Γαλάζιες θάλασσες των λαών βαμμένες στο αίμα από τους ιμπεριαλιστές

Μια φίλη, ταξιδεύοντας στην καπιταλιστική πλέον Γεωργία, ανάμεσα στις πολλές απορίες, “ανακάλυψε” πως … και η Μαύρη θάλασσα είναι γαλάζια!! Τελικά τι χρώμα έχει η “μαύρη” θάλασσα; Της ΕΣΣΔ Νοβορωσίσκ, Γκελεντζίκ, Σότσι, Γεωργίας _Μπατούμι, Πότι, Σουχούμι, Βουλγαρίας _Αχτοπόλ, Βάρνα, Μπουργκάς, Πομόριε, Σοζόπολ, Ουκρανίας _Γιάλτα, Κερτς, Οδησσός, Σεβαστούπολη, Ρουμανίας _Κωνστάντζα, Μαγκάλια, Ναβοντάρι, Τουρκίας _Κωνσταντινούπολη, Ζονγκουλντάκ, Κερασούντα, Ορντού, Ριζούντα, Σαμψούντα, Τραπεζούντα;

Η θάλασσα των λαών ήταν πάντα καταγάλανη
και κοκκίνιζε στο ηλιοβασίλεμα

Να σ' αγναντεύω, θάλασσα, να μη χορταίνω,
απ' το βουνό ψηλά
στρωτήν και καταγάλανη και μέσα να πλουταίνω
απ' τα μαλάματά σου τα πολλά.

 

Να 'ναι χινοπωριάτικον απομεσημερ', όντας
μετ' άξαφνη νεροποντή
χιμάει μες απ' τα σύννεφα θαμπωτικά γελώντας
ήλιος χωρίς μαντύ.

Να ταξιδεύουν στον αγέρα τα νησάκια, οι κάβοι,
τ' ακρόγιαλα σα μεταξένιοι αχνοί
και με τους γλάρους συνοδιά κάποτ' ένα καράβι
ν' ανοίγουν να το παίρνουν οι ουρανοί.

_Κώστας Βάρναλης, 1922 _Αλεξάνδρεια,
από το Φώς που καίει με το ψευδώνυμο τότε Δήμος Τανάλιας

 

Θάλασσα! -Να σ’ αγναντεύω θάλασσα …

Η “Μαύρη” Θάλασσα ή Εύξεινος Πόντος, ορίζεται από την Ευρώπη, τη Μικρά Ασία και τον Καύκασο και συνδέεται με τον Ατλαντικό ωκεανό μέσω Μεσογείου _Αιγαίου Πελάγους και διάφορων πορθμών. Ο Πορθμός του Βοσπόρου τη συνδέει με τη Θάλασσα του Μαρμαρά και των Δαρδανελίων με το Αιγαίο Πέλαγος της Μεσογείου. Τα νερά αυτά χωρίζουν την Ανατολική Ευρώπη από τη Δυτική Ασία. Η Μαύρη Θάλασσα συνδέεται επίσης με τη Θάλασσα του Αζόφ από τον Πορθμό του Κερτς.

Ο Εύξεινος Πόντος έχει θετικό υδατικό ισοζύγιο, δηλαδή καθαρή εκροή 300 κ.χλμ. νερού τον χρόνο μέσω του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων στο Αιγαίο Πέλαγος. Τα νερά της Μεσογείου ρέουν στον Εύξεινο Πόντο στο πλαίσιο μιας αμφίδρομης υδρολογικής ανταλλαγής. Η εκροή του Ευξείνου Πόντου είναι δροσερότερη και λιγότερο αλμυρή και επιπλέει πάνω από τη ζεστή και αλμυρότερη Μεσογειακή εισροή - ως αποτέλεσμα της διαφορετικής πυκνότητας, που οφείλεται στη διαφορετική αλατότητα - δημιουργώντας έτσι μια ανοξική στρώση πολύ χαμηλότερα από τα επιφανειακά νερά. Ο Εύξεινος Πόντος δέχεται επίσης νερά ποταμών από μεγάλα Ευρασιατικά ποτάμια συστήματα στα βόρειά της, από τα οποία τα σημαντικότερα είναι του Ντον, του Δνείπερου και του Δούναβη και του Πεντούρ.

Στο παρελθόν η στάθμη του νερού διέφερε σημαντικά. Λόγω αυτών των διαφοροποιήσεων της στάθμης του νερού της λεκάνης, η γύρω της υφαλοκρηπίδα ήταν κατά περιόδους ξηρά. Φαίνεται ότι για κάποιες κρίσιμες στάθμες νερού δημιουργήθηκαν συνδέσεις με τα γύρω υδατικά συστήματα. Μέσω της πιο ενεργούς από αυτές τις διεξόδους, των Τουρκικών Στενών, ο Εύξεινος Πόντος συνδέεται με τον παγκόσμιο ωκεανό. Όταν δεν υπάρχει αυτή η υδρολογική σύνδεση ο Εύξεινος Πόντος είναι λίμνη, λειτουργώντας ανεξάρτητα από το παγκόσμιο ωκεάνιο σύστημα. Σήμερα η στάθμη του νερού του Ευξείνου Πόντου είναι σχετικά υψηλή. Έτσι υπάρχει ανταλλαγή νερών με τη Μεσόγειο. Τα Τουρκικά Στενά συνδέουν τον Εύξεινο Πόντο με το Αιγαίο Πέλαγος και περιλαμβάνουν τον Βόσπορο, τη Θάλασσα του Μαρμαρά και τα Δαρδανέλια.

Tα σύγχρονα ονόματα της θάλασσας είναι αντίστοιχα του "Μαύρη Θάλασσα" και στις χώρες που βρέχονται από αυτήν είναι:

·         Αμπχαζική: Αμσίν Είκουα (Амшын Еиқәа)

·         Δυτική Τσερκέζικη: Χι Σ’ουτς’ (Хы ШӀуцӀ)

·         Βουλγαρική: Τσέρνο Μόρε (Черно море)

·         Γεωργιανή: Σάβι Ζγβα (შავი ზღვა)

·         Λαζική: Ούτσα Ζούγα (უჩა ზუღა), ή απλώς "Ζούγκα" "Θάλασσα"

·         Ρουμανική: Μάρεα Νεάγκρα (Marea Neagră)

·         Ρωσική: Τσόρνοϊε Μόρε (Чёрное мо́рe}

·         Τουρκική: Καραντενίζ (Karadeniz)

·         Ουκρανική: Τσόρνε Μόρε (Чорне море)

 

Ομιλία Πούτιν για την 9η του Μάη:
Καπηλεύτηκε τη θυσία των λαών της ΕΣΣΔ για να "ξεπλύνει"
τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία

Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται ακόμη ευρέως το ιστορικό όνομα "Εύξεινος Πόντος", που έχει διαφορετική σημασία (βλέπε παρακάτω).
Η Μαύρη Θάλασσα είναι μια από τις τέσσερις θάλασσες που έχουν το όνομα κάποιου χρώματος - οι άλλες είναι οι Ερυθρά, Λευκή και Κίτρινη.

Το όνομα «Μαύρη Θάλασσα» δεν εντοπίζεται σε ημερομηνία νωρίτερα του 12^ου αιώνα. Ο Στράβων στα Γεωγραφικά του αναφέρει πως στην αρχαιότητα, ο Εύξεινος Πόντος συχνά απεκαλείτο απλά Πόντος (δηλ. «Θάλασσα»). Ο Ηρόδοτος, ωστόσο, κάποια στιγμή στο έργο του χρησιμοποιεί εναλλακτικά τους όρους Ερυθρά Θάλασσα και Νότιος Θάλασσα. Για το μεγαλύτερο πάντως μέρος, η ελληνορωμαϊκή παράδοση αναφέρεται στη Μαύρη Θάλασσα αποκλειστικά ως Εὔξεινος Πόντος, δηλ. Φιλόξενη Θάλασσα. Ο όρος αποτελεί ευφημισμό που αντικατέστησε τον πρότερο όρο Ἄξεινος Πόντος (δηλ. Αφιλόξενη Θάλασσα), τον οποίο πρωτοσυναντάμε στον Πίνδαρο (~475 π.Χ.). Ο Στράβων πιστεύει πως ο Εύξεινος Πόντος αποκαλείτο αφιλόξενος προ της Ελληνικής αποικιοποίησης, αφενός γιατί η διάπλευσή του ήταν δύσκολη, και αφετέρου διότι οι ακτές του κατοικούνταν από άγριες φυλές, και πως το όνομα άλλαξε σε φιλόξενος αφού οι Μιλήσιοι αποίκησαν την περιοχή, καθιστώντας την μέρος του Ελληνικού πολιτισμού.

Ωστόσο, είναι πιθανό το όνομα Άξεινος να είναι λαϊκή ετυμολογία, όντας παραφθορά της σκυθικής λέξης 'αξαίνα' (σκοτεινός), είτε από φρυγικά. Αν ισχύει η εκδοχή του αξαίνα - σκοτεινός, αυτό σημαίνει πως η επωνυμία Μαύρη Θάλασσα θα έχει τις ρίζες της στην Αρχαιότητα. Ο επιθετικός προσδιορισμός «μαύρος» ἠ «σκοτεινός» δικαιολογείται ίσως λόγω του ασυνήθιστα σκοτεινού («μαύρου») χρώματος των νερών, σε σύγκριση με τη Μεσόγειο Θάλασσα. Η ορατότητα μέσα στο νερό του Ευξείνου Πόντου φτάνει κατά μέσο όρο περίπου τα 5 μέτρα βάθος, σε αντίθεση με τα 35 μέτρα που μπορεί να φτάσει στη Μεσόγειο. Παρ' όλα ταύτα, το νερό στις φωτεινές, καθαρές μέρες είναι τόσο γαλανό όσο και οποιασδήποτε άλλης θάλασσας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή η ονοματοδοσία αυτή οφείλεται στους Τούρκους οι οποίοι συνήθιζαν να αποδίδουν τα σημεία του ορίζοντα με χρώματα μαύρο για τον Βορρά, μπλε για τη Δύση, λευκό για τον Νότο και πράσινο για την Ανατολή. Η θάλασσα αυτή, ούσα στον βορρά της Τουρκίας ονομάστηκε μαύρη, στα Τούρκικα Karadeniz, ενώ η Μεσόγειος αποκαλείται Λευκή Θάλασσα (Akdeniz).
Σε χάρτη της Ασίας του 1570, που επιγράφεται "Asiae Nova Descriptio", από το Theatrum Orbis Terrarum του Αβραάμ Ορτέλιους ονομάζει τη θάλασσα Mar Maggior (Μεγάλη Θάλασσα).

To  sanatorium στο Sochi ΕΣΣΔ CCCP
Санаторий_Орджоникидзе
Δωρεάν για το λαό _σήμερα σπα για μπουρζουάδες

Αγγλόφωνοι συγγραφείς του 18^ου αιώνα συχνά χρησιμοποιούσαν το όνομα "Εύξεινος Θάλασσα" αναφερόμενοι στη Μαύρη Θάλασσα. Για παράδειγμα ο Έντουαρντ Γκίμπον ονομάζει έτσι τη θάλασσα στο έργο του "Ιστορία της Παρακμής και της Πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας".

Η Θεωρία Κατακλυσμού: Το 1997, οι Ουίλιαμ Ράιαν και Ουόλτερ Πίτμαν από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια ανακοίνωσαν μια θεωρία κατά την οποία μια μαζική πλημμύρα συνέβη μέσω του Βοσπόρου κατά την αρχαιότητα. Ισχυρίζονται πως ο Εύξεινος Πόντος και η Κασπία ήταν μεγάλες λίμνες γλυκού νερού, αλλά γύρω στο 5600 π.Χ., η Μεσόγειος χύθηκε πάνω από μια βραχώδη ράχη υφάλου, δημιουργώντας τη σημερινή επικοινωνία μεταξύ του Ευξείνου Πόντου και της Μεσογείου. Την πρόταση της θεωρίας αυτής ακολούθησαν εργασίες που είτε την υποστηρίζουν, ή την αμφισβητούν. Παραμένει μέχρι σήμερα ενεργό θέμα συζήτησης μεταξύ των αρχαιολόγων. Οι Ράιαν και Πίτμαν στην πραγματικότητα συσχετίζουν αυτή την καταστροφή με αρχαίους μύθους κατακλυσμών.

Ο Εύξεινος Πόντος υπήρξε πολυσύχναστος υδάτινος δρόμος στο σταυροδρόμι του αρχαίου κόσμου : των Βαλκανίων στη Δύση, των Ευρασιατικών στεπών στον Βορρά, του Καύκασου και της Κεντρικής Ασίας στην Ανατολή, της Μικράς Ασίας και της Μεσοποταμίας στον Νότο και της Ελλάδας στα Νοτιοδυτικά. Ο αρχαιότερος επεξεργασμένος χρυσός στον κόσμο, αναμφίβολα από Πρωτοευρωπαίους, βρέθηκε στη Βάρνα και θεωρείται ότι στον Εύξεινο Πόντο έπλευσαν οι Αργοναύτες. Η χώρα στα ανατολικά του Πόντου, η Κολχίδα (σημερινή Γεωργία), αποτελούσε για τους Έλληνες την άκρη του γνωστού κόσμου.
Οι στέπες στα βόρεια του Ευξείνου Πόντου έχουν προταθεί ως η αρχική εστία των ομιλητών της Πρωτο-Ινδοευρωπαϊκής γλώσσας, προγόνου της Ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας, από μερικούς μελετητές, όπως η Μαρίγια Γκιμπούτας, ενώ άλλοι την τοποθετούν ακόμη ανατολικότερα προς την Κασπία Θάλασσα και άλλοι στη Μικρά Ασία. Στις ακτές του Ευξείνου Πόντου υπήρχαν πολλά αρχαία λιμάνια, μερικά εξ αυτών αρχαιότερα από τις Αιγυπτιακές πυραμίδες.

Ο Εύξεινος Πόντος έγινε λίμνη του Οθωμανικού Ναυτικού πέντε χρόνια αφότου η Γένοβα έχασε την Κριμαία το 1479, οπότε πια τα μόνα Δυτικά εμπορικά πλοία που έπλεαν στα νερά της ήταν εκείνα της Ραγούσας, παλιού ανταγωνιστή της Βενετίας. Αυτή η αποκλειστικότητα άλλαξε σταδιακά από to Ρωσικό Ναυτικό από το 1783, μέχρι τη χαλάρωση των εξαγωγικών ελέγχων το 1789, λόγω της Γαλλικής Επανάστασης. Υπήρξε σημαντικό θέατρο ναυτικών συγκρούσεων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και γνώρισε τόσο μάχες όσο και ναυμαχίες κατά τον Β΄ Παγκόσμιο.

Κατά την Ελληνική μυθολογία η περιοχή κατοικείτο από τη θεότητα «Πόντος», γιος του Αιθέρα και της Γαίας. Είναι επίσης η θάλασσα την οποία διέσχισε ο Ιάσονας κατά την Αργοναυτική εκστρατεία με το μυθικό πλοίο Αργώ. Η μυθολογία θέλει δε τον Αυτόλυκο, μέλος της Αργοναυτικής εκστρατείας, ως ιδρυτή της Σινώπης. Κατά τους ιστορικούς, ο Πόντος αποικίζεται από τους Έλληνες από τον 8ο π.Χ. αιώνα. Η πόλη δε της Μιλήτου φέρεται σαν ιδρύτρια πολλών πόλεων τόσο στα δυτικά, όσο και στα ανατολικά παράλια του Ευξείνου Πόντο.

Πέρα από τη σημασία της θαλάσσιας χώρας, ως Πόντος είναι γνωστή στο ελληνικό στοιχείο και η βόρεια ακτή της Μικράς Ασίας που βρέχεται από τα νερά του Ευξείνου Πόντου. Οι κάτοικοι αυτής της περιοχής λέγονται Πόντιοι. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, η γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται από τη Σινώπη στα δυτικά έως τη Γεωργία στα ανατολικά, φιλοξένησε τη Δυναστεία των Κομνηνών που ίδρυσε την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Στο τέλος του A΄ Παγκόσμιου Πολέμου οι ελληνορθόδοξοι του Πόντου επιχειρούν τη σύσταση είτε αυτόνομα, είτε σε συνεργασία με τους Αρμένιους υπό μορφή συνομοσπονδίας, ανεξάρτητου κράτους. Το εγχείρημά τους απέτυχε με αποτέλεσμα τον αφανισμό και ξεριζωμό τους από την περιοχή που πήρε διάσταση γενοκτονίας.

Οι αρχαίοι εμπορικοί δρόμοι της περιοχής μελετώνται σήμερα εκτεταμένα από επιστήμονες, καθώς ο Εύξεινος Πόντος διαπλεόταν από Χετταίους, Κάρες, Θράκες, Έλληνες, Πέρσες, Κιμμέριους, Σκύθες,Ρωμαίους, Βυζαντινούς, Γότθους, Ούννους, Άβαρους, Βούλγαρους, Σλάβους, Βάραγγους, Σταυροφόρους, Βενετούς, Γενοβέζους, Λιθουανούς, Γεωργιανούς, Πολωνούς, Τάταρους, Οθωμανούς και Ρώσους.

Ίσως ο τομέας τα περισσότερα υποσχόμενος της βαθειάς υποβρύχιας αρχαιολογίας είναι η έρευνα για βυθισμένους προϊστορικούς οικισμούς στην υφαλοκρηπίδα και για αρχαία ναυάγια στην ανοξική ζώνη, που αναμένεται να είναι εξαιρετικά καλά διατηρημένα λόγω της απουσίας οξυγόνου. Αυτή η συγκέντρωση ιστορικών δυνάμεων σε συνδυασμό με τις ιδιότητες συντήρησης των ανοξικών νερών του Ευξείνου Πόντου, έχει προσελκύσει το αυξημένο ενδιαφέρον ενάλιων αρχαιολόγων, που έχουν αρχίσει να ανακαλύπτουν μεγάλο αριθμό αρχαίων πλοίων και οργανικών υπολειμμάτων, πολύ καλά διατηρημένων.

·         Space Monitoring of the Black Sea Coastline and Waters

·         Pictures of the Black sea coast all along the Crimean peninsula

·         The Center for Black Sea Archaeology

·         China: China wants to build a "Black Sea" highway Agriculture in the Black Sea Region (BS-AGRO.COM)

·         Black Sea Environmental Internet Node

·         Black Sea Organization for Integration and Sustainable Development

·         Black Sea-Mediterranean Corridor during the last 30 ky: UNESCO IGCP 521 WG12

100 χρόνια ΕΣΣΔ: μια χώρα που δεν υπάρχει πια, αλλά συνεχίζει να διδάσκει

Η εκδήλωση με τίτλο “100 χρόνια ΕΣΣΔ: Μια χώρα που δεν υπάρχει πια, μια ζωή που δεν υπάρχει πια, αλλά συνεχίζει να διδάσκει... Σοσιαλισμός, η απάντηση τον 21ο αιώνα”, που διοργάνωσε η Περιφερειακή Οργάνωση Σπουδάζουσας Αθήνας της ΚΝΕ με ομιλητή τον Μάκη Παπαδόπουλο, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος, αποτέλεσε σίγουρα σταθμό στα 100χρονα από την ίδρυση της ΕΣΣΔ _δείτε και  Δ. Κουτσούμπας: Απέδειξε την ανωτερότητα του σοσιαλισμού έναντι του καπιταλισμού (Τηλεδιάσκεψη της Ευρωπαϊκής Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας).

Η εκδήλωση έγινε στις 14-Δεκέμβρη, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο πλαίσιο σειράς εκδηλώσεων του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ μπροστά στο 13^ο Συνέδριο της Οργάνωσης.

https://youtu.be/Voe2V7umjhY

Η ομιλία του Μάκη Παπαδόπουλου, που παρακολουθήσαμε τότε και προσωπικά, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο σύνολό της στην ΚΟΜΕΠ Τεύχος 2 | Απρίλης- Μάης 2023 (σελ117-141), πιάνοντας τις σημαντικότερες πλευρές της ιστορίας του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους.

Εκατοντάδες φοιτητές, καθώς και πανεπιστημιακοί κι εργαζόμενοι γέμισαν το αμφιθέατρο «Σάκη Καράγιωργα» ΙΙ του Παντείου Πανεπιστημίου.
Ένα πλατύ κάλεσμα στη νέα γενιά να μελετήσει την πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια της εργατικής τάξης να χτίσει μια κοινωνία στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων αποτέλεσε η εκδήλωση, που άνοιξε με ένα σύντομο βίντεο κι ακολούθησε παρέμβαση από τον Φρίξο Μπρούζγο, μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ, ο οποίος αναφέρθηκε αναλυτικά στις τεράστιες κατακτήσεις που σημειώθηκαν ειδικά στην Ανώτατη Εκπαίδευση στη Σοβιετική Ένωση, σε σχέση τόσο με την εξέλιξη της επιστήμης όσο και με τα δικαιώματα που απολάμβαναν οι φοιτητές.

Στην εκδήλωση παραβρέθηκε και ο Θέμης Γκιώνης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και ο καθηγητής Αλέξανδρος Χρύσης.

·         Η πραγματική διαχωριστική γραμμή

·         Ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος

·         Το άλμα συγκριτικά με τον αντίπαλο

·         Που οφείλεται η υπεροχή του σοσιαλισμού;

·         Τα μεγάλα εμπόδια

·         Προβλήματα πριν το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ

·         Ο ολισθηρός δρόμος μετά το 20ό συνέδριο

·         Η τελική επίθεση των αντεπαναστατικών δυνάμεων

·         Η διάλυση της ΕΣΣΔ

·         30 χρόνια μετά τις ανατροπές

·         ΚΚΕ και αστικά κόμματα

·         Τα “χελιδόνια του σοσιαλισμού”

·         Με το ΚΚΕ στο δρόμο της ανατροπής

Ορισμένοι φίλοι μας μπορεί να αναρωτιούνται γιατί να διοργανώσουμε σήμερα μια εκδήλωση για μια χώρα που δεν υπάρχει πια, εδώ και 30 χρόνια. Αφορά άραγε η πρωτοβουλία της ΚΝΕ μια νοσταλγική διάθεση για το ένδοξο παρελθόν ή αποτελεί μια απλή προ­σπάθεια εμπλουτισμού των ιστορικών μας γνώσεων;

Μια απλή σύγκριση ανάμεσα σε τρεις εικόνες από τρεις διαφορετικές ιστορικές στιγμές θα μας βοηθήσει να δώσουμε την απάντηση.

Η πρώτη εικόνα αφορά μια μακρινή περίοδο, του 19ου αιώνα, πο­λύ πριν γεννηθεί η Σοβιετική Ένωση. Είναι η περίοδος που ο Μαρξ ανα­λύει την τάση του κεφαλαίου να παρατείνει απεριόριστα και ανελέη­τα την εργάσιμη μέρα. Αναφερόμαστε στο κορυφαίο έργο του Το Κεφάλαιο. Στις σελίδες του πρώτου τόμου θα διαβάσουμε για τους σκλη­ρούς, μακρόχρονους ταξικούς αγώνες για τον περιορισμό του εργάσι­μου χρόνου, που ανάγκασαν τα αστικά κράτη της Αγγλίας και της Γαλλίας να θεσμοθετήσουν τους πρώτους προοδευτικούς περιορισμούς, αρ­χικά το 12ωρο που άνοιξε το δρόμο για να φτάσουμε στο 8ωρο. Ο Μαρξ φωτίζει τη σημασία του ελεύθερου χρόνου ως ενός «μέτρου της ελευθε­ρίας του ανθρώπου».

Η δεύτερη εικόνα αφορά τη σημερινή εποχή του 21 ου  αιώνα. Εδώ θα δούμε ένα μισθωτό επιστήμονα σ’ ένα εργοστάσιο, ένα γραφείο μελε­τών, ένα ερευνητικό κέντρο, που κυριολεκτικά τρέχει και δε φτάνει για να προλάβει τις αυστηρές προθεσμίες, τα deadlines, για να παραδώσει τις εργασίες του. Θα δούμε μια νέα μισθωτή να φροντίζει στο σπίτι το μι­κρό παιδί της, ενώ ταυτόχρονα εργάζεται με τηλεργασία.

Θα διαπιστώσουμε ότι το κεφάλαιο αξιοποιεί τις σύγχρονες δυνατό­τητες για να δεσμεύσει καθημερινά όσο περισσότερο χρόνο του ερ­γαζόμενου μπορεί. Να τον υποχρεώσει να σκέφτεται για τη δουλειά ακόμα και την ώρα του βραδινού φαγητού, να περιοριστεί όσο γίνεται ο ελεύθερος χρόνος. Να διασφαλίσει ότι κάθε ώρα που δουλεύει ο εργα­ζόμενος θα του αποφέρει το μέγιστο κέρδος. Να επιστρέφουμε στον ερ­γασιακό μεσαίωνα στον 21ο αιώνα. Γι’ αυτό εξάλλου η ΕΕ διαμορφώνει πλαίσιο για να γίνει ο εργάσιμος χρόνος «λάστιχο», να μπορεί το κεφά­λαιο να αυξάνει ή να μειώνει το ωράριο ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε στιγμής, με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας που κατοχύρωσε η Οδη­γία 88/2003. Και αυτό το πλαίσιο επιτρέπει τα 12ωρα και την εργάσιμη εβδομάδα των 6 ημερών, που προωθούν όλες οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, με αποκορύφωμα το νόμο Χατζηδάκη.

Σε αντίθεση με τα παραπάνω, ας σκεφτούμε μια εικόνα που μας έρχε­ται από το 1917. Τρεις μέρες μετά τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστα­σης στη Ρωσία, το Συμβούλιο Επιτρόπων του Λαού εκδίδει απόφαση για την καθιέρωση του δώρου ως εργάσιμης μέρας. Μόλις μία δεκαετία με­τά, το 1927, η σοβιετική εξουσία δημοσιεύει μανιφέστο για το πέρασμα από την 8ωρη στην 7ωρη εργασία χωρίς μείωση μισθού και με μια σει­ρά ειδικές ρυθμίσεις για τους νέους, τις γυναίκες, τη νυχτερινή εργασία, τις επιστημονικές ειδικότητες. Πρόκειται για ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός στον 20ό αιώνα.

Πιστεύουμε ότι αυτές οι τρεις εικόνες ήδη φωτίζουν την απάντηση στο ερώτημα. Όποια πλευρά της σύγχρονης ζωής κι αν εξετάσουμε, θα διαπιστώσουμε τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο πώς ζούμε και στο πό­σο καλύτερα θα μπορούσαμε να ζούμε με βάση τις δυνατότητες που γεννά η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Η πραγματική διαχωριστική γραμμή

Όποια πλευρά κι αν εξετάσουμε, από τις ουρές των ανέργων που με­γαλώνουν σε κάθε καπιταλιστική κρίση, μέχρι την κατάρρευση των συ­στημάτων δημόσιας υγείας στα ιμπεριαλιστικά κέντρα μετά την εκδήλω­ση της πανδημίας, στο ίδιο συμπέρασμα θα καταλήξουμε.

Παντού θα δούμε να αυξάνει μακροπρόθεσμα η ψαλίδα ανάμεσα στην αύξηση της παραγωγικότητας και του μισθού, να αυξάνει ο βαθμός εκμετάλλευσης, ο κλεμμένος χρόνος εργασίας που βρίσκεται πίσω από τα τεράστια κέρδη των μονοπωλιακών ομίλων. Σκεφτείτε ότι, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Oxfam για την οικονομική ανισότητα στον κό­σμο, το πλουσιότερο 1 % κέρδισε το 62% του νέου πλούτου που δημιουργήθηκε τη διετία 2020-2021.

Βλέπουμε δηλαδή ότι, ενώ κοινωνικοποιείται σε πρωτοφανή κλίμακα η παραγωγή, ενώ βαθαίνει ο κοινωνικός χαρακτήρας της εργασίας, το μεγαλύτερο μέρος των αποτελεσμάτων της το καρπώνονται ελάχιστοι μεγαλομέτοχοι των μονοπωλιακών ομίλων. Ας σκεφτούμε πόσοι εργαζό­μενοι χρειάζεται να συντονιστούν, να συνεργαστούν για να προχωρήσει η έρευνα, ο σχεδιασμός, η παραγωγή και η πώληση μιας σειράς εμπορευμά­των, από τα σύγχρονα αυτοκίνητα μέχρι τα κινητά τηλέφωνα 5ης γενιάς.

Ας σκεφτούμε ότι κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι κατασκεύασε αυτός μόνος του αυτά τα εμπορεύματα. Την ίδια ώρα, μια χούφτα μεγαλομέτοχοι, που είναι περιττοί στην οργάνωση και τη διεύθυνση αυ­τής της παραγωγής, ξεζουμίζουν την εργατική τάξη. Μέτοχοι που συ­χνά δε γνωρίζουν ούτε τι παράγουν τα εργοστάσια, ούτε τι μεταφέρουν τα πλοία, ούτε καν πού βρίσκονται οι όμιλοι των οποίων κατέχουν τις με­τοχές και καρπώνονται τα τεράστια κέρδη τους.

Από την άλλη, την ίδια ώρα οι εργαζόμενοι ζουν μέσα στην ανασφάλεια για την επόμενη μέρα, σκέφτονται αν θα απολυθούν, αν ο μισθός τους θα φτάσει για να βγάλουν το μήνα και ωθούνται να ανταγωνιστούν τους συναδέλφους τους, να αυτοπροβληθούν, να προβάλουν καλύτε­ρα τον εαυτό τους για να εξασφαλίσουν μια καλύτερη «θέση στον ήλιο».

Αυτή η οργάνωση της κοινωνίας που βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο ωθεί στον ατομισμό, στην αποξένωση του ανθρώπου από τους συνανθρώπους του, στην ιδιοτέλεια και προβάλλει ως στόχο και περιεχόμενο της ζωής την ατομική κατανάλωση όλο και περισσότερων και ακριβότερων εμπορευμάτων σε σχέση με τους υπό­λοιπους. Μας οδηγεί να ζούμε για να δουλεύουμε, σε μια ζωή κενή πε­ριεχομένου.

Ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος

Αν τα σκεφτούμε όλα αυτά, θα απαντήσουμε εύκολα γιατί συζητάμε και τιμάμε σήμερα τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Σοβιετικής Ένω­σης, παρότι μας χωρίζουν 30 χρόνια από τη διάλυσή της. Γιατί απέδει­ξε στον 20ό αιώνα ότι ο βάλτος της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης δεν είναι αιώνιος. Γιατί απέδειξε ότι υπήρξε και πρέπει να υπάρξει ξα­νά μια ανώτερου τύπου οργάνωση της κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευ­ση, ανασφάλεια, φτώχεια, ανεργία και πολέμους. Μια κοινωνία όπου θα έχουν όλοι δουλειά, θα εργάζονται λιγότερες ώρες, θα απολαμβάνουν καλύτερο επίπεδο ζωής, με δωρεάν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγεί­ας και μόρφωσης. Μια κοινωνία που οι εργαζόμενοι θα περάσουν επιτέ­λους από το παρασκήνιο στο προσκήνιο της Ιστορίας.

Από τις πρώτες δεκαετίες της ζωής της ΕΣΣΔ αποδείχτηκε η μεγάλη υπεροχή των σοσιαλιστικών - κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής συ­γκριτικά με τον καπιταλισμό στο να απελευθερώσουν την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και να διασφαλίσουν την ικανοποίηση των ανα­γκών της κοινωνίας.

Από τις πρώτες δεκαετίες είχαμε εντυπωσιακά επιτεύγματα για την ικανοποίηση των αναγκών της κύριας παραγωγικής δύναμης, του ερ­γαζόμενου ανθρώπου, της εργατικής τάξης.

Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για την ταχύτατη κατάργηση της ανεργίας και του αναλφαβητισμού, τον περιορισμό της εργάσιμης μέ­ρας, τη ριζική βελτίωση στις συνθήκες ζωής και εργασίας. Στη Σοβιετική Ένωση κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά το δικαίωμα στη δουλειά, στην κατοικία, στις διακοπές και στην άθληση. Τέθηκαν οι βάσεις για την κα­τάργηση της ανισοτιμίας της γυναίκας και της προστασίας της μητρότη­τας. Έγιναν σημαντικά βήματα για τη διασφάλιση της ισότιμης συμμετο­χής της στην παραγωγή και στην εκπαίδευση.

Ορισμένα από τα επιτεύγματα της Σοβιετικής Ένωσης για την κά­λυψη των βασικών αναγκών των εργαζόμενων, για τη διασφάλιση δωρε­άν υγείας και υψηλού επιπέδου μόρφωσης, για την εξάλειψη της ανερ­γίας, για την πρόσβαση στην πολιτιστική δημιουργία υψηλού επιπέδου, δεν μπορεί να τα διασφαλίσει ο καπιταλισμός δεκαετίες μετά, και ού­τε πρόκειται να τα διασφαλίσει ποτέ. Στη Σοβιετική Ένωση αποδεί­χτηκε η ανώτερη δύναμη της συλλογικότητας, της συλλογικής προ­σπάθειας στην εργασία σε σχέση με τον ανταγωνισμό για τη διασφά­λιση της λαϊκής ευημερίας.

Έχουμε πολλά παραδείγματα, από τα Κόκκινα Σάββατα της εθελοντι­κής εργασίας στη δεκαετία του ’20, μέχρι το σταχανοφικό κίνημα στη συ­νέχεια που πέτυχε ουσιαστικές βελτιώσεις στην παραγωγή. Αυτό το κί­νημα πήρε το όνομά του απ’ τον πρωτοπόρο κομμουνιστή ανθρακωρύ­χο Αλεξέι Σταχάνοφ, που κατέρριψε στη βάρδια του το ρεκόρ εξόρυξης κάρβουνου το 1935.

Το θρυλικό άρμα μάχης Τ-34 που συνέβαλε καθοριστικά στη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, συμμετέχοντας σε εκατοντάδες μάχες, ανάμεσά τους και η μάχη του Κουρσκ, η μεγαλύτερη αναμέτρηση αρμάτων μάχης στην παγκόσμια ιστορία, όπου οι Ναζί δέχτηκαν συντριπτικό πλήγμα. Στη φωτογραφία παρελαύνει στη Μόσχα, το 1941, κατά την επέτειο της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης. Αυτά τα επιτεύγματα, που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, των πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων των εργαζόμενων, έδωσαν μεγάλη ώθηση και στην ανάπτυξη των μέσων πα­ραγωγής, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Κι εδώ τα αποτελέσμα­τα ήταν θεαματικά, από το γρήγορο εξηλεκτρισμό στη δεκαετία του ’20 στην αχανή έκταση που κάλυπτε πριν η Ρωσική Αυτοκρατορία, έως τα σημαντικά βήματα στη βαριά βιομηχανία και το σχέδιο για τη μεγάλη μετατροπή της ειρηνικής βιομηχανίας σε πολεμική βιομηχανία στη δεκαε­τία του ’30. Μετατροπή που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο για τη νικηφόρα πορεία του Κόκκινου Στρατού από τις ηρωικές μάχες του Στάλινγκραντ μέχρι να υψωθεί η κόκκινη σημαία στο Βερολίνο. Η παραγωγή των καινοτόμων τανκς Τ-34, των πολεμικών αεροπλάνων Αντόνοφ, των καλάσνικοφ είχε εξίσου μεγάλη σημασία με τον ηρωισμό του σοβιετικού λαού για τη διασφάλιση της νίκης.

Στη συνέχεια, η εποποιία της κατάκτησης του Διαστήματος με το Σπούτνικ, τον Γκαγκάριν και την πρώτη γυναίκα αστροναύτη, την Τερεσκόβα, οδήγησαν τα επιτελεία των ΗΠΑ να μελετούν το μεγάλο άλμα στο γενικό επίπεδο μόρφωσης και επιστημονικής έρευνας στη Σοβιετική Ένωση και να συντάσσουν εκθέσεις όπως η γνωστή «Τι μαθαίνει ο Ιβάν που δε μαθαίνει ο Τζόνι».

Το άλμα συγκριτικά με τον αντίπαλο

Ίσως κάποιος σκεφτεί ότι και στον καπιταλισμό σημειώθηκαν ορισμέ­να από τα επιτεύγματα που προαναφέραμε. Επομένως ποια είναι η δι­αφορά;

α) Πρέπει να υπολογίσουμε τη μεγάλη απόσταση που χώριζε τη Ρω­σία πριν τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης από τα ισχυρά καπιτα­λιστικά κράτη της Δύσης, όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γερμανία, η Γαλ­λία, σε σχέση με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Να υπολογίσουμε τις καταστροφικές συνέπειες του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, που ήταν πολύ μεγαλύτερες για τη Ρωσία.

Σήμερα δύσκολα μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο μεγάλο επίτευγ­μα ήταν ο εξηλεκτρισμός που προχωρούσε δύσκολα, ακόμα και στα πιο ανεπτυγμένα αστικά κέντρα της Ευρώπης.

β) Θα πρέπει επίσης να σκεφτούμε πώς διασφαλιζόταν η ανάπτυ­ξη στις καπιταλιστικές χώρες. Δηλαδή με την αύξηση του βαθμού εκ­μετάλλευσης, την εργοδοτική τρομοκρατία, τις ουρές των ανέργων και των εξαθλιωμένων. Πρόκειται για μια ριζική διαφορά με την κοινωνία της Σοβιετικής Ένωσης.

γ) Η επιτυχία της Σοβιετικής Ένωσης είναι ακόμα μεγαλύτερη αν σκεφτούμε ότι πραγματοποιήθηκε σε συνθήκες μόνιμης ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης, συνεχούς υπονόμευσης και απροκάλυπτων ιμπεριαλιστι­κών επεμβάσεων. Πρόκειται για μια πολύμορφη προσπάθεια υπονόμευ­σης, από την εισβολή 14 αστικών κρατών στην περιοχή της Ουκρανίας το 1919, στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα με πρωθυπουργό τον Ελευθέ­ριο Βενιζέλο, μέχρι τη ναζιστική επίθεση στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

δ) Θα πρέπει επίσης να συνυπολογίσουμε το επίτευγμα της εθελοντι­κής συνένωσης διαφορετικών λαών, εθνών και εθνοτήτων και την ει­ρηνική συνύπαρξή τους για δεκαετίες μετά την ίδρυση της ΕΣΣΔ, το Δε­κέμβρη του 1922. Κάντε μια απλή σύγκριση με τις σημερινές στρατιω­τικές αναμετρήσεις Ρωσίας και Ουκρανίας, Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, 30 χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ.

ε) Ιδιαίτερη σημασία έχει και η μεγάλη διεθνιστική αλληλεγγύη της Σοβιετικής Ένωσης, η κρίσιμη βοήθεια που πρόσφερε σε σοσιαλιστικά κράτη, κομμουνιστικά κόμματα, απελευθερωτικά κινήματα, καθώς και για τη στήριξη επαναστάσεων διεθνώς. Και εδώ φάνηκαν οι ολέθριες συ­νέπειες από τη διάλυσή της.

Αυτή η σύντομη επισκόπηση μας βοηθά να εμβαθύνουμε για να απα­ντήσουμε στο ερώτημα πού οφείλεται τελικά η υπεροχή του σοσιαλι­σμού για τη διασφάλιση της κοινωνικής ευημερίας.

Που οφείλεται η υπεροχή του σοσιαλισμού;

Μια σύντομη απάντηση θα μπορούσε να είναι η υπεροχή του επιστη­μονικού κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες. Όμως θα μπορούσε να μας ρωτήσει κάποιος: Οι επιχειρημα­τικοί όμιλοι στον καπιταλισμό δεν έχουν σχέδια; Οι ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, και οι αστικές κυβερνήσεις δεν υλοποιούν συγκεκριμένους σχεδιασμούς; Το κεφάλαιο αδιαφορεί για τις λαϊκές ανάγκες; Προσπαθεί να πουλήσει άχρηστα εμπορεύματα; Κατα­σκευάζει άχρηστα έργα, άχρηστους δρόμους, άχρηστα λιμάνια; Ας δού­με λοιπόν βαθύτερα ποια είναι η πραγματική διαφορά.

Πράγματι, οι μονοπωλιακοί όμιλοι στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Κί­να, στην Ιαπωνία έχουν σχέδια για την παραγωγή και δεν αδιαφορούν γενικά για τις κοινωνικές ανάγκες. Σχεδιάζουν πώς θα αξιοποιήσουν τις κοινωνικές ανάγκες με κριτήριο να αυξήσουν τα κέρδη τους και τα μερί­διά τους στην αγορά. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, η υλοποίηση των σχεδί­ων των ενεργειακών ομίλων διασφαλίζει μεγάλα κέρδη για τους ίδιους, μεγαλύτερο ξεζούμισμα για τους εργαζόμενους τους και σημαντικά πο­σοστά ενεργειακής φτώχειας για το λαό. Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ένω­ση και οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της έχουν σχέδια που υπηρε­τούν τα στρατηγικά συμφέροντα του μονοπωλιακού κεφαλαίου και ταυ­τόχρονα επιχειρούν να ενσωματώσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Για παρά­δειγμα, τα μέτρα της ΕΕ που αφορούν την ενέργεια από τη μια προσπα­θούν να ρυθμίσουν αντιθέσεις μεταξύ των ενεργειακών ομίλων και των ενεργοβόρων βιομηχανιών και, από την άλλη, να συγκαλύψουν το πρό­βλημα της ακρίβειας με κρατικές επιδοτήσεις που δίνονται από τις δι­κές μας τσέπες, διατηρούν ψηλά τις τιμές και μεταφράζονται τελικά σε νέα κέρδη των ομίλων.

Τι αλλάζει όμως στο σοσιαλισμό;

α) Αλλάζουν τα χέρια που κρατούν το τιμόνι της εξουσίας και τα κλειδιά της οικονομίας: Από τα χέρια της αστικής τάξης η εξουσία περ­νάει στα χέρια της εργατικής τάξης. Καταργείται η καπιταλιστική ιδιο­κτησία στα μέσα παραγωγής με την κοινωνικοποίησή τους, περνάμε δη­λαδή στην κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής.

Από την απόλυτη εξουσία του κεφαλαίου, δηλαδή τη δικτατορία του κεφαλαίου, περνάμε στην εργατική εξουσία, τη δικτατορία του προλε­ταριάτου.

Το σοσιαλιστικό κράτος ασφαλώς αντιμετωπίζει-καταστέλλει τους εχθρούς του σοσιαλισμού, όμως παίζει ταυτόχρονα και δημιουργικό ρό­λο πολιτικά και πολιτιστικά.

β) Αλλάζει επίσης ο σκοπός της παραγωγής.

Τη θέση του καπιταλιστικού κέρδους καταλαμβάνει η ικανοποίηση του συνόλου των αναγκών της κοινωνίας που συνεχώς διευρύνονται.

Η ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, των παραγωγικών δυνά­μεων γεννά νέες κοινωνικές ανάγκες, αλλά και νέες δυνατότητες για να τις ικανοποιήσουμε.

Εδώ αποδεικνύεται η υπεροχή του κεντρικού σχεδιασμού της οικονο­μίας, η ανωτερότητα του σοσιαλισμού.

Γ ια παράδειγμα, στον τομέα της Ενέργειας, μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να διασφαλίσει την αξιοποίηση όλων των ενεργειακών πηγών μιας χώρας με γνώμονα να ικανοποιείται συνδυασμένα το σύνολο των κοινωνικών αναγκών. Δηλαδή να διασφαλίζεται ταυτόχρονα η μεί­ωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από εισαγωγές, η ενεργεια­κή της επάρκεια, η προστασία της υγείας των κατοίκων και του περιβάλ­λοντος, η επαρκής εκπαίδευσης και ασφάλεια των εργαζόμενων. Πάνω απ’ όλα, η εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας, αφού η ενέργεια θα πάψει να αποτελεί εμπόρευμα και θα κατοχυρωθεί ως κοινωνικό δικαίωμα.

Η εργατική εξουσία στην Ελλάδα θα αξιοποιήσει, για παράδειγμα, τα εγχώρια αποθέματα λιγνίτη με σύγχρονες μονάδες υψηλής απόδοσης, αφού θα έχουμε απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις της πράσινης μετάβα­σης της ΕΕ και ειδικότερα του Εμπορίου Ρύπων. Θα προχωρήσει η κα­τασκευή νέων μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων, αφού δε θα εξαρτάται πλέον ο βαθμός συμμετοχής τους στο ενεργειακό μίγμα της χώρας από τον ανταγωνισμό των ομίλων και τα κερδοσκοπικά παιχνίδια στο Χρημα­τιστήριο Ενέργειας και στις εισαγωγές ηλεκτρικού ρεύματος.

Στη Σοβιετική Ένωση, όπου οι καιρικές συνθήκες ήταν πολύ πιο δύ­σκολες (-10ο, -15ο), δεν κρύωνε κανείς και δε σταματούσε ποτέ η κυ­κλοφορία. Κάντε μια απλή σύγκριση με την Ελλάδα του 21ού αιώνα, όπου υπάρχει ενεργειακή φτώχεια και με το πρώτο χιόνι παραλύουν αμέ­σως κεντρικές οδικές αρτηρίες (Αττική Οδός, Κατεχάκη), ενώ μετράμε νεκρούς από μαγκάλια που ανάβουν οι άνθρωποι στα σπίτια τους για να ζεσταθούν.

Στην ΕΣΣΔ, για πρώτη φορά στην Ιστορία, υπήρξε η δυνατότητα να σχεδιαστούν επιστημονικά και να συντονιστούν όλοι οι σκοποί της πα­ραγωγής με στόχο την ολόπλευρη ικανοποίηση των αναγκών της κοινω­νίας.

Για πρώτη φορά στην Ιστορία αποδείχτηκε και στην πράξη η δυνατό­τητα να αποκτά όλο και πιο σαφή επιστημονικό χαρακτήρα η στοχοθετημένη, η κεντρικά σχεδιασμένη διεύθυνση της κοινωνικής παρα­γωγής, η δυνατότητα να βελτιώνεται η οργάνωση και ο συντονισμός της συλλογικής προσπάθειας εκατομμυρίων εργαζόμενων για την ευημερία της κοινωνίας.

γ) Τι έπαιξε και παίζει καθοριστικό ρόλο ώστε να υπάρχει αυτή η δυνα­τότητα; Η ριζική αλλαγή του ρόλου των εργαζόμενων.

Οι εργαζόμενοι από το παρασκήνιο περνάνε στο προσκήνιο της Ιστο­ρίας και αποκτούν συνεχή ενεργό ρόλο στη λήψη, την εφαρμογή και τον έλεγχο των αποφάσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο διασφαλίζονται και αξιοποιούνται οι δυνατότητες για να μπορούν να παίξουν αυτόν το ρό­λο, δηλαδή εξασφαλίζεται η μόρφωσή τους και ο απαιτούμενος χρόνος και τα δικαιώματα για να ασκήσουν πολιτικά καθήκοντα.

Έτσι, αναδεικνύεται η δύναμη της συλλογικότητας, της αλληλοβοή­θειας και της άμιλλας για τη βελτίωση της παραγωγής.

·       Οι εργαζόμενοι, απαλλαγμένοι πλέον από το ζυγό της μισθωτής σκλαβιάς, δεν αναζητούν αφεντικό για να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη, για να συνενωθούν με τα μέσα παραγωγής.

Αποφασίζουν στις Γενικές Συνελεύσεις τους. Εκλέγουν και ελέγχουν ουσιαστικά τους αντιπροσώπους τους και μπορούν άμεσα να τους ανα­καλέσουν.

Τέτοιοι θεσμοί της εργατικής εξουσίας στην ΕΣΣΔ ήταν τα Σοβιέτ. Γεννήθηκαν πριν το σοσιαλισμό, στην επανάσταση του 1905 στη Ρωσία, ως πυρήνες οργάνωσης της επαναστατικής δράσης της εργατικής τά­ξης. Αποτέλεσαν μια νέα, ανώτερη μορφή οργάνωσης της εργατικής τά­ξης με εκλεγμένους αντιπροσώπους, τα φύτρα της μελλοντικής εργατι­κής εξουσίας.

Επομένως, πού διαφέρει και γιατί υπερέχει ο επιστημονικός κεντρι­κός σχεδιασμός του σοσιαλισμού απέναντι στα αστικά σχέδια για την οι­κονομία;

·       Υπερέχει, γιατί μιλάμε για μια ανώτερη μορφή οργάνωσης της κοι­νωνίας κατά την οποία αλλάζει η ιδιοκτησία, ο σκοπός της παραγω­γής και ο ρόλος των εργαζόμενων. Ο Κεντρικός Σχεδιασμός αποτελεί κοινωνική σχέση παραγωγής προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα κοι­νωνικοποιημένα μέσα παραγωγής για να υπάρξει λαϊκή ευημερία.

·       Δεν πρόκειται, δηλαδή, απλά για ένα «καλύτερο τεχνοκρατικά» σχέδιο, αλλά για ανώτερη κοινωνική σχέση που καθορίζεται από την κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Σχέση που εκφράζει το ρι­ζικά διαφορετικό τρόπο που συνενώνονται οι εργαζόμενοι με τα μέσα παραγωγής.

Και ποιος είναι αυτός ο ριζικά διαφορετικός τρόπος; Δε μεσολα­βεί πλέον η αγορά για τη θέση των εργαζόμενων στην παραγωγή. Στην ΕΣΣΔ κανένας δεν είχε άλλον άνθρωπο στη δούλεψή του.

Αντίθετα, δίνει τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να παίξουν απο­φασιστικό ρόλο για το τι - πότε - πώς θα παραχθεί και πώς θα διανεμηθεί.

Όλα όσα προαναφέραμε βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί ο σοσια­λισμός αποτελεί μια ανώτερη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας. Για να απαντήσουμε, αρκεί μια απλή σύγκριση με την αστική δημοκρατία, τη δι­κτατορία του κεφαλαίου, όπου στην πραγματικότητα:

·       Έχουμε την ελευθερία να αναζητήσουμε και ν’ αλλάξουμε αφεντικό.

·       Τυπικά είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στο νόμο, ουσιαστικά όμως είμα­στε άνισοι, αφού υποχρεωτικά είμαστε θύματα εκμετάλλευσης αυτών που κατέχουν τα μέσα παραγωγής.

·       Ας σκεφτούμε ποιας τάξης τα συμφέροντα θωρακίζει και προωθεί το σημερινό νομοθετικό πλαίσιο και οι θεσμοί απονομής της δικαιοσύ­νης. Ας σκεφτούμε πώς βγαίνουν παράνομες και καταχρηστικές οι πε­ρισσότερες απεργίες. Ας σκεφτούμε ότι δεν υπάρχει αστικό σύνταγμα που να μη θεωρεί ιερό και απαραβίαστο το δικαίωμα της καπιταλιστι­κής ιδιοκτησίας.

·       -Τυπικά, όλοι δικαιούμαστε 1 ψήφο κάθε 4 χρόνια. Όλοι έχουμε 1 ψή­φο, αλλά δεν έχουμε όλοι εργοστάσια, καράβια, κανάλια, ποδοσφαιρι­κές ομάδες, μαζί και το κράτος. Αυτοί στην πράξη διαθέτουν χιλιάδες, εκατομμύρια ψήφους.

Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και η αστική πολιτική ασκούν επίσης διαβρωτική επίδραση στη συνείδηση του εργαζόμενου.

Αυτός που πουλά την εργατική του δύναμη, τον εαυτό του, ανταγωνί­ζεται συνανθρώπους του.

Αυτή η πραγματικότητα καλλιεργεί στη συνείδησή του τον ατομισμό, δηλαδή την αποξένωση από άλλους ανθρώπους, την ιδιοτέλεια και επί­σης τη λατρεία της ατομικής ισχύος. Επιδρά αρνητικά στην προσωπικό­τητα, στη συνείδηση, στις ατομικές επιλογές και στη συμπεριφορά.

Δικαιολογημένα θα σκεφτεί κάποιος:

Αν είναι έτσι τα πράγματα, αφού υπερέχει τόσο ο κεντρικός σχεδιασμός και η εργατική εξουσία, πώς και γιατί ανατράπηκε ο σοσιαλισμός στον 20ό αιώνα;

Θα δούμε ότι ακόμα και η αρνητική πείρα του 20ού αιώνα επιβεβαι­ώνει την υπεροχή του σοσιαλισμού και τις νομοτέλειες της σοσιαλιστι­κής οικοδόμησης.

Όπως απέδειξε ο 20ός αιώνας, η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμη­σης προς τον κομμουνισμό δεν είναι μια εύκολη και ανέμελη υπόθεση.

Μετά τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης απέχουμε πολύ από μια κοινωνία του κομμουνισμού, που τα καθήκοντα σχεδιασμού και ελέγχου της παραγωγής δε θα απαιτούν να έχει η εργατική τάξη την εξουσία, μια εποχή που θα απονεκρώνεται το κράτος, μια εποχή που η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η αύξηση του πλούτου της κοινωνίας θα μας επιτρέπει να αμείβουμε «τον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του». Απαι­τείται σκληρός αγώνας για να φτάσουμε από το σοσιαλισμό, την ανώρι­μη βαθμίδα που γεννιέται η κομμουνιστική κοινωνία, στην πλήρη κοινω­νική απελευθέρωση, στον κομμουνισμό.

Μακάρι να μπορούσαμε να προχωρήσουμε πολύ εύκολα και πολύ γρήγορα.

Τα μεγάλα εμπόδια

Ας δούμε όμως πολύ συνοπτικά τα αντικειμενικά εμπόδια:

1)   Οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής δεν προϋπάρχουν, δεν εμ­φανίζονται πριν τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αυτή είναι μια ριζική διαφορά από τις αστικές επαναστάσεις. Αν μελετήσουμε την ιστορία των αστικών επαναστάσεων, της Γαλλικής, της Αμερικανικής κλπ., θα δούμε ότι το κεφάλαιο, οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής προϋπάρχουν και αναπτύσσονται πριν τη νίκη τους. Αντίθετα, η επανα­στατική πρωτοπορία και η εργατική εξουσία πρέπει να θεμελιώσουν, να εδραιώσουν και να επεκτείνουν τη λειτουργία των σοσιαλιστικών - κομ­μουνιστικών σχέσεων παραγωγής, να κοινωνικοποιήσουν τα μέσα παρα­γωγής. Η εργατική εξουσία αναλαμβάνει το δύσκολο καθήκον της οικο­δόμησης μιας ανώτερης οργάνωσης της κοινωνίας, όπου δε θα υπάρχει πλέον η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

2)   Τα ιμπεριαλιστικά κέντρα θα συνεχίσουν μετά τη νίκη της επα­νάστασης να υπονομεύουν με κάθε τρόπο την προσπάθεια σοσιαλι­στικής οικοδόμησης. Επίσης η κυριαρχία του καπιταλισμού σε διεθνές επίπεδο και οι συνέπειές της δε θα εξαφανιστούν με κάποιο μαγικό ρα­βδί.

3)   Δεν μπορούν να εξαλειφθούν γρήγορα τα σημάδια του κοινωνι­κού παρελθόντος. Δε θα εξαλειφθεί γρήγορα κι εύκολα ο ατομισμός, η ιδιοτέλεια, η έλλειψη εργασιακής πειθαρχίας. Ούτε θα εξαλειφθούν χω­ρίς τη διεξαγωγή σκληρής ταξικής πάλης οι κοινωνικές δυνάμεις που δεν έχουν συμφέρον να ολοκληρωθεί η σοσιαλιστική οικοδόμηση, όπως η παλιά αστική τάξη, οι νέοι ομαδικοί ιδιοκτήτες, οι προνομιούχοι διευ­θυντές κλπ.

4)   Υπάρχουν αντικειμενικοί περιορισμοί για να ικανοποιηθεί το σύ­νολο των κοινωνικών αναγκών σε κάθε χρονική στιγμή. Η εργατική εξουσία δεν μπορεί κάθε στιγμή να διασφαλίζει τα πάντα για όλους, να καλύπτει την κάθε ανάγκη. Το εκάστοτε επίπεδο ανάπτυξης των πα­ραγωγικών δυνάμεων δεν επιτρέπει την πρόσβαση σε όλο το κοινωνι­κό προϊόν.

Γι’ αυτό η εργατική εξουσία δεν έχει να εκπληρώσει ένα απλό, στιγ­μιαίο καθήκον, δεν αρκεί να σχεδιάσει μία φορά και για πάντα. Απαιτεί­ται συνεχής δημιουργική προσαρμογή και αναβάθμιση του κεντρικού σχεδιασμού για να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, να καλύψει τις νέες ανάγκες, να αξιοποιήσει τις νέες δυνατότητες που γεννά το νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Πχ, στη δεκαετία του 1950 δεν έχει αναδειχτεί κοινωνικά η ανάγκη για κινητά τηλέφωνα.

Ας δούμε σύντομα πώς άλλαζαν με το πέρασμα του χρόνου οι απαιτή­σεις και οι στόχοι της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Στη δεκαετία του 1920 οι στόχοι αφορούσαν κυρίως την αποκατάστα­ση του προπολεμικού επιπέδου μετά τις μεγάλες καταστροφές στη βιο­μηχανία και στην αγροτική παραγωγή, καθώς και την ενεργοποίηση του υπάρχοντας εργατικού δυναμικού και την ορθολογική οργάνωση της ερ­γασίας. Στη δεκαετία του 1930 έπρεπε να κερδηθεί η μάχη της οικοδό­μησης βαριάς και πολεμικής βιομηχανίας και της εκτεταμένης εκμηχάνι­σης του αγροτικού τομέα.

Γενικότερα, μέχρι το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πρωταρχικός στόχος ήταν η εξάλειψη της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και η αντιμετώπιση των οξυμένων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που κληροδότησε ο καπιταλισμός.

Σημειώθηκαν σημαντικές επιτυχίες. Επεκτάθηκε η κοινωνικοποίηση στο σύνολο της βιομηχανίας, ξεκίνησε και αναπτύχθηκε η σχεδιασμένη παραγωγή και πέτυχε θεαματικούς ρυθμούς ανάπτυξης των παραγωγι­κών δυνάμεων.

Απελευθερώθηκε η δημιουργική πρωτοβουλία εκατομμυρίων, γεγονός που φάνηκε στην εκστρατεία της δεκαετίας του ’30 με σύνθημα «κατα­κτήστε την τεχνική», όπου είχαμε τα χιλιάδες διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Προβλήματα πριν το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ

Ωστόσο, κάτω και από την πίεση προετοιμασίας για την ενεργό συμ­μετοχή όλου του λαού μπροστά στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, υποχώρησε στη δεκαετία του ’30 η λειτουργία των Σοβιέτ στο χώρο εργασίας και η διάρθρωσή τους διαμορφώθηκε κατά εδαφική περιφέρεια και όχι κατά κλάδο της οικονομίας.

Στο σοβιετικό Σύνταγμα του 1936 γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με καθολική ψηφοφορία στο χώρο κατοικίας. Έτσι, αυξήθηκε αντικειμε­νικά, εκτός των άλλων, η δυσκολία ανάκλησης των αντιπροσώπων στα ανώτερα όργανα και της συχνής λειτουργίας των Σοβιέτ, που υπήρχε πριν, στα εργοστασιακά Σοβιέτ.

Στη δεκαετία του ’50 είχαν ήδη διαφανεί ανησυχητικά σημάδια από τη διατήρηση της ομαδικής ιδιοκτησίας των συνεταιρισμών, των κολχόζ στον αγροτικό τομέα και την ενίσχυση του ατομικού πλουτισμού, π.χ. με την κα­θιέρωση της κληρονομιάς χρηματικού εισοδήματος και της χρήσης γης.

Γενικότερα η σοσιαλιστική οικοδόμηση και ο κεντρικός σχεδιασμός βρέθηκε μπροστά σε νέες απαιτήσεις αναβάθμισης της παραγωγής, αφού δημιουργήθηκε ένα ανώτερο επίπεδο κοινωνικών αναγκών. Ήταν ένα σύνθετο πρόβλημα που αφορούσε:

·    Την ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων,

·       την επέκταση της αυτοματοποίησης σε πολλούς κλάδους της οικο­νομίας,

·       την προτεραιότητα που έπρεπε να δοθεί στην παραγωγή μέσων παραγωγής,

·       την εξάλειψη της ομαδικής ιδιοκτησίας των συνεταιρισμών- κολχόζ στον αγροτικό τομέα και των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων,

·       τα αναγκαία βήματα για να δυναμώσει η ενότητα της εργατικής τά­ξης και να κλείσει η ψαλίδα των προνομίων της διευθυντικής σε σχέση με την εκτελεστική εργασία.

Η ανάγκη εξάλειψης των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων απασχο­λούσε τις συζητήσεις της σοβιετικής φιλοσοφίας. Σημαντικοί επιστήμο­νες, όπως ο Γκλουσκόφ, προσπάθησαν να αναπτύξουν τη σοβιετική κυ­βερνητική πολλές δεκαετίες πριν μιλήσουμε για εποχή της ψηφιακής οι­κονομίας.

Σημαντικοί Σοβιετικοί μηχανικοί, όπως ο Αντόνοφ, που πρωταγωνί­στησε στην κατασκευή των πολεμικών αεροσκαφών που πήραν το όνο­μά του, έθεσε το θέμα του σχεδιασμού με νέους δείκτες, που δε θα πε­ριορίζονται στη μέτρηση της αύξησης του όγκου της παραγωγής, αλλά θα συμβάλλουν στη βελτίωση των υλικών, στην εξοικονόμηση πρώτων υλών, στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας.

Ανάμεσα στα περίφημα αεροπλάνα που είχαν το όνομα του διάσημου σοβιετικού αεροναυπηγού
Ολ. Αντόνοφ, ιδιαίτερη θέση κατείχε το ΑΗ-225, ένα μεταγωγικό αεροπλάνο ειδικής κατασκευής
για να μεταφέρει διαστημικά λεωφορεία,
το οποίο μέχρι και σήμερα παραμένει το μεγαλύτερο μεταγωγικό παγκοσμίως.

Μέσα στο ΚΚΣΕ διεξαγόταν σκληρή διαπάλη. Τα πρώτα χρόνια με­τά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κυριαρχούσαν, παρά τις θεωρητικές αδυ­ναμίες, οι αντιλήψεις ενάντια στην ενίσχυση της αγοράς και με στόχο την ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων και τη σχεδιασμένη εξάλει­ψη των κοινωνικών ανισοτήτων, και τη σταδιακή μετατροπή των κολχόζ- των αγροτικών συνεταιρισμών σε κοινωνική ιδιοκτησία. Αυτή η διαπάλη αποτυπώνεται και στην μπροσούρα του Στάλιν Οικονομικά Προβλήμα­τα του Σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ.

Ωστόσο, ορισμένα προβλήματα οξύνθηκαν, όπως η καθυστέρηση στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Η ζωή έδειξε ότι δεν υπήρχε στο Κόμμα συλλογικά κατακτημένη θεωρητική δυναμική για να προ­σαρμόσει τα καθήκοντα του κεντρικού σχεδιασμού. Τα προβλήματα ερμηνεύτηκαν λαθεμένα, ως αναπόφευκτες αδυναμίες που έχει από τη φύση του ο κεντρικός σχεδιασμός.

Αντί η λύση να αναζητηθεί προς τα εμπρός, προς την επέκταση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, αναζητήθηκε προς τα πίσω, με τη διεύρυνση της αγοράς, της λύσης του «σοσιαλισμού με αγορά». Αν και τα προβλήματα είχαν ήδη φανεί πιο πριν με την ενίσχυση του ατομικού πλουτισμού, ξεχωρίζει ως σημείο ιστορικής στροφής το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1956.

Με μια σειρά οπορτουνιστικές θέσεις που υιοθετήθηκαν τότε, άνοιξε ο δρόμος για να εξασθενίσει και να αδυνατίσει η κεντρική διεύθυνση του σχεδιασμού. Πρόκειται για αποφάσεις που δεν αφορούσαν μόνο την οι­κονομία, αλλά και ζητήματα στρατηγικής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Προβλήματα και σοβαρά λάθη στη στρατηγική του κομμου­νιστικού κινήματος που είχαν ήδη εμφανιστεί στην περίοδο της Κομμου­νιστικής Διεθνούς και οδήγησαν μέσα από μια αντιφατική πορεία να υπερισχύσει η στρατηγική αντίληψη που έθετε ως στόχο μια ανύπαρκτη ενδι­άμεσου τύπου εξουσία ανάμεσα στην αστική και στην εργατική εξουσία, ως μεταβατικό στάδιο για τον καπιταλισμό.

Η διαπάλη που διεξαγόταν πριν το 20ό Συνέδριο συνεχίστηκε, λοι­πόν, και το αποτέλεσμα ήταν να ενισχυθούν οι οπορτουνιστικές θέσεις.

Ο ολισθηρός δρόμος μετά το 20ό συνέδριο

Ας δούμε ορισμένες αποφάσεις που άνοιξαν το δρόμο στη νίκη των κοινωνικών δυνάμεων της αντεπανάστασης.

Αντί να σχεδιαστεί το πέρασμα όλης της συνεταιριστικής παραγωγής στον κρατικό έλεγχο και στην κρατική ιδιοκτησία, έγινε το αντίθετο: Τα τρακτέρ και τα άλλα μηχανήματα πέρασαν στην ιδιοκτησία των κολχόζ, δυνάμωσε η ομαδική ιδιοκτησία.

Το 1965 με τη «Μεταρρύθμιση Κοσίγκιν» υιοθετήθηκε η αστική κατη­γορία του «κέρδους της επιχείρησης», του κέρδους κάθε μεμονωμένης παραγωγικής μονάδας. Με αυτό το κέρδος συνδέθηκαν οι αμοιβές και τα προνόμια διευθυντών, ακόμα και των εργαζόμενων.

Ακόμα και τα κρατικά αγροκτήματα, τα σοβχόζ, πέρασαν σε καθεστώς πλήρους ιδιοσυντήρησης. Αυξήθηκαν οι εισοδηματικές διαφορές μετα­ξύ εργαζόμενων και διευθυντών στην επιχείρηση, αλλά και μεταξύ εργα­ζόμενων διαφορετικών επιχειρήσεων. Ενισχύθηκε το ατομικό συμφέρον απέναντι στο κοινωνικό. Ως αποτέλεσμα του ατομικού πλουτισμού από το επιχειρηματικό κέρδος, τη μαύρη αγορά και την ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα, σχηματίστηκε το «σκιώδες κεφάλαιο» που ζη­τούσε τη νομιμοποίησή του.

Διευθυντές, ομαδικοί ιδιοκτήτες των συνεταιρισμών/κολχόζ και διαβρωμένα κομματικά στελέχη δίνουν ώθηση στον οπορτουνιστικό εκφυ­λισμό του ΚΚΣΕ με τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Στο 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1961, η ΕΣΣΔ χαρακτηρίζεται παλλαϊκό κρά­τος, το ΚΚΣΕ παλλαϊκό κόμμα και εγκαταλείπεται και τυπικά η δικτατο­ρία του προλεταριάτου.

Ο οπορτουνιστικός εκφυλισμός θα μετατρέψει τελικά στη δεκαετία του ’80 την ηγεσία του ΚΚΣΕ σε ανοιχτή αντεπαναστατική δύναμη. Όλο αυτό το διάστημα αντιστάθηκαν χιλιάδες μέλη και στελέχη, χωρίς όμως την απαραίτητη επάρκεια να αντιστρέφουν αυτήν την πορεία.

Πρόκειται για μια πολύτιμη ιστορική πείρα. Φωτίζει αφενός τα ευ­εργετικά αποτελέσματα όταν η επαναστατική πρωτοπορία γνωρίζει και αξιοποιεί σωστά τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και αφετέρου τις ολέθριες συνέπειες στην αντίθετη περίπτωση. Φω­τίζει ότι η σοσιαλιστική οικοδόμηση εμπεριέχει τον κίνδυνο του πισωγυρίσματος και τη σημασία του σταθερού, αταλάντευτου προσανατο­λισμού του κομμουνιστικού κόμματος και της εργατικής εξουσίας στην πλήρη επικράτηση της κοινωνικής ιδιοκτησίας.

Η τελική επίθεση των αντεπαναστατικών δυνάμεων

Πάνω σ’ αυτό το διαβρωμένο έδαφος εκδηλώθηκε η τελική επίθεση των δυνάμεων της αντεπανάστασης, με την πολιτική της «περεστρόικα» και της ιδιωτικοποίησης στην οικονομία, που επικυρώθηκε το 1986 με Συνέδριο του ΚΚΣΕ.

α) Δηλαδή η αντεπανάσταση προήλθε από κοινωνικές δυνάμεις μέ­σα στην ΕΣΣΔ, οργανώθηκε-υλοποιήθηκε από την πλειοψηφία της κα­θοδήγησης του ΚΚΣΕ, από τα πάνω, ως αποτέλεσμα της μακρόχρονης οπορτουνιστικής διάβρωσης και μετάλλαξης του Κόμματος.

β) Σημαίνει άραγε αυτό ότι δεν υπήρξε και πολύμορφη παρέμβαση του ιμπεριαλισμού σ’ αυτήν την κατεύθυνση;

Όχι βέβαια. Ο ιμπεριαλισμός υπονόμευε σταθερά την προσπάθεια σο­σιαλιστικής οικοδόμησης και ενίσχυσε την ανάπτυξη του οπορτουνιστικού ρεύματος στο Κόμμα και την ισχυροποίηση των αντεπαναστατικών δυνάμεων. Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε όμως είναι ότι την πρωτο­καθεδρία για να νικήσει η αντεπανάσταση είχαν οι εσωτερικοί παράγο­ντες. Οι εσωτερικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έπαιξαν τον πρω­ταρχικό ρόλο για την ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος. Η όποια καθυστέρηση και πολύ περισσότερο η υποχώρηση στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής πληρώθηκε και πληρώνεται πάντα πολύ ακριβά.

Το σκιώδες κεφάλαιο βγήκε πλέον ανοιχτά στο φως, στο προ­σκήνιο, με μια αλυσίδα μέτρων που ξεδιπλώθηκαν μέσα σε ελάχιστα χρόνια. Η μικρή εμπορευματική παραγωγή μεγάλωσε. Νομιμοποιήθηκαν οι καπιταλιστικές σχέσεις στο όνομα της πολυμορφίας των σχέσεων ιδι­οκτησίας το 1987 - τυπικά έναρξη της αντεπαναστατικής περιόδου. Ας δούμε πολύ συνοπτικά πώς προχώρησαν οι ιδιωτικοποιήσεις:

·       Νομοθετήθηκε η δυνατότητα μίσθωσης ξένης εργατικής δύναμης συνολικά στην οικονομία και μάλιστα με ατομικές συμβάσεις.

·       Απελευθερώθηκαν οι τιμές των προϊόντων.

·       Καταργήθηκε το κρατικό μονοπώλιο στο εξωτερικό εμπόριο.

·       Κάθε εργαζόμενος έλαβε τελικά ένα βάουτσερ, μια επιταγή ιδι­ωτικοποίησης, με την οποία μπορούσε υποτίθεται να αγοράσει είτε τρόφιμα είτε μετοχές.

Αυτό έγινε σε συνθήκες έλλειψης τροφίμων και ψηλού πληθωρισμού που κάλπαζε, ενώ ο εργαζόμενος δε γνώριζε τίποτα για μετοχοποίηση. Έτσι, μέσα από ένα Πρόγραμμα 500 ημερών πέρασε στα χέρια ελάχι­στων ένα μεγάλο μέρος των τεράστιων μέσων παραγωγής της Σοβιετι­κής Ένωσης. (...)

Παράλληλα, διαλύθηκαν τα όργανα της σοβιετικής εξουσίας, διαλύ­θηκε η ίδια η ΕΣΣΔ και κατέβηκε η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο από το Κρεμλίνο στις 26 Δεκέμβρη 1991.

Η διάλυση της ΕΣΣΔ

Αξίζει να δούμε πώς παίχτηκε πολιτικά η τελευταία πράξη του δρά­ματος.

·    Στις αρχές του ’91, μια σειρά Σοβιετικές Δημοκρατίες της Βαλτικής κινήθηκαν σε κατεύθυνση αποχώρησης.

·    Στις υπόλοιπες πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, όπου ψήφι­σε το 79,5% (148,5 εκ.) και υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ τάχτηκε το 77,85%.

·    Το ΚΚΣΕ ήταν πλέον μόνο κατ’ όνομα κομμουνιστικό κόμμα. Μια σειρά δυνάμεις, που ήθελαν να αντισταθούν στην αντεπανάσταση, είχαν συγκροτήσει μειοψηφικές πλατφόρμες, όπως η Μαρξιστική Πλατφόρμα και το Κίνημα Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας, οι οποίες και αντιστάθηκαν στο 28ο Συνέδριο (1990). Κατέθεσαν σχέδιο απόφασης και πρότειναν τη διαγραφή του ΓΓ του ΚΚΣΕ Γκορμπατσόφ, υπέρ του οποίου ψή­φισαν το 34% των αντιπροσώπων.

·    Όμως δεν μπορούσαν να συγκροτήσουν μια μαχητική πρωτοπορία που θα καθοδηγούσε αποτελεσματικά τον αγώνα ενάντια στην αντεπα­νάσταση. Ήταν πλέον αργά. Ήδη στο λαό είχε δημιουργηθεί κλίμα απο­ξένωσης από την κοινωνική ιδιοκτησία και είχε διαβρωθεί η μαχητική τα­ξική συνείδηση της πλειοψηφίας των εργαζόμενων.

·    Στις 19 Αυγούστου ’91 εμφανίστηκε μια Κρατική Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης που διακήρυξε ότι θέλει να αποτρέψει τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η οποία απάλλαξε τον τότε ΓΓ του ΚΚΣΕ Γκορμπατσόφ από τα καθήκοντά του, όμως δεν προχώρησε σε σαφείς πολιτικές, αποφασιστικές ενέργειες.

·    Εναντίον της κινήθηκε ο Μπόρις Γιέλτσιν, Πρόεδρος τότε της Ρω­σικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, και την ανέτρεψε εύκολα με τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών κέντρων και του κρατικού μηχανισμού μέσα σε 73 ώρες.

·    Ο Γιέλτσιν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές και στη συνέχεια το Ανώ­τατο Σοβιέτ (πριν αυτοδιαλυθεί) έθεσε εκτός νόμου το ΚΚΣΕ με 283 ψή­φους σε σύνολο 364.

·    Σε ορισμένες μεγάλες πόλεις υπήρξε κάποια μικρή μαχητική αντί­σταση τη διετία 1991-1993, χωρίς σοβαρή πολιτική προετοιμασία, που την έπνιξαν στο αίμα τα τανκς του Γιέλτσιν, με τα επίσημα στοιχεία να αναφέρουν πάνω από 150 νεκρούς τον Οκτώβρη του ’93 στη Μόσχα και στο Λένινγκραντ. Ήταν μια αντίσταση ηρωική αλλά αναντίστοιχη της με­γάλης λαϊκής πλειοψηφίας που είχε ψηφίσει υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ. Υπήρξε παθητικότητα σε μεγάλο μέρος του λαού, που δεν έβλεπε πού μπορούσε να ακουμπήσει και ποιον να εμπιστευτεί πλέον.

30 χρόνια μετά τις ανατροπές

Το τι επακολούθησε μέσα στη Ρωσία και τα άλλα κράτη, που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ αλλά και διεθνώς, υπογραμμίζει με δρα­ματικό τρόπο την υπεροχή του σοσιαλισμού:

·    Λαοί που ζούσαν ειρηνικά και αρμονικά σφάζονται μεταξύ τους στους πολέμους Ρωσίας - Ουκρανίας και Αζερμπαϊτζάν - Αρμενίας.

·      Στα κράτη-μέλη της ΕΕ της Βαλτικής το ΚΚ είναι παράνομο.

·    Στη Ρωσία 18 χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ ο πληθυσμός είχε ήδη μειωθεί κατά 10 εκατομμύρια, η μέση διάρκεια ζωής μειώθηκε κι αυ­τή, λόγω της φτώχειας και της ανεργίας.

·       Σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο κλιμακώθηκε η επίθεση του κεφαλαίου σε βάρος της εργατικής τάξης. Κατακτήσεις δεκαετιών πε- τάχτηκαν στο καλάθι των αχρήστων. Οι συνδικαλιστικές ελευθερίες πε­ριορίστηκαν δραματικά, η κρατική καταστολή απογειώθηκε. Η ανεργία και η ενεργειακή φτώχεια έφτασαν να θεωρούνται φυσικά φαινόμενα. Οι εγκληματικές επεμβάσεις του ΝΑΤΟ και των άλλων ιμπεριαλιστικών κέ­ντρων δεν έχουν τέλος. Οι ουρές των προσφύγων μεγαλώνουν.

Το κεφάλαιο δηλώνει ότι όποιος δεν υποτάσσεται και δεν προσαρ­μόζεται στους κανόνες του πεθαίνει. Οι λαοί όλου του κόσμου ζουν τον εφιάλτη της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. (...)

ΚΚΕ και αστικά κόμματα

Οι σημερινές φοιτήτριες και φοιτητές αξίζει να αναζητήσουν τις δη­λώσεις και τις ανακοινώσεις όλων των αστικών κομμάτων, πριν και μετά τη νίκη της αντεπανάστασης.

ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμός (ο οποίος μετεξελίχτηκε σε ΣΥΡΙΖΑ) μας διαβεβαίωναν για το ελπιδοφόρο μέλλον που έρχεται και την άνοιξη της δημοκρατίας και της κοινωνικής ευημερίας.

Την ίδια εποχή, το ΚΚΕ βάδιζε κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα και ο Ριζο­σπάστης στις 28 Δεκέμβρη του ’91 βγήκε με εξώφυλλο την Κόκκινη Ση­μαία και τίτλο «Ελπίδα η πάλη των λαών». Σε μια στιγμή αμηχανίας, ητ­τοπάθειας, ραγδαίας οπισθοχώρησης και διάλυσης στο Διεθνές Κομμου­νιστικό Κίνημα, ο Ριζοσπάστης έγραφε: «Ψηλά τη Σημαία. Μπορεί να χάθηκε μια μάχη, αλλά θα κερδηθεί ο μεγάλος πόλεμος.»

Κάτω από την ίδια σημαία, κάτω από την κόκκινη σημαία βαδίζουμε και σήμερα σταθερά, αποφασιστικά, συντρόφισσες και σύντροφοι.

Συνεχίζουμε το μεγάλο ταξικό πόλεμο για να «ρίξουμε κόκκινο στη νύ­χτα» που ζούμε, για να έρθει πιο γρήγορα το μέλλον.

Είμαστε περήφανοι για το διεθνιστικό μας χαρακτήρα γιατί διανύσαμε έναν ηρωικό αιώνα αγώνων και θυσιών χωρίς ποτέ να υποκύψουμε στον αντισοβιετισμό. Ποτέ δεν αναθεωρήσαμε τη στάση σθεναρής υπε­ράσπισης της Σοβιετικής Ένωσης, παρά τα λάθη, τα προβλήματα και τις αδυναμίες της. Και αυτό δεν ήταν κάτι αυτονόητο. Πολλές δυνάμεις που προήλθαν από το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα οδηγήθηκαν στο μηδενισμό. Όχι μόνο για να διασφαλίσουν την ανοχή του συστήμα­τος, αλλά και γιατί αποδέχτηκαν την αστική και οπορτουνιστική κρι­τική στην Ιστορία της ΕΣΣΔ που συγκαλύπτει συνειδητά ότι πρόκειταιγια την ιστορία της ανώριμης βαθμίδας της κομμουνιστικής κοινωνίας.

Και επισημαίνει αδυναμίες από τη σκοπιά μιας ιδανικής, ώριμης κομ­μουνιστικής κοινωνίας, προκειμένου να σπιλώσει συνολικά το ιστορικό μήνυμα της ΕΣΣΔ και τελικά να αποτρέψει την επαναστατική εργατική δράση.

Ταυτόχρονα το Κόμμα μας ανέλαβε έμπρακτα τις δικές του ευθύνες για τις λαθεμένες εκτιμήσεις και τη θεωρητική ανεπάρκεια κατανόησης και παρέμβασης στις εξελίξεις, την εποχή της σοσιαλιστικής οικοδόμη­σης. Σκύψαμε αυτοκριτικά πάνω από την ιστορική πείρα για να μην επα­ναλάβουμε τα ίδια λάθη.

Σε δύσκολες συνθήκες, λόγω των συνεπειών της αντεπανάστασης, το ΚΚΕ προσπάθησε να μελετήσει τις εξελίξεις και διαμόρφωσε βασικά συμπεράσματα με τις Εκτιμήσεις για το Σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ, στο 18ο Συνέδριο, και το Πρόγραμμα του Κόμματος στη συνέχεια.

Δε σταματάμε, συνεχίζουμε αυτήν την επίπονη ερευνητική προσπά­θεια. Νεότερες επεξεργασίες που εμπλουτίζουν τα συμπεράσματά μας δημοσιεύτηκαν στη συλλογική εργασία Σοσιαλισμός _ Η απάντηση για τον 21 ο αιώνα και εξακολουθούν να δημοσιεύονται στην ΚΟΜΕΠ.

Τα “χελιδόνια του σοσιαλισμού”

Είμαστε αισιόδοξοι όχι μόνο γιατί έχουμε εμπιστοσύνη στη δύναμη και στο κριτήριο της εργατικής τάξης, αλλά και γιατί σήμερα διαθέτουμε δύο μεγάλα όπλα.

Έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε και να αξιοποιήσουμε τη θε­τική και την αρνητική πείρα του 20ού αιώνα, της πρώτης προσπάθειας σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Μπορούμε να ερευνήσουμε τα προβλήματα πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού εκ των υστέρων.

Αντίθετα, οι μπολσεβίκοι έκαναν την προσπάθεια διαμόρφωσης πολιτι­κής οικονομίας του σοσιαλισμού με πολύ περιορισμένα εφόδια, στην ου­σία εξοπλισμένοι με τη μαρξιστική πολιτική οικονομία του καπιταλισμού.

Επίσης, σήμερα δεν υπάρχουν πλέον μια σειρά τεχνικοί και επιστημο­νικοί περιορισμοί για τον κεντρικό σχεδίασμά που υπήρχαν στη Ρωσία του 1917 και στην ΕΣΣΔ του 1950. Έχει βαθύνει πολύ ο κοινωνικός χα­ρακτήρας της παραγωγής. Η αυτοματοποίηση της παραγωγής, τα ρομπότ, η ψηφιακή οικονομία, αποτελούν στην πραγματικότητα «τα χελι­δόνια του σοσιαλισμού».

Σκεφτείτε:

·    Τις δυνατότητες που υπάρχουν για γρήγορη επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων που μπορούν να οδηγήσουν σε γρήγορες-βέλτιστες αποφάσεις της εργατικής εξουσίας.

·    Πώς η άνοδος της παραγωγικότητας μπορεί να μεταφραστεί σε αύ­ξηση του ελεύθερου χρόνου και του δημιουργικού περιεχομένου ερ­γασίας.

·     Την απαλλαγή της επιστημονικής έρευνας από τα δεσμά του καπι­ταλιστικού ανταγωνισμού και την αξιοποίησή της για επιστημονική τεκ­μηρίωση πλάνων του κεντρικού σχεδιασμού.

·    Τις δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης για την πρόληψη και αντιμε­τώπιση φυσικών καταστροφών και κινδύνων μεγάλης έκτασης.

·    Γενικότερα σκεφτείτε πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες συγκριτικά με το παρελθόν για ολόπλευρη ανάπτυξη προσωπικότητας και μορφωτι­κού επιπέδου κάθε ανθρώπου.

Σκεφτείτε και αντίστροφα, ότι μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να απα­ντήσει προς όφελος του εργαζόμενου ανθρώπου στα νέα προβλήματα και τις νέες ανάγκες που γεννά η αλματώδης ανάπτυξη των παραγωγι­κών δυνάμεων.

Ο σοσιαλισμός απαντά, για παράδειγμα, σχεδιασμένα στην αντικειμε­νικά αναγκαία επανεκπαίδευση των εργαζόμενων, αφού αλλάζει το πε­ριεχόμενο εργασίας, στις αναγκαίες μετακινήσεις σε νέα καθήκοντα και αντικείμενα εργασίας, χωρίς το φόβο του εργαζόμενου να απολυθεί, να μείνει άνεργος, ανασφάλιστος, χωρίς ιατρική περίθαλψη (όπως σήμερα στον καπιταλισμό).

Με το ΚΚΕ στο δρόμο της ανατροπής

Φυσικά δεν πετάμε στα σύννεφα. Δεν έχουμε μπροστά μας έναν εύ­κολο δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα. Για να ξεκινήσουμε ξανά το έργο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, πρέπει πρώτα να βαδίσουμε νικηφόρα το δρόμο της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού.

Όμως μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης ξέ­ρουμε ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος. Ξέρουμε ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε μια ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας χωρίς εκμετάλ­λευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Ξέρουμε ότι όλες οι θεωρίες που υποσχέθηκαν εξανθρωπισμό του βάρβαρου συστήματος του καπιταλισμού αποδείχτηκαν «παραμύθια με κακό τέλος». Έχουμε πλέον την πείρα για να μην πέφτουμε στις παγί­δες των αστικών κομμάτων που μας καλούν να διαλέξουμε ποιες από τις ανάγκες μας θα θυσιάσουμε για να μη θιχτούν τα κέρδη και η εξου­σία του κεφαλαίου.

Ξέρουμε πλέον πολύ καλά ότι, διαλέγοντας το δήθεν μικρότερο κα­κό, πηγαίνουμε σταθερά από το κακό στο χειρότερο. Ξέρουμε ότι δεν υπάρχει μαγική λύση που μπορεί να κερδίζει και το κεφάλαιο και οι ερ­γαζόμενοι, και να μη χάνει κανείς. Όποιο μεγάλο πρόβλημα κι αν θελήσουμε να αντιμετωπίσουμε, από την ενεργειακή ακρίβεια μέχρι την κα­τάργηση των ελαστικών εργασιακών σχέσεων, εύκολα θα διαπιστώσου­με ότι απαιτείται σύγκρουση με τις δεσμεύσεις της ΕΕ και γενικότερα τη στρατηγική του κεφαλαίου.

Γι’ αυτό, μόνο ο δρόμος της σύγκρουσης με τη στρατηγική του κεφα­λαίου, ο δρόμος της ανατροπής, τον οποίο φωτίζει και μπαίνει μπρο­στά για να τον ανοίξει το ΚΚΕ, μπορεί να αποτελέσει την ασπίδα μας για το σήμερα και την ελπίδα μας για το αύριο. Δεν έχουμε κανένα λόγο να εγκλωβιστούμε, για παράδειγμα, στο ψευτοδίλημμα αν προτιμάμε επιδό­τηση ενοικίου ή επιδότηση στεγαστικού δανείου, αν προτιμάμε την πρό­ταση της ΝΔ ή του ΣΥΡΙΖΑ για τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς. Διαλέγουμε το δρόμο του αγώνα ενάντια στην αντιλαϊκή πολιτική και τη συμπόρευση με το ΚΚΕ για μια κοινωνία που θα κατοχυρώνει το δικαίω­μα στη σύγχρονη λαϊκή κατοικία.

Μπροστά μας είναι τα δύσκολα, αλλά εμείς οι κομμουνιστές είμαστε για τα δύσκολα.

Σήμερα, μέσα από τις νίκες και τις ήττες του 20ού αιώνα έχουμε απο­κτήσει τη γνώση και θα βρούμε τη δύναμη για να κινήσουμε ξανά τον τρο­χό της Ιστορίας προς τα εμπρός.

Συντρόφισσες και σύντροφοι.

Το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός και ασφαλώς αυτό το μέλ­λον δε θα έρθει από μόνο του. Θα το φέρουμε όλοι εμείς που μπαίνουμε μπροστά για να οργανωθεί η μεγάλη λαϊκή αντεπίθεση. Όλοι εμείς που προσπαθούμε καθημερινά για να ενισχυθεί το ΚΚΕ στην εκλογική πολι­τική μάχη που έχουμε μπροστά μας, για να γίνει πιο δυνατό σε κάθε χώ­ρο δουλειάς, σε κάθε κλάδο.

Όλοι εμείς που επιμένουμε ότι η Ιστορία δεν τελειώνει στο βάλτο της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Όλοι εμείς που επιμένουμε ότι ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση για τον 21ο αιώνα και θα τα δώσουμε όλα για τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Καλή δύναμη!

Δείτε ακόμη
102 ΧΡΟΝΙΑ από την ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ _Το χρονικό της Επανάστασης _ Η νίκη της ένοπλης εξέγερσης, η διακήρυξη για την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου
100 ΧΡΟΝΙΑ ΕΣΣΔ _ κ’ είσαι τραγούδι κ’ είσαι φως στης εργατιάς το στόμα