεπίθεση, απελευθερώνοντας μέχρι το 1949 το μεγαλύτερο μέρος της Κίνας.
Στις περιοχές που απελευθέρωνε, το ΚΚΚ εφάρμοζε φιλολαϊκό πολιτικό και οικονομικό-κοινωνικό πρόγραμμα, αποδεικνύοντας έμπρακτα την υπεροχή του σοσιαλιστικού δρόμου.

Αυτή την περίοδο -για προφανείς λόγους δεν υπήρξε άμεση εμπλοκή σοβιετικών στρατευμάτων, αλλά -από πλευράς ΕΣΣΔ, πέρα από την οικονομικο-τεχνική βοήθεια, η εξοπλιστική -με τα πιο σύγχρονα πολεμικά συστήματα της εποχής εξοπλιστική βοήθεια ήταν καθοριστική.
Αντίθετα απροκάλυπτη ήταν η παρουσία ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ

Το 1ο Συνέδριο ΚΚΚίνας ολοκληρώθηκεσε ποταμόπλοιο της λίμνης Νανχού (οι εργασίες είχαν διακοπεί στη Σαγκάη από την αστυνομία)

Το 1949 ολοκληρώνεται η «Μεγάλη Πορεία» με την ολοκληρωτική ήττα Κουομιτάνγκ / Τσάνγκ Κάι Σεκ εγκαθίδρυση στην νήσο Ταϊβάν (Φορμόζα), του κράτους της «Εθνικιστικής Κίνας».

Αυτή η νίκη της Κινέζικης Επανάστασης απέδειξε τον εσφαλμένο χαρακτήρα του λαϊκού μετώπου και της θεωρίας των σταδίων της ΚΔ, που και σήμερα αναβιώνει από τους κάθε λογής οπορτουνιστές: Αποδείχτηκε δηλ ότι αυτή η στρατηγική οδηγεί στην ηγεμονία-κυριαρχία της αστικής τάξης, στο φρενάρισμα της επαναστατικής διαδικασίας και (συνήθως) στη συντριβή των επαναστατικών δυνάμεων.

Σήμερα με την επικράτηση της αντεπανάστασης, έχουμε ραγδαία και αχαλίνωτη καπιταλιστικοποίηση της Κίνας, απόρροια και της «εκσυγχρονιστικής» προσαρμογής και ένταξης στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό οι τραγικές συνέπειες για τον κινεζικό λαό είναι παραπάνω από εμφανείς (ανεργία, μαύρη εργασία, εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, άλωση σημαντικών τομέων της οικονομίας από το ξένο κεφάλαιο κλπ).

Μεσολάβησε -ιστορικά μεγάλος σταθμός, η «Πολιτιστική Επανάσταση», υποτίθεται κατά των δεξιών τάσεων, αλλά χειραγωγούμενη εξαρχής απ’ τον Μάο, εκφυλίστηκε σε μια παρωδία των ιδεών της οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια σε αντίθετα αποτελέσματα: με την πολιτική του San_zi_yi_bao (Τρεις ελευθερίες και μία καθορισμένη ποσόστωση …ελεύθερα αγροτεμάχια για ιδιωτική χρήση, ελεύθερες αγορές και επιχειρήσεις) ανοίγεται στις «δυνάμεις της αγοράς», αφήνοντας ελεύθερη τη διαμόρφωση των τιμών και επαναφέροντας τα ιδιωτικά αγροκτήματα, στη βιομηχανία η αποδοτικότητα και το κέρδος γίνονται κινητήρια δύναμη, παραχωρούνται αυξημένες αρμοδιότητες στους διευθυντές, καθιερώνονται πριμ παραγωγικότητας επαναφέρεται η δουλειά με το κομμάτι κλπ.

Αυτή η πολιτική δημιουργεί τεράστιες ανισότητες, αναγεννά τους κουλάκους στο χωριό, δημιουργεί ένα προνομιούχο αστικό στρώμα (διευθυντές στη βιομηχανία κλπ), ενώ -φυσική συνέπεια, αντίστοιχες μεταβολές δημιουργούνται και στην κορυφή της πολιτικής εξουσίας και σε όλη την κομματική ιεραρχία του: την ηγεσία καταλαμβάνουν αυτά τα κυρίαρχα στρώματα και οι υποστηρικτές της αρχής «πάνω απ’ όλα το κέρδος» και η απόφαση της ΚΕ του ΚΚΚ, τον Αυγ-1966, που καλεί σε πάλη για «ανατροπή όσων προσώπων της εξουσίας παίρνουν τον καπιταλιστικό δρόμο» (οδηγεί στη δημιουργία των «εθνοφρουρών») …τελικά μας φτάνει στο σήμερα.

 

ℹ️  Δείτε και Ριζοσπάστη, ΚΟΜΕΠ (συνέντευξη με αφορμή μια επίσκεψη στην Κίνα) - Ο διεθνής ρόλος της Κίνας του Ελισαίου Βαγενά

 

 

Αζίζ Νεσίν: Αυτοί που θα δυναμώσουν τους δεσμούς φιλίας ανάμεσα στους λαούς μας είναι πρώτ' απ' όλα οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες

«Δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας.
το ένα είναι το δέντρο του καφέ
και το άλλο η Δ η μ ο κ ρ α τ ί α.
Και τα δύο μας έρχονται από το εξωτερικό.
Στα χώματά μας δεν μπορέσαμε ν' αναπτύξουμε
με κανένα τρόπο το δέντρο του καφέ.
Το κλίμα της χώρας μας, το νερό, το χώμα,
δεν είναι κατάλληλα
για την ανάπτυξη του δέντρου αυτού.
Όσο για τη Δ η μ ο κ ρ α τ ί α...»

Ο Αζίζ Νεσίν, στον πρόλογο της μετάφρασης στα ελληνικά, σημειώνει μεταξύ άλλων: «Αυτοί που θα δυναμώσουν τους δεσμούς φιλίας ανάμεσα στους λαούς μας είναι πρώτ' απ' όλα οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες. Γίνονται εχθροί οι άνθρωποι, όταν δε γνωρίζονται μεταξύ τους. Και για να γίνουν φίλοι πρέπει να αλληλοδανειστούν. Δεν είναι οι λόγοι των πολιτικών που θα συντελέσουν στη γνωριμία των λαών μας, αλλά τα έργα των πνευματικών ανθρώπων. Τρέφω μεγάλη εκτίμηση στον ελληνικό λαό για τα ηρωικά κατορθώματά του στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και στα μετέπειτα χρόνια... Ο ελληνικός λαός έχυσε ηρωικά το αίμα του στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετέπειτα για την υπεράσπιση του τόπου του και τη διαφύλαξη της εθνικής ανεξαρτησίας του γράφοντας σελίδες δόξας. Αυτόν τον ηρωισμό τον καταλαβαίνουν οι Τούρκοι καλύτερα από κάθε άλλο λαό σ' όλη την υφήλιο που πρώτοι αγωνίστηκαν ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στην περίοδο του απελευθερωτικού τους πολέμου. Οι πολιτικές καταστάσεις αλλάζουν συχνά, οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, οι λαοί όμως μένουν παντοτινοί και αθάνατοι. Και η Ιστορία δουλεύει για την ευτυχία των σημερινών ανθρώπων. Τα διηγήματά μου αυτά που γράφτηκαν για να γελάσουν οι αναγνώστες μου, και γελώντας να σκεφτούν βαθύτερα, μπορεί να εδραιώσουν δεσμούς φιλίας ανάμεσα στον τουρκικό και στον ελληνικό λαό. Κι αν αυτό μπορεί να βοηθήσει στην αλληλογνωριμία των λαών μας, θα 'ναι για μένα, αληθινά, μια μεγάλη ευτυχία. Επιθυμώ το βιβλίο μου αυτό, που πρώτη φορά τυπώνεται στα ελληνικά, να μοιάσει σαν ένα κλαδί δάφνης, που κάθε του φύλλο θα 'ναι γελαστό και που θ' απλώνεται από τη Μικρασία ως την Ελλάδα. Πιστεύω ότι η σκέψη μου θα βρει ανταπόκριση στην πλειοψηφία των προοδευτικών διανοούμενων Ελλήνων. Ο τουρκικός λαός χαιρετάει τον ελληνικό λαό, τους πρωτοπόρους διανοούμενους της Ελλάδας!».

 

“Αν ήμουν γυναίκα”
Ο Σελιαμέτ διορίστηκε θυρωρός σ᾽ ένα εργοστάσιο πλεκτών.

Θα ᾽παιρνε 80 λίρες το μήνα. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει με 80 λίρες. Ούτε το ένα τέταρτο του ανθρώπου δεν μπορεί να ζήσει. Μα ο Σελιαμέτ στηριζόταν στην εργατικότητά του. Το αφεντικό θα καταλάβαινε τελικά. την προθυμία του και θα τού ανέβαζε το μισθό. Η δουλειά του θυρωρού ήταν, βέβαια, ταπεινωτική γι’ αυτόν, τί να γίνει όμως; Σήμερα ο κόσμος έχει χάσει, βλέπεις, την ισορροπία του. Πόσοι και πόσοι κάνουν τη δουλειά του θυρωρού, ενώ δεν αξίζουν ούτε για θυρωροί! Ο Σελιαμέτ είχε φτάσει μόνο ως τη δευτέρα γυμνασίου. Έγινε τότε ένα από τα συνηθισμένα οικογενειακά δράματα και αναγκάστηκε να παρατήσει το σχολειό.

Δούλευε, χωρίς να λυπάται κόπους και θυσίες, για να πάρει μια μικρή αυξησούλα στο μισθό του.  Αχ, να ήταν νυχτοφύλακας! Ὁ νυχτοφύλακας του εργοστασίου, έπαιρνε κοτζάμ 200 λίρες το μήνα. Και δούλευε με το πάσο του, δεν κουραζόταν.

Όταν ο άνθρωπος λαχταράει κάτι με την καρδιά του, ο πόθος του εκπληρώνεται. Μια ωραία μέρα το αφεντικό φώναξε το Σελιαμέτ στο γραφείο του:

–  Είμαι ευχαριστημένος από σένα, του λέει.
–  Ευχαριστώ, ευχαριστώ.
– Είσαι παντρεμένος; ρωτάει τ᾽ αφεντικό.
–  Ναι, απαντάει ο Σελιαμέτ, ζαρώνοντας, σαν να τον είχαν πιάσει να κάνει έγκλημα.

Αναγνωρίζοντας το φταίξιμό του και για να ξαλαφρώσει την ψυχή του, πρόσθεσε κατεβάζοντας το κεφάλι:

–  Έχω και δυο παιδιά, μπέη εφέντη.

Το αφεντικό τον συμπόνεσε και αναστέναξε:

– Άι άι… Και πώς τα βολεύεις;
–  Πολύ δύσκολα, μπέη εφέντη.
–  Άντε, κάτι θα κάνω και για σένα. Θα τα καταφέρεις να κάνεις και τη δουλειά του θυρωρού και τη δουλειά του νυχτοφύλακα;
–  Θα τα καταφέρω, μπέη εφέντη.

–  Για να πούμε την αλήθεια, μόνο έξι ώρες την ήμερα κάθεσαι στην πόρτα. Βάλε και οχτώ ώρες τη νύχτα, μάς κάνουν δεκατέσσερες. Σού μένουν ακόμα δέκα ώρες. ᾿Εντάξει;
–  Ευχαριστώ, μπέη εφέντη.

–  Για τη νυχτερινή δουλειά θα σού δίνω άλλες 30 λίρες το μήνα.
–  Ευχαριστώ.
Ο νυχτοφύλακας, πού έπαιρνε 200 λίρες το μήνα, απολύθηκε αμέσως, γιατί κοιμόταν την ώρα της δουλειάς, και τη θέση του την πήρε ὁ θυρωρός μας. Την ήμερα στεκόταν στην πόρτα και τη νύχτα φύλαγε το εργοστάσιο: με το ρολόι ελέγχου κρεμασμένο στο λαιμό. Ο μισθός του μεγάλωσε τώρα. Έγινε 110 λίρες.
Ήταν πολύ αφοσιωμένος και προσεχτικός. Στο κάτω – κάτω, το αφεντικό δεν είναι βλάκας. Θα διαπιστώσει αμέσως την προθυμία του και κάτι μπορεί να κάνει γι’ αυτόν. Να, αν λόγου χάρη, τον διόριζε γραμματέα στο εργοστάσιο, τί καλά πού θα ᾽ταν!…

Ο γραμματέας παίρνει 300 λίρες το μήνα!
Όταν ὁ άνθρωπος λαχταράει κάτι με την καρδιά του, ο πόθος του εκπληρώνεται. Το αφεντικό φώναξε το Σελιαμέτ στο γραφείο του:
– Είμαι ευχαριστημένος από τη δουλειά σου, τού λέει.
Θέλω κάτι να κάνω ακόμα για σένα. Τη νύχτα ουσιαστικά δεν κάνεις τίποτα. Μπορείς να κρατάς την αλληλογραφία μας; Θα σού δίνω άλλες 60 λίρες.
Ο Σελιαμετ κόντεψε να λιποθυμήσει. Τώρα θα κέρδιζε 170 λίρες…

– Ο Αλλάχ να σού δίνει υγεία, μπέη εφέντη, απάντησε.
Ο γραμματέας που έπαιρνε 300 λίρες, απολύθηκε αμέσως, γιατί με τις κουβέντες, τον καφέ και τα τσιγάρα δεν του έμενε καιρός για δουλειά και στη θέση του πήρανε το θυρωρό μας. Τώρα, την ημέρα στεκόταν στην πόρτα και τη νύχτα έβαζε μπροστά του τη γραφομηχανή κ᾽ έγραφε.

Δούλευε με την ψυχή του. Στο κάτω – κάτω τ᾽ αφεντικό δεν είναι ηλίθιος. Αργά ή γρήγορα θα καταλάβει την προθυμία του και θα τον ανταμείψει. Ο λογιστής του εργοστασίου έπαιρνε 400 λίρες το μήνα… Αχ, να μπορούσε να γίνει λογιστής!

Όταν ο άνθρωπος λαχταράει κάτι με την καρδιά του, ο πόθος του εκπληρώνεται. Μια ωραία μέρα τ᾽ αφεντικό φώναξε το Σελιαμέτ στο γραφείο του:
– Ξέρω πώς σήμερα οι 170 λίρες δεν είναι τίποτα, του λέει. Θέλω να σου αυξήσω το μισθό.
– Ευχαριστώ, μπέη εφέντη.
– Σου μένει βέβαια αρκετή ώρα. Αντί να κάθεσαι στο σπίτι σου και να χαζεύεις, μπορείς να κρατάς τους λογαριασμούς του εργοστασίου;
– Μπορώ, μπέη εφέντη.
-Εντάξει θα παίρνεις άλλες 45 λίρες.
Ο λογιστής του εργοστασίου πού έπαιρνε 400 λίρες το μήνα, απολύθηκε αμέσως, γιατί αντί για πρόσθεση έκανε αφαίρεση και αντί για πολλαπλασιασμό διαίρεση.

Τώρα ο Σελιαμέτ έπαιρνε 215 λίρες το μήνα. Έξι ώρες την ημέρα στεκόταν στην πόρτα, οχτώ ώρες τη νύχτα φύλαγε το εργοστάσιο δουλεύοντας ταυτόχρονα στη γραφομηχανή κι όταν γύριζε στο σπίτι του, έπιανε τους λογαριασμούς.
Κουραζόταν πάρα πολύ, ήταν φιλότιμος, προσπαθούσε να κάνει περισσότερα απ’ αυτά που του ζητούσαν. Τώρα ονειρευόταν τη θέση του αποθηκάριου. Ὁ αποθηκάριος έπαιρνε 450 λίρες το μήνα. Όταν ὁ άνθρωπος λαχταράει κάτι με την καρδιά του, ο πόθος του εκπληρώνεται. Μια μέρα, το αφεντικό φώναξε το Σελιαμέτ:

– Θέλω να κάνω κάτι για σένα. Τι θα έλεγες αν σε έκανα αποθηκάριο;
– Θα σου χρωστούσα μεγάλη χάρη, μπέη εφέντη.
– Εντάξει. Θα προσθέσω άλλες 35 λίρες στο μισθό σου. Έλα πάμε στην  αποθήκη!

Ο αποθηκάριος, πολύ ασυνείδητος άνθρωπος, που συνήθιζε να κουβαλάει ένα σωρό εμπορεύματα από το εργοστάσιο στο σπίτι του, απολύθηκε αμέσως και τη θέση του την πήρε ο νυχτοφύλακάς μας. Δούλευε μέρα και νύχτα, χωρίς να λογαριάζει ούτε την κούραση, ούτε τις ώρες. Στο κάτω – κάτω, το αφεντικό δεν είναι στραβό, θα εκτιμήσει την αυτοθυσία του.

Και πραγματικά… Το αφεντικό τον φώναξε:
– Είμαι πολύ ευχαριστημένος από σένα. Όσο δουλεύεις τόσο τα καταφέρνεις καλύτερα. Η δουλειά του θυρωρού δεν σου ταιριάζει. Θα κρατήσεις όλες τίς άλλες δουλειές και θα σε κάνω και διευθυντή του εργοστασίου.
Διευθυντή; Ο Σελιαμέτ κόντεψε να λιποθυμήσει. Από καιρό την ονειρευόταν αυτή τη θέση. Όταν ο άνθρωπος λαχταράει κάτι με την καρδιά του, ὁ πόθος του εκπληρώνεται. Να που έγινε και διευθυντής! Θα προσθέσω 90 λίρες στο μισθό σου, είπε το αφεντικό. Αφού θα έπαυε να είναι θυρωρός θα του κόβανε 80 λίρες από το μισθό. Θα γινόταν όμως διευθυντής και θα του δίνανε 90 λίρες αύξηση, δηλαδή θα είχε και 10 λίρες διαφορά. Θα έπαιρνε 260 λίρες το μήνα.

Ο πρώην διευθυντής, που έπαιρνε 500 λίρες, απολύθηκε αμέσως γιατί πείραζε την ιδιαίτερη γραμματέα του αφεντικού!
Το εργοστάσιο είχε 40 εργάτες, 2 αρχιεργάτες και 20 μηχανές. Εργάτης δε μπορούσε να γίνει, δεν ήξερε τη δουλειά. Ούτε αρχιεργάτης, ακόμα περισσότερο δεν την ήξερε αυτή τη δουλειά. Να δουλεύει αυτός αντί για τις μηχανές; Δε γινόταν. Στα γραφεία του εργοστασίου, εκτός από αυτόν, είχε απομείνει μόνο ἡ ιδιαίτερη γραμματέας και το αφεντικό.
Όταν του έμενε λίγη ώρα, κουβέντιαζε με τη γραμματέα και έπλεκε το εγκώμιο του αφεντικού.
-Ο θεός να του δίνει υγεία. Χρυσός άνθρωπος ! Μπήκα στο εργοστάσιο σαν θυρωρός με 80 λίρες το μήνα. Με έκανε νυχτοφύλακα και μου έδωσε 110 λίρες. Ύστερα με έκανε γραμματέα και μου ανέβασε το μισθό σε 170 λίρες. Με διόρισε λογιστή και άρχισε να μου δίνει 215 λίρες. Έγινα αποθηκάριος και έπαιρνα 250 λίρες. Τώρα είμαι διευθυντής και παίρνω 260 λίρες.

Και η ιδιαίτερη γραμματέας δεν πήγαινε πίσω στα εγκώμια για το αφεντικό.
-Ήρθα εδώ σαν καθαρίστρια με 40 λίρες το μήνα. Ύστερα άρχισα να σκουπίζω και να σφουγγαρίζω το σπίτι του αφεντικού και μού έδινε 60 λίρες. Έγινα δακτυλογράφος και ο μισθός μου ανέβηκε σέ 80 λίρες. Άρχισα να μαγειρεύω και να βοηθώ στο νοικοκυριό του αφεντικού και μου έκανε το μισθό 100 λίρες. Ύστερα ξέρετε, έγινα και… τότε μού έδωσε άλλες 15 λίρες. Έτσι τώρα παίρνω 115 λίρες. .
Μια μέρα ο Σελιαμέτ είπε στη γραμματέα:
– Δουλεύετε πολύ, κουράζεσθε.
Η γραμματέας του απάντησε:
– Και σεις μήπως δουλεύετε λιγότερο; Και δεν πληρώνεστε καλά. Ασφαλώς θα θέλετε αύξηση.
Ο Σελιαμέτ την κοίταξε. Θυμήθηκε πως στα γραφεία του εργοστασίου δεν είχε απομείνει κανένας άλλος εκτός από αυτούς τους δυο. Σκέφτηκε τις υποχρεώσεις της κοπέλας…

-Όχι, όχι, είπε. Δε θέλω καμιά αύξηση. Ευχαριστώ πολύ. Αν ήμουνα γυναίκα… ξέρετε τι θα γινόταν; Το αφεντικό θα σας έδιωχνε και θα πρόσθετε άλλες 20 λίρες στο μισθό μου… Όχι, όχι… Είμαι πολύ ευχαριστημένος… Αν ήμουνα γυναίκα…

Ο Αζίζ Νεσίν γεννήθηκε το 1915 στη Χάλκη και πέθανε το 1995 στα Αλάτσατα. Αρχικά στρατιωτικός, σπούδαζε παράλληλα στη Φυσικομαθηματική Σχολή και στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το 1944 παραιτήθηκε από τον στρατό, δούλεψε σε διάφορα επαγγέλματα και κατέληξε στη δημοσιογραφία.
Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο, αρθρογραφία σε εφημερίδες, διηγήματα, μυθιστορήματα, σενάρια για τον κινηματογράφο, θεατρικά έργα.
Καταδικάστηκε, εξορίστηκε και φυλακίστηκε για 6 χρόνια από το καθεστώς Μεντερές και τα στρατοκρατικά καθεστώτα της Τουρκίας.
Με λιτό και άμεσο λόγο καταγγέλλει με το πικρό και αυτοσαρκαστικό του χιούμορ καταστάσεις και νοοτροπίες. Η ανθρωπιά του είναι ειλικρινής και συγκινητική.
Αγωνίστηκε σε όλη τη ζωή του για τη δημοκρατία στην πατρίδα του. Τιμήθηκε με πολλά διεθνή βραβεία. Είναι γνωστός και αγαπητός σε πολλές χώρες και στην Ελλάδα, όπου έχουν μεταφραστεί πολλά έργα του.

“Σώπα…, μη μιλάς!”

 Το διήγημα ανήκει στη συλλογή «Ο καφές και η Δημοκρατία» σε μετάφραση Έρμου Αργαίου, που κυκλοφόρησε το 1979 από τις εκδόσεις «Θεμέλιο».

...με μια κραυγή που θα μου λέει: ΜΙΛΑ!

«Έβλεπα αίματα στο πεζοδρόμιο, "Τι σε νοιάζει εσένα;", μου λέγανε, "θα βρεις τον μπελά σου, σώπα" (...) Σε χρόνια δίσεκτα οι γονείς, οι γείτονες με συμβουλεύανε: "Μην ανακατεύεσαι, κάνε πως δεν είδες τίποτα. Σώπα". Μπορεί να μην είχαμε με δαύτους γνωριμίες ζηλευτές, με τους γείτονες, μας ένωνε, όμως, το Σώπα (...) Τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσα μου, γιατί νομίζω πως θα' ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο, με έναν ψίθυρο, με ένα τραύλισμα, με μια κραυγή που θα μου λέει: ΜΙΛΑ!...».

Ο Αζίζ Νεσίν, ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες της Τουρκίας, υπερασπίστηκε σε όλη του τη ζωή την ελευθερία στην κριτική, αλλά και τη σύνδεση της κριτικής με την πράξη του αγώνα και το αριστερό κίνημα. Η δημοσιογραφική του πορεία, η πολιτική του σάτιρα, τα θεατρικά του έργα και το συνολικό συγγραφικό του έργο αντιμετωπίστηκαν με λογοκρισία, φυλακίσεις, επικήρυξη και απόπειρες δολοφονίας. Ήδη, το 1947 φυλακίζεται κι εξορίζεται για τις πολιτικές του ιδέες. Το 1956 «άγνωστοι» του καίνε τον εκδοτικό οίκο.

Τη δεκαετία του '80, όταν την Τουρκία κυβερνούσε η χούντα του στρατηγού Εβρέν, ο Νεσίν ύψωσε φωνή διαμαρτυρίας και ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη γνωστή «Επιστολή των Διανοουμένων», που ασκούσε κριτική στο καθεστώς και ζητούσε την επαναφορά της δημοκρατίας. Ακολούθησε δίκη και καταδίκη. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αφιερώθηκε στη μάχη κατά του θρησκευτικού φανατισμού και αναδείχθηκε ένας από τους ασυμβίβαστους επικριτές του Ισλάμ. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 άρχισε να μεταφράζει τους «Σατανικούς Στίχους» του Σαλμάν Ρούσντι, που ήταν καταδικασμένος σε θάνατο για το βιβλίο του αυτό από ισλαμικό φετφά για προσβολή του Προφήτη Μωάμεθ. Ο Νεσίν έγινε στόχος των ισλαμιστών στην Τουρκία και επικηρύχθηκε από έναν επιχειρηματία με το ποσό των 100.000 δολαρίων.

Στις 2 Ιούλη 1993, ενώ παρακολουθούσε μια πολιτιστική εκδήλωση των Αλεβιτών στην πόλη Σιβάς (Σεβάστεια), ένα εξαγριωμένο πλήθος πολιόρκησε το ξενοδοχείο και ουρλιάζοντας «θάνατος στον Νεσίν» και «κάτω το κοσμικό κράτος» πυρπόλησε το ξενοδοχείο, με αποτέλεσμα 37 άνθρωποι (κυρίως Αλεβίτες διανοούμενοι, αφού η εκδήλωση ήταν προς τιμήν του Αλεβίτη ποιητή Pir Sultan Abdal, 1480 - 1550) να βρουν το θάνατο. Ο Νεσίν διασώθηκε και δυο χρόνια αργότερα έχασε τη ζωή του από καρδιακή προσβολή σε βιβλιοπωλείο της Σμύρνης, στις 6 Ιούλη 1995. Η κυβέρνηση κατηγόρησε διά στόματος πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ τον ίδιο τον Νεσίν, επειδή είχε «προκαλέσει το πλήθος».