Η εκδήλωση έγινε στις 14-Δεκέμβρη, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο πλαίσιο σειράς εκδηλώσεων του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ μπροστά στο 13ο Συνέδριο της Οργάνωσης.
https://youtu.be/Voe2V7umjhY
Η ομιλία του Μάκη Παπαδόπουλου, που παρακολουθήσαμε τότε και προσωπικά, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο σύνολό της στην ΚΟΜΕΠ Τεύχος 2 | Απρίλης- Μάης 2023 (σελ117-141), πιάνοντας τις σημαντικότερες πλευρές της ιστορίας του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους.
Εκατοντάδες φοιτητές, καθώς και
πανεπιστημιακοί κι εργαζόμενοι γέμισαν το αμφιθέατρο «Σάκη Καράγιωργα» ΙΙ του
Παντείου Πανεπιστημίου.
Ένα πλατύ κάλεσμα στη νέα γενιά να μελετήσει την πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια
της εργατικής τάξης να χτίσει μια κοινωνία στο μπόι των ονείρων και των
ανθρώπων αποτέλεσε η εκδήλωση, που άνοιξε με ένα σύντομο βίντεο κι ακολούθησε
παρέμβαση από τον Φρίξο Μπρούζγο, μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ, ο
οποίος αναφέρθηκε αναλυτικά στις τεράστιες κατακτήσεις που σημειώθηκαν ειδικά
στην Ανώτατη Εκπαίδευση στη Σοβιετική Ένωση, σε σχέση τόσο με την εξέλιξη της
επιστήμης όσο και με τα δικαιώματα που απολάμβαναν οι φοιτητές.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε και ο Θέμης Γκιώνης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και ο καθηγητής Αλέξανδρος Χρύσης.
· Η πραγματική διαχωριστική γραμμή
· Ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος
· Το άλμα συγκριτικά με τον αντίπαλο
· Που οφείλεται η υπεροχή του σοσιαλισμού;
· Τα μεγάλα εμπόδια
· Προβλήματα πριν το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ
· Ο ολισθηρός δρόμος μετά το 20ό συνέδριο
· Η τελική επίθεση των αντεπαναστατικών δυνάμεων
· Η διάλυση της ΕΣΣΔ
· 30 χρόνια μετά τις ανατροπές
· ΚΚΕ και αστικά κόμματα
· Τα “χελιδόνια του σοσιαλισμού”
· Με το ΚΚΕ στο δρόμο της ανατροπής
Ορισμένοι φίλοι μας μπορεί να αναρωτιούνται γιατί να διοργανώσουμε σήμερα μια εκδήλωση για μια χώρα που δεν υπάρχει πια, εδώ και 30 χρόνια. Αφορά άραγε η πρωτοβουλία της ΚΝΕ μια νοσταλγική διάθεση για το ένδοξο παρελθόν ή αποτελεί μια απλή προσπάθεια εμπλουτισμού των ιστορικών μας γνώσεων;
Μια απλή σύγκριση ανάμεσα σε τρεις εικόνες από τρεις διαφορετικές ιστορικές στιγμές θα μας βοηθήσει να δώσουμε την απάντηση.
Η πρώτη εικόνα αφορά μια μακρινή περίοδο, του 19ου αιώνα, πολύ πριν γεννηθεί η Σοβιετική Ένωση. Είναι η περίοδος που ο Μαρξ αναλύει την τάση του κεφαλαίου να παρατείνει απεριόριστα και ανελέητα την εργάσιμη μέρα. Αναφερόμαστε στο κορυφαίο έργο του Το Κεφάλαιο. Στις σελίδες του πρώτου τόμου θα διαβάσουμε για τους σκληρούς, μακρόχρονους ταξικούς αγώνες για τον περιορισμό του εργάσιμου χρόνου, που ανάγκασαν τα αστικά κράτη της Αγγλίας και της Γαλλίας να θεσμοθετήσουν τους πρώτους προοδευτικούς περιορισμούς, αρχικά το 12ωρο που άνοιξε το δρόμο για να φτάσουμε στο 8ωρο. Ο Μαρξ φωτίζει τη σημασία του ελεύθερου χρόνου ως ενός «μέτρου της ελευθερίας του ανθρώπου».
Η δεύτερη εικόνα αφορά τη σημερινή εποχή του 21 ου αιώνα. Εδώ θα δούμε ένα μισθωτό επιστήμονα σ’ ένα εργοστάσιο, ένα γραφείο μελετών, ένα ερευνητικό κέντρο, που κυριολεκτικά τρέχει και δε φτάνει για να προλάβει τις αυστηρές προθεσμίες, τα deadlines, για να παραδώσει τις εργασίες του. Θα δούμε μια νέα μισθωτή να φροντίζει στο σπίτι το μικρό παιδί της, ενώ ταυτόχρονα εργάζεται με τηλεργασία.
Θα διαπιστώσουμε ότι το κεφάλαιο αξιοποιεί τις σύγχρονες δυνατότητες για να δεσμεύσει καθημερινά όσο περισσότερο χρόνο του εργαζόμενου μπορεί. Να τον υποχρεώσει να σκέφτεται για τη δουλειά ακόμα και την ώρα του βραδινού φαγητού, να περιοριστεί όσο γίνεται ο ελεύθερος χρόνος. Να διασφαλίσει ότι κάθε ώρα που δουλεύει ο εργαζόμενος θα του αποφέρει το μέγιστο κέρδος. Να επιστρέφουμε στον εργασιακό μεσαίωνα στον 21ο αιώνα. Γι’ αυτό εξάλλου η ΕΕ διαμορφώνει πλαίσιο για να γίνει ο εργάσιμος χρόνος «λάστιχο», να μπορεί το κεφάλαιο να αυξάνει ή να μειώνει το ωράριο ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε στιγμής, με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας που κατοχύρωσε η Οδηγία 88/2003. Και αυτό το πλαίσιο επιτρέπει τα 12ωρα και την εργάσιμη εβδομάδα των 6 ημερών, που προωθούν όλες οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, με αποκορύφωμα το νόμο Χατζηδάκη.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, ας σκεφτούμε μια εικόνα που μας έρχεται από το 1917. Τρεις μέρες μετά τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης στη Ρωσία, το Συμβούλιο Επιτρόπων του Λαού εκδίδει απόφαση για την καθιέρωση του δώρου ως εργάσιμης μέρας. Μόλις μία δεκαετία μετά, το 1927, η σοβιετική εξουσία δημοσιεύει μανιφέστο για το πέρασμα από την 8ωρη στην 7ωρη εργασία χωρίς μείωση μισθού και με μια σειρά ειδικές ρυθμίσεις για τους νέους, τις γυναίκες, τη νυχτερινή εργασία, τις επιστημονικές ειδικότητες. Πρόκειται για ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός στον 20ό αιώνα.
Πιστεύουμε ότι αυτές οι τρεις εικόνες ήδη φωτίζουν την απάντηση στο ερώτημα. Όποια πλευρά της σύγχρονης ζωής κι αν εξετάσουμε, θα διαπιστώσουμε τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο πώς ζούμε και στο πόσο καλύτερα θα μπορούσαμε να ζούμε με βάση τις δυνατότητες που γεννά η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Η πραγματική διαχωριστική γραμμή
Όποια πλευρά κι αν εξετάσουμε, από τις ουρές των ανέργων που μεγαλώνουν σε κάθε καπιταλιστική κρίση, μέχρι την κατάρρευση των συστημάτων δημόσιας υγείας στα ιμπεριαλιστικά κέντρα μετά την εκδήλωση της πανδημίας, στο ίδιο συμπέρασμα θα καταλήξουμε.
Παντού θα δούμε να αυξάνει μακροπρόθεσμα η ψαλίδα ανάμεσα στην αύξηση της παραγωγικότητας και του μισθού, να αυξάνει ο βαθμός εκμετάλλευσης, ο κλεμμένος χρόνος εργασίας που βρίσκεται πίσω από τα τεράστια κέρδη των μονοπωλιακών ομίλων. Σκεφτείτε ότι, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Oxfam για την οικονομική ανισότητα στον κόσμο, το πλουσιότερο 1 % κέρδισε το 62% του νέου πλούτου που δημιουργήθηκε τη διετία 2020-2021.
Βλέπουμε δηλαδή ότι, ενώ κοινωνικοποιείται σε πρωτοφανή κλίμακα η παραγωγή, ενώ βαθαίνει ο κοινωνικός χαρακτήρας της εργασίας, το μεγαλύτερο μέρος των αποτελεσμάτων της το καρπώνονται ελάχιστοι μεγαλομέτοχοι των μονοπωλιακών ομίλων. Ας σκεφτούμε πόσοι εργαζόμενοι χρειάζεται να συντονιστούν, να συνεργαστούν για να προχωρήσει η έρευνα, ο σχεδιασμός, η παραγωγή και η πώληση μιας σειράς εμπορευμάτων, από τα σύγχρονα αυτοκίνητα μέχρι τα κινητά τηλέφωνα 5ης γενιάς.
Ας σκεφτούμε ότι κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι κατασκεύασε αυτός μόνος του αυτά τα εμπορεύματα. Την ίδια ώρα, μια χούφτα μεγαλομέτοχοι, που είναι περιττοί στην οργάνωση και τη διεύθυνση αυτής της παραγωγής, ξεζουμίζουν την εργατική τάξη. Μέτοχοι που συχνά δε γνωρίζουν ούτε τι παράγουν τα εργοστάσια, ούτε τι μεταφέρουν τα πλοία, ούτε καν πού βρίσκονται οι όμιλοι των οποίων κατέχουν τις μετοχές και καρπώνονται τα τεράστια κέρδη τους.
Από την άλλη, την ίδια ώρα οι εργαζόμενοι ζουν μέσα στην ανασφάλεια για την επόμενη μέρα, σκέφτονται αν θα απολυθούν, αν ο μισθός τους θα φτάσει για να βγάλουν το μήνα και ωθούνται να ανταγωνιστούν τους συναδέλφους τους, να αυτοπροβληθούν, να προβάλουν καλύτερα τον εαυτό τους για να εξασφαλίσουν μια καλύτερη «θέση στον ήλιο».
Αυτή η οργάνωση της κοινωνίας που βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο ωθεί στον ατομισμό, στην αποξένωση του ανθρώπου από τους συνανθρώπους του, στην ιδιοτέλεια και προβάλλει ως στόχο και περιεχόμενο της ζωής την ατομική κατανάλωση όλο και περισσότερων και ακριβότερων εμπορευμάτων σε σχέση με τους υπόλοιπους. Μας οδηγεί να ζούμε για να δουλεύουμε, σε μια ζωή κενή περιεχομένου.
Ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος
Αν τα σκεφτούμε όλα αυτά, θα απαντήσουμε εύκολα γιατί συζητάμε και τιμάμε σήμερα τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης, παρότι μας χωρίζουν 30 χρόνια από τη διάλυσή της. Γιατί απέδειξε στον 20ό αιώνα ότι ο βάλτος της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης δεν είναι αιώνιος. Γιατί απέδειξε ότι υπήρξε και πρέπει να υπάρξει ξανά μια ανώτερου τύπου οργάνωση της κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση, ανασφάλεια, φτώχεια, ανεργία και πολέμους. Μια κοινωνία όπου θα έχουν όλοι δουλειά, θα εργάζονται λιγότερες ώρες, θα απολαμβάνουν καλύτερο επίπεδο ζωής, με δωρεάν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας και μόρφωσης. Μια κοινωνία που οι εργαζόμενοι θα περάσουν επιτέλους από το παρασκήνιο στο προσκήνιο της Ιστορίας.
Από τις πρώτες δεκαετίες της ζωής της ΕΣΣΔ αποδείχτηκε η μεγάλη υπεροχή των σοσιαλιστικών - κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής συγκριτικά με τον καπιταλισμό στο να απελευθερώσουν την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και να διασφαλίσουν την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας.
Από τις πρώτες δεκαετίες είχαμε εντυπωσιακά επιτεύγματα για την ικανοποίηση των αναγκών της κύριας παραγωγικής δύναμης, του εργαζόμενου ανθρώπου, της εργατικής τάξης.
Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για την ταχύτατη κατάργηση της ανεργίας και του αναλφαβητισμού, τον περιορισμό της εργάσιμης μέρας, τη ριζική βελτίωση στις συνθήκες ζωής και εργασίας. Στη Σοβιετική Ένωση κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά το δικαίωμα στη δουλειά, στην κατοικία, στις διακοπές και στην άθληση. Τέθηκαν οι βάσεις για την κατάργηση της ανισοτιμίας της γυναίκας και της προστασίας της μητρότητας. Έγιναν σημαντικά βήματα για τη διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής της στην παραγωγή και στην εκπαίδευση.
Ορισμένα από τα επιτεύγματα της Σοβιετικής Ένωσης για την κάλυψη των βασικών αναγκών των εργαζόμενων, για τη διασφάλιση δωρεάν υγείας και υψηλού επιπέδου μόρφωσης, για την εξάλειψη της ανεργίας, για την πρόσβαση στην πολιτιστική δημιουργία υψηλού επιπέδου, δεν μπορεί να τα διασφαλίσει ο καπιταλισμός δεκαετίες μετά, και ούτε πρόκειται να τα διασφαλίσει ποτέ. Στη Σοβιετική Ένωση αποδείχτηκε η ανώτερη δύναμη της συλλογικότητας, της συλλογικής προσπάθειας στην εργασία σε σχέση με τον ανταγωνισμό για τη διασφάλιση της λαϊκής ευημερίας.
Έχουμε πολλά παραδείγματα, από τα Κόκκινα Σάββατα της εθελοντικής εργασίας στη δεκαετία του ’20, μέχρι το σταχανοφικό κίνημα στη συνέχεια που πέτυχε ουσιαστικές βελτιώσεις στην παραγωγή. Αυτό το κίνημα πήρε το όνομά του απ’ τον πρωτοπόρο κομμουνιστή ανθρακωρύχο Αλεξέι Σταχάνοφ, που κατέρριψε στη βάρδια του το ρεκόρ εξόρυξης κάρβουνου το 1935.
|
Το θρυλικό άρμα μάχης Τ-34 που συνέβαλε καθοριστικά στη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, συμμετέχοντας σε εκατοντάδες μάχες, ανάμεσά τους και η μάχη του Κουρσκ, η μεγαλύτερη αναμέτρηση αρμάτων μάχης στην παγκόσμια ιστορία, όπου οι Ναζί δέχτηκαν συντριπτικό πλήγμα. Στη φωτογραφία παρελαύνει στη Μόσχα, το 1941, κατά την επέτειο της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης. Αυτά τα επιτεύγματα, που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, των πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων των εργαζόμενων, έδωσαν μεγάλη ώθηση και στην ανάπτυξη των μέσων παραγωγής, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Κι εδώ τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά, από το γρήγορο εξηλεκτρισμό στη δεκαετία του ’20 στην αχανή έκταση που κάλυπτε πριν η Ρωσική Αυτοκρατορία, έως τα σημαντικά βήματα στη βαριά βιομηχανία και το σχέδιο για τη μεγάλη μετατροπή της ειρηνικής βιομηχανίας σε πολεμική βιομηχανία στη δεκαετία του ’30. Μετατροπή που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο για τη νικηφόρα πορεία του Κόκκινου Στρατού από τις ηρωικές μάχες του Στάλινγκραντ μέχρι να υψωθεί η κόκκινη σημαία στο Βερολίνο. Η παραγωγή των καινοτόμων τανκς Τ-34, των πολεμικών αεροπλάνων Αντόνοφ, των καλάσνικοφ είχε εξίσου μεγάλη σημασία με τον ηρωισμό του σοβιετικού λαού για τη διασφάλιση της νίκης. |
Στη συνέχεια, η εποποιία της κατάκτησης του Διαστήματος με το Σπούτνικ, τον Γκαγκάριν και την πρώτη γυναίκα αστροναύτη, την Τερεσκόβα, οδήγησαν τα επιτελεία των ΗΠΑ να μελετούν το μεγάλο άλμα στο γενικό επίπεδο μόρφωσης και επιστημονικής έρευνας στη Σοβιετική Ένωση και να συντάσσουν εκθέσεις όπως η γνωστή «Τι μαθαίνει ο Ιβάν που δε μαθαίνει ο Τζόνι».
Το άλμα συγκριτικά με τον αντίπαλο
Ίσως κάποιος σκεφτεί ότι και στον καπιταλισμό σημειώθηκαν ορισμένα από τα επιτεύγματα που προαναφέραμε. Επομένως ποια είναι η διαφορά;
α) Πρέπει να υπολογίσουμε τη μεγάλη απόσταση που χώριζε τη Ρωσία πριν τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης από τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη της Δύσης, όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γερμανία, η Γαλλία, σε σχέση με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Να υπολογίσουμε τις καταστροφικές συνέπειες του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, που ήταν πολύ μεγαλύτερες για τη Ρωσία.
Σήμερα δύσκολα μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο μεγάλο επίτευγμα ήταν ο εξηλεκτρισμός που προχωρούσε δύσκολα, ακόμα και στα πιο ανεπτυγμένα αστικά κέντρα της Ευρώπης.
β) Θα πρέπει επίσης να σκεφτούμε πώς διασφαλιζόταν η ανάπτυξη στις καπιταλιστικές χώρες. Δηλαδή με την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, την εργοδοτική τρομοκρατία, τις ουρές των ανέργων και των εξαθλιωμένων. Πρόκειται για μια ριζική διαφορά με την κοινωνία της Σοβιετικής Ένωσης.
γ) Η επιτυχία της Σοβιετικής Ένωσης είναι ακόμα μεγαλύτερη αν σκεφτούμε ότι πραγματοποιήθηκε σε συνθήκες μόνιμης ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης, συνεχούς υπονόμευσης και απροκάλυπτων ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων. Πρόκειται για μια πολύμορφη προσπάθεια υπονόμευσης, από την εισβολή 14 αστικών κρατών στην περιοχή της Ουκρανίας το 1919, στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα με πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, μέχρι τη ναζιστική επίθεση στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
δ) Θα πρέπει επίσης να συνυπολογίσουμε το επίτευγμα της εθελοντικής συνένωσης διαφορετικών λαών, εθνών και εθνοτήτων και την ειρηνική συνύπαρξή τους για δεκαετίες μετά την ίδρυση της ΕΣΣΔ, το Δεκέμβρη του 1922. Κάντε μια απλή σύγκριση με τις σημερινές στρατιωτικές αναμετρήσεις Ρωσίας και Ουκρανίας, Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, 30 χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ.
ε) Ιδιαίτερη σημασία έχει και η μεγάλη διεθνιστική αλληλεγγύη της Σοβιετικής Ένωσης, η κρίσιμη βοήθεια που πρόσφερε σε σοσιαλιστικά κράτη, κομμουνιστικά κόμματα, απελευθερωτικά κινήματα, καθώς και για τη στήριξη επαναστάσεων διεθνώς. Και εδώ φάνηκαν οι ολέθριες συνέπειες από τη διάλυσή της.
Αυτή η σύντομη επισκόπηση μας βοηθά να εμβαθύνουμε για να απαντήσουμε στο ερώτημα πού οφείλεται τελικά η υπεροχή του σοσιαλισμού για τη διασφάλιση της κοινωνικής ευημερίας.
Που οφείλεται η υπεροχή του σοσιαλισμού;
Μια σύντομη απάντηση θα μπορούσε να είναι η υπεροχή του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες. Όμως θα μπορούσε να μας ρωτήσει κάποιος: Οι επιχειρηματικοί όμιλοι στον καπιταλισμό δεν έχουν σχέδια; Οι ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, και οι αστικές κυβερνήσεις δεν υλοποιούν συγκεκριμένους σχεδιασμούς; Το κεφάλαιο αδιαφορεί για τις λαϊκές ανάγκες; Προσπαθεί να πουλήσει άχρηστα εμπορεύματα; Κατασκευάζει άχρηστα έργα, άχρηστους δρόμους, άχρηστα λιμάνια; Ας δούμε λοιπόν βαθύτερα ποια είναι η πραγματική διαφορά.
Πράγματι, οι μονοπωλιακοί όμιλοι στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Κίνα, στην Ιαπωνία έχουν σχέδια για την παραγωγή και δεν αδιαφορούν γενικά για τις κοινωνικές ανάγκες. Σχεδιάζουν πώς θα αξιοποιήσουν τις κοινωνικές ανάγκες με κριτήριο να αυξήσουν τα κέρδη τους και τα μερίδιά τους στην αγορά. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, η υλοποίηση των σχεδίων των ενεργειακών ομίλων διασφαλίζει μεγάλα κέρδη για τους ίδιους, μεγαλύτερο ξεζούμισμα για τους εργαζόμενους τους και σημαντικά ποσοστά ενεργειακής φτώχειας για το λαό. Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της έχουν σχέδια που υπηρετούν τα στρατηγικά συμφέροντα του μονοπωλιακού κεφαλαίου και ταυτόχρονα επιχειρούν να ενσωματώσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Για παράδειγμα, τα μέτρα της ΕΕ που αφορούν την ενέργεια από τη μια προσπαθούν να ρυθμίσουν αντιθέσεις μεταξύ των ενεργειακών ομίλων και των ενεργοβόρων βιομηχανιών και, από την άλλη, να συγκαλύψουν το πρόβλημα της ακρίβειας με κρατικές επιδοτήσεις που δίνονται από τις δικές μας τσέπες, διατηρούν ψηλά τις τιμές και μεταφράζονται τελικά σε νέα κέρδη των ομίλων.
Τι αλλάζει όμως στο σοσιαλισμό;
α) Αλλάζουν τα χέρια που κρατούν το τιμόνι της εξουσίας και τα κλειδιά της οικονομίας: Από τα χέρια της αστικής τάξης η εξουσία περνάει στα χέρια της εργατικής τάξης. Καταργείται η καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής με την κοινωνικοποίησή τους, περνάμε δηλαδή στην κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής.
Από την απόλυτη εξουσία του κεφαλαίου, δηλαδή τη δικτατορία του κεφαλαίου, περνάμε στην εργατική εξουσία, τη δικτατορία του προλεταριάτου.
Το σοσιαλιστικό κράτος ασφαλώς αντιμετωπίζει-καταστέλλει τους εχθρούς του σοσιαλισμού, όμως παίζει ταυτόχρονα και δημιουργικό ρόλο πολιτικά και πολιτιστικά.
β) Αλλάζει επίσης ο σκοπός της παραγωγής.
Τη θέση του καπιταλιστικού κέρδους καταλαμβάνει η ικανοποίηση του συνόλου των αναγκών της κοινωνίας που συνεχώς διευρύνονται.
Η ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, των παραγωγικών δυνάμεων γεννά νέες κοινωνικές ανάγκες, αλλά και νέες δυνατότητες για να τις ικανοποιήσουμε.
Εδώ αποδεικνύεται η υπεροχή του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας, η ανωτερότητα του σοσιαλισμού.
Γ ια παράδειγμα, στον τομέα της Ενέργειας, μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να διασφαλίσει την αξιοποίηση όλων των ενεργειακών πηγών μιας χώρας με γνώμονα να ικανοποιείται συνδυασμένα το σύνολο των κοινωνικών αναγκών. Δηλαδή να διασφαλίζεται ταυτόχρονα η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από εισαγωγές, η ενεργειακή της επάρκεια, η προστασία της υγείας των κατοίκων και του περιβάλλοντος, η επαρκής εκπαίδευσης και ασφάλεια των εργαζόμενων. Πάνω απ’ όλα, η εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας, αφού η ενέργεια θα πάψει να αποτελεί εμπόρευμα και θα κατοχυρωθεί ως κοινωνικό δικαίωμα.
Η εργατική εξουσία στην Ελλάδα θα αξιοποιήσει, για παράδειγμα, τα εγχώρια αποθέματα λιγνίτη με σύγχρονες μονάδες υψηλής απόδοσης, αφού θα έχουμε απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις της πράσινης μετάβασης της ΕΕ και ειδικότερα του Εμπορίου Ρύπων. Θα προχωρήσει η κατασκευή νέων μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων, αφού δε θα εξαρτάται πλέον ο βαθμός συμμετοχής τους στο ενεργειακό μίγμα της χώρας από τον ανταγωνισμό των ομίλων και τα κερδοσκοπικά παιχνίδια στο Χρηματιστήριο Ενέργειας και στις εισαγωγές ηλεκτρικού ρεύματος.
Στη Σοβιετική Ένωση, όπου οι καιρικές συνθήκες ήταν πολύ πιο δύσκολες (-10ο, -15ο), δεν κρύωνε κανείς και δε σταματούσε ποτέ η κυκλοφορία. Κάντε μια απλή σύγκριση με την Ελλάδα του 21ού αιώνα, όπου υπάρχει ενεργειακή φτώχεια και με το πρώτο χιόνι παραλύουν αμέσως κεντρικές οδικές αρτηρίες (Αττική Οδός, Κατεχάκη), ενώ μετράμε νεκρούς από μαγκάλια που ανάβουν οι άνθρωποι στα σπίτια τους για να ζεσταθούν.
Στην ΕΣΣΔ, για πρώτη φορά στην Ιστορία, υπήρξε η δυνατότητα να σχεδιαστούν επιστημονικά και να συντονιστούν όλοι οι σκοποί της παραγωγής με στόχο την ολόπλευρη ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας.
Για πρώτη φορά στην Ιστορία αποδείχτηκε και στην πράξη η δυνατότητα να αποκτά όλο και πιο σαφή επιστημονικό χαρακτήρα η στοχοθετημένη, η κεντρικά σχεδιασμένη διεύθυνση της κοινωνικής παραγωγής, η δυνατότητα να βελτιώνεται η οργάνωση και ο συντονισμός της συλλογικής προσπάθειας εκατομμυρίων εργαζόμενων για την ευημερία της κοινωνίας.
γ) Τι έπαιξε και παίζει καθοριστικό ρόλο ώστε να υπάρχει αυτή η δυνατότητα; Η ριζική αλλαγή του ρόλου των εργαζόμενων.
Οι εργαζόμενοι από το παρασκήνιο περνάνε στο προσκήνιο της Ιστορίας και αποκτούν συνεχή ενεργό ρόλο στη λήψη, την εφαρμογή και τον έλεγχο των αποφάσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο διασφαλίζονται και αξιοποιούνται οι δυνατότητες για να μπορούν να παίξουν αυτόν το ρόλο, δηλαδή εξασφαλίζεται η μόρφωσή τους και ο απαιτούμενος χρόνος και τα δικαιώματα για να ασκήσουν πολιτικά καθήκοντα.
Έτσι, αναδεικνύεται η δύναμη της συλλογικότητας, της αλληλοβοήθειας και της άμιλλας για τη βελτίωση της παραγωγής.
· Οι εργαζόμενοι, απαλλαγμένοι πλέον από το ζυγό της μισθωτής σκλαβιάς, δεν αναζητούν αφεντικό για να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη, για να συνενωθούν με τα μέσα παραγωγής.
Αποφασίζουν στις Γενικές Συνελεύσεις τους. Εκλέγουν και ελέγχουν ουσιαστικά τους αντιπροσώπους τους και μπορούν άμεσα να τους ανακαλέσουν.
Τέτοιοι θεσμοί της εργατικής εξουσίας στην ΕΣΣΔ ήταν τα Σοβιέτ. Γεννήθηκαν πριν το σοσιαλισμό, στην επανάσταση του 1905 στη Ρωσία, ως πυρήνες οργάνωσης της επαναστατικής δράσης της εργατικής τάξης. Αποτέλεσαν μια νέα, ανώτερη μορφή οργάνωσης της εργατικής τάξης με εκλεγμένους αντιπροσώπους, τα φύτρα της μελλοντικής εργατικής εξουσίας.
Επομένως, πού διαφέρει και γιατί υπερέχει ο επιστημονικός κεντρικός σχεδιασμός του σοσιαλισμού απέναντι στα αστικά σχέδια για την οικονομία;
· Υπερέχει, γιατί μιλάμε για μια ανώτερη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας κατά την οποία αλλάζει η ιδιοκτησία, ο σκοπός της παραγωγής και ο ρόλος των εργαζόμενων. Ο Κεντρικός Σχεδιασμός αποτελεί κοινωνική σχέση παραγωγής προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα κοινωνικοποιημένα μέσα παραγωγής για να υπάρξει λαϊκή ευημερία.
· Δεν πρόκειται, δηλαδή, απλά για ένα «καλύτερο τεχνοκρατικά» σχέδιο, αλλά για ανώτερη κοινωνική σχέση που καθορίζεται από την κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Σχέση που εκφράζει το ριζικά διαφορετικό τρόπο που συνενώνονται οι εργαζόμενοι με τα μέσα παραγωγής.
Και ποιος είναι αυτός ο ριζικά διαφορετικός τρόπος; Δε μεσολαβεί πλέον η αγορά για τη θέση των εργαζόμενων στην παραγωγή. Στην ΕΣΣΔ κανένας δεν είχε άλλον άνθρωπο στη δούλεψή του.
Αντίθετα, δίνει τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να παίξουν αποφασιστικό ρόλο για το τι - πότε - πώς θα παραχθεί και πώς θα διανεμηθεί.
Όλα όσα προαναφέραμε βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί ο σοσιαλισμός αποτελεί μια ανώτερη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας. Για να απαντήσουμε, αρκεί μια απλή σύγκριση με την αστική δημοκρατία, τη δικτατορία του κεφαλαίου, όπου στην πραγματικότητα:
· Έχουμε την ελευθερία να αναζητήσουμε και ν’ αλλάξουμε αφεντικό.
· Τυπικά είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στο νόμο, ουσιαστικά όμως είμαστε άνισοι, αφού υποχρεωτικά είμαστε θύματα εκμετάλλευσης αυτών που κατέχουν τα μέσα παραγωγής.
· Ας σκεφτούμε ποιας τάξης τα συμφέροντα θωρακίζει και προωθεί το σημερινό νομοθετικό πλαίσιο και οι θεσμοί απονομής της δικαιοσύνης. Ας σκεφτούμε πώς βγαίνουν παράνομες και καταχρηστικές οι περισσότερες απεργίες. Ας σκεφτούμε ότι δεν υπάρχει αστικό σύνταγμα που να μη θεωρεί ιερό και απαραβίαστο το δικαίωμα της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας.
· -Τυπικά, όλοι δικαιούμαστε 1 ψήφο κάθε 4 χρόνια. Όλοι έχουμε 1 ψήφο, αλλά δεν έχουμε όλοι εργοστάσια, καράβια, κανάλια, ποδοσφαιρικές ομάδες, μαζί και το κράτος. Αυτοί στην πράξη διαθέτουν χιλιάδες, εκατομμύρια ψήφους.
Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και η αστική πολιτική ασκούν επίσης διαβρωτική επίδραση στη συνείδηση του εργαζόμενου.
Αυτός που πουλά την εργατική του δύναμη, τον εαυτό του, ανταγωνίζεται συνανθρώπους του.
Αυτή η πραγματικότητα καλλιεργεί στη συνείδησή του τον ατομισμό, δηλαδή την αποξένωση από άλλους ανθρώπους, την ιδιοτέλεια και επίσης τη λατρεία της ατομικής ισχύος. Επιδρά αρνητικά στην προσωπικότητα, στη συνείδηση, στις ατομικές επιλογές και στη συμπεριφορά.
Δικαιολογημένα θα σκεφτεί κάποιος:
Αν είναι έτσι τα πράγματα, αφού υπερέχει τόσο ο κεντρικός σχεδιασμός και η εργατική εξουσία, πώς και γιατί ανατράπηκε ο σοσιαλισμός στον 20ό αιώνα;
Θα δούμε ότι ακόμα και η αρνητική πείρα του 20ού αιώνα επιβεβαιώνει την υπεροχή του σοσιαλισμού και τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Όπως απέδειξε ο 20ός αιώνας, η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης προς τον κομμουνισμό δεν είναι μια εύκολη και ανέμελη υπόθεση.
Μετά τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης απέχουμε πολύ από μια κοινωνία του κομμουνισμού, που τα καθήκοντα σχεδιασμού και ελέγχου της παραγωγής δε θα απαιτούν να έχει η εργατική τάξη την εξουσία, μια εποχή που θα απονεκρώνεται το κράτος, μια εποχή που η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η αύξηση του πλούτου της κοινωνίας θα μας επιτρέπει να αμείβουμε «τον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του». Απαιτείται σκληρός αγώνας για να φτάσουμε από το σοσιαλισμό, την ανώριμη βαθμίδα που γεννιέται η κομμουνιστική κοινωνία, στην πλήρη κοινωνική απελευθέρωση, στον κομμουνισμό.
Μακάρι να μπορούσαμε να προχωρήσουμε πολύ εύκολα και πολύ γρήγορα.
Τα μεγάλα εμπόδια
Ας δούμε όμως πολύ συνοπτικά τα αντικειμενικά εμπόδια:
1) Οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής δεν προϋπάρχουν, δεν εμφανίζονται πριν τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αυτή είναι μια ριζική διαφορά από τις αστικές επαναστάσεις. Αν μελετήσουμε την ιστορία των αστικών επαναστάσεων, της Γαλλικής, της Αμερικανικής κλπ., θα δούμε ότι το κεφάλαιο, οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής προϋπάρχουν και αναπτύσσονται πριν τη νίκη τους. Αντίθετα, η επαναστατική πρωτοπορία και η εργατική εξουσία πρέπει να θεμελιώσουν, να εδραιώσουν και να επεκτείνουν τη λειτουργία των σοσιαλιστικών - κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, να κοινωνικοποιήσουν τα μέσα παραγωγής. Η εργατική εξουσία αναλαμβάνει το δύσκολο καθήκον της οικοδόμησης μιας ανώτερης οργάνωσης της κοινωνίας, όπου δε θα υπάρχει πλέον η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
2) Τα ιμπεριαλιστικά κέντρα θα συνεχίσουν μετά τη νίκη της επανάστασης να υπονομεύουν με κάθε τρόπο την προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Επίσης η κυριαρχία του καπιταλισμού σε διεθνές επίπεδο και οι συνέπειές της δε θα εξαφανιστούν με κάποιο μαγικό ραβδί.
3) Δεν μπορούν να εξαλειφθούν γρήγορα τα σημάδια του κοινωνικού παρελθόντος. Δε θα εξαλειφθεί γρήγορα κι εύκολα ο ατομισμός, η ιδιοτέλεια, η έλλειψη εργασιακής πειθαρχίας. Ούτε θα εξαλειφθούν χωρίς τη διεξαγωγή σκληρής ταξικής πάλης οι κοινωνικές δυνάμεις που δεν έχουν συμφέρον να ολοκληρωθεί η σοσιαλιστική οικοδόμηση, όπως η παλιά αστική τάξη, οι νέοι ομαδικοί ιδιοκτήτες, οι προνομιούχοι διευθυντές κλπ.
4) Υπάρχουν αντικειμενικοί περιορισμοί για να ικανοποιηθεί το σύνολο των κοινωνικών αναγκών σε κάθε χρονική στιγμή. Η εργατική εξουσία δεν μπορεί κάθε στιγμή να διασφαλίζει τα πάντα για όλους, να καλύπτει την κάθε ανάγκη. Το εκάστοτε επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων δεν επιτρέπει την πρόσβαση σε όλο το κοινωνικό προϊόν.
Γι’ αυτό η εργατική εξουσία δεν έχει να εκπληρώσει ένα απλό, στιγμιαίο καθήκον, δεν αρκεί να σχεδιάσει μία φορά και για πάντα. Απαιτείται συνεχής δημιουργική προσαρμογή και αναβάθμιση του κεντρικού σχεδιασμού για να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, να καλύψει τις νέες ανάγκες, να αξιοποιήσει τις νέες δυνατότητες που γεννά το νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Πχ, στη δεκαετία του 1950 δεν έχει αναδειχτεί κοινωνικά η ανάγκη για κινητά τηλέφωνα.
Ας δούμε σύντομα πώς άλλαζαν με το πέρασμα του χρόνου οι απαιτήσεις και οι στόχοι της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Στη δεκαετία του 1920 οι στόχοι αφορούσαν κυρίως την αποκατάσταση του προπολεμικού επιπέδου μετά τις μεγάλες καταστροφές στη βιομηχανία και στην αγροτική παραγωγή, καθώς και την ενεργοποίηση του υπάρχοντας εργατικού δυναμικού και την ορθολογική οργάνωση της εργασίας. Στη δεκαετία του 1930 έπρεπε να κερδηθεί η μάχη της οικοδόμησης βαριάς και πολεμικής βιομηχανίας και της εκτεταμένης εκμηχάνισης του αγροτικού τομέα.
Γενικότερα, μέχρι το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πρωταρχικός στόχος ήταν η εξάλειψη της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και η αντιμετώπιση των οξυμένων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που κληροδότησε ο καπιταλισμός.
Σημειώθηκαν σημαντικές επιτυχίες. Επεκτάθηκε η κοινωνικοποίηση στο σύνολο της βιομηχανίας, ξεκίνησε και αναπτύχθηκε η σχεδιασμένη παραγωγή και πέτυχε θεαματικούς ρυθμούς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Απελευθερώθηκε η δημιουργική πρωτοβουλία εκατομμυρίων, γεγονός που φάνηκε στην εκστρατεία της δεκαετίας του ’30 με σύνθημα «κατακτήστε την τεχνική», όπου είχαμε τα χιλιάδες διπλώματα ευρεσιτεχνίας.
Προβλήματα πριν το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ
Ωστόσο, κάτω και από την πίεση προετοιμασίας για την ενεργό συμμετοχή όλου του λαού μπροστά στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, υποχώρησε στη δεκαετία του ’30 η λειτουργία των Σοβιέτ στο χώρο εργασίας και η διάρθρωσή τους διαμορφώθηκε κατά εδαφική περιφέρεια και όχι κατά κλάδο της οικονομίας.
Στο σοβιετικό Σύνταγμα του 1936 γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με καθολική ψηφοφορία στο χώρο κατοικίας. Έτσι, αυξήθηκε αντικειμενικά, εκτός των άλλων, η δυσκολία ανάκλησης των αντιπροσώπων στα ανώτερα όργανα και της συχνής λειτουργίας των Σοβιέτ, που υπήρχε πριν, στα εργοστασιακά Σοβιέτ.
Στη δεκαετία του ’50 είχαν ήδη διαφανεί ανησυχητικά σημάδια από τη διατήρηση της ομαδικής ιδιοκτησίας των συνεταιρισμών, των κολχόζ στον αγροτικό τομέα και την ενίσχυση του ατομικού πλουτισμού, π.χ. με την καθιέρωση της κληρονομιάς χρηματικού εισοδήματος και της χρήσης γης.
Γενικότερα η σοσιαλιστική οικοδόμηση και ο κεντρικός σχεδιασμός βρέθηκε μπροστά σε νέες απαιτήσεις αναβάθμισης της παραγωγής, αφού δημιουργήθηκε ένα ανώτερο επίπεδο κοινωνικών αναγκών. Ήταν ένα σύνθετο πρόβλημα που αφορούσε:
· Την ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων,
· την επέκταση της αυτοματοποίησης σε πολλούς κλάδους της οικονομίας,
· την προτεραιότητα που έπρεπε να δοθεί στην παραγωγή μέσων παραγωγής,
· την εξάλειψη της ομαδικής ιδιοκτησίας των συνεταιρισμών- κολχόζ στον αγροτικό τομέα και των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων,
· τα αναγκαία βήματα για να δυναμώσει η ενότητα της εργατικής τάξης και να κλείσει η ψαλίδα των προνομίων της διευθυντικής σε σχέση με την εκτελεστική εργασία.
Η ανάγκη εξάλειψης των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων απασχολούσε τις συζητήσεις της σοβιετικής φιλοσοφίας. Σημαντικοί επιστήμονες, όπως ο Γκλουσκόφ, προσπάθησαν να αναπτύξουν τη σοβιετική κυβερνητική πολλές δεκαετίες πριν μιλήσουμε για εποχή της ψηφιακής οικονομίας.
Σημαντικοί Σοβιετικοί μηχανικοί, όπως ο Αντόνοφ, που πρωταγωνίστησε στην κατασκευή των πολεμικών αεροσκαφών που πήραν το όνομά του, έθεσε το θέμα του σχεδιασμού με νέους δείκτες, που δε θα περιορίζονται στη μέτρηση της αύξησης του όγκου της παραγωγής, αλλά θα συμβάλλουν στη βελτίωση των υλικών, στην εξοικονόμηση πρώτων υλών, στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας.
 |
| Ανάμεσα
στα περίφημα αεροπλάνα που είχαν το όνομα του διάσημου σοβιετικού αεροναυπηγού Ολ. Αντόνοφ, ιδιαίτερη θέση κατείχε το ΑΗ-225, ένα μεταγωγικό αεροπλάνο ειδικής κατασκευής για να μεταφέρει διαστημικά λεωφορεία, το οποίο μέχρι και σήμερα παραμένει το μεγαλύτερο μεταγωγικό παγκοσμίως. |
Μέσα στο ΚΚΣΕ διεξαγόταν σκληρή διαπάλη. Τα πρώτα χρόνια μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κυριαρχούσαν, παρά τις θεωρητικές αδυναμίες, οι αντιλήψεις ενάντια στην ενίσχυση της αγοράς και με στόχο την ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων και τη σχεδιασμένη εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων, και τη σταδιακή μετατροπή των κολχόζ- των αγροτικών συνεταιρισμών σε κοινωνική ιδιοκτησία. Αυτή η διαπάλη αποτυπώνεται και στην μπροσούρα του Στάλιν Οικονομικά Προβλήματα του Σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ.
Ωστόσο, ορισμένα προβλήματα οξύνθηκαν, όπως η καθυστέρηση στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Η ζωή έδειξε ότι δεν υπήρχε στο Κόμμα συλλογικά κατακτημένη θεωρητική δυναμική για να προσαρμόσει τα καθήκοντα του κεντρικού σχεδιασμού. Τα προβλήματα ερμηνεύτηκαν λαθεμένα, ως αναπόφευκτες αδυναμίες που έχει από τη φύση του ο κεντρικός σχεδιασμός.
Αντί η λύση να αναζητηθεί προς τα εμπρός, προς την επέκταση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, αναζητήθηκε προς τα πίσω, με τη διεύρυνση της αγοράς, της λύσης του «σοσιαλισμού με αγορά». Αν και τα προβλήματα είχαν ήδη φανεί πιο πριν με την ενίσχυση του ατομικού πλουτισμού, ξεχωρίζει ως σημείο ιστορικής στροφής το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1956.
Με μια σειρά οπορτουνιστικές θέσεις που υιοθετήθηκαν τότε, άνοιξε ο δρόμος για να εξασθενίσει και να αδυνατίσει η κεντρική διεύθυνση του σχεδιασμού. Πρόκειται για αποφάσεις που δεν αφορούσαν μόνο την οικονομία, αλλά και ζητήματα στρατηγικής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Προβλήματα και σοβαρά λάθη στη στρατηγική του κομμουνιστικού κινήματος που είχαν ήδη εμφανιστεί στην περίοδο της Κομμουνιστικής Διεθνούς και οδήγησαν μέσα από μια αντιφατική πορεία να υπερισχύσει η στρατηγική αντίληψη που έθετε ως στόχο μια ανύπαρκτη ενδιάμεσου τύπου εξουσία ανάμεσα στην αστική και στην εργατική εξουσία, ως μεταβατικό στάδιο για τον καπιταλισμό.
Η διαπάλη που διεξαγόταν πριν το 20ό Συνέδριο συνεχίστηκε, λοιπόν, και το αποτέλεσμα ήταν να ενισχυθούν οι οπορτουνιστικές θέσεις.
Ο ολισθηρός δρόμος μετά το 20ό συνέδριο
Ας δούμε ορισμένες αποφάσεις που άνοιξαν το δρόμο στη νίκη των κοινωνικών δυνάμεων της αντεπανάστασης.
Αντί να σχεδιαστεί το πέρασμα όλης της συνεταιριστικής παραγωγής στον κρατικό έλεγχο και στην κρατική ιδιοκτησία, έγινε το αντίθετο: Τα τρακτέρ και τα άλλα μηχανήματα πέρασαν στην ιδιοκτησία των κολχόζ, δυνάμωσε η ομαδική ιδιοκτησία.
Το 1965 με τη «Μεταρρύθμιση Κοσίγκιν» υιοθετήθηκε η αστική κατηγορία του «κέρδους της επιχείρησης», του κέρδους κάθε μεμονωμένης παραγωγικής μονάδας. Με αυτό το κέρδος συνδέθηκαν οι αμοιβές και τα προνόμια διευθυντών, ακόμα και των εργαζόμενων.
Ακόμα και τα κρατικά αγροκτήματα, τα σοβχόζ, πέρασαν σε καθεστώς πλήρους ιδιοσυντήρησης. Αυξήθηκαν οι εισοδηματικές διαφορές μεταξύ εργαζόμενων και διευθυντών στην επιχείρηση, αλλά και μεταξύ εργαζόμενων διαφορετικών επιχειρήσεων. Ενισχύθηκε το ατομικό συμφέρον απέναντι στο κοινωνικό. Ως αποτέλεσμα του ατομικού πλουτισμού από το επιχειρηματικό κέρδος, τη μαύρη αγορά και την ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα, σχηματίστηκε το «σκιώδες κεφάλαιο» που ζητούσε τη νομιμοποίησή του.
Διευθυντές, ομαδικοί ιδιοκτήτες των συνεταιρισμών/κολχόζ και διαβρωμένα κομματικά στελέχη δίνουν ώθηση στον οπορτουνιστικό εκφυλισμό του ΚΚΣΕ με τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Στο 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1961, η ΕΣΣΔ χαρακτηρίζεται παλλαϊκό κράτος, το ΚΚΣΕ παλλαϊκό κόμμα και εγκαταλείπεται και τυπικά η δικτατορία του προλεταριάτου.
Ο οπορτουνιστικός εκφυλισμός θα μετατρέψει τελικά στη δεκαετία του ’80 την ηγεσία του ΚΚΣΕ σε ανοιχτή αντεπαναστατική δύναμη. Όλο αυτό το διάστημα αντιστάθηκαν χιλιάδες μέλη και στελέχη, χωρίς όμως την απαραίτητη επάρκεια να αντιστρέφουν αυτήν την πορεία.
Πρόκειται για μια πολύτιμη ιστορική πείρα. Φωτίζει αφενός τα ευεργετικά αποτελέσματα όταν η επαναστατική πρωτοπορία γνωρίζει και αξιοποιεί σωστά τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και αφετέρου τις ολέθριες συνέπειες στην αντίθετη περίπτωση. Φωτίζει ότι η σοσιαλιστική οικοδόμηση εμπεριέχει τον κίνδυνο του πισωγυρίσματος και τη σημασία του σταθερού, αταλάντευτου προσανατολισμού του κομμουνιστικού κόμματος και της εργατικής εξουσίας στην πλήρη επικράτηση της κοινωνικής ιδιοκτησίας.
Η τελική επίθεση των αντεπαναστατικών δυνάμεων
Πάνω σ’ αυτό το διαβρωμένο έδαφος εκδηλώθηκε η τελική επίθεση των δυνάμεων της αντεπανάστασης, με την πολιτική της «περεστρόικα» και της ιδιωτικοποίησης στην οικονομία, που επικυρώθηκε το 1986 με Συνέδριο του ΚΚΣΕ.
α) Δηλαδή η αντεπανάσταση προήλθε από κοινωνικές δυνάμεις μέσα στην ΕΣΣΔ, οργανώθηκε-υλοποιήθηκε από την πλειοψηφία της καθοδήγησης του ΚΚΣΕ, από τα πάνω, ως αποτέλεσμα της μακρόχρονης οπορτουνιστικής διάβρωσης και μετάλλαξης του Κόμματος.
β) Σημαίνει άραγε αυτό ότι δεν υπήρξε και πολύμορφη παρέμβαση του ιμπεριαλισμού σ’ αυτήν την κατεύθυνση;
Όχι βέβαια. Ο ιμπεριαλισμός υπονόμευε σταθερά την προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης και ενίσχυσε την ανάπτυξη του οπορτουνιστικού ρεύματος στο Κόμμα και την ισχυροποίηση των αντεπαναστατικών δυνάμεων. Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε όμως είναι ότι την πρωτοκαθεδρία για να νικήσει η αντεπανάσταση είχαν οι εσωτερικοί παράγοντες. Οι εσωτερικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έπαιξαν τον πρωταρχικό ρόλο για την ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος. Η όποια καθυστέρηση και πολύ περισσότερο η υποχώρηση στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής πληρώθηκε και πληρώνεται πάντα πολύ ακριβά.
Το σκιώδες κεφάλαιο βγήκε πλέον ανοιχτά στο φως, στο προσκήνιο, με μια αλυσίδα μέτρων που ξεδιπλώθηκαν μέσα σε ελάχιστα χρόνια. Η μικρή εμπορευματική παραγωγή μεγάλωσε. Νομιμοποιήθηκαν οι καπιταλιστικές σχέσεις στο όνομα της πολυμορφίας των σχέσεων ιδιοκτησίας το 1987 - τυπικά έναρξη της αντεπαναστατικής περιόδου. Ας δούμε πολύ συνοπτικά πώς προχώρησαν οι ιδιωτικοποιήσεις:
· Νομοθετήθηκε η δυνατότητα μίσθωσης ξένης εργατικής δύναμης συνολικά στην οικονομία και μάλιστα με ατομικές συμβάσεις.
· Απελευθερώθηκαν οι τιμές των προϊόντων.
· Καταργήθηκε το κρατικό μονοπώλιο στο εξωτερικό εμπόριο.
· Κάθε εργαζόμενος έλαβε τελικά ένα βάουτσερ, μια επιταγή ιδιωτικοποίησης, με την οποία μπορούσε υποτίθεται να αγοράσει είτε τρόφιμα είτε μετοχές.
Αυτό έγινε σε συνθήκες έλλειψης τροφίμων και ψηλού πληθωρισμού που κάλπαζε, ενώ ο εργαζόμενος δε γνώριζε τίποτα για μετοχοποίηση. Έτσι, μέσα από ένα Πρόγραμμα 500 ημερών πέρασε στα χέρια ελάχιστων ένα μεγάλο μέρος των τεράστιων μέσων παραγωγής της Σοβιετικής Ένωσης. (...)
Παράλληλα, διαλύθηκαν τα όργανα της σοβιετικής εξουσίας, διαλύθηκε η ίδια η ΕΣΣΔ και κατέβηκε η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο από το Κρεμλίνο στις 26 Δεκέμβρη 1991.
Αξίζει να δούμε πώς παίχτηκε πολιτικά η τελευταία πράξη του δράματος.
· Στις αρχές του ’91, μια σειρά Σοβιετικές Δημοκρατίες της Βαλτικής κινήθηκαν σε κατεύθυνση αποχώρησης.
· Στις υπόλοιπες πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, όπου ψήφισε το 79,5% (148,5 εκ.) και υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ τάχτηκε το 77,85%.
· Το ΚΚΣΕ ήταν πλέον μόνο κατ’ όνομα κομμουνιστικό κόμμα. Μια σειρά δυνάμεις, που ήθελαν να αντισταθούν στην αντεπανάσταση, είχαν συγκροτήσει μειοψηφικές πλατφόρμες, όπως η Μαρξιστική Πλατφόρμα και το Κίνημα Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας, οι οποίες και αντιστάθηκαν στο 28ο Συνέδριο (1990). Κατέθεσαν σχέδιο απόφασης και πρότειναν τη διαγραφή του ΓΓ του ΚΚΣΕ Γκορμπατσόφ, υπέρ του οποίου ψήφισαν το 34% των αντιπροσώπων.
· Όμως δεν μπορούσαν να συγκροτήσουν μια μαχητική πρωτοπορία που θα καθοδηγούσε αποτελεσματικά τον αγώνα ενάντια στην αντεπανάσταση. Ήταν πλέον αργά. Ήδη στο λαό είχε δημιουργηθεί κλίμα αποξένωσης από την κοινωνική ιδιοκτησία και είχε διαβρωθεί η μαχητική ταξική συνείδηση της πλειοψηφίας των εργαζόμενων.
· Στις 19 Αυγούστου ’91 εμφανίστηκε μια Κρατική Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης που διακήρυξε ότι θέλει να αποτρέψει τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η οποία απάλλαξε τον τότε ΓΓ του ΚΚΣΕ Γκορμπατσόφ από τα καθήκοντά του, όμως δεν προχώρησε σε σαφείς πολιτικές, αποφασιστικές ενέργειες.
· Εναντίον της κινήθηκε ο Μπόρις Γιέλτσιν, Πρόεδρος τότε της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, και την ανέτρεψε εύκολα με τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών κέντρων και του κρατικού μηχανισμού μέσα σε 73 ώρες.
· Ο Γιέλτσιν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές και στη συνέχεια το Ανώτατο Σοβιέτ (πριν αυτοδιαλυθεί) έθεσε εκτός νόμου το ΚΚΣΕ με 283 ψήφους σε σύνολο 364.
· Σε ορισμένες μεγάλες πόλεις υπήρξε κάποια μικρή μαχητική αντίσταση τη διετία 1991-1993, χωρίς σοβαρή πολιτική προετοιμασία, που την έπνιξαν στο αίμα τα τανκς του Γιέλτσιν, με τα επίσημα στοιχεία να αναφέρουν πάνω από 150 νεκρούς τον Οκτώβρη του ’93 στη Μόσχα και στο Λένινγκραντ. Ήταν μια αντίσταση ηρωική αλλά αναντίστοιχη της μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας που είχε ψηφίσει υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ. Υπήρξε παθητικότητα σε μεγάλο μέρος του λαού, που δεν έβλεπε πού μπορούσε να ακουμπήσει και ποιον να εμπιστευτεί πλέον.
30 χρόνια μετά τις ανατροπές
Το τι επακολούθησε μέσα στη Ρωσία και τα άλλα κράτη, που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ αλλά και διεθνώς, υπογραμμίζει με δραματικό τρόπο την υπεροχή του σοσιαλισμού:
· Λαοί που ζούσαν ειρηνικά και αρμονικά σφάζονται μεταξύ τους στους πολέμους Ρωσίας - Ουκρανίας και Αζερμπαϊτζάν - Αρμενίας.
· Στα κράτη-μέλη της ΕΕ της Βαλτικής το ΚΚ είναι παράνομο.
· Στη Ρωσία 18 χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ ο πληθυσμός είχε ήδη μειωθεί κατά 10 εκατομμύρια, η μέση διάρκεια ζωής μειώθηκε κι αυτή, λόγω της φτώχειας και της ανεργίας.
· Σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο κλιμακώθηκε η επίθεση του κεφαλαίου σε βάρος της εργατικής τάξης. Κατακτήσεις δεκαετιών πε- τάχτηκαν στο καλάθι των αχρήστων. Οι συνδικαλιστικές ελευθερίες περιορίστηκαν δραματικά, η κρατική καταστολή απογειώθηκε. Η ανεργία και η ενεργειακή φτώχεια έφτασαν να θεωρούνται φυσικά φαινόμενα. Οι εγκληματικές επεμβάσεις του ΝΑΤΟ και των άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων δεν έχουν τέλος. Οι ουρές των προσφύγων μεγαλώνουν.
Το κεφάλαιο δηλώνει ότι όποιος δεν υποτάσσεται και δεν προσαρμόζεται στους κανόνες του πεθαίνει. Οι λαοί όλου του κόσμου ζουν τον εφιάλτη της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. (...)
ΚΚΕ και αστικά κόμματα
Οι σημερινές φοιτήτριες και φοιτητές αξίζει να αναζητήσουν τις δηλώσεις και τις ανακοινώσεις όλων των αστικών κομμάτων, πριν και μετά τη νίκη της αντεπανάστασης.
ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμός (ο οποίος μετεξελίχτηκε σε ΣΥΡΙΖΑ) μας διαβεβαίωναν για το ελπιδοφόρο μέλλον που έρχεται και την άνοιξη της δημοκρατίας και της κοινωνικής ευημερίας.
Την ίδια εποχή, το ΚΚΕ βάδιζε κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα και ο Ριζοσπάστης στις 28 Δεκέμβρη του ’91 βγήκε με εξώφυλλο την Κόκκινη Σημαία και τίτλο «Ελπίδα η πάλη των λαών». Σε μια στιγμή αμηχανίας, ηττοπάθειας, ραγδαίας οπισθοχώρησης και διάλυσης στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, ο Ριζοσπάστης έγραφε: «Ψηλά τη Σημαία. Μπορεί να χάθηκε μια μάχη, αλλά θα κερδηθεί ο μεγάλος πόλεμος.»
Κάτω από την ίδια σημαία, κάτω από την κόκκινη σημαία βαδίζουμε και σήμερα σταθερά, αποφασιστικά, συντρόφισσες και σύντροφοι.
Συνεχίζουμε το μεγάλο ταξικό πόλεμο για να «ρίξουμε κόκκινο στη νύχτα» που ζούμε, για να έρθει πιο γρήγορα το μέλλον.
Είμαστε περήφανοι για το διεθνιστικό μας χαρακτήρα γιατί διανύσαμε έναν ηρωικό αιώνα αγώνων και θυσιών χωρίς ποτέ να υποκύψουμε στον αντισοβιετισμό. Ποτέ δεν αναθεωρήσαμε τη στάση σθεναρής υπεράσπισης της Σοβιετικής Ένωσης, παρά τα λάθη, τα προβλήματα και τις αδυναμίες της. Και αυτό δεν ήταν κάτι αυτονόητο. Πολλές δυνάμεις που προήλθαν από το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα οδηγήθηκαν στο μηδενισμό. Όχι μόνο για να διασφαλίσουν την ανοχή του συστήματος, αλλά και γιατί αποδέχτηκαν την αστική και οπορτουνιστική κριτική στην Ιστορία της ΕΣΣΔ που συγκαλύπτει συνειδητά ότι πρόκειταιγια την ιστορία της ανώριμης βαθμίδας της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Και επισημαίνει αδυναμίες από τη σκοπιά μιας ιδανικής, ώριμης κομμουνιστικής κοινωνίας, προκειμένου να σπιλώσει συνολικά το ιστορικό μήνυμα της ΕΣΣΔ και τελικά να αποτρέψει την επαναστατική εργατική δράση.
Ταυτόχρονα το Κόμμα μας ανέλαβε έμπρακτα τις δικές του ευθύνες για τις λαθεμένες εκτιμήσεις και τη θεωρητική ανεπάρκεια κατανόησης και παρέμβασης στις εξελίξεις, την εποχή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Σκύψαμε αυτοκριτικά πάνω από την ιστορική πείρα για να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη.
Σε δύσκολες συνθήκες, λόγω των συνεπειών της αντεπανάστασης, το ΚΚΕ προσπάθησε να μελετήσει τις εξελίξεις και διαμόρφωσε βασικά συμπεράσματα με τις Εκτιμήσεις για το Σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ, στο 18ο Συνέδριο, και το Πρόγραμμα του Κόμματος στη συνέχεια.
Δε σταματάμε, συνεχίζουμε αυτήν την επίπονη ερευνητική προσπάθεια. Νεότερες επεξεργασίες που εμπλουτίζουν τα συμπεράσματά μας δημοσιεύτηκαν στη συλλογική εργασία Σοσιαλισμός _ Η απάντηση για τον 21 ο αιώνα και εξακολουθούν να δημοσιεύονται στην ΚΟΜΕΠ.
Τα “χελιδόνια του σοσιαλισμού”
Είμαστε αισιόδοξοι όχι μόνο γιατί έχουμε εμπιστοσύνη στη δύναμη και στο κριτήριο της εργατικής τάξης, αλλά και γιατί σήμερα διαθέτουμε δύο μεγάλα όπλα.
Έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε και να αξιοποιήσουμε τη θετική και την αρνητική πείρα του 20ού αιώνα, της πρώτης προσπάθειας σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Μπορούμε να ερευνήσουμε τα προβλήματα πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού εκ των υστέρων.
Αντίθετα, οι μπολσεβίκοι έκαναν την προσπάθεια διαμόρφωσης πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού με πολύ περιορισμένα εφόδια, στην ουσία εξοπλισμένοι με τη μαρξιστική πολιτική οικονομία του καπιταλισμού.
Επίσης, σήμερα δεν υπάρχουν πλέον μια σειρά τεχνικοί και επιστημονικοί περιορισμοί για τον κεντρικό σχεδίασμά που υπήρχαν στη Ρωσία του 1917 και στην ΕΣΣΔ του 1950. Έχει βαθύνει πολύ ο κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής. Η αυτοματοποίηση της παραγωγής, τα ρομπότ, η ψηφιακή οικονομία, αποτελούν στην πραγματικότητα «τα χελιδόνια του σοσιαλισμού».
Σκεφτείτε:
· Τις δυνατότητες που υπάρχουν για γρήγορη επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων που μπορούν να οδηγήσουν σε γρήγορες-βέλτιστες αποφάσεις της εργατικής εξουσίας.
· Πώς η άνοδος της παραγωγικότητας μπορεί να μεταφραστεί σε αύξηση του ελεύθερου χρόνου και του δημιουργικού περιεχομένου εργασίας.
· Την απαλλαγή της επιστημονικής έρευνας από τα δεσμά του καπιταλιστικού ανταγωνισμού και την αξιοποίησή της για επιστημονική τεκμηρίωση πλάνων του κεντρικού σχεδιασμού.
· Τις δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης για την πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και κινδύνων μεγάλης έκτασης.
· Γενικότερα σκεφτείτε πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες συγκριτικά με το παρελθόν για ολόπλευρη ανάπτυξη προσωπικότητας και μορφωτικού επιπέδου κάθε ανθρώπου.
Σκεφτείτε και αντίστροφα, ότι μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να απαντήσει προς όφελος του εργαζόμενου ανθρώπου στα νέα προβλήματα και τις νέες ανάγκες που γεννά η αλματώδης ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Ο σοσιαλισμός απαντά, για παράδειγμα, σχεδιασμένα στην αντικειμενικά αναγκαία επανεκπαίδευση των εργαζόμενων, αφού αλλάζει το περιεχόμενο εργασίας, στις αναγκαίες μετακινήσεις σε νέα καθήκοντα και αντικείμενα εργασίας, χωρίς το φόβο του εργαζόμενου να απολυθεί, να μείνει άνεργος, ανασφάλιστος, χωρίς ιατρική περίθαλψη (όπως σήμερα στον καπιταλισμό).
Με το ΚΚΕ στο δρόμο της ανατροπής
Φυσικά δεν πετάμε στα σύννεφα. Δεν έχουμε μπροστά μας έναν εύκολο δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα. Για να ξεκινήσουμε ξανά το έργο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, πρέπει πρώτα να βαδίσουμε νικηφόρα το δρόμο της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού.
Όμως μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης ξέρουμε ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος. Ξέρουμε ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε μια ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Ξέρουμε ότι όλες οι θεωρίες που υποσχέθηκαν εξανθρωπισμό του βάρβαρου συστήματος του καπιταλισμού αποδείχτηκαν «παραμύθια με κακό τέλος». Έχουμε πλέον την πείρα για να μην πέφτουμε στις παγίδες των αστικών κομμάτων που μας καλούν να διαλέξουμε ποιες από τις ανάγκες μας θα θυσιάσουμε για να μη θιχτούν τα κέρδη και η εξουσία του κεφαλαίου.
Ξέρουμε πλέον πολύ καλά ότι, διαλέγοντας το δήθεν μικρότερο κακό, πηγαίνουμε σταθερά από το κακό στο χειρότερο. Ξέρουμε ότι δεν υπάρχει μαγική λύση που μπορεί να κερδίζει και το κεφάλαιο και οι εργαζόμενοι, και να μη χάνει κανείς. Όποιο μεγάλο πρόβλημα κι αν θελήσουμε να αντιμετωπίσουμε, από την ενεργειακή ακρίβεια μέχρι την κατάργηση των ελαστικών εργασιακών σχέσεων, εύκολα θα διαπιστώσουμε ότι απαιτείται σύγκρουση με τις δεσμεύσεις της ΕΕ και γενικότερα τη στρατηγική του κεφαλαίου.
Γι’ αυτό, μόνο ο δρόμος της σύγκρουσης με τη στρατηγική του κεφαλαίου, ο δρόμος της ανατροπής, τον οποίο φωτίζει και μπαίνει μπροστά για να τον ανοίξει το ΚΚΕ, μπορεί να αποτελέσει την ασπίδα μας για το σήμερα και την ελπίδα μας για το αύριο. Δεν έχουμε κανένα λόγο να εγκλωβιστούμε, για παράδειγμα, στο ψευτοδίλημμα αν προτιμάμε επιδότηση ενοικίου ή επιδότηση στεγαστικού δανείου, αν προτιμάμε την πρόταση της ΝΔ ή του ΣΥΡΙΖΑ για τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς. Διαλέγουμε το δρόμο του αγώνα ενάντια στην αντιλαϊκή πολιτική και τη συμπόρευση με το ΚΚΕ για μια κοινωνία που θα κατοχυρώνει το δικαίωμα στη σύγχρονη λαϊκή κατοικία.
Μπροστά μας είναι τα δύσκολα, αλλά εμείς οι κομμουνιστές είμαστε για τα δύσκολα.
Σήμερα, μέσα από τις νίκες και τις ήττες του 20ού αιώνα έχουμε αποκτήσει τη γνώση και θα βρούμε τη δύναμη για να κινήσουμε ξανά τον τροχό της Ιστορίας προς τα εμπρός.
Συντρόφισσες και σύντροφοι.
Το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός και ασφαλώς αυτό το μέλλον δε θα έρθει από μόνο του. Θα το φέρουμε όλοι εμείς που μπαίνουμε μπροστά για να οργανωθεί η μεγάλη λαϊκή αντεπίθεση. Όλοι εμείς που προσπαθούμε καθημερινά για να ενισχυθεί το ΚΚΕ στην εκλογική πολιτική μάχη που έχουμε μπροστά μας, για να γίνει πιο δυνατό σε κάθε χώρο δουλειάς, σε κάθε κλάδο.
Όλοι εμείς που επιμένουμε ότι η Ιστορία δεν τελειώνει στο βάλτο της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Όλοι εμείς που επιμένουμε ότι ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση για τον 21ο αιώνα και θα τα δώσουμε όλα για τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Καλή δύναμη!
Δείτε ακόμη
102 ΧΡΟΝΙΑ από την ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ _Το χρονικό της Επανάστασης _ Η νίκη της ένοπλης εξέγερσης,
η διακήρυξη για την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου
100 ΧΡΟΝΙΑ ΕΣΣΔ _ κ’ είσαι τραγούδι κ’ είσαι φως στης
εργατιάς το στόμα
