Στη Σαϊδόνα _εκεί στην 🔴 κόκκινη κουκκίδα του Ταΰγετου

KKE 51,39%, 💀 Βελόπουλος & Χρυσή Αυγή 0+0%

🔴   Κάποια κόκκινα κάστρα παραμένουν συμβολικά σε πείσμα των καιρών και των ανατροπών, που φέρανε τα πάνω κάτω. Πχ. στη Λέσβο, με πρωτιά της ΝΔ σε όλες τις Δημοτικές της Ενότητες, μέσα σε ένα πολύ καλό (συγκριτικά) για το ΚΚΕ αποτέλεσμα (10,04%+1 έδρα) υπάρχει πάντα το Μανταμάδο, όπου ‑όμως και εκεί έπεσαν λίγα ψηφοδέλτια, στη φασιστική Χρυσή Αυγή και στο Βελόπουλο,

αντίθετα…

Στη Σαϊδόνα της Μεσσηνιακής Μάνης, της μικρής Μόσχας της Πελοποννήσου όπως την έλεγαν, ούτε και σε αυτές τις εκλογές βρέθηκε ψηφοδέλτιο της Χρυσής Αυγής στην κάλπη της, όπως επίσης δεν βρέθηκε του επικοινωνούντος με τα πνεύματα Βελόπουλου…

Σύμφωνα με τα επίσημα τελικά στοιχεία του ΥπΕσ, τα αποτελέσματα στο «27^ο εκλογικό τμήμα» (Σαϊδόνα) έχουν ως εξής:

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ  51,39% — ψήφοι 37

• ΣΥΡΙΖΑ  22,22% ψήφοι 16
• ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ  19,44% ψήφοι 14
• ΚΙΝΑΛ 2,78% ψήφοι 2
• ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ 1,39% ψήφοι 1
• ΕΠΑΜ κλπ 1,39% ψήφοι 1
• ΜέΡΑ 25 1,39% ψήφοι 1

Η Σαϊδόνα (54χλμ από Καλαμάτα, 13 χλμ. από Καρδαμύλη στους πρόποδες του Ταϋγέτου, στα 600μ), που πήρε το όνομά του, από την ομορφιά του τοπίου (Αϊδόνα- σαν αϊδόνα-Σαϊδόνα), έχει μακρά παράδοση αγώνων, με κορύφωση την εθνική αντίσταση, τον εμφύλιο και τη χούντα. Κατά τη διάρκεια της αντίστασης, ένα από τα πρώτα χτυπήματα που δέχτηκαν οι εισβολείς του Μουσολίνι (1942) προέρχεται από το μικρό αυτό ορεινό χωριό και τα χρόνια που ακολούθησαν, οι Σαϊδονίτες συνέχισαν τον αγώνα από τις γραμμές του ΕΑΜ μέχρι και τη λήξη της κατοχής και ξαναγύρισαν -αναγκαστικά, πιστοί στον όρκο τους, στα βουνά κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.

Το 1984, ανήγειραν στην είσοδο του χωριού μνημείο για τα θύματά τους, όπου προστέθηκαν και τα ονόματα θυμάτων της ευρύτερης περιοχής και κάθε χρόνο, την Κυριακή πριν το 15αύγουστο, γίνεται εκδήλωση τιμής και μνήμης.

Κώστας Ξυδέας:
Ο τελευταίος καπετάνιος του ΔΣΕ στον Ταΰγετο

Συμπληρώθηκαν φέτος 70 χρόνια (13/6/1949) από το θάνατο του επαναστάτη και αγωνιστή του λαού μας Κώστα Θωμ. Ξυδέα.
Γεννήθηκε στη Σαϊδόνα της Μεσσηνιακής Μάνης το 1907, από την οικογένεια αγροτών και κτηνοτρόφων, του Θωμά και της Χριστίτσας Ξυδέα, αποτελούμενη από 8 παιδιά, 4 αγόρια και 4 κορίτσια.
✔️  Κατά τη μεταξική περίοδο, υπήρξε μέλος αντιδικτατορικής οργάνωσης υπό τον Κ. Κλαμπατσέα, από τη Σαϊδόνα, που εκτελέστηκε την Πρωτομαγιά του 1944 στην Καισαριανή. Στην περίοδο του Αλβανικού Επους του λαού μας πολέμησε ως λοχίας του πεζικού.
Το θέρος του 1941 με τους Ηλία Νοέα, Θεόδωρο και Λεωνίδα Ξυδέα, έγιναν μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης “Νέα Φιλική Εταιρεία”, με έδρα την Καλαμάτα, η οποία συγχωνεύτηκε στο ΕΑΜ Μεσσηνίας. Το χειμώνα του 1942, με δική του πρωτοβουλία, συγκροτήθηκε ένοπλη ομάδα 20 ανδρών, προκειμένου να αρχίσει, στον Ταϋγετο, ο Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας. Στις 27–28 Μάρτη της ίδιας χρονιάς, η ίδια ομάδα, με αρχηγούς τους Ηλία Νοέα και Κώστα Ξυδέα, χτύπησε ιταλικό απόσπασμα στη θέση Καρδαρά — Μπούγερα της Σαϊδόνας, προξενώντας σε αυτό μεγάλες απώλειες. Η ενέργεια αυτή αποτελεί μια από τις πρώτες αντιστασιακές πράξεις στη χώρα μας κατά των κατακτητών.Κάτω από τις σκληρές απειλές των Ιταλών, ότι θα καταστρέψουν όχι μόνο τη Σαϊδόνα, αλλά και πολλά άλλα χωριά των γύρω δήμων, καθώς και από την πίεση που άσκησαν πολλοί παράγοντες, υπερίσχυσαν ηττοπαθείς απόψεις και έτσι το κίνημα, αντί να προχωρήσει μπροστά, υποχώρησε. Οι άπειροι αγωνιστές έδωσαν εμπιστοσύνη στις άφθονες υποσχέσεις για αμνηστία των ιταλικών αρχών κατοχής και παραδόθηκαν. Αμέσως οδηγήθηκαν στις ιταλικές φυλακές Καλαμάτας. Πέρασαν από ιταλικό στρατοδικείο και ο μεν Ηλίας Νοέας καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε, ο δε Κ. Ξυδέας και οι άλλοι αντάρτες σε πολυετείς φυλακίσεις. Με την ευκαιρία της ονομαστικής του γιορτής, ο φασίστας Μουσολίνι χάρισε ένα μέρος της ποινής και έτσι ο Κ. Ξυδέας ελευθερώθηκε. Γύρισε, για λίγο, στο χωριό του και την οικογένειά του και στη συνέχεια κατατάχτηκε στον ΕΛΑΣ και έλαβε μέρος σε πολλές μάχες κατά των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους.

Η συμφωνία της Βάρκιζας βρήκε τον Κ. Ξυδέα, από τον Ιούλη του 1944, αξιωματικό της λαϊκής πολιτοφυλακής. Δεν παράδωσε τον οπλισμό του και αρνήθηκε να λάβει μέρος στο δημοψήφισμα του 1946.
Με τους Δημ. Καστάνη, Θωμ. Κουμπαράκο, Π. Ξυπόλητο, Ν. Καστάνη, Π. Κομπότη, Γ. Ξυδέα κ.ά. κατέφυγε στον Ταϋγετο. Μετά τη δημιουργία του ΔΣΕ, ο Κ. Ξυδέας βρέθηκε έτοιμος για τον καινούριο αγώνα.
Σύμφωνα με μαρτυρίες στελεχών, συναγωνιστών του και απλών ανταρτών, ο Κ. Ξυδέας συγκέντρωνε έμφυτες και επίκτητες ικανότητες σχετικές με την πολεμική τέχνη. Ιδιαίτερα διακρινόταν στη γνώση της τοπογραφίας των ορεινών όγκων της Πελοποννήσου, την οποία εκμεταλλεύονταν άριστα, κατά τις επιχειρήσεις. Ελαβε μέρος στις περισσότερες και σοβαρότερες μάχες, που διεξάχθηκαν στην Πελοπόννησο.
Χάρη στις ικανότητές του αυτές πέρασε από όλα τα στάδια αξιωμάτων του ΔΣΕ. Ομαδάρχης, διμοιρίτης, λοχαγός — καπετάνιος, ταγματάρχης με την αριθ. 18/185/3–1‑1948 (2) Διαταγή του Γενικού Αρχηγείου και από τις αρχές Νοέμβρη 1948, ανέλαβε τη διοίκηση του Αρχηγείου Ταϋγέτου.

Υπήρξε πάντα ανιδιοτελής και θυσίασε όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και τις ζωές της οικογένειάς του. Μαζί του χάθηκαν η γυναίκα του Σταθούλα και τα δύο τους παιδιά Αλέξανδρος και Χρήστος — Στάλιν, 2 και 7 χρόνων αντίστοιχα. Παρά τα λίγα γράμματα που ήξερε, απόφοιτος Σχολαρχείου, κάτι σαν το Δημοτικό Σχολείο, στις ώρες της παρανομίας και μοναξιάς του διάβαζε και έγραφε. Στους αντάρτες που τον αγαπούσαν ξεχωριστά και τον θαύμαζαν, απάγγελνε συχνά ποιήματα του Κ. Βάρναλη, κερδίζοντας τα θερμά χειροκροτήματα των ακροατών του, για την καλή απόδοσή τους.
Το τέλος του Κ. Ξυδέα ήταν όμοιο με το τέλος των περισσότερων αγωνιστών του ΔΣΕ. Το κύκνειο άσμα του παίχτηκε στη θέση “Λάκκα Καρβέλι” στην περιοχή Πηγάδια Μεσσηνίας στις 13/6/1949. Περικυκλωμένος από μεικτό απόσπασμα χωροφυλακής, στρατού, ΜΕΑ και Χιτών και παρά τα κρυοπαγήματα, από τα οποία υπέφερε, αρνήθηκε να παραδοθεί και αφού, για μισή και πλέον ώρα, αντέταξε πεισματική αντίσταση, σκοτώθηκε επί τόπου με τον σωματοφύλακά του, νεαρό φοιτητή Νίκο Στυλ. Περδικέα, από το Προάστειο Καρδαμύλης.
Ο νεκρός του Κ. Ξυδέας, πάνω σε μια πρόχειρη σκάλα, οδηγήθηκε στην Καλαμάτα, όπου και διαπομπεύτηκε από τους παρακρατικούς, το στρατό, τη χωροφυλακή και φανατισμένο όχλο, πολλοί από τους οποίους είχαν οδηγηθεί βίαια για να απολαύσουν το θέαμα.

Ο Κ. Ξυδέας συνεχίζει να εμπνέει και σήμερα, με το έργο του, την καρδιά και τη συνείδηση του λαού μας 📌

σσ.
στη φωτο header βλέπουμε τον μπαρμπα Μιχάλη Ξυδέα, εν ζωή μέλος της αντάρτικης ομάδας του Νοέα, με τα εγγονάκια του, να καταθέτουν λουλούδια για τους αγωνιστές της Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας στην περσινή εκδήλωση

Ο αλωνάρης Ιούλης, Αηλιάτης - Εκατομβαιών - Φουσκομηνάς

Ο Ιούλης,  7^ος μήνας για εμάς με 31 ημέρες, κατά το αττικό ημερολόγιο των αρχαίων ήταν ο πρώτος μήνας της χρονιάς -30 ημερών, λεγόταν «Εκατομβαιών»  και αντιστοιχούσε στο διάστημα 23 Ιούνη – 23 Ιούλη, κατά το εκκλησιαστικό είναι ο 11^ος (Σεπτέμβρης), κατά το παλαιό ρωμαϊκό ο 5^ος (Quintilis) κλπ. Το όνομά του συνδέεται με το ότι ο Αύγουστος Καίσαρας για να τιμήσει τον Ιούλιο Καίσαρα τον ονόμασε έτσι

Διαδέχεται τον «κερασάρη», «ορνιαστή» και κυρίως «θεριστή» Ιούνιο και είναι ο «αλωνάρης» (ή αλωνιστής) γιατί στον μήνα αυτόν γίνεται το αλώνισμα των δημητριακών.
Αλλά επειδή αλώνισμα χωρίς λίχνισμα, δε νοείται μπαίνει στο χορό και ο προφήτης Ηλίας που διαφεντεύει τους ανέμους, έτσι ο Ιούλιος λέγεται και Αηλιάτης ή Αηλιάς, προς τιμή της φλογερής μορφής της βίβλου, εφόρου βροχής, βροντής, κεραυνών –με τα χιλιάδες ξωκλήσια, κτισμένα στις ελληνικές αμόλυντες βουνοκορφές, εκεί που ο τόπος ήταν πάντα ιερός..
Ακόμα «Γυαλιστής» ή «Γυαλινός» (Νάξο & Χίο), επειδή σε ορισμένες περιοχές τους «γυαλίζουν», δηλ. ωριμάζουν τα σταφύλια, «Δευτερόλης» (2^ος μήνας του καλοκαιριού), Φουσκομηνάς ή Χασκόμηνας (Ρόδος).

Παλαιότερα, που δεν υπήρχαν οι «κομπίνες» (μια ακόμη ελληνικούρα από το αγγλικό combine [harvester], ή απλά «combine» = θεριζοαλωνιστικές μηχανές) το αλώνι αποτελούσε σημείο αναφοράς και συνεύρεσης και γιορτής: σε μέρη «αψηλά» να το φυσούν οι περισσότεροι άνεμοι, ήταν ένας κύκλος ~15μ, τις περισσότερες φορές χωμάτινο (που το κατάβρεχαν συχνά και το πασπάλιζαν με ψιλοκομμένο άχυρο, που κολλούσε στη λάσπη και γινόταν σώμα) με το «στρέντζερο»… «στήχερο» ή «στρογερό» (10άδες ονομασίες ανάλογα με την περιοχή), στη μέση –ένα ξύλινο γερό κατακόρυφο παλούκι γύρω από το οποίο -ζεμένα το ένα δίπλα στο άλλο έτρεχαν τα ζώα (βόιδα, άλογα, γαϊδούρια ή μουλάρια) που αλώνιζαν το στάχυ.
Πιο σπάνια ήταν στρωμένο με πέτρα ή πλάκες, για να είναι «καθαρό», αλλά αυτό δεν ήταν ό,τι καλύτερο, γιατί το πάτημα από τις οπλές των ζώων έσπαγε πολλούς σπόρους και έτσι χανόταν μέρος της σοδειάς.Εκτός από το στάρι αλωνίζονται η βρώμη, το κριθάρι, το καλαμπόκι ακόμη και τα φασόλια, -το κάθε ένα από αυτά με το δικό του τρόπο: η βρώμη πχ., «δροσισμένη», ώστε να ξεχωρίσει ο σπόρος από τη σάλμη (καλαμιά) χωρίς να την διαλύσει, αξιοποιώντας την τελευταία για ελαφρά και υγιεινά στρώματα και μαξιλάρια, εκτός από τροφή ζώων, σκέπασμα κηπευτικών κά.

Βοηθητικά χρησιμοποιούσαν και τη λεγόμενη «δοκάνα» (είδος σβάρνας), μια πλατφόρμα από δύο σανίδες πλατιές και μακριές με ελαφρά κύρτωση στην επάνω πλευρά τους και κάτω κοιλώματα (σκαλισμένα στο ξύλο) μέσα στα οποία σφηνώνονταν πέτρες που θρυμμάτιζαν τα στάχυα.Κατόπιν με ένα φτυάρι-δικριάνι (δικράνι ή δεκρυάνι) ξεκινούσε το λίχνισμα, η διαδικασία δηλ. που ξεχώριζε τον καρπό από το άχυρο με την βοήθεια του ανέμου.
Όσο διαρκούσε το αλώνισμα, δεν μπορούσε να αλωνίζει ολοένα ο ίδιος, αλλά έπρεπε να εναλλάσσεται με το παιδί και τη γυναίκα του (προσοχή όμως γιατί γυναίκα με ρόκα γνέθοντας «είναι ξωτικιά και διώχνει τον άνεμο και δεν μπορούν να ανεμίσουν (λιχνίσουν)») ενώ αυτός θα ξεκουράζεται στ’ αμπλήκι, ένα δέντρο που υπάρχει φυτεμένο κοντά στο αλώνι γι’ αυτό το σκοπό.
Οι ξένοι που τύχαινε να περάσουν, έπρεπε να ευχηθούν μόνο: «Ώρα καλή, χίλια μόδια», ή «Χίλια μόδια, και το αγώι χώρια», κι ο αλωνιστής απαντούσε: «Να ‘σαι καλά, Φχαριστούμε».
Μόλις μάζευαν το λειώμα ή μάλαμα (καθαρό σιτάρι) σ’ ένα σωρό, νίβονταν όλοι, και ράντιζαν και το σωρό.
Την τελευταία ημέρα και αφού απολούσαν τα βόδια, πρόσεχαν που θα ξυθεί, το μεγαλύτερο στα χρόνια βόδι. Εάν ξυνόταν στο κεφάλι, ο χειμώνας θα ήταν «πρώιμος», στη μέση «βαρυχειμωνιά στο μέσο του χειμώνα» και αν στην ουρά, ο χειμώνας θα ήταν «όψιμος».
Με το νέο αλεύρι έφτιαχναν πρώτα μια λειτουργιά, για να την ευλογήσει ο παπάς. Κι απ’ το πρώτο ζυμάρι, παρασκεύαζαν ένα ιδιαίτερο κομμάτι, το «κλικούδ’», και το άφηναν στη βρύση του χωριού. Εκείνη που πρώτη θα πήγαινε να πάρει νερό και έβρισκε το καινούριο ψωμί, έπρεπε να το μοιράσει στις γυναίκες που θα τύχαινε να πάνε κι αυτές για νερό.
Εκτός από το να αλωνίζουν, γίνονταν κατά περιοχή και άλλες αγροτικές δουλειές, σκάλιζαν καπνά, καλαμπόκι & πατάτες, στα καπνοχώρια «ραμάτιαζαν» (περνούσαν σε κλωστή του καπνού τα φύλλα για να ξεραθούν), φυσικά ράντιζαν και θειάφιζαν τα αμπέλια, τρυγούσαν τις μελισσοκυψέλες απ’ το θυμάρι.Ο Ιούλιος έχει τα περισσότερα από τα πανηγύρια των χωριών. Πέρα από τις καθεαυτό δικές του γιορτές-πανηγύρια (των Αγ. Αναργύρων, της Αγ. Κυριακής, του Προφήτη Ηλία, της Αγ. Παρασκευής & του Αγ. Παντελεήμονα), έχει και πολλές γιορτές-πανηγύρια του χειμώνα, που έχουν μεταφερθεί προκειμένου να επιτρέψει η καλοκαιρία τη διεξαγωγή τους & βέβαια τη μεγαλύτερη προσέλευση κόσμου.
Σε πολλά, ιδιαίτερα του Βορειοελλαδικού χώρου, συνηθίζονται τα λεγόμενα κουρμπάνια, τα οποία αποτελούν μορφή δημοτελούς θυσιαστικής εκδήλωσης και συνεχίζουν την παράδοση πανάρχαιων, αρχέγονων λατρευτικών δοξασιών και συνηθειών (ΣΣ |> «κουρμπάνι» λέγεται το ζώο που θυσιάζεται, καθώς και η τελετουργία στο σύνολό της).
Σύμφωνα με το εθιμικό τελετουργικό, προσφέρεται στην εκκλησία ως τάμα ή αγοράζεται από την οικεία εκκλησιαστική επιτροπή κάποιο ζώο, του οποίου το κρέας, αφού μαγειρευτεί και ευλογηθεί από τον ιερέα, μοιράζεται στο εκκλησίασμα.

Από Πανηγύρια, ξεχωρίζουμε «του ταύρου» (Αγ. Παρασκευή Λέσβου), προς τιμή του Αγ. Χαραλάμπους.
Πρόκειται για μια γιορτή – ταυροθυσία, που διαρκεί 3 ημέρες. Καθοριστικό ρόλο έπαιζε η άφιξη κάθε χρόνο των ξενιτεμένων Αγιοπαρασκευιωτών, κυρίως από την Αυστραλία, αφού συνήθως ένας απ’ αυτούς έκανε την καθόλου ευκαταφρόνητη χορηγία για την αγορά του ταύρου, εκτελώντας έτσι κάποιο τάμα του.
Το πρωί της Παρασκευής οδηγούν τον ταύρο, που πρέπει να είναι εκλεκτός (3ετής, ανευνούχιστος & να μην έχει μπει σε ζυγό) μπροστά στο σπίτι του χορηγού.
Εκεί υπό τους ήχους μουσικής τον στολίζουν, του κρεμούν στο λαιμό άνθη & στεφάνι και βάφουν τα κέρατά του με χρυσόσκονη –απαραίτητη επιγραφή στο μέτωπό του, που δείχνει το όνομα του δωρητή.
Στη συνέχεια με μουσική, με λάβαρα, με σημαία & με την εικόνα του αγίου μπροστά, αρχίζει η περιφορά του ταύρου σε όλο το χωριό. Το απόγευμα της ίδιας μέρας το ζώο μεταφέρεται στην τοποθεσία «Ταύρος», ορεινή & δυσπρόσιτη, 15 χλμ μακριά, όπου βρίσκεται και το ξωκλήσι του αγίου.
Από τα χαράματα το Σάββατο αρχίζει η ομαδική μετάβαση των πανηγυριστών στον «Ταύρο», απ’ όλο το νησί. Το σούρουπο φέρνουν τον ταύρο, πάλι με μουσική, μπροστά στο εκκλησάκι και ο ιερέας τον ευλογεί με ειδική ευχή. Τον οδηγούν έπειτα στον τόπο της θυσίας.
Εκεί, κατά την πίστη που επικρατεί, το ζώο γονατίζει με τη θέλησή του για να θυσιαστεί. Παράλληλα σφάζονται κι άλλα μικρότερα ζώα, «με την ευλογία του παπά» πάντα, τάματα κι αυτά των πιστών.
Την ευλογία του δέχονται κι οι έφιπποι πανηγυριστές, θεωρείται μάλιστα ότι το πανηγύρι αποβλέπει ιδιαίτερα στην προστασία των φοράδων.
Από το κρέας του ταύρου και με ειδικά κατεργασμένο σιτάρι παρασκευάζεται σπεσιαλιτέ, το λεγόμενο «κεσκέτσι»… «Κεσκέκι» (ή Κισκέκ ή Κεσκέτσι), που το πρωί της Κυριακής διανέμεται στους πιστούς, για «να πάρουν όλοι τη δύναμη που είχε ο ταύρος».
Η όλη θυσία-γιορτή τελειώνει το απόγευμα της Κυριακής με ιππικούς αγώνες. Ακολουθεί γλέντι όλων των πανηγυριστών στην πλατεία του χωριού.

Παροιμίες:

• «Ο Αηλιάς κόβει σταφύλια και η Αγία Μαρίνα σύκα».
• «Αλωνάρη με τα αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια».
• «Τζίτζιρας ελάλησε, άσπρη ρόγα γυάλισε».
• «Τον Ιούλη κι οι γριές κάνουνε ξετσιπωσιές».
• «Από τ’ Αι-Λιος ο καιρός γυρίζει αλλιώς».
• «Γαμπρός αλωναριάτικος, κακό χειμώνα βγάνει».
• «Έτσι το ‘χει το λινάρι να ανθεί τον Αλωνάρη».
• «Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και βαστάει τ’ αμύγδαλα όλο τον Αλωνάρη».
• «Κάλλιο λόγια στο χωράφι , παρά ντράβαλα (φασαρίες) στ’ αλώνι».
• «Κάτσε κότα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη».
• «Κότα πίτα το Γενάρη, κόκορα τον Αλωνάρη».
• «Κότα, χήνα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη».
• «Μικρό-μικρό τ’ αλώνι μου, και να ‘ναι μοναχικό μου».
• «Ο άη-Λιας κόβει σταφύλια και η αγία Μαρίνα σύκα».
• «Ο Θεριστής θερίζει, ο Αλωνάρης αλωνίζει κι ο Αύγουστος ξεχωριζει».
• «Όρνιθα το Γενάρη, κέφαλος τον Αλωνάρη».
• «Που μουχτάει τον Χειμώνα‚ χαίρεται τον Αλωνάρη».
• «Πρωτόλη (Ιούνιε), Δευτερόλη(Ιούλιε) μου, φτωχολογιάς ελπίδα».
• «Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει».
• «Τ’ Αλωναριού τα κάματα (δυνατή ζέστη), τ’ Αυγούστου τα λιοβόρια» (ζεστός δυνατός ανατολικός άνεμος).
• «Της αγιά Μαρίνας ρώγα και του άη -Λιός σταφύλι». (δηλαδή το σταφύλι ωριμάζει αργότερα από τη σταφίδα)
• «Της Αγιάς Μαρίνας ρούγα του Αϊ Λια σταφύλι και του Αγιού Παντελεήμονα γιομάτο το κοφίνι».
• «Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή».
• «Τον Αλωνάρη δούλευε καλό χειμώνα να χεις».
• «Τον Αλωνάρη έβρεχε στον ποτισμένο τόπο».
• «Χιόνισε μέσ΄στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη».

Ο Ιούλης στην ποίηση

«…Ήτανε μήνας Αλωνάρης, ντάλα μεσημέρι,
που ξεφαντώνανε στα κλώνια ασίγαστα τζιτζίκια,
στη θάλασσα των αμπελιών μελώναν τα σταφύλια
και βίγλιζε στη δεμοσιά με χίλια μάτια ο ήλιος
κι από τον ήλιο πιότερο λαμπάδιαζεν ο τάφος…»
Η «άγνωστη» ατιμία Κώστας Βάρναλης

Τον ΙΟΥΛΙΟ κάποτε μισανοίξανε
Τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου
Την παρθένα ζωή μια στιγμή να φωτίσουν…
Αμαρτία μου να ‘χα κι εγώ μιαν αγάπη
Ρόδο μου ρόδο αμάραντο…”
 Άξιον εστί
ii.«Ψελλιστί παίρνεται ο υπνάκος μέσα σ’ ένα στεντόρειο μεσημέρι,
γεμάτο τζιτζίκια που μαίνονται. Ιούλιος. Α, νάρθει η ώρα που θα
δαγκώνεις το περγαμόντο και που ύστερα θα πίνεις πίνεις δροσερό
νερό, καφέδες, και σιγάρο ατελεύτητο σαν την Ελλάδα.»
Εκ του πλησίον
iii.  [Γυμνός, Ιούλιο μήνα]
Οδυσσέας  Ελύτης
|                                               («Ο Μικρός Ναυτίλος»)
Γυμνός, Iούλιο μήνα, το καταμεσήμερο.
Σ’ ένα στενό κρεβάτι, ανάμεσα σε δυο σεντόνια χοντρά, ντρίλινα, με το μάγουλο πάνω στο μπράτσο μου που το γλείφω και γεύομαι την αρμύρα του.
Kοιτάζω τον ασβέστη αντικρύ στον τοίχο της μικρής μου κάμαρας.
Λίγο πιο ψηλά το ταβάνι με τα δοκάρια. Πιο χαμηλά την κασέλα όπου έχω αποθέσει όλα μου τα υπάρχοντα: δυο παντελόνια, τέσσερα πουκάμισα, κάτι ασπρόρουχα. Δίπλα, η καρέκλα με την πελώρια ψάθα. Xάμου, στ’ άσπρα και μαύρα πλακάκια, τα δυο μου σάνταλα. Έχω στο πλάι μου κι ένα βιβλίο.
Γεννήθηκα για να ‘χω τόσα. Δεν μου λέει τίποτε να παραδοξολογώ. Aπό το ελάχιστο φτάνεις πιο σύντομα οπουδήποτε. Mόνο που ‘ναι πιο δύσκολο. Kι από το κορίτσι που αγαπάς επίσης φτάνεις, αλλά θέλει να ξέρεις να τ’ αγγίξεις οπόταν η φύση σού υπακούει. Kι από τη φύση – αλλά θέλει να ξέρεις να της αφαιρέσεις την αγκίδα της.

Η ώρα μια την νύχτα θάτανε,
ή μιάμισυ.
Σε μια γωνιά του καπηλειού·
πίσω απ’ το ξύλινο το χώρισμα.
Εκτός ημών των δυο το μαγαζί όλως διόλου άδειο.
Μια λάμπα πετρελαίου μόλις το φώτιζε.
Κοιμούντανε, στην πόρτα, ο αγρυπνισμένος υπηρέτης.
Δεν θα μας έβλεπε κανείς. Μα κιόλας
είχαμεν εξαφθεί τόσο πολύ,
που γίναμε ακατάλληλοι για προφυλάξεις.
Τα ενδύματα μισοανοίχθηκαν — πολλά δεν ήσαν
γιατί επύρωνε θείος Ιούλιος μήνας.
Σάρκας απόλαυσις ανάμεσα
στα μισοανοιγμένα ενδύματα·
γρήγορο σάρκας γύμνωμα — που το ίνδαλμά του
είκοσι έξι χρόνους διάβηκε· και τώρα ήλθε
να μείνει μες στην ποίησιν αυτή.
Κ. Π. Καβάφης – Να μείνει

Φοβάμαι τους ἀνθρώπους που ἑφτά χρόνια έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι
καὶ μία ωραία πρωία μεσούντος κάποιου Ιουλίου
βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας «δώστε τη χούντα στο λαό».
Μανώλης Αναγνωστάκης

Ασημένια κουδουνάκια αντηχούν | στο λαιμό των βοδιών.
Πού πας, ομορφούλα μου, | Χιονούλα και ήλιε;
Πάω στις μαργαρίτες | του πράσινου λιβαδιού.
Δε φοβάσαι | που αλαργεύεις μόνη;
Ούτε ο ερωδιός ούτε ο ίσκιος | φοβίζουν τον έρωτα.
Τον ήλιο να φοβάσαι, ομορφούλα μου, | χιονάτη κόρη.
Έχει φύγει η καρδιά μου, | για πάντα.
Ποια είσαι, λευκή κόρη, | κι από πού έρχεσαι;
Γυρίζω από τους έρωτες | κι από τις κρήνες.
Ασημένια κουδουνάκια αντηχούν | στο λαιμό των βοδιών.
Τι έχεις στα χείλη σου | που τα φλογίζει;
Το άστρο του καλού μου | που ζει και πεθαίνει.
Τι έχεις στο στήθος σου | λεπτό κι ωραίο;
Το σπαθί του καλού μου | που ζει και πεθαίνει.
Τι λεν τα μαύρα μάτια σου, | σοβαρό και βαθύ;
Τη σκληρή απελπισιά μου | που πάντα πληγώνει.
Γιατί φοράς μαύρο | του θανάτου μανδύα;
Αλίμονο, είμαι θλιμμένη | κι άκληρη χήρα,
του κόντε της Δάφνης | της Ροδοδάφνης.
Αφού κανέναν δεν αγαπάς, | τι ψάχνεις εδώ;
Το σώμα του όμορφου κόντε μου | της Ροδοδάφνης.
Ψάχνεις λοιπόν τον έρωτα να βρεις | άπιστη χήρα;
Σου εύχομαι να τον βρεις.
Τα άστρα του ουρανού | είναι οι πόθοι μου,
σ’ αυτά θα βρω τον εραστή μου | που ζει και πεθαίνει.
Αναπαύεται μες στο νερό, | χιονάτη κόρη
σκεπασμένος με νοσταλγίες | κι άσπρα γαρίφαλα.
Αχ, ιππότη περιπλανώμενε | στα κυπαρίσσια,
μια νύχτα φεγγαρόφωτη | σου χαρίζει η ψυχή μου.
Ω, Ίσις ονειροπαρμένη! | Κόρη δίχως γλύκα,
με στόματα παιδιών | λέει τις ιστορίες της.
Την καρδιά μου σου δίνω. | Μια καρδιά ήρεμη
πληγωμένη από το βλέμμα | των γυναικών.
Γενναίε ιππότη, | ο Θεός μαζί σου.
Πάω να βρω τον κόντε | της Ροδοδάφνης.
Αντίο, δέσποινα μου, | κοιμισμένο ρόδο,
}εσύ πας στον έρωτα | κι εγώ πάω στο θάνατο.
Ασημένια κουδουνάκια αντηχούν | στο λαιμό των βοδιών.
Η καρδιά μου αιμορραγεί, | κόκκινη κρήνη”.
Federico Garcia Lorca – Μπαλάντα μιας μέρας του Ιουλίου
(Ποιητικά άπαντα, εκδ. Εκάτη)
Ποιητική απόδοση: Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Μουσική: Χρήστος Λεοντής.

Ο  ηλιοφόρος Ιούλιος λίγος,
ο εύγευστος Αύγουστος ελάχιστος
καὶ πότε κιόλα ο σιγαλός Σεπτέμβριος.
Προς το  κενό καλπάζοντας
να  κρατηθείς, από πού
να  φύγεις,
κλειδί—κλαδί δεν έχει ο  χρόνος λείος, απότομος
κάθε στιγμή του γκρεμός — πως να  σώσεις
την αστραπή τη  ζωή σου
—μ’ ένα ποίημα, μ’ ένα παιδί,
μ’ ένα άγαλμα στο μουσείο;
Μία, δύο και  τρεις φορές κι εκατοντάδες
κι αν έρθει ο Ιούλιος
κι ο  Αύγουστος αν έρθει πάλι
στο θάνατό σου θα  σ’ εγκαταλείψουν
που λίγο-λίγο, καθημερινός σ’ έχει κερδίσει, όσα
φιλιά  κι όσα φτερά
μέσα τους κι αν επρόφτασες να  θησαυρίσεις.
Λένα Παππά – Ιούλιος-Αύγουστος

«Κυρά κυρά θαλασσινή και στεριανή
με τα λουλουδιασμένα μάγουλα
σφίγγοντας μες στον μπούστο σου
την κάψα του αλωνάρη
πότε κρατώντας στην ποδιά σου
ένα καράβι μικροκάραβο
πότε σαν παναγιά αιγιοπελαγίτισσα
ντυμένη μ’ένα δίχτυ
να κουβαλάς στο σούρπωμα στηνκεφαλή σου
το πανέρι με τα ψάρια
Μηλί βαϊ βαϊ μηλί, μηλίτσα της ανηφοριάς
πως σου τριαντιαφυλλίσανε τα μήλα της αγάπης
Σπανε τα ρόδια στη ροδιά και πεφτουν γέλια στο ποτάμι
με κουκουναρια κυνηγιουνται οι κορασιες στο περιγιάλι κι αχ, ο δραγάτης δε βαστά τέτοιο πουλί στον κόρφο του
κι αχ, δε βαστάνε οι βιολιτζήδες τ’αμπελιόυ μες στα βιολιά τους
Μηλί, βαϊ βαϊ μηλί, μηλίτσα της ανηφοριάς
πως σου τριανταφυλλίσανε τα μήλα της αγάπης»

Γιάννης Ρίτσος
i.Κυρά των αμπελιών (απόσπασμα)
ii [Υπέροχες νύχτες του Ιουλίου]
Α, υπέροχες νύχτες του Ιουλίου με τα μαντολίνα των τζιτζικιών
και των γρύλων – έλεγε, –
το φωταγωγημένο βαποράκι της κωλοφωτιάς αγκυροβολημένο στο
παλιό τζάκι της καλύβας,
η καλύβα στα καλάμια της ακροποταμιάς –
δε σου ζητούν αποδείξεις,
οι φλέβες του νερού κάτω απ’ το χώμα δίχως ερώτηση,
υπάρχουμε,
μεγάλοι κύκλοι δροσιάς στην πυρωμένη έκταση της
θερινής νύχτας,
τ’ αλώνια με τα άλογα μετέωρα,
οι θεριστάδες κοιμισμένοι στις θημωνιές,
τα κορίτσια ξύπνια,
η αψάδα του αμπελιού γλείφοντας τη γλώσσα της,
το σκυλί του κυνηγού κοιτάζοντας το φεγγάρι.
Ο μικρός ακούρευτος βοσκός
ένιωσε μονομιάς την ευγένεια των ζώων και των άστρων,
τη ζέστα του μαλλιού, τη δροσιά του νερού,
το χέρι που έλειπε απ’ τη μέση του,
τη μεγάλη απουσία εκείνου που δεν ήξερε πώς περίμενε,
έφτιαξε με θυμάρι μια στρωμνή για δύο
και ξάπλωσε μόνος,
σε λίγο σηκώθηκε κ’ έκλαψε στο λαιμό του κριαριού του,
(μαζί κλάψαμε, για άλλο ο καθένας),
κλαίγανε και τα πρόβατα στην ασημένια νύχτα –
Άγνωστη γνώση
γνώση του σώματος,
άγνωστο σώμα.
Είχε λιακάδα τότε -Ιούλιος μήνας-
δίπλωναν το ψωμί στην πετσέτα,
το πλοιάριο έφευγε,
έκαιγαν οι εφημερίδες σ’ ένα ψάθινο καπέλο
καταμεσής στο νερό.

Ιούλιος πορθητής – Μουσική Παντελής Θαλασσινός
Στίχοι: Ηλίας Κατσούλης

Φοράει νύχτα στα μαλλιά, του φεγγαριού την άλω
να γίνει η αγάπη διάφανη, γυναίκα ποθητή
από το κάστρο της Ωριάς στέλνει στερνό σινιάλο
και περιμένει τρέμοντας Ιούλιο πορθητή
Με της φωτιάς τα άλογα ο ήλιος ταξιδεύει
σε παϊτόνι ολόχρυσο στους δρόμους τ’ ουρανού
και μια ψυχή που καίγεται τον άνεμο αγναντεύει
και χάνεται στα σύννεφα τσιγάρου πρωινού
Ένα τσαμπάκι μέλισσες και λιάτικο σταφύλι
είναι του μήνα Καίσαρα το βιος το αληθινό
κι ο ποιητής που έψαχνε θαλασσινό τριφύλλι
έγινε άσπρο ανέσπερο και φως εωθινό

 

Βρέχει -εκεί πίσω βρέχει, βρέχει …πάνω από την κόκκινη ραγισμένη στέγη

Τέλος άνοιξης –πάμε για κατακαλόκαιρο και παραλίγο να πούμε καλό φθι­νό­πω­ρο! με Βάρναλη Νά ῾ναι χι­νο­πω­ριά­τι­κον ἀπο­με­σή­με­ρο, ὄντας |  μετ᾿ ἄξαφνη νε­ρο­ποντὴ | χυ­μά­ει μὲς ἀπ᾿ τὰ σύ­νε­φα θα­μπω­τικὰ γε­λώ­ντας | ἥλιος χωρὶς μαντύ… με Jacques Prévert με το θρυλικό πλέον «Les Feuilles Mortes» Ω, ελπίζω να θυ­μά­σαι | Τις χα­ρού­με­νες μέρες όταν ήμα­σταν φίλοι | Εκεί­νη την εποχή η ζωή ήταν πιο όμορ­φη |
Και ο ήλιος είναι πιο ζε­στός από σή­με­ρα - Τα πε­σμέ­να φύλλα μα­ζεύ­ο­νταν με φτυα­ριές | Βλέ­πεις, δεν το ξε­χνάω |  Ανα­μνή­σεις και λύπες ανά­κα­τες - (Ήσουν) η σιω­πη­λή και πιστή μου αγάπη | Πάντα χα­μο­γε­λα­στή και ευ­χα­ρι­στώ τη ζωή γι αυτό… ακόμη – ακόμη το The Green Leaves of Summer (Alamo Soundtrack του Dimitri Tiomkin)

Giuseppe Arcimboldo 1573

«Ο χει­μώ­νας είναι χα­ρα­κτι­κό, η άνοι­ξη ακουα­ρέ­λα, το κα­λο­καί­ρι ελαιο­γρα­φία και το φθι­νό­πω­ρο μω­σαϊ­κό όλων αυτών» – Stanley Horowitz …
«Αν ο χρό­νος ήταν συ­γκε­ντρω­μέ­νος σε ένα ρολόι, τότε το φθι­νό­πω­ρο θα ήταν η πιο μα­γι­κή ώρα» – Victoria Erickson…
«Και ο ήλιος έκανε ένα βήμα πίσω, τα φύλλα έπε­σαν να κοι­μη­θούν και το φθι­νό­πω­ρο ξύ­πνη­σε» – Raquel Franco …
«Ο χει­μώ­νας είναι νε­κρός, η Άνοι­ξη είναι τρελή, το Κα­λο­καί­ρι είναι χα­ρού­με­νο και το φθι­νό­πω­ρο είναι σοφό» – Mehmet Murat ildan

Ballata d’autunno
Η μπα­λά­ντα του Φθι­νό­πω­ρου

Θα δια­λέ­ξου­με σή­με­ρα κάτι –λίγο ασυ­νή­θι­στο που έχει να κάνει και με προ­σω­πι­κές μνή­μες, το «Balada de otoño» του Joan Manuel Serrat του 1969 για το άλ­μπουμ «La Paloma» (Rafael Alberti – Carlos Gustavino) και το αντί­στοι­χο Ballata d’autunno της Mina, της με­γά­λης ιτα­λί­δας τρα­γου­δί­στριας, που εμ­φα­νί­στη­κε το 1958 και ακόμη σή­με­ρα μας εκ­πλήσ­σει, στα 80 της χρό­νια, μετά από 116 album & CD‎

Ο Paolo Limiti με­τα­φρά­ζει πιστά το σαφώς πολύ όμορ­φο και με­λαγ­χο­λι­κό κεί­με­νο, όπως οι ζο­φε­ρές φθι­νο­πω­ρι­νές ημέ­ρες.
Το τρα­γού­δι πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στο διπλό άλ­μπουμ- strenna «Mina 1+1»

Βρέ­χει, εκεί πίσω από το πα­ρά­θυ­ρο
βρέ­χει, βρέ­χει …
Πάνω από την κόκ­κι­νη και ρα­γι­σμέ­νη οροφή,
πάνω από αυτό το διά­σπαρ­το κομ­μέ­νο άχυρο,
πάνω από αυτά τα χω­ρά­φια βρέ­χει…

Ο ου­ρα­νός γκρί­ζος γι­γα­ντώ­νε­ται
και το έδα­φος ήδη στά­ζει φύλλα.
Μύ­ρι­σε το φθι­νό­πω­ρο.

Ο χρό­νος που λα­γο­κοι­μά­ται
μου μοιά­ζει
παιδί στον άνεμο
όπως σε ένα φθι­νο­πω­ρι­νό τρα­γού­δι.

Μια φθι­νο­πω­ρι­νή μπα­λά­ντα,
ένα λυ­πη­μέ­νο με­λαγ­χο­λι­κό τρα­γού­δι
έρ­χε­ται μετά την μέρα που δύει.

Μια μπα­λά­ντα του φθι­νό­πω­ρου,
Σαν προ­σευ­χή με θα­μπή-σβη­σμέ­νη φωνή,
σαν φύ­ση­μα θρή­νου
που τρα­γου­δά τον άνεμο.

Βρέ­χει πίσω από το πα­ρά­θυ­ρο
βρέ­χει, βρέ­χει …
Πάνω από την κόκ­κι­νη και ρα­γι­σμέ­νη στέγη,
πάνω από αυτό το διά­σπαρ­το κομ­μέ­νο άχυρο,
πάνω από αυ­τούς τους αγρούς βρέ­χει.

θα μπο­ρού­σα να σου δι­η­γη­θώ
πως καίει το τε­λευ­ταίο ξύλο στη φωτιά και τότε
από πως η φτώ­χεια μου
είναι επί­σης ένα χα­μό­γε­λο, γιατί είμαι μόνη τώρα,
αλλά εγώ μόνη μου είμαι τε­λειω­μέ­νη

Και θα σου έλεγα
ότι τα νιάτα είναι νιάτα γιατί ποτέ δεν έμα­θαν
ότι όχι! δεν είν’ η ζωή
εκεί­νο το όμορ­φο πράγ­μα που σκέ­φτο­νται,
Το ξέρω καλά αυτό.

Μα­κά­ρι να μπο­ρού­σαν
το αύριο και το χτες
να πουν αυτό που ονει­ρεύ­τη­κα.

Αλλά ο χρό­νος περνά
και σου τρα­γου­δά αργά,
με μια ολο­έ­να και πιο κου­ρα­σμέ­νη φωνή
μια φθι­νο­πω­ρι­νή μπα­λά­ντα.

Βρέ­χει, εκεί πίσω από το πα­ρά­θυ­ρο
βρέ­χει, βρέ­χει …
Πάνω από την κόκ­κι­νη και ρα­γι­σμέ­νη οροφή,
πάνω από αυτό το κομ­μέ­νο σανό,
πάνω από αυ­τούς τους αγρούς βρέ­χει
(…)

Σπάνια έως ποτέ ανα­φέ­ρο­νται στο αγα­πη­μέ­νο μας
(Πρό­λο­γος «Στὸ φῶς ποὺ καίει» του Βάρ­να­λη –Νὰ σ᾿ ἀγνα­ντεύω, θά­λασ­σα)

Νά ῾ναι χι­νο­πω­ριά­τι­κον ἀπο­με­σή­με­ρο, ὄντας
μετ᾿ ἄξαφνη νε­ρο­ποντὴ
χυ­μά­ει μὲς ἀπ᾿ τὰ σύ­νε­φα θα­μπω­τικὰ γε­λώ­ντας
ἥλιος χωρὶς μαντύ.
(…)
Ξα­να­νιω­μέ­να ἀπ᾿ τὸ λουτρὸ νὰ ροβολᾶνε κάτου
τὴν κόκ­κι­νη πλαγιὰ χο­ρευ­τικὰ
τὰ πεῦκα, τὰ χρυ­σό­πευ­κα, κι᾿ ἀνθὸς τοῦ μα­λα­μά­του
νὰ στά­ζουν τὰ μαλ­λιά τους τὰ μυ­ρι­στι­κά.

Το τρα­γού­δι «Les Feuilles Mortes» γρά­φτη­κε από τον Jacques Prévert.
Το 1945, ο Prévert έγρα­ψε το σε­νά­ριο ται­νί­ας «Les Portes de la Nuit» (ται­νία του Marcel Carné – 1946), από ένα μπα­λέ­το (το «Le Rendez-Vous» του Roland Petit -1945).
Οι δύο πρώ­τοι στί­χοι ενός τρα­γου­διού δί­νουν τον τίτλο: «Les enfants qui s’aiment s’embrassent debout / contre les Portes de la Nuit».
Ο Jean Gabin και η Marlene Dietrich ξε­κί­νη­σαν να παί­ξουν τους δύο χα­ρα­κτή­ρες, αλλά άλ­λα­ξαν γνώμη όταν απο­φά­σι­σαν να πά­ρουν μέρος σε άλλη ται­νία (Martin Roumagnac).
Τότε ένας νε­α­ρός άση­μος τρα­γου­δι­στής πα­ρου­σιά­στη­κε από τον Edith Piaf: ήταν ο Yves Montand που τρα­γού­δη­σε το θρυλικό πλέον «Les Feuilles Mortes».
Το ποί­η­μα δη­μο­σιεύ­θη­κε, μετά το θά­να­το του Jacques Prévert, στο βι­βλίο «Soleil de Nuit» το 1980.

Ω, ελ­πί­ζω να θυ­μά­σαι
Τις χα­ρού­με­νες μέρες όταν ήμα­σταν φίλοι
Εκεί­νη την εποχή η ζωή ήταν πιο όμορ­φη
Και ο ήλιος είναι πιο ζε­στός από σή­με­ρα.

Τα πε­σμέ­να φύλλα μα­ζεύ­ο­νταν με φτυα­ριές
Βλέ­πεις, δεν το ξε­χνάω
Ανα­μνή­σεις και λύπες ανά­κα­τες.

Και ο βο­ριάς τα πάει μα­κριά,
Στην κρύα νύχτα της λήθης.
Βλέ­πεις, δεν το ξε­χνάω

Το τρα­γού­δι που μου τρα­γού­δη­σες …
Ανα­μνή­σεις και λύπη,
(Ήσουν) η σιω­πη­λή και πιστή μου αγάπη
Πάντα χα­μο­γε­λα­στή και ευ­χα­ρι­στώ τη ζωή γι αυτό.

Σε αγα­πού­σα τόσο πολύ, ήσουν τόσο όμορ­φη,
Πώς θες να σε ξε­χά­σω;
Εκεί­νη την εποχή η ζωή ήταν πιο όμορ­φη
Και ο ήλιος είναι πιο ζε­στός από σή­με­ρα.

Ήσουν η πιο γλυ­κιά μου φι­λε­νά­δα
Αλλά δεν με­τα­νιώ­νω.
Και το τρα­γού­δι που τρα­γου­δή­σα­τε
Πάντα, πάντα θα το ακούω.

Αυτό το τρα­γού­δι μου θυ­μί­ζει, πως
Με αγά­πη­σες και σ’ αγα­πού­σα
Και ζού­σα­με έτσι και οι δύο, αλλά…

Αλλά η ζωή χω­ρί­ζει αυ­τούς που αγα­πιού­νται
Σι­γά-σι­γά, αθό­ρυ­βα
Και η θά­λασ­σα σβή­νει στην άμμο
Τα βή­μα­τα των χα­μέ­νων ερα­στών.

Αυτό το τρα­γού­δι μου θυ­μί­ζει…

30 Μάη 2019

Μικρασιατική Εκστρατεία-Καταστροφή: απόρροια του μεγαλοϊδεατισμού της υποτελούς ελληνικής αστικής τάξης

Σαν σήμερα πριν 100 χρόνια στις 15 Μάη 1919, ύστερα από απόφαση του Ανωτάτου Συμμαχικού Συμβουλίου του Συνεδρίου των Παρισίων, αποβιβάζονται στη Σμύρνη τα πρώτα αγήματα του ελληνικού στρατού.
Ξεκινά η Μικρασιατική Εκστρατεία η οποία, 3 χρόνια αργότερα, οδήγησε στην Μικρασιατική Καταστροφή. Ο απολογισμός της τραγικός: 50.000 νεκροί, 75.000 τραυματίες. Κοντά 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να έρθουν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς, θύματα της πολιτικής του κεφαλαίου, που έχει τον πόλεμο στο αίμα του, αλλά που ρουφά το αίμα των λαών για τα συμφέροντά του.

Η Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή δεν είχε καμιά σχέση με το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών. Ήταν το αποτέλεσμα της συμμετοχής της άρχουσας τάξης της Ελλάδας στα ιμπεριαλιστικά σχέδια στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής, προκειμένου να προωθήσει μέσω αυτής της συμμετοχής στην πράξη τη στρατηγική της «Μεγάλης Ιδέας», δηλαδή της προσάρτησης εδαφών στην Ελλάδα και έτσι να ικανοποιηθούν τα συμφέροντα των Ελλήνων κεφαλαιοκρατών, τα οποία διαπλέκονταν μ' αυτά των τότε ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ιδιαίτερα της Αγγλίας. Και την πραγματοποίηση των οποίων επιδίωκαν, μέσω των αγγλικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων στην περιοχή.

Το αστικό κράτος φυσικά προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποκρύψει την ουσία, μιλώντας για ζητήματα «τακτικής» -που δήθεν ήταν υπεύθυνα, για το ότι δεν υπήρχε «εθνική ομόνοια», για τους απολίτιστους Τούρκους και πολλά ακόμη.
Ανατρέχοντας στο διαδίκτυο θα βρείτε τα πιο απίθανα «σενάρια» και πολεμικά ανακοινωθέντα, σκοταδιστικά –εθνικοφασιστικά κείμενα κλπ.
Μια από τα ίδια και τα επίσημα ετήσια αφιερώματα –συνήθως τον Αύγουστο. Παραθέτουμε ενδεικτικά κάποια βίντεο-«ντοκιμαντέρ» της κρατικής τηλεόρασης, με τις συνήθεις μισές αλήθειες, με πανομοιότυπους (παραπλανητικούς) τίτλους

Αντίστοιχα κι ο «Μικρασιάτης» …κάθε τόσο

Το ΚΚΕ

Από την πλευρά του το ΚΚΕ, είναι το μόνο Κόμμα που έχει σκάψει σε βάθος σχετικά με αίτια και τη χρονική στιγμή των γεγονότων.
Αναφέρουμε ενδεικτικά την παρέμβαση του βουλευτή Μανώλη Συντυχάκη στην εκδήλωση της Βουλής για την «Ημέρα Εθνικής Μνήμης για την καταστροφή του Μικρασιατικού Ελληνισμού», όπου μίλησε για «εγκληματική εθνικιστική πολιτικής των κυρίαρχων τάξεων Ελλάδας και Τουρκίας» και τόνισε ότι «η μεγαλύτερη εθνική καταστροφή» ήταν «το αποτέλεσμα της συμμετοχής της άρχουσας τάξης της χώρας στα ιμπεριαλιστικά σχέδια για να προωθήσει στην πράξη τη θεωρία της “μεγάλης ιδέας”, δηλαδή της προσάρτησης εδαφών στην Ελλάδα και έτσι να ικανοποιηθούν τα συμφέροντα των Ελλήνων κεφαλαιοκρατών, τα οποία διαπλέκονταν με αυτά των τότε ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ιδιαίτερα της Αγγλίας» και υπενθύμισε ότι «το ΚΚΕ είναι μοναδικό κόμμα που αντιτάχθηκε στον άδικο πόλεμο αψηφώντας τις διώξεις, τότε φυλακίσθηκε ολόκληρη η ΚΕ του ΚΚΕ και πολλά στελέχη του», ότι «το ΚΚΕ είναι το μοναδικό κόμμα που με ειλικρίνεια και συνέπεια στο πλευρό των προσφύγων και αντιπάλεψε το ρατσισμό και την ξενοφοβία».

Δείτε και την άκρως επίκαιρη τοποθέτηση του Γ. Λαμπρούλη (2016) Τότε η πλουτοκρατία μίλαγε για Μεγάλη Ιδέα, σήμερα μιλάει για ενεργειακό κόμβο

Από τη «Μεγάλη Ιδέα» στη Μικρασιατική Καταστροφή

Η Μικρασιατική Καταστροφή (Αύγουστος 1922) αποτελεί μια από τις πιο τραγικές στιγμές της Ιστορίας της Ελλάδας, τις συνέπειες της οποίας πλήρωσε ο λαός της. Είναι το αποτέλεσμα της συμμετοχής της άρχουσας τάξης της Ελλάδας στα ιμπεριαλιστικά σχέδια στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής, προκειμένου να προωθήσει μέσω αυτής της συμμετοχής στην πράξη τη θεωρία της «Μεγάλης Ιδέας», δηλαδή της προσάρτησης εδαφών στην Ελλάδα και έτσι να ικανοποιηθούν τα συμφέροντα των Ελλήνων κεφαλαιοκρατών, τα οποία διαπλέκονταν με αυτά των τότε ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ιδιαίτερα της Αγγλίας.
Η επίθεση του στρατού του Κεμάλ άρχισε στις 13 Αυγούστου 1922 στη γραμμή Αφιόν Καραχισάρ - Σμύρνη. Η ήττα είναι συντριπτική και ο ελληνικός στρατός αρχίζει την άτακτη υποχώρησή του. Ενα μήνα αργότερα οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη, που παραδίδεται στις φλόγες.

Είχε προηγηθεί η Μικρασιατική Εκστρατεία. Μια πολεμική ενέργεια, ενταγμένη στο διεθνές ιμπεριαλιστικό πλαίσιο, που διαμορφωνόταν με βάση τα αποτελέσματα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Η ελληνική αστική τάξη προσπάθησε τότε να εξαργυρώσει τη συμμετοχή του κράτους της στον Α΄ Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, αλλά και να επωφεληθεί από τη συμμαχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία), προβάλλοντας τις εδαφικές της αξιώσεις στο μεταπολεμικό ενδοϊμπεριαλιστικό παζάρι για τη διανομή των αγορών. Μάλιστα, η κυβέρνηση Βενιζέλου προσέβλεπε σε ενίσχυση των αξιώσεών της, λόγω και της συμμετοχής του ελληνικού στρατού στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία κατά της επαναστατικής Ρωσίας.

Οι νικήτριες στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ιμπεριαλιστικές χώρες της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία) επιβουλεύονταν τα πετρέλαια της Μοσούλης και, επομένως, ήθελαν να εδραιώσουν τις θέσεις τους και στην περιοχή του οθωμανικού κράτους. Γεγονός που συνεπαγόταν και ενέργειες για το διαμελισμό του. Γι' αυτό το σκοπό χρησιμοποίησαν και τον ελληνικό στρατό. Ταυτόχρονα, το εθνικοαπελευθερωτικό, αστικοδημοκρατικό επαναστατικό κίνημα στην Τουρκία, με επικεφαλής τον Μουσταφά Κεμάλ, συγκροτεί κυβέρνηση στην Άγκυρα στις 23 Απρίλη του 1920 και έρχεται σε πλήρη ρήξη με τον σουλτάνο. Τα ιμπεριαλιστικά κράτη, αντιλαμβανόμενα ότι ο σουλτάνος δεν είναι σε θέση να τσακίσει την επανάσταση, βάζουν μπρος το στρατιωτικό σχέδιο, με κύρια δύναμη τον ελληνικό στρατό, αλλά και τα δικά τους στρατεύματα. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Κεμάλ δεν φέρνουν αποτέλεσμα. Ετσι, στις 10 Αυγούστου 1920, υπογράφεται στις Σέβρες της Γαλλίας η ομώνυμη Συνθήκη.

Με τη Συνθήκη των Σεβρών, η έκταση της Τουρκίας ελαττωνόταν έως το ένα πέμπτο. Η Συρία, η Παλαιστίνη, η Μεσοποταμία και η Χατζάζη κηρύσσονταν τυπικά ανεξάρτητα κράτη. Και λέμε τυπικά, γιατί ουσιαστικά γίνονταν αποικίες - προτεκτοράτα, η πρώτη της Γαλλίας και οι άλλες της Μεγάλης Βρετανίας, μιας και τα κράτη αυτά, σύμφωνα με το άρθρο 22 της Συνθήκης, κρίνονταν μη ικανά για αυτοκυβέρνηση. Η Τουρκία έχανε κάθε επικυριαρχία πάνω στην Αίγυπτο, η οποία γινόταν προτεκτοράτο της Μεγάλης Βρετανίας, στην οποία παραχωρούνταν επίσης η Κύπρος, το Σουδάν καθώς και τα δικαιώματα της Τουρκίας στη ναυσιπλοΐα του Σουέζ. Αναγνωριζόταν το προτεκτοράτο της Γαλλίας στο Μαρόκο και την Τυνησία και η Λιβύη παραχωρούνταν στην Ιταλία.

Επιπλέον, τα τρία ισχυρά καπιταλιστικά κράτη (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία), με ιδιαίτερη συμφωνία μοίραζαν μεταξύ τους σε «σφαίρες επιρροής» και ό,τι απέμεινε ακόμα από την Τουρκία, με πρόσχημα να τη βοηθήσουν ν' αναπτύξει τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της.

Με τη Συνθήκη των Σεβρών, στην Ελλάδα παραχωρούνταν η Δυτική και Ανατολική Θράκη έως τη γραμμή Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη και τα νησιά Ιμβρος και Τένεδος καθώς και η Σμύρνη με την ενδοχώρα της, όπου τυπικά αναγνωριζόταν η τουρκική κυριαρχία με το να κυματίζει η οθωμανική σημαία στα φρούρια της πόλης.
Η Κωνσταντινούπολη αναγνωριζόταν πρωτεύουσα του τουρκικού κράτους, υπό την αίρεση των συμμάχων, για την περίπτωση που η Τουρκία δεν θα τηρούσε τα συμφωνημένα. Τα Στενά των Δαρδανελίων κηρύσσονταν ουδέτερη και αφοπλισμένη ζώνη.
Η Συνθήκη των Σεβρών αφόπλιζε την Τουρκία και άφηνε ελεύθερη τη δίοδο των Στενών, εκτός από τα πολεμικά και τα εμπορικά πλοία, πράγμα που έθετε κάτω από τον έλεγχο της Αγγλίας και της Γαλλίας το εμπόριο και την ασφάλεια των χωρών της Μαύρης Θάλασσας.
Η κυβέρνηση Βενιζέλου ανέλαβε τη δράση για την επιβολή της συγκεκριμένης Συνθήκης, η οποία απορρίφθηκε από την κυβέρνηση Κεμάλ. Ετσι, γενικεύτηκε, ουσιαστικά, ο πόλεμος στο μέτωπο της Μικράς Ασίας, ο οποίος τυπικά ξεκίνησε το Μάη του 1919.
Στις 2 Μάη (15 με το νέο ημερολόγιο) 1919, ελληνικά στρατεύματα είχαν αποβιβαστεί στη Σμύρνη ύστερα από απόφαση του Ανωτάτου Συμμαχικού Συμβουλίου του Συνεδρίου των Παρισίων. Η εκστρατεία είχε ξεκινήσει. Το τραγικό της τέλος, όμως, ήταν προδιαγεγραμμένο.

Οι σύμμαχοι

Από τις 7|20 Οκτώβρη 1921, η Γαλλία είχε αποφασίσει την αποχώρηση των δυνάμεών της από την Κιλικία και αναγνώρισε ως νόμιμη κυβέρνηση της Τουρκίας αυτήν του Κεμάλ. Η μεταστροφή της Γαλλίας συνδεόταν άμεσα με την προσπάθειά της να προσεταιριστεί την Τουρκία, διαρρηγνύοντας έτσι τις σχέσεις της τελευταίας με τη Σοβιετική Ρωσία, όπως επέβαλλαν τα συμφέροντα του γαλλικού κεφαλαίου. Η προσπάθεια ήταν πράγματι επιτυχής. Την περίοδο Οκτώβρη 1921 - Μάρτη 1922, οι διπλωματικές επαφές της κυβέρνησης Γούναρη στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με σκοπό την οικονομική ή στρατιωτική ενίσχυση των ελληνικών δυνάμεων, απέβησαν άκαρπες, ακόμα και από την πλευρά της Μ. Βρετανίας, η οποία έως τότε υποστήριζε τις ελληνικές αξιώσεις.

Το Μάρτη 1922 πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι η Διασυμμαχική Συνδιάσκεψη των Τριών Δυνάμεων (Αγγλία - Γαλλία - Ιταλία), που αποφάσισε να διαβιβάσει στην Ελλάδα και την Τουρκία προτάσεις ανακωχής. Η συνδιάσκεψη έγινε εν μέσω αγγλογαλλικών συγκρούσεων για τον έλεγχο των Στενών, που η Αγγλία προσπαθούσε να διατηρήσει.

Η Συνδιάσκεψη κατέληξε σε κείμενο πρότασης ανακωχής που θα διαρκούσε τρεις μήνες. Προέβλεπε εδαφικές παραχωρήσεις από την Ελλάδα, καθώς ο στρατός έπρεπε να αποχωρήσει όχι μόνο από την περιοχή της Σμύρνης, αλλά και από μεγάλο τμήμα της Ανατολικής Θράκης, ενώ περιλάμβανε μόνο γενικές αρχές όσον αφορά την προστασία των χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας και της μουσουλμανικής μειονότητας στην Ελλάδα. Η πρόταση έγινε αποδεκτή από την ελληνική κυβέρνηση, όμως δεν έγινε αποδεκτή από τον Κεμάλ, ο οποίος ζητούσε την αποχώρηση του ελληνικού στρατού αμέσως μετά την υπογραφή της ανακωχής.

Στις 3|16 Απρίλη 1922, ο Γούναρης ειδοποίησε από τη Γενεύη το υπουργείο Εξωτερικών ότι επίκειται αποχώρηση και των ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων. Η αποχώρηση του γαλλικού και ιταλικού στρατού δεν τροποποίησε μόνο το συσχετισμό δυνάμεων, αλλά συνοδεύτηκε και με την τροφοδοσία των δυνάμεων του Κεμάλ με σημαντικό οπλισμό.

Η καταστροφή

Στις 3|16 Μάη 1922 η κυβέρνηση Γούναρη παραιτήθηκε, παρότι εξασφάλισε οριακή ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή. Η κυβέρνηση που σχηματίστηκε, από τον αρχηγό της αντιπολίτευσης Ν. Στράτο, δεν κατόρθωσε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης και έτσι στις 9|22 Μάη του 1922 ψηφίστηκε πρωθυπουργός ο Πρωτοπαπαδάκης, αποτελώντας πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης των Γούναρη και Στράτου. Στο μεταξύ, η κατάσταση του ελληνικού στρατού ήταν εξαιρετικά άσχημη, αφού το ηθικό του, όπως αναφέρει η σχετική Ιστορία του ΓΕΣ, «υπέστη διάβρωσιν και μείωσιν (...) Είχε πλέον εδραιωθή η πεποίθησις (...) ότι αι ταλαιπωρίαι, οι κίνδυνοι, οι μόχθοι και αι θυσίαι απέβαινον άκαρποι...»¹.

Εκείνη την εποχή, όπως υποστηρίζει ο Κορδάτος, Σοβιετικός αντιπρόσωπος της Κομμουνιστικής Διεθνούς και του υπουργείου Εξωτερικών και Στρατιωτικών της ΕΣΣΔ ήρθε στην Ελλάδα με σουηδικό διαβατήριο και ζήτησε συνάντηση με τον Γραμματέα του Κόμματος. Ο Σοβιετικός αντιπρόσωπος κατέθεσε μια πρόταση ειρήνευσης με ταυτόχρονη αυτονόμηση της περιοχής της Μικράς Ασίας. Για την υποστήριξή της, η ΕΣΣΔ ήταν πρόθυμη να σταματήσει κάθε μορφή υποστήριξης προς τον Κεμάλ. Οι λόγοι που επέβαλαν αυτήν την πρόταση από την ΕΣΣΔ ήταν, κατά τον Σοβιετικό αντιπρόσωπο, οι παρασκηνιακές συνεννοήσεις ανάμεσα στον Κεμάλ και το βρετανικό και το γαλλικό ιμπεριαλισμό, μέρος των οποίων αφορούσε την εκδίωξη των ελληνικών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Στη βάση της συγκεκριμένης πρότασης ο Γ. Κορδάτος συναντήθηκε με τον Ν. Στράτο².

Αν και δεν υπάρχει άλλη ιστορική πηγή που να αναφέρει τις συγκεκριμένες συναντήσεις και το περιεχόμενο των συζητήσεων, ένα άρθρο του Κορδάτου στον «Ριζοσπάστη» τις ίδιες μέρες φαίνεται ότι επιβεβαιώνει τη σοβιετική διπλωματική κινητικότητα:
«Μια μόνη σωτηρία υπάρχει. Να στραφούμε προς την Μόσχαν. Μάλιστα εις την σοβιετικήν Μόσχαν και να αναθέσουμε εις την σοβιετικήν κυβέρνησιν να μας βγάλη από το αδιέξοδον. Τα υψηλά και μεγάλα ιδανικά του Κομμουνισμού και της Ρωσσικής Επαναστάσεως εγγυώνται εις όλους τους λαούς την πλέον αμερόληπτον απονομή του δικαίου. Η Μόσχα ως διαιτητής μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος είνε η μόνη διέξοδος (...) Εάν υπάρχη ακόμη καιρός για να προλάβωμεν την επερχόμενην θύελλαν και καταστροφήν, εάν εις τους αστούς κυβερνώντας πολιτικούς υπάρχη ίχνος πολιτικής φρονήσεως θα εγκολπωθούν το σύνθημά μας, προς την Μόσχαν»³.
Η συγκεκριμένη πρόταση δεν υιοθετήθηκε και λίγο αργότερα άρχισαν οι διωγμοί των στελεχών του ΣΕΚΕ (Κ).
Στις 13|26 Αυγούστου άρχισε η αντεπίθεση του Κεμάλ και την επόμενη μέρα η υποχώρηση του ελληνικού στρατού, που γρήγορα μετατράπηκε σε άτακτη φυγή. Φεύγοντας ασύντακτοι έκαιγαν και κατέστρεφαν χωριά⁴.

Στις 26 Αυγούστου|8 Σεπτέμβρη οι ελληνικές δυνάμεις αποχώρησαν από τη Σμύρνη, ενώ στις 27 Αυγούστου|9 Σεπτέμβρη μπήκε στην πόλη ο τουρκικός στρατός. Την ίδια μέρα ο Μεταξάς έγραψε στην εφημερίδα «Χρονικά» ότι υπεύθυνοι της ήττας ήταν οι κομμουνιστές⁵. Τα ίδια είχε γράψει δύο μέρες νωρίτερα και η εφημερίδα «Καθημερινή», ενώ νωρίτερα έκανε λόγο για συνεργασία Βουλγάρων κομμουνιστών, κεμαλικών και Ελλήνων κομμουνιστών⁶.

Την επόμενη μέρα, ο «Ριζοσπάστης» δημοσιοποίησε την κοινή ανακοίνωση του ΣΕΚΕ (Κ) και της ΓΣΕΕ:

«Η χώρα αντιμετωπίζει σήμερον δεινήν κατάστασιν, στρατιωτικήν, πολιτικήν, οικονομικήν, κοινωνικήν, διεθνή, της οποίας θύμα είναι η μεγάλη πλειοψηφία του εργαζόμενου λαού.
Τας συμφοράς της παράφρονος επιχειρήσεως του Σαγγαρίου, η οποία εστοίχισεν την ζωήν εις δεκάδας χιλιάδας εργατών και χωρικών, επηκολούθησεν η τελευταία συμφορά του μετώπου, της οποίας η συνέπεια δεν ήταν μόνο ο άδικος θάνατος χιλιάδων Ελλήνων στρατιωτών, αλλά και οι κίνδυνοι που εδημιουργήθησαν εις τους δυστυχείς ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, κίνδυνοι ριζικής εξοντώσεως (...) Το Σοσιαλιστικόν Εργατικόν Κόμμα (Κομμουνιστικόν) και η Γενική Συνομοσπονδία της Ελλάδος φρονούν ότι η χώρα δεν δύναται να συνέλθη εκ της κρίσεως την οποίαν τα επελθόντα εξ αιτίας της ακολουθηθείσης μέχρι τούδε πολιτικής γεγονότα εδημιούργησαν εάν δεν πραγματοποιηθούν αμέσως και άνευ αναβολής τα κάτωθι υποδεικνυόμενα μέτρα:
1) Γενική αποστράτευσις.
2) Γενική αμνηστία όλων των πολιτικών και στρατιωτικών αδικημάτων.
3) Αποζημίωσις των αποστρατευμένων εφέδρων, των χηρών και ορφανών του πολέμου και των τραυματιών και των αναπήρων δι' ειδικής βαρύτατης φορολογίας των εκ του πολέμου πλουτισάντων.
4) Αμεσος παραχώρησις των τσιφλικιών εις τους καλλιεργητάς των.
5) Διάλυσις της μηδέν πλέον εκπροσωπούσης εθνοσυνελεύσεως και άμεσος διενέργεια εκλογών επί τη βάσει του συστήματος της αναλογικής αντιπροσωπείας, του μόνου δυνάμενου να δώση διέξοδον εις τα πολιτικά πάθη, να ισορροπήση τας αντιμαχόμενας πολιτικάς δυνάμεις και να εξασφαλίση εις τας εργαζόμενας τάξεις την εν τω κοινοβουλίω εκπροσώπησίν των. 6) Αμεσος και πλήρης αποκατάστασις των συνταγματικών ελευθεριών, καταργουμένης της λογοκρισίας και της απαγορεύσεως των πολιτικών συγκεντρώσεων. 7) Αμεσος αποφυλάκισις όλων των αδίκως καταδικασθέντων αγωνιστών της εργατικής τάξεως»⁷.

Η Σμύρνη στις φλόγες

Στις 31 Αυγούστου|13 Σεπτέμβρη η Σμύρνη παραδόθηκε στις φλόγες, ενώ χιλιάδες, ξεριζωμένοι πια, είχαν φύγει και συνέχιζαν να φεύγουν προς την Ελλάδα, με όποια μέσα μπορούσαν, για ν' αποφύγουν τη σφαγή. Η ισχυρή ναυτική δύναμη (τουλάχιστον 21 αμερικανικών, αγγλικών και γαλλικών πολεμικών πλοίων), που βρισκόταν αγκυροβολημένη στο λιμάνι της Σμύρνης, όχι μόνο δεν έκανε τίποτα για να αποτρέψει την καταστροφή της πόλης και των κατοίκων της, αλλά αντιθέτως:

«Μέσα στα πολεμικά οι μπάντες παίζανε εμβατήρια (...) για να μην φτάνουν ίσαμε τ' αυτιά των πληρωμάτων οι κραυγές της οδύνης και οι επικλήσεις του κόσμου (...) Μία, μόνο μία κανονιά, μια διαταγή έφτανε για να διαλύσει όλα κείνα τα μαινόμενα στίφη. Κι η κανονιά δε ρίχτηκε κι η εντολή δε δόθηκε. Μόνο χτυπούσαν με λοστούς τα χέρια των αμοίρων Μικρασιατών, που κατάφερναν να φτάσουν ως τα καράβια τους, τους περίχυναν με ζεματιστά νερά και τους πετούσαν πίσω στη θάλασσα...»⁸.

Ακόμα:
«Τα πληρώματα των εν Σμύρνη ναυλοχούντων πολεμικών των απέκοπτον τας χείρας και έθραυον τας κεφαλάς των δυστυχών εκείνων Ελλήνων, που ενόμιζαν ότι ημπορούσαν, αποφεύγοντες την τουρκικήν μάχαιραν, να εύρουν άσυλον και προσωρινήν φιλοξενίαν εις τα πολεμικά σκάφη»⁹.

Στην Αθήνα

Και ενώ συνέβαιναν αυτά, στις 10|23 Σεπτέμβρη ο φρούραρχος Αθηνών αποπειράθηκε να αποσπάσει τα ηγετικά στελέχη του ΣΕΚΕ (Κ) από τις φυλακές Συγγρού και να τα εκτελέσει¹⁰, αλλά ο διευθυντής των φυλακών δεν παρέδωσε τους κρατούμενους.
Στις 11|24 Σεπτέμβρη εκδηλώθηκε κίνημα στις ναυτικές και στρατιωτικές δυνάμεις που είχαν συγκεντρωθεί στη Χίο και τη Μυτιλήνη. Στις 13|26 Σεπτέμβρη, τα τμήματα του στρατού που ήταν προσκείμενα στους κινηματίες έφτασαν στο Λαύριο και από εκεί έστειλαν τελεσίγραφο στην Αθήνα. Στις 14|27 Σεπτέμβρη πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα κίνημα υπό τον Θ. Πάγκαλο, ο οποίος συνέλαβε εκατοντάδες οπαδούς του βασιλιά, με σκοπό να τους τουφεκίσει. Την ίδια μέρα, παραιτήθηκε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ανέλαβε ο Γεώργιος Β΄, ενώ την επομένη μπήκαν στην Αθήνα τα στρατεύματα που βρίσκονταν στο Λαύριο και την εξουσία ανέλαβαν οι Γονατάς - Πλαστήρας - Φωκάς, ηγέτες του στρατιωτικού κινήματος. Στις 17|30 Σεπτέμβρη ο Κωνσταντίνος εγκατέλειψε τη χώρα, ενώ σχηματίστηκε κυβέρνηση με προσωρινό πρωθυπουργό τον Σωτήριο Κροκιδά. Στις 26 Σεπτέμβρη|9 Οκτώβρη κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος και 4 μέρες αργότερα η κυβέρνηση αποδέχτηκε την ανακωχή των Μουδανιών. Στη βάση της Συνθήκης ο ελληνικός στρατός υποχρεώθηκε να αποχωρήσει και από την Ανατολική Θράκη.

Οι συνέπειες της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής ήταν τραγικές για τον μάχιμο και τον άμαχο πληθυσμό. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΓΕΣ, οι απώλειες του ελληνικού στρατού στα χρόνια 1919 - 1922 ήταν 24.200 νεκροί, 49.000 «τραυματίες και αποβιώσαντες» και 18.000 αγνοούμενοι. Σύνολο απωλειών 91.200¹¹. Οσον αφορά τον άμαχο πληθυσμό, παρότι οι απώλειες είναι αδύνατο να υπολογιστούν με ακρίβεια, ωστόσο μετριούνταν σε εκατοντάδες χιλιάδες¹². Χιλιάδες ήταν επίσης οι αγνοούμενοι. Περίπου 1.500.000 ήταν εκείνοι που έγιναν πρόσφυγες¹³.

Η δίκη των έξι

Η όξυνση των αντιθέσεων του αστικού πολιτικού συστήματος, αλλά και η προσπάθεια να καταλαγιάσει η λαϊκή αγανάχτηση συνεχίστηκαν με την παραπομπή σε δίκη οκτώ ηγετικών παραγόντων της βασιλόφρονης παράταξης, που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τη Μικρασιατική Εκστρατεία (Δ. Γούναρης, Ν. Στράτος, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Ν. Θεοτόκης, Γ. Μπαλτατζής και Γ. Χατζανέστης, ο υποναύαρχος Μιχαήλ Γούδας και ο υποστράτηγος Ξενοφών Στρατηγός), παρότι υπεύθυνες ήταν εξίσου και οι δύο αστικές πλευρές. Στις 24 Οκτώβρη|6 Νοέμβρη παραπέμφθηκαν σε έκτακτο στρατοδικείο. Στις 31 Οκτώβρη|13 Νοέμβρη ξεκίνησε η δίκη στο κτίριο της Βουλής (σημερινή Παλιά Βουλή) και στις 15|28 Νοέμβρη εκδόθηκε η απόφαση του στρατοδικείου, με την οποία καταδικάστηκαν σε θάνατο και την ίδια μέρα εκτελέστηκαν, παρά τις έντονες αντιδράσεις της Μ. Βρετανίας, οι έξι πρώτοι. Γι' αυτό και η δίκη έχει επικρατήσει στην ιστοριογραφία να ονομάζεται «δίκη των έξι». Οι δύο τελευταίοι καταδικάστηκαν σε ισόβια.

Η διαχείριση από τη βενιζελική παράταξη των συνεπειών της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης που ξέσπασε από τη στρατιωτική ήττα της Μικρασιατικής Εκστρατείας, αλλά και η αδυναμία του ΣΕΚΕ (Κ) να στρέψει τη λαϊκή αγανάχτηση εναντίον του συνόλου των αστικών πολιτικών δυνάμεων και της αστικής εξουσίας, επέτρεψε στην τελευταία να ανασυνταχθεί και να θωρακιστεί, συντηρώντας την επιρροή των αστικών πολιτικών δυνάμεων στους κόλπους των εργατικών και λαϊκών μαζών. Αργότερα ο Νίκος Ζαχαριάδης εκτίμησε ότι:
«Ο οπορτουνισμός, που δεν πιστεύει στη δυνατότητα μιας ανεξάρτητης προλεταριακής πολιτικής και λύσης της κρίσης, εγκαταλείπει την πολιτική πρωτοβουλία στα "προοδευτικά" αστικά κόμματα και δένει την εργατική τάξη και το επαναστατικό κίνημα στην ουρά της αστικής δημοκρατίας, διατυπώνοντας τη θεωρία "το κόμμα έχει ανάγκην μακράς νομίμου υπάρξεως", δηλ. πρέπει να μείνει έξω από την πολιτική ζωή και δράση της χώρας. Αυτό και εφαρμόζει, ενώ η αστική τάξη πραγματοποιεί τη "δημοκρατική" μεταβολή, καλμάρει το λαϊκό επαναστατικό κίνημα με μικρές παραχωρήσεις και ξεπερνά έτσι τη βαθειά επαναστατική κρίση»¹⁴.

Για ύπαρξη επαναστατικής κατάστασης εκείνη την περίοδο έκανε λόγο και ο Νίκος Μπελογιάννης, ο οποίος έγραψε:

«Ο λαός και κυρίως τα λείψανα του στρατού, που γύριζαν από το μέτωπο, ήταν απόλυτοι κύριοι της κατάστασης και το μίσος για τους υπεύθυνους πλημμύριζε ασυγκράτητα τα στήθια τους. Ο κρατικός μηχανισμός είχε παραλύσει κι η εξουσία "περπατούσε στους δρόμους". Χωρίς μεγάλες δυσκολίες θα μπορούσε να την πάρει στα χέρια του ένα επαναστατικό κόμμα του προλεταριάτου, ένα κόμμα του λαού έμπειρο και με αρχηγούς ποτισμένους από το παράδειγμα και τα διδάγματα της ρώσικης επανάστασης...»¹⁵.

Η εκτίμηση για ύπαρξη ή όχι επαναστατικής κατάστασης στην Ελλάδα το 1922 απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.

(Τα στοιχεία για το αφιέρωμα αντλήθηκαν κατά κύριο λόγο από το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, τόμος Α2).

Παραπομπές

1.       Συλλογικό, «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», τόμ. ΙΕ΄, εκδ. «Εκδοτική Αθηνών», Αθήνα, 1978, σελ. 201.
2.       Γιάνης Κορδάτος, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμ. ΧΙΙΙ, εκδ. «20ός αιώνας», Αθήνα, 1959, σελ. 566 - 568.
3.       «Ριζοσπάστης», 20-5-1922.
4.       Γιάνης Κορδάτος, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμ. ΧΙΙΙ, εκδ. «20ός αιώνας», Αθήνα, 1959, σελ. 577.
5.       Γιάνης Κορδάτος, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμ. ΧΙΙΙ, εκδ. «20ός αιώνας», Αθήνα, 1959, σελ. 575 και Αλέξανδρος Κοτζιάς, «Η δίκη των έξι», εκδ. ΔΟΛ, χ.χ., σελ. 19.
6.       Γιάνης Κορδάτος, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμ. ΧΙΙΙ, εκδ. «20ός αιώνας», Αθήνα, 1959, σελ. 575 - 576. Με την προπαγάνδα του «κεμαλομπολσεβικισμού» η αστική τάξη προσπαθεί μέχρι σήμερα να αποκρύψει τις ευθύνες της για τη Μικρασιατική Καταστροφή, καλλιεργώντας ταυτόχρονα τον αντικομμουνισμό.
7.       «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», τόμ. 1ος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1974, σελ. 250, 252 - 253.
8.       Διδώ Σωτηρίου, «Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο», εκδ. «Κέδρος», Αθήνα, 1975, σελ. 96. Σημειώνεται ότι σε αντίθεση με τη στάση των Αγγλογάλλων και των Αμερικανών, ήταν η στάση των Σοβιετικών στην Κοτύωρα του Πόντου. Αναφέρει ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος: «Οι "άθεοι" Μπολσεβίκοι, εν αντιθέσει προς ό,τι δεν έπραξαν αι "χριστιανικαί" Δυνάμεις της Δύσεως διά του κολοσσιαίου αυτών στόλου κατά την εν μηνί Αυγούστω 1922 πυρπόλησιν και σφαγήν της Σμύρνης (...) περισυνέλεξαν όλον τον χριστιανικόν εκείνον κόσμον» και τον μετέφεραν με ασφάλεια στην Τραπεζούντα (Διδώ Σωτηρίου, «Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο», εκδ. «Κέδρος», Αθήνα, 1975, σελ. 90).
9.       Οπως παρατίθεται στο Γιάνης Κορδάτος, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμ. ΧΙΙΙ, εκδ. «20ός αιώνας», Αθήνα, 1959, σελ. 577.
10.    Νίκος Ψυρούκης, «Η Μικρασιατική Καταστροφή 1918 - 1923», εκδ. «Επικαιρότητα», Αθήνα, 1975, σελ. 183.
11.    ΓΕΣ|ΔΙΣ, «Η υγειονομική υπηρεσία του στρατού κατά την Μικρασιατικήν εκστρατείαν, 1919 - 1922», Αθήνα, 1968 (1990), όπως παρατίθεται στο Συλλογικό, «Ιστορία των Ελλήνων», τόμ. 15ος, εκδ. «Δομή», Αθήνα, χ.χ., σελ. 235.
12.    Οι σχετικές εκτιμήσεις παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ τους. Ο Α. Α. Πάλλης αναφέρει ότι «για τον αριθμό των ατόμων που χάθηκαν στα ενδότερα της Μικράς Ασίας και του Πόντου κατά την τραγική αυτή περίοδο δεν υπάρχουν, φυσικά, ακριβείς στατιστικές, αλλ' ο αριθμός μπορεί να υπολογιστεί σε τουλάχιστο 640.000». Αλλες εκτιμήσεις κάνουν λόγο από 300.000 νεκρούς (Σπ. Μαρκεζίνης) έως και 1.000.000 (Ι. Καψής). (Συλλογικό, «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», τόμ. ΙΕ, εκδ. «Εκδοτική Αθηνών», Αθήνα, 1978, σελ. 246 - 247.
13.    Σύμφωνα με την Απογραφή του 1928, οι πρόσφυγες ήταν 1.221.849. Ωστόσο, σε αυτόν τον αριθμό δεν συμπεριλαμβάνονται: Οσοι πέθαναν από φυσικά αίτια ή από τις κακουχίες τα πρώτα χρόνια της λεγόμενης αποκατάστασης των προσφύγων (σύμφωνα με την Κοινωνία των Εθνών, το ποσοστό θνησιμότητας στους πρόσφυγες την πρώτη χρονιά μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα έφτασε το 20% σε ορισμένες περιπτώσεις). Ακόμα, όσοι ήρθαν στην Ελλάδα αλλά μετανάστευσαν στη συνέχεια και οι οποίοι υπολογίζονται σε αρκετές δεκάδες χιλιάδες (Αλέξανδρος Α. Πάλλης, «Φυλετικές μεταναστεύσεις στα Βαλκάνια και διωγμοί του ελληνισμού (1912 - 1924)» στο «Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών», τόμ. 1ος, 1977, σελ. 78 - 79 και Αναστάσης Γκίκας, «Ρήξη και Ενσωμάτωση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2010, σελ. 269 - 274).
14.    Νίκος Ζαχαριάδης, «Θέσεις για την ιστορία του ΚΚΕ», εκδ. «Γνώσεις», Αθήνα, χ.χ., σελ. 31.
15.    Νίκος Μπελογιάννης, «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1998, σελ. 187.

Δείτε & Μικρασιατική Καταστροφή

Το ΚΚΕ

Το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ) όχι μόνο καταγγέλλει τη Συνθήκη, αλλά προειδοποιεί το λαό για τους κινδύνους που περικλείει για νέους πολέμους, αλλά και ποια θα ήταν η πραγματική ειρήνη που ποθούσε ο λαός. Δίνουμε, λοιπόν, ολόκληρο το κείμενο της ανακοίνωσης του Κόμματος, χωρίς άλλο σχολιασμό, ένα όχι πολύ γνωστό ιστορικό ντοκουμέντο από τα «Επίσημα Κείμενα του ΚΚΕ», τόμος πρώτος, σελ. 104-110.
Είναι δε τόσο αναλυτική και κατατοπιστική, ώστε ο αναγνώστης να μπορεί εύκολα να βγάλει συμπεράσματα για το συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά και, τηρουμένων των αναλογιών, να συνειδητοποιήσει την ορθότητα των εκτιμήσεων και προβλέψεων του ΚΚΕ και για το σήμερα που η ευρύτερη περιοχή μας αποτελεί πεδίο ιμπεριαλιστικών πολεμικών συγκρούσεων, με την κυβέρνηση και την άρχουσα τάξη της Ελλάδας να συμμετέχουν ενεργά στα τυχοδιωκτικά σχέδια της ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων.

Προκήρυξις του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος

Προς τους εργάτας
και χωρικούς της Ελλάδος
Η ειρήνη που εορτάζουν οι αστοί
και η ειρήνη που θέλει ο λαός
Ελληνες εργάται και χωρικοί!
Σύντροφοι προλετάριοι!

Η κυβερνώσα αστική τάξις επωφελείται της υπογραφής της ειρήνης με την Τουρκίαν για να παρασύρη τας εργαζομένας λαϊκάς μάζας εις σωβινιστικάς και πατριωτικάς εορτάς. Η αστική τάξις της χώρας έχει συμφέρον και αυτήν την φοράν, περισσότερον από κάθε άλλην, να εξαπατήση τον λαόν, τας εργαζομένας τάξεις της χώρας, κολακεύουσα το εθνικόν αίσθημα αυτών, το οποίον οι πολιτευταί, τα σχολεία, οι παπάδες και οι στρατιωτικοί καταλλήλως διέστρεψαν εις έναν στενόν σωβινισμόν, εις μίσος τυφλόν κατά των αδελφών των, των εργατών και των χωρικών των άλλων χωρών της Βαλκανικής. Εχει συμφέρον να εξαπατήση και πάλιν τας εργαζομένας τάξεις της χώρας, με το πρόσχημα μιας δήθεν οριστικής ειρήνης, με το επιχείρημα του «διπλασιασμού της πατρίδος» και της απελευθερώσεως των «υποδούλων αδελφών».

Εχει ακόμη συμφέρον να εξαπατήση διά μίαν ακόμη φοράν τον λαόν, διά να δικαιολογήση παν ό,τι εναντίον του ιδίου λαού διεπράχθη, διά να υποκλέψη την ψήφον του αύριον και να νομιμοποιήση την εγκληματικήν πολιτικήν, την οποίαν επί οκτώ χρόνια τώρα εφαρμόζει, την πολεμικήν πολιτικήν, την οποίαν εν ονόματι δήθεν της εθνικής απελευθερώσεως οργάνωσε, την πολιτικήν της τρομοκρατίας και δικτατορίας, την οποίαν εν ονόματι δήθεν των εθνικών ζητημάτων εφήρμοσεν. Εχει τέλος συμφέρον η αστική τάξις διά να εξοφλήση άπαξ διά παντός με τας ευθύνας της διά την καταστροφήν και την δυστυχίαν εις την οποίαν εξέθεσε την χώραν, διά να δικαιολογήση τα άνομα κέρδη και τας ανόμους κατά τον πόλεμον κτηθείσας περιουσίας, διά να αποτρέψη την προσοχήν του λαού από την αθλιότητα που τον μαστίζει και διά ν' απομακρύνη την σκέψιν του από τους νέους πολέμους που παρασκευάζει, από τα νέα πραξικοπήματα που βυσσοδομεί κατά της ελευθερίας του και κατά της ζωής του.
Αλλά ποία υπήρξεν αυτή η ειρήνη, όπως τι ήτο ο διεξαχθείς πόλεμος εις τον οποίον ανεμείχθη η Ελλάς και όλος σχεδόν ο κόσμος, το Κόμμα μας, το Σοσιαλιστικόν Εργατικόν Κόμμα, το κόμμα που αγωνίζεται διά την αφύπνισιν, την οργάνωσιν και την απελευθέρωσιν από τον ζυγόν της κεφαλαιοκρατίας του προλεταριάτου της χώρας μας, εγκαίρως προείδε και εγκαίρως κατήγγειλε. Παρά τα πιεστικά μέτρα που μετήλθεν εναντίον του Κόμματος και ολοκλήρου της εργατικής και αγροτικής τάξεως η κυβερνώσα τάξις, παρά την τρομοκρατίαν και τα μέτρα τα οποία έλαβεν εναντίον του και τα οποία εστοίχισαν εις αυτό όχι ολίγα θύματα, το Σοσιαλιστικόν Εργατικόν Κόμμα, το οποίον προείδε τον παγκόσμιον πόλεμον και εχαρακτήρισεν αυτόν ανταξίως των ιμπεριαλιστικών και ληστρικών του σκοπών, δεν ηπατήθη, ούτε ως προς την ειρήνην, η οποία ηδύνατο να προκύψη δι' όλας τας χώρας και δι' όλους τους λαούς, ούτε ειδικώς διά την ειρήνην, η οποία θα προέκυπτε διά τον λαόν της Ελλάδος.

Πράγματι αι συνθήκαι τας οποίας συνήψαν οι ιμπεριαλισταί της Ευρώπης εις Βερσαλλίας, το Νεϊγύ και τη Σεβρ, ουδέν άλλο αποτελούν ή την επίσημον σφράγισιν της απάτης και της εκμεταλλεύσεως των λαών, τους οποίους παρέσυραν εις τον πόλεμον. Υπό το πρόσχημα της Κοινωνίας των Εθνών και την κατασυντριβή του γερμανικού μιλιταρισμού και της αυτοκρατορίας των Χοεντζόλερν και των Αψβούργων, οι ιμπεριαλισταί της Αγγλίας έδεσαν με νέα δεσμά τους λαούς και απέδειξαν τας εγκληματικάς και ληστρικάς προθέσεις των. Το δήθεν δόγμα των περί ελευθέρας διαθέσεως των εθνών και ελευθέρας αναπτύξεως των μικρών λαών κατεκουρέλιασαν αυτοί οι ίδιοι, οι οποίοι εξακολουθούν ακόμη να διατηρούν υπό την κατοχήν των την Ιρλανδίαν, την Αίγυπτον, τας Ινδίας, την Συρίαν, την Μεσοποταμίαν, την Παλαιστίνην, την Κύπρον και πολλά ακόμη εδάφη της τουρκικής αυτοκρατορίας, τα οποία εκμεταλλεύονται, οι οποίοι, είναι γνωστόν, εγκατέστησαν πολιτικόν και οικονομικόν έλεγχον εις όλας τας ηττηθείσας χώρας, αφού κατέλαβον διά της βίας τας πλουτοφόρους πηγάς αυτών, οι οποίοι εξεβίασαν την προσχώρησιν όλων σχεδόν των μικρών εθνών εις τον πόλεμον, οι οποίοι έπνιξαν εις το αίμα την σοβιετικήν δημοκρατίαν της Ουγγαρίας και οι οποίοι εκήρυξαν τον αποκλεισμόν, οργάνωσαν συνωμοσίας και τέλος επενέβησαν διά των όπλων εναντίον του ελευθέρου λαού των εργατών και χωρικών της Ρωσικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. Το κόμμα μας έχει την υποχρέωσιν ν' αποκαλύψη εις τα μάτια των εργαζομένων τάξεων της χώρας το αίσχος που περικαλύπτουν αι περίφημοι αυταί συνθήκαι της ειρήνης, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η συνθήκη με την Τουρκίαν. Εχει υποχρέωσιν ν' αποκαλύψη ιδίως το ψεύδος που περικαλύπτει η ειρήνη αυτή, τον μύθον περί της απελευθερώσεως υποδούλων πληθυσμών, το ψεύδος περί του δήθεν τερματισμού του πολέμου. Οι υπόδουλοι πληθυσμοί δεν απηλευθερώθησαν. Ο πόλεμος δεν ετελείωσεν. Απλώς διά της ειρήνης ταύτης ετέθησαν αι βάσεις των πολέμων της αύριον, τους οποίους μελετούν να εξαπολύσουν εκ της Βαλκανικής εις την Ασίαν και εις την ανατολικήν Ευρώπην, εναντίον του λαού της Ρωσίας και κάθε άλλου λαού ο οποίος θα ετόλμα ν' αποτινάξη τον ζυγόν των κυρίων του.

Ελληνες εργάται και χωρικοί!
Η ειρήνη, εν ονόματι της οποίας μας εκάλεσαν υπό τα όπλα και εν ονόματι της οποίας επολεμήσαμεν, δεν είναι αυτή διά την οποίαν εορτάζουν σήμερον οι εκμεταλλευταί μας. Η πατρίς, εν ονόματι της οποίας σας ομιλούν, η πατρίς μας, δεν είναι εκείνη διά την οποίαν εδώσαμε και την ζωήν μας και διά το μεγάλωμα της οποίας επί οκτώ τώρα χρόνια υπέστημεν ημείς και αι οικογένειαί μας τας κακουχίας και τας στερήσεις του πολέμου.
Η ελευθερία μας και η ελευθερία των υποδούλων αδελφών μας δεν είναι αυτή που πραγματοποιεί η ειρήνη των αστών, αυτή εν ονόματι της οποίας δεκάδες συντρόφων μας στενάζουν εις τας φυλακάς, εν ονόματι της οποίας οι εργάται των απελευθερωθέντων εδαφών καταδιώκονται και φυλακίζονται.
Η ειρήνη την οποίαν πανηγυρίζουν, είναι εκείνη που καθιερώνει την ιδικήν μας δυστυχίαν και την ιδικήν των κυριαρχίαν. Είναι ειρήνη μεταξύ των αστικών τάξεων των κυρίων μας, εναντίον των εργαζομένων τάξεων των δούλων. Η πατρίς, της οποίας ιδιοποιούνται το όνομα, η πατρίς των, για την οποίαν μας έστειλαν να πολεμήσουμε, δεν είναι παρά η γεωγραφική εκείνη έκτασις επί της οποίας απλώνεται η εκμετάλλευσίς των. Το μεγάλωμά της διά το οποίον πανηγυρίζουν, είναι η επέκτασις των ορίων της εκμεταλλεύσεώς των και της προσοδοφόρου τοποθετήσεως των κεφαλαίων των.

Η ελευθερία την οποίαν καυχώνται ότι πραγματοποιεί η ειρήνη, είναι πραγματικώς η πολιτική και οικονομική υποδούλωσις της χώρας μας εις τας μεγάλας κεφαλαιοκρατικάς δυνάμεις της Δύσεως, των συμφερόντων των οποίων αποτελεί σήμερον και θα αποτελεί και εις το μέλλον ένα τυφλόν και ετεροκίνητον όργανον. Η ελευθερία περί της οποίας ομιλούν, είναι η ελευθερία της τάξεώς των, εις βάρος της ελευθερίας της ιδικής μας πολυπληθούς τάξεως, την οποίαν καταπιέζουν και καταδυναστεύουν. Εις την απελευθέρωσιν των δούλων αδελφών δεν βλέπουν τίποτε άλλο, παρά την απόκτησιν φθηνών εργατικών χειρών για την βιομηχανίαν των, φθηνών σκλάβων για τα τσιφλίκια των και τα κτήματά των, νέων καταναλωτών για τα εμπορεύματά των.
Η ειρήνη, για την οποίαν επολεμήσαμε, δεν είναι η πραγματική ειρήνη των λαών, εκείνη που θα καταργήσει τους πολέμους και θα αδελφώσει όλους τους ανθρώπους. Η ειρήνη που ηθελήσαμεν είναι εκείνη που θα καταργήσει την εκμετάλλευσιν της εργασίας των πολλών από τους ολίγους, είναι εκείνη που θα καθίσει στο σκαμνί τους εγκληματίας του πολέμου και που θα αποδώσει εις την κοινωνίαν τα πλούτη που αυτοί εσφετερίσθησαν. Η πατρίς για την οποίαν υπεφέραμεν είναι εκείνη, όπου δεν θα υπάρχουν πλέον σύνορα που θα χωρίζουν τους λαούς, όπου η γη θα είναι πατρίδα και μητέρα όλων των ανθρώπων και που θα χαρίζει εξίσου εις όλους τ' αγαθά της. Η ελευθερία για την οποίαν εχύσαμε το αίμα μας, είναι η πραγματική ελευθερία και ανεξαρτησία των μικρών και αδυνάτων λαών. Είναι η ισότης μεταξύ όλων των ανθρώπων, είναι η κατάργησις των κοινωνικών τάξεων και η δικαιοσύνη. Η απελευθέρωσις των δούλων αδελφών την οποίαν επιζητούμεν, δεν είναι μόνον η απελευθέρωσίς των από τον ξένον φυλετικόν ζυγόν, αλλά και από τον πολιτικόν και οικονομικόν ζυγόν της αστικής τάξεως της πατρίδος των, των νέων των κυρίων. Η εθνική ενότης και η εθνική αποκατάστασις, όπως ημείς την εννοούμεν, είναι η πραγματική απελευθέρωσις από κάθε ξένην πολιτικήν και οικονομικήν κηδεμονίαν. Ετσι όλα αυτά τα όνειρα που εφαντάσθημεν και με τα οποία μας εγαλούχησαν επί τόσα χρόνια, όλα διεψεύσθησαν κατά τον οικτρότερον τρόπον. Και όχι μόνον τούτο, αλλά και η πολιτική και οικονομική μας θέσις εχειροτέρευσε περισσότερον.

Ελληνες εργάται και χωρικοί και όλοι οι βιοπαλαισταί!
Η χώρα μας εξήλθεν από τον πόλεμον εθνικώς υποδουλωμένη και οικονομικώς κατεστραμμένη. Εθνικώς υποδουλωμένη εις τας μεγάλας αστικάς δυνάμεις της Δύσεως αι οποίαι την εμεγάλωσαν διά να τη χρησιμοποιούν στρατιωτικώς όπου τα συμφέροντά των κινδυνεύουν. Οικονομικώς βεβαρημένη με δυσβάστακτα χρέη, τα οποία ο εργαζόμενος ελληνικός λαός θα κληθεί να πληρώση. Τα κολοσσιαία ελλείμματα του ογκώδους προϋπολογισμού, ο οποίος κατασπαταλάται εις πολέμους και εις εξοπλισμούς, δεν είναι ικανοί πλέον να καλύψουν οι βαρύτατοι φόροι υπό τους οποίους ο εργαζόμενος λαός στενάζει. Νέα δάνεια και νέα υποδούλωσις, οικονομική και πολιτική, είναι η συνέπεια της πολιτικής ταύτης. Κάθε επιχείρησις, κάθε πηγή πλούτου συνεκεντρώθη εις χείρας των ολίγων εκμεταλλευτών, οι οποίοι επλούτισαν από τον πόλεμον. Η ζωή κατέστη αφόρητος διά τον λαόν, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να μισθώνη την εργασίαν του υπό όρους πολύ κατωτέρους των στοιχειωδών αναγκών της ζωής του, την οποίαν κατέστησεν ανυπόφορον ο πόλεμος των αστών.

Σύντροφοι προλετάριοι των πόλεων και των αγρών, εργάται, χωρικοί, βιοπαλαισταί!
Απέναντι της καταστάσεως ταύτης η οποία εξωτερικώς μεν οδηγεί την χώραν προς νέους αγνώστους πολέμους και νέας συμφοράς, εσωτερικώς δε οδηγεί αυτήν εις την πλέον αδυσώπητον χρεωκοπίαν και αθλιότητα, που επαυξάνει το αδιέξοδον και την απόγνωσιν των ταλαιπωρημένων μαζών, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα υψώνει την φωνήν του και καταγγέλλει ως συνένοχα και υπεύθυνα όλα εν γένει τα αστικά κόμματα, όσα προ και κατά τη διάρκειαν του πολέμου εκυβέρνησαν την χώραν κ' εβοήθησαν εις την πολιτικήν του πολέμου, της πιέσεως και της υποδουλώσεως του λαού.

Το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα, το οποίον από της αρχής του ευρωπαϊκού πολέμου μέχρι σήμερον και επί των πρώτων κυβερνήσεων και επί της σημερινής, δεν έπαυσε να διαμαρτύρεται διά την τυχοδιωκτικήν και ξενικήν πολιτικήν όλων των αστικών κομμάτων και να διαφωτίζη τας εργαζομένας τάξεις, εφ' όσον ηδύνατο να διαφεύγη τα άτιμα και αισχρά μέσα με τα οποία οι εκάστοτε κυβερνώντες δικτάτορες εζήτησαν να πνίξουν την φωνήν του προλεταριάτου εκβιάζοντες τούτο διά την υποστήριξιν της ιμπεριαλιστικής των πολιτικής, αντιτάσσει μετά περισσότερου θάρρους σήμερον το απελευθερωτικόν πρόγραμμά του και προσκαλεί να συσπειρωθούν πέριξ αυτού όλα τα θύματα της δυστυχίας και της απάτης, όλους εκείνους, οι οποίοι παρεσύρθησαν καλή τη πίστει πιστεύσαντες εις την ηθικήν μιας ενόχου πολιτικής, να συνδράμουν τον αρχόμενον αγώνα εναντίον της κυριαρχίας των εκμεταλλευτών, εναντίον των νέων πιέσεων και αυθαιρεσιών αυτών, εναντίον κάθε άλλου πολέμου.

Η ώρα του νέου πολέμου έφθασεν! Ο εχθρός ευρίσκεται εντός των συνόρων και όχι πέραν αυτών! Είναι αυτοί οι εκμεταλλευταί μας οι οποίοι κρύπτονται όπισθεν των διαφόρων αστικών κομμάτων και οι οποίοι εμφανίζονται ενώπιον του λαού με πατριωτικά και εθνικιστικά ενδύματα, ενώ οι ίδιοι ως εργοδόται, ως τραπεζίται, ως τοκισταί, ως γαιοκτήμονες, ως έμποροι, ως πολιτικοί, τυραννούν και καταπιέζουν τον τόπο. Αυτοί είναι οι πραγματικοί - οι φυσικοί - εχθροί μας. Κατά τούτων όλων, άνευ ουδεμίας διακρίσεως, καλεί το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα τους εργάτας και χωρικούς να ενωθούν, να οργανωθούν. Κατά τούτων πάντων των εκμεταλλευτών και τυράννων μας, καλεί το Κόμμα μας τους εργάτας, τους χωρικούς και όλους τους βιοπαλαιστάς να αμυνθούν! Η ιστορία του κινήματος των προλεταρίων, των εκμεταλλευομένων όλου του κόσμου, μαρτυρεί ότι ουδεμία τυραννία ποτέ κατέπεσε άνευ της πρωτοβουλίας και της εξεγέρσεως των τυραννουμένων. Εις την σημερινήν δε ανυπόφορον κατάστασιν που εδημιούργησαν εις τον τόπον οι συνεχείς πόλεμοι και αι επιστρατεύσεις παραλλήλως με τας εξοντωτικάς διαμάχας των αστικών κομμάτων και την ληστρικήν απομύζησιν της εργασίας και του ιδρώτος του εργαζομένου λαού από τους εκμεταλλευτάς, τους αισχροκερδείς πατριώτας και οψιπλούτους μεγαλοϊδεάτας και πάσης φύσεως εκμεταλλευτάς, μόνον η πρωτοβουλία του προλεταριάτου, μόνη η οργάνωσις και η δύναμίς του, κατευθυνομένη εναντίον της επί πλέονκυριαρχίας της τάξεως των εκμεταλλευτών, δύναται να σώση τον τόπον από την αθλιότητα και την αναρχίαν εις την οποίαν οδηγείται μοιραίως, από την τελείαν οικονομικήν και πολιτικήν εξαφάνισίν του.

Μόνη η δύναμις των Ελλήνων εργατών και χωρικών, οργανωμένων και ηνωμένων με όλους τους άλλους εργάτας και χωρικούς της Βαλκανικής, δύναται να εξασφαλίση εις το έθνος μίαν ελευθέραν ύπαρξιν και να οργανώση τας παραγωγικάς του δυνάμεις εις μίαν ανεξάρτητον οικονομίαν ανταξίως προς τας ανάγκας του και προς τον σκοπόν μιας ελευθέρας ζωής. Μόνον η ένωσις των Ελλήνων εργατών και χωρικών ηνωμένων υπό μίαν κοινήν σημαίαν με τους άλλους εργάτας και χωρικούς των Βαλκανίων, αποτελεί την πραγματικήν εγγύησιν διά την ειρήνη και ησυχίαν της Ελλάδος και όλων των βαλκανικών λαών και διά την οριστικήν χειραφέτησιν της Ελλάδος και όλων των άλλων βαλκανικών λαών από τας επεμβάσεις και επιθέσεις του ξενικού κεφαλαίου και των ξένων ιμπεριαλιστών.
Μόνη η επικράτησις των Ελλήνων εργατών και χωρικών μαζύ με τους άλλους προλεταρίους των Βαλκανίων θ' αποδώση εις την χώραν αληθινήν ανεξαρτησίαν και το δικαίωμα της ελευθέρας αναπτύξεως και διαθέσεώς της προς ένα έντιμον μέλλον, μέλλον πραγματικής ελευθερίας και ευτυχίας.

Η ώρα του νέου αγώνος έφθασεν! Ολοι όσοι εδοκίμασαν και υπέμειναν την δυστυχίαν και τας πιέσεις κατά την διάρκειαν του μεγάλου πολέμου και εννοούν την προδοσίαν και την ενοχήν όλων των αστικών κομμάτων, από τούδε ας συνταχθούν σταθερώς και ας αγωνισθούν αποφασιστικώς διά τον σκοπόν και το πρόγραμμα του Σοσιαλιστικού εργατικού κόμματος.
Ολοι με μίαν θέλησιν, με μίαν ψυχήν, με μίαν προσπάθειαν, ας αντιμετωπίσωμεν τους εκμεταλλευτάς, δηλούντες ότι δεν ανεχόμεθα επί πλέον νέους πολέμους και νέα αίματα, νέας πιέσεις, νέους εκβιασμούς και νέαν εκμετάλλευσιν και ότι θέλομεν να ζήσωμεν όλοι πλέον ελεύθερα με όλους τους άλλους λαούς της Βαλκανικής και Ανατολής οι οποίοι είναι αδελφοί μας και ότι εφεξής θα αγωνισθώμεν μαζί των διά την οριστικήν επικράτησιν της σημαίας μας, διά την οριστικήν απολύτρωσίν μας από κάθε είδους ζυγόν, από κάθε εκμετάλλευσιν. Ολοι οι προλετάριοι, όλοι οι εκμεταλλευόμενοι, όλοι οι πενόμενοι και οι δυστυχείς, οι εργάται, οι υπάλληλοι, οι αγρότες, οι στρατιώται, όλοι οι βιοπαλαισταί, ας ενωθούμε, ας συνενώσουμε τας τάξεις του μεγάλου αγώνος που διεξάγει το Σοσιαλιστικόν κόμμα της Ελλάδος, όλοι ας απαντήσουμε στους σωβινιστικούς και καρναβαλικούς εορτασμούς διά μίαν δήθεν ειρήνην, με μία φωνή και μία ψυχή:

Κάτω οι πολέμοι και η αλληλοσφαγή των λαών!
Κάτω η επιστράτευσις και κάθε άλλος εκβιασμός του λαού διά νέους πολέμους!
Ζήτω η ειρήνη μεταξύ όλων των λαών της Ανατολής και όλου του κόσμου!
Αθήναι τη 10η Σεπτεμβρίου 1920
Η Κεντρική Επιτροπή

Το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ) ήταν το μοναδικό κόμμα στην Ελλάδα που έδινε τη μάχη για την πραγματική ειρήνη, σε σύνδεση με την πάλη για την ικανοποίηση των αναγκών του λαού, ενάντια στο αστικό καθεστώς. Αυτό θα γίνει ακόμη πιο αντιληπτό μέσα από άλλα ντοκουμέντα του Κόμματος στη συγκεκριμένη περίοδο, επιδιώκοντας τη διαφώτιση λαού και στρατιωτών του μετώπου, αναδεικνύοντας τις επιδιώξεις της άρχουσας τάξης και των ιμπεριαλιστών συμμάχων της με την τυχοδιωκτική μικρασιατική εκστρατεία, από τη μια πλευρά, και τα πραγματικά λαϊκά συμφέροντα, από την άλλη.

Να τι έγραφε σε προεκλογική ανακοίνωσή της, με τίτλο «Η φωνή των στρατιωτών του Μετώπου», το Σεπτέμβρη του 1920.

«Αφού τόσον καιρό εστρώσαμε της Βαλκανικής, της Ρωσίας και της Ανατολής τα βουνά και τους κάμπους με τα κουφάρια μας και με το σκοτωμένο αίμα μας εβάψαμε το χώμα και τις πέτρες τους, αφού οι αφέντες που κυβερνάνε μας δέσανε με τις βαριές αλυσίδες της οργανωμένης βίας σαβανώνοντας τα σπιτικά μας με τη μαυρίλα της δυστυχίας, έρχονται τώρα με την απαίσια ικανοποίηση του θριάμβου των να μας ζητήσουνε ψήφο ευγνωμοσύνης για το μεγάλωμα της «Πατρίδος» και για την απελευθέρωση των "υποδούλων αδελφών". Αυτό εκήρυξε ο Αύγουστος, ο μεγάλος αφέντης, δείχνοντας στα χάσκοντα παράσιτα της πλουτοκρατίας, που λέγονται Λαϊκή αντιπροσωπεία, τα καινούργια όρια της "μεγαλυνθείσης Ελλάδος" και τα νευρόσπαστα χειροκροτήσανε και χύσανε θερμά δάκρυα «εθνικής χαράς».

Τι τραγική ειρωνεία. Επάνω στα σύνορα αυτά της μεγαλυνθείσης πατρίδος που φυλάγονται άγρυπνα απ' τα δικά μας τα ταλανισμένα κορμιά, τέτοιων δακρύων η πηγή είναι σε όλους μας για πάντα στερημένη. Οι αγνές πατριωτικές συγκινήσεις παγώσανε πολύ νωρίς, απ' τη στιγμή που μέσα στη φρίκη της παγκόσμιας αλληλοσφαγής αντικρύσαμε τη μαύρη αλήθεια στη ζωντανή πραγματικότητα, έξω απ' τα σύννεφα του ιδεαλισμού, στα οποία βυθίζουνε το νου του δύσμοιρου και άμαθου λαού οι κυβερνώσες κοινωνικές λύμες. Κι όταν, πια, ενώ εμείς τραβούσαμε το θανατερό δρόμο του μαρτυρίου μας με τα νύχια των στρατοκρατικών κοράκων στη σάρκα μας, είδαμε αυτή την παρασιτική τάξη αποχαλινωμένη μέσα στην αποκλειστική ικανοποίηση του ωμού προσωπικού της συμφέροντος και τον άπληστο θησαυρισμό πλούτου, όταν είδαμε αυτούς τους κυβερνητικούς πάτρωνές τους μ' όλο το φκιασίδι του φιλεργατισμού των να ρίχνουν στο τέλος κάθε πρόσχημα δίνοντας τις πιο οιχτρές αναχρονιστικές λύσεις στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, εργατικά, αγροτικά και αρπάζοντας τον ιδρώτα και το αίμα των αδελφών μας εργατών και χωρικών για να χτίζουν τα παλάτια και να γεμίζουν τις κάσες των πλουτοκρατών, όταν ακούσαμε αυτόν τον μεγάλον Κυβερνήτη από ανορθωτής που προοιωνιζότανε ύστερα από την επανάσταση του Γουδί να γίνεται ο δυνατότερος στυλοβάτης του νεοελληνικού πατρονάτου, πετώντας κατάμουτρα στην εργατική τάξη σαν κατηγορηματικό πρόσταγμα τη στυγνή εκείνη φράσιν "να πεθάνετε" όταν το κλείσιμο της παγκοσμίου ειρήνης απόδειξε χειροπιαστά ότι ο πόλεμος της πολιτισμένης Ευρώπης που έστρωσε με τα κορμιά εκατομμυρίων εργατών τα μέτωπα της Δύσης και του Βορρά δεν είχεν άλλο σκοπό και αποτέλεσμα παρά να δώσει ανθρώπινη βορά στα τέρατα του πολιτισμένου άγριου αστικού ατομικισμού και στ' ουρανού τα κοράκια κι όταν μέσα στο κείμενο της συνθήκης που ο Πατέρας της φυλής θριαμβευτής μας έφερε, βλέπουμε από κάθε άρθρο του να σιγαστράφτει και μια σπίθα καινούργιου πολέμου, όταν πια στο τέλος δε δυσκολευόμαστε να νοιώσουμε ότι ο ίδρωτας της δουλείας μας, με την οποία αύριο θ' αγωνιστούμε να ξαναζωντανέψουμε την ύπαρξή μας, είναι προορισμένος να χυθεί σε κανόνια και πολεμικά καράβια για τις καινούριες ανθρωποσφαγές που από τώρα μας ετοιμάζουνε οι τύραννοι της γης, τότε πια τα μεγάλα και παχιά σας λόγια και τα ψευτορωμαντικά ιδανικά της πατρίδας σας τα εθνικά και ιερά σας, χορτάτοι πλουτοκράτες, εξαερωθήκανε κι απ' την πηγή δακρύων "Εθνικής Χαράς" ξεπήδησε γιγαντωμένη και πελώρια η βαρυγκομιά του δυναστευομένου ανθρώπου, στεντόρεια στην κραυγή της διαμαρτυρίας και του απολυτρωτικού της εγερτηρίου, υποβλητικά κατηχητική στην καρδιά των βασανισμένων αδελφών μας, φοβερή στη λύσσα της καταστροφής του απανθρώπου, βαρβάρου, του πλάνου συστήματος σας παντοδύναμη και φωτισμένη στην ξαναγεννήτρια του κόσμου ιστορική της αποστολή.

Δεν μπορείτε να 'χετε σεις πατρίδα ούτε ιδανικά. Τα ιδανικά σας και η πατρίδα σας είναι κλεισμένα μέσα στο συχαμερό σας συμφεροντολογικό σας εγώ που την κτηνώδη απληστία του χορταίνει η θυσία του ανθρωπίνου αίματος. Η πατρίδα αυτή που την περιτριγυρίζετε μ' έναν γελοίο πλασματικό φωτοστέφανο είναι η δική μας η πατρίδα. Και οι αληθινοί πατριώτες είμαστε εμείς. Οχι γιατί σκοτωθήκαμε και σκοτώσαμε άλλους ανθρώπους και ματώσαμε και ταλαιπωρηθήκαμε για τα συμφέροντά σας κάτω απ' την πίεση της βίας σας, αλλά γιατί το κήρυγμα της μεγάλης αλήθειας που 'ρχεται βροντόφωνο από κει πάνω (Σημ. Σύντ. εννοείται η Σοβιετική Ρωσία) μας εσφυρηλάτησε την καρδιά μας με τη θέληση της αγαπημένης πατρίδας μας αναγεννημένης κι ευτυχισμένης με τη δύναμη την ακαταμάχητη που χρειάζεται στους μεγάλους απολυτρωτικούς αγώνες, με την αγάπη για όλους τους δυναστευομένους ανθρώπους του κόσμου και για τη λευτεριά και για την παντοτεινή ειρήνη και για την αδελφοσύνη. Αυτή είναι η πατρίδα για την οποία έχουμε την ανώτερη θέληση και δύναμη να πολεμήσουμε. Και θα πολεμήσουμε γι' αυτήν.

Εμίλησεν ο δικτάτορας. Κοροϊδεύει τον εαυτό του νομίζοντας ότι θα μας κρατήσει στο σκοτάδι της αμορφωσιάς και της μακαριότητας που τόσο ευνοούν τους καταχθόνιους σκοπούς κάθε αστικού κόμματος, απαγορεύοντας τα δημοσιογραφικά όργανα του Κόμματος που δίνουν την ενιαία κατεύθυνση, του απολυτρωτικού κινήματος στην Ελλάδα, να κυκλοφορήσουν στο Μέτωπο.

Το επαναστατικό εγερτήριο, κραταιέ Αύγουστε, εσάλπισε προ πολλού στις καρδιές των πολεμιστών του μετώπου. Οι φρικαλεότητες του μεγάλου σας πολέμου ήταν το προανάκρουσμα. Το μεγαλουργό έργο του Βορρά ήταν η θριαμβευτική επωδός του: Εκείνος εκορύφωσε τη μεγάλη άρνηση, τούτο επύργωσε τη συνείδηση της θετικής δημιουργικής δύναμης σ' όλους μας.

Το ξέρουμε πως κι εσύ και οι άλλοι αλλαλάζοντες ανθρωπίσκοι της αστικής αντιπολίτευσης στηρίζετε τις απαίσιες ελπίδες σας στο βαθύ ύπνο των πολλών.

Είσαστε γελασμένοι αφέντες: Ο Βοριάς είναι αγέρας πολύ δυνατός κι ορμητικός κι αδύνατα φτερά μπροστά του είναι τα πλάνα ιδανικά σας».

(Το ΚΚΕ, «Επίσημα Κείμενα» τόμος Α', σελ. 114 - 116).

Αλλά και με τις προεκλογικές του προκηρύξεις για τις εκλογές του Νοέμβρη του 1920, το Κόμμα μας φρόντιζε να διαφωτίσει την εργατική τάξη, τη φτωχή αγροτιά για τις πολεμοκάπηλες επιδιώξεις όλων των μερίδων της άρχουσας τάξης και τα πραγματικά λαϊκά συμφέροντα, πασχίζοντας να συμβάλλει στη χειραφέτησή τους από τα αστικά κόμματα και την αστική πολιτική. Να τι λέει με την προκήρυξή του στο λαό στις 27 Σεπτέμβρη του 1920, αλλά και με την ειδική προκήρυξή του προς τους φαντάρους τον Οκτώβρη του 1920:

«Προκήρυξις
Προς τον λαόν των εργατών, υπαλλήλων, επαγγελματιών, μικροαστών και χωρικών

Μετά μίαν μακράν περίοδον μαύρης τυραννίας, την οποίαν επέβαλεν εις τον τόπον η τάξις των εκμεταλλευτών του πολέμου και της λαϊκής δυστυχίας διά να καταπνίξει πάσαν αντίδρασιν και πάσαν διαμαρτυρίαν των λαϊκών τάξεων εναντίον της πολιτικής του πολέμου και του άκοπου πλουτισμού διά της φανεράς των λαϊκών τάξεων ληστείας και απογυμνώσεως, ο ελληνικός λαός καλείται διά της ψήφου του να εκλέξει τους μέλλοντας κυβερνήτας του. Ο ευρωπαϊκός πόλεμος εις τον οποίον παρεσύρθησαν και οι δυστυχείς λαοί της Βαλκανικής, έφερε εις τον τόπον μας μίαν μεγάλην πολιτικήν κρίσιν. Από την κρίσιν αυτήν επρόβαλλαν δύο πολιτικά κόμματα τα οποία ετάχθησαν καθένα με μια εκ των δύο εμπολέμων μερίδων. Το ένα εξεμεταλλεύθη την αποστροφήν του λαού προς τον πόλεμον. Το άλλο τον πατριωτισμό του. Προσεπάθησαν δε και τα δύο να παρασύρουν τον τόπον εις τον πόλεμον υπέρ της μιας εκ των δύο μαχομένων μερίδων. Υπό την βίαν των ξένων λογχών και τον αποκλεισμόν ο ελληνικός λαός εξηναγκάσθη τέλος να πολεμήσει.

Εκτοτε ο ελληνικός λαός δεν εγνώρισεν ησυχίαν. Αι μεγάλαι λαϊκαί μάζαι στερούμεναι πολιτικής συνειδήσεως δεν ηδυνήθησαν συσσωματούμεναι να αντιτάξουν τον όγκον των εναντίον της μεταξύ των δύο προσωπικών κομμάτων διεξαγόμενης πάλης εναντίον της αυθαιρεσίας και της τρομοκρατίας της επικρατησάσης διά της βίας των ξένων λογχών μερίδος.

Αφήσασαι να παρασυρθούν τυφλώς εις την ξένην ταύτην προς τα συμφέροντά των πάλην και συνταυτίσασαι την τύχην των με την τύχην των δύο αντιμαχομένων αστικών μερίδων, υπέστησαν αυταί όλας τας συνεπείας του εξοντωτικού των δύο τούτων μερίδων αγώνος.

Ο λαός υπέφερε, εδιώχθη, εφυλακίσθη, εξωρίσθη, εδάρη, ετουφεκίσθη, επείνασε, εδυστύχησε. Ο πόλεμος, η τρομοκρατία και η εκμετάλλευσις ηύξησαν την δυστυχίαν και την αθλιότητά του εις σημείον που υπερβαίνει τα όρια της ανθρωπίνης αντοχής. Ο εργάτης, ο χωρικός, ο υπάλληλος, ο μικροαστός και ο μικροεπαγγελματίας, αντιμετωπίζει σήμερα τη φτώχεια και τη δυστυχία υπό την πλέον απαίσιά της μορφή, ενώ οι πατριδέμποροι σκορπούν επιδεικτικώς εις τους δρόμους τον κλεμένο ιδρώτα του δυστυχισμένου λαού.

Αυταί ήσαν για τον λαόν αι συνέπειαι της μεταξύ των δύο αστικών μερίδων πάλης, εις την οποίαν δυστυχώς δεν ημπόρεσε να παραμείνει ξένος. Τα δύο αυτά κόμματα είναι εκείνα που εμφανίζονται σήμερα και πάλιν ενώπιον του λαού, διεκδικούντα την ψήφον του και την εξουσίαν.

Το ένα εκπροσωπεί μίαν συμμορίαν ληστών, οι οποίοι, ενώ ο μισός ελληνικός λαός ερρίχνετο εις τας φυλακάς και ο άλλος μισός εστέλετο να σκοτωθή εις τα διάφορα μέτωπα, επλούτιζαν αισχροκερδούντες και εκμεταλλευόμενοι το αίμα και τον ιδρώτα του, τη συνενοχή και τη υποστηρίξει του κράτους. Είναι οι άνθρωποι που γυρίζουν ολημερίς με τα πολυτελή αυτοκίνητά των εις τους δρόμους προβάλλοντες κατά τον πλέον αναίσχυντον τρόπον κατά πρόσωπον της λαϊκής δυστυχίας τα κλεμμένα πλούτη των. Είναι οι άνθρωποι που έχουν συμφέρον να διατηρήσουν με κάθε τρόπον το σημερινόν καθεστώς της βίας και της τρομοκρατίας για να κρατήσουν την εξουσίαν και τας ατίμως αποκτηθείσας περιουσίας των, για να συνεχίσουν το έργον της εκμεταλλεύσεως των εργαζομένων λαϊκών τάξεων.

Το άλλο εκπροσωπεί εκείνους, οι όποιοι μείναντες μακράν της εξουσίας, εστερήθησαν όλων αυτών των αγαθών, τα οποία τώρα προσπαθούν να αποκτήσουν. Εκπροσωπεί τον παλαιόν πολιτικόν κόσμον της Ελλάδος τον βουτηγμένον εις τον βούρκον της φαυλότητος, τον προσπαθούντα να αρπάξη την ψήφον του λαού, για να αναρριχηθεί εις την ράχην του, τον αποπειρώμενον να γυρίση πίσω εις την πολιτικήν ζωήν μαζί με όλας τας απηρχαιωμένας πολιτικάς και κοινωνικάς αντιλήψεις του, σέρνων μαζί του μίαν στρατοκρατικήν τάξιν, η οποία εδημιουργήθη με τους βαλκανικούς πολέμους γύρω εις την βασιλικήν αυλήν και της οποίας την πίεσιν και την αυθαιρεσίαν έλαβε ο λαός την ευκαιρίαν να γνωρίση και να αισθανθή κατά την κωνσταντινικήν περίοδον την τόσο φρικώδη, όσον η σημερινή περίοδος της βενιζελοκρατίας. Και τα δύο κόμματα, κόμματα της ίδιας ληστρικής τάξεως εκπροσωπούν τον πόλεμον. Η ουδετερότης, η ειρήνη, αι συνταγματικαί ελευθερίαι κατήντησαν λέξεις κεναί, πίσω από τας όποιας εκδηλώνεται καθαρά η άμιλλα μεταξύ των δύο μερίδων, ποία θα προσφέρει τας περισσοτέρας υπηρεσίας εις τους ισχυρούς της Ευρώπης σπρώχνουσα τον λαόν από πόλεμον εις πόλεμον μέσα εις τα βάθη της Ανατολής, διά να έχει την πολιτικήν των υποστήριξιν, διά να επιβληθεί διά της δυνάμεώς των επί του ελληνικού λαού. Και εις των δύο την σημαίαν είναι χαραγμέναι αι λέξεις: "Εκμετάλλευσις - αίμα".

Απέναντι των δύο πολιτικών τούτων μερίδων προβάλλει σήμερον διά πρώτην φοράν ενώπιον του ελληνικού λαού το κόμμα της εργατικής τάξεως της Ελλάδος, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα για να ζητήσει τας ψήφους του λαού διά τους υποψηφίους του. Το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα δεν αξιοί σήμερον να αναλάβη την εξουσίαν. Η εργατική τάξις της χώρας μόλις κατά τον πόλεμον ήρχισε να αφυπνίζεται και να οργανώνεται, μόλις τώρα ανέλαβε τον αγώνα διά την αφύπνισιν και την οργάνωσιν όλων των εργαζομένων και πασχουσών λαϊκών τάξεων. Οταν η μεγάλη πλειοψηφία του εργαζομένου ελληνικού λαού, αι τάξεις των εργατών, των χωρικών, των υπαλλήλων και των βιαπαλαιστών εν γένει θα έχουν νοιώση το συμφέρον των, όταν θα έχουν αποκτήσει πολιτικήν συνείδησιν, συνείδησιν τάξεως, τότε ο δρόμος που θα ακολουθήση το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα ως κόμμα εκπροσωπούν τας τάξεις ταύτας, δεν θα είναι ο δρόμος των καλπών. Αντιτάσσον την οργανωμένην δύναμιν και τον όγκον των εργαζομένων λαϊκών μαζών εις την βίαν της κυβερνώσης τάξεως των εκμεταλλευτών και των κηφήνων, το Κόμμα τούτο θα καταλάβει τότε την εξουσίαν διά να επιβάλη τα συμφέροντα της εργαζομένης πλειονότητος του έθνους επί της ολιγαρίθμου τάξεως των σημερινών εκμεταλλευτών του.

Ο αγών εις τον οποίον κατέρχεται σήμερον το Κόμμα μας είναι απλώς συνέχισις του αγώνος της διαφωτίσεως των λαϊκών τάξεων διά της εκλογικής πάλης. Διά τούτο εις τους συνδυασμούς των αστικών κομμάτων το Κόμμα μας δεν έρχεται να αντιτάξει πλήρεις συνδυασμούς, αλλά ορισμένον αριθμόν υποψηφίων. Διά τους υποψηφίους του αυτούς ζητεί τας ψήφους του ελληνικού λαού.

Έλληνες εργάται, χωρικοί και πτωχοί, βιοπαλαισταί,
Απέναντι της πολιτικής των αστικών κομμάτων, της πολιτικής των πολέμων και της καταστροφής, της βίας και της τρομοκρατίας, το Κόμμα μας, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα, έρχεται να αντιτάξη το δικό του απελευθερωτικό πρόγραμμα της ειρήνης και της εργασίας, της ισότητος των τάξεων και της αδελφοσύνης των λαών. Οχι πλέον πόλεμοι, όχι πλέον επιστρατεύσεις, όχι πλέον δάνεια, όχι πλέον φόροι, όχι πλέον βία και τυραννία, όχι αισχροκέρδεια και εκμετάλλευσις, αυτό είναι το πρόγραμμά μας. Κατερχόμενο στας εκλογάς το Κόμμα μας και αγωνιζόμενο να στείλη τους υποψηφίους του στη Βουλή δεν αποβλέπει σε τίποτε άλλο, παρά πώς από το βήμα εκείνο, επάνω από το οποίο επί εκατό τώρα χρόνια οι διάφοροι λαοπλάνοι πολιτικοί αγύρται σας εξαπατούν, να ανοίξη τα μάτια του λαού, να καταγγείλη σ' αυτόν όλες τις ατιμίες των αστικών κομμάτων, να ξεσκεπάσει στα μάτια σας εκείνους που στέλνετε να σας αντιπροσωπεύσουν και να κανονίσουν την τύχη σας και οι οποίοι δεν είναι τίποτε άλλο παρά όργανα ασυνείδητα, των τυράννων και των εκμεταλλευτών σας, χυδαίοι εκμεταλλευταί της εμπιστοσύνης σας.

Οπως η φωνή των σοσιαλιστών ήταν η μόνη φωνή που ακούονταν καθ' όλο αυτό το μακρό διάστημα της βενιζελικής τρομοκρατίας, φωνή διαμαρτυρίας εναντίον του πολέμου, εναντίον της εκμεταλλεύσεως και της ληστείας, εναντίον της βίας και της αυθαιρεσίας, έτσι και αύριο η φωνή των σοσιαλιστών αντιπροσώπων που η ψήφος σας θα στείλει στη Βουλή θα είναι η μόνη πραγματική φωνή του λαού που θα ακούγεται, η μόνη φωνή που θα υψωθεί θαρραλέα και επιβλητική εναντίον των σφετεριστών των λαϊκών δικαιωμάτων, η μόνη φωνή υπέρ των δικαίων των εργατών και των χωρικών και των δυστυχισμένων βιοπαλαιστών.

Μέσα εις το συνέδριον αυτό των αντιπροσώπων των αστικών τάξεων που θα συνέλθη για να βυσσοδομήσει νέα εις βάρος του εργαζομένου λαού πραξικοπήματα, οι σοσιαλισταί βουλευταί θα είναι η μόνη εγγύησις, η μόνη ασφάλεια για τα συμφέροντα και τις ελευθερίες σας. Και όταν πλέον αρχίσετε να καταλαβαίνετε την αισχρή κωμωδία που παίζεται εις βάρος σας και όταν ξυπνώντας απ' το σημερινό σας λήθαργο, απ' τη σημερινή σας πλάνη, αποφασίσετε να θέσετε τέλος σ' αυτήν την αχρεία κατάσταση, αυτοί θα βγουν στους δρόμους, αυτοί θα μένουν εμπρός για να σας οδηγήσουν εναντίον των σφετεριστών της λαϊκής εξουσίας.

Έλληνες εργάται, επαγγελματίαι και χωρικοί, έλληνες στρατιώται,
Από σας εξαρτάται να δώσετε τέλος στη φρικτή κατάσταση που δημιουργεί στη χώρα η πολιτική των αστικών προσωπικών κομμάτων, για να παύσουν οι πόλεμοι, αι επιστρατεύσεις, η τυραννία και η δυστυχία του λαού.
Από την ψήφον σας εξαρτάται να κηρύξετε αν θέλετε να ζήσετε ως άνθρωποι ή να χαθήτε στο χάος και την καταστροφή που δημιουργεί η αστική πολιτική των εκμεταλλευτών.
Από τη θέλησή σας εξαρτάται να υψωθήτε θαρραλέα και αποφασιστικά στο πλευρό του νέου και γενναίου κόμματος των εργατών, του Σοσιαλιστικού εργατικού κόμματος.
Από τας κάλπας που θα περάσετε θα αντικρύσετε το σήμα του Κόμματος τούτου και τας κάλπας των σοσιαλιστών υποψηφίων.

Το σφυρί - δρεπάνι μέσα στο κόκκινο φως του ηλίου που ανατέλλει είναι το σήμα του Σοσιαλιστικού εργατικού κόμματος που συμβολίζει την ελευθερία, την ειρήνη και την εργασία, το νέο κόσμο των εργατών και των χωρικών. Μ' αυτό το σήμα αγωνίζονται σήμερα σ' όλο τον κόσμο οι εργάτες και χωρικοί και όλοι οι εκμεταλλευόμενοι και πιεζόμενοι από την τάξη των αέργων εκμεταλλευτών, των ψευτοπατριωτών και των απατεώνων. Με το ίδιο σήμα, σύμβολο του κοινού αγώνος των εκμεταλλευομένων και πιεζόμενων όλης της γης, κατέρχεται στας εκλογάς το Σοσιαλιστικό εργατικό κόμμα και ζητεί να το ψηφίσετε.

Ολοι με θέληση και με πίστη πρέπει να υποστηρίξετε τας τιμίας κάλπας των σοσιαλιστών, να δώσετε υπέρ αυτών την ψήφο σας, με την πεποίθηση ότι έτσι ψηφίζετε κατά του πολέμου, κατά της τυραννίας, κατά της εκμεταλλεύσεως.

Ολοι με το σύνθημα: "Σφυρί - δρεπάνι".
Ολοι με το κήρυγμα: "Κάτω ο πόλεμος! Κάτω η τυραννία! Ζήτω ο διεθνής σοσιαλισμός!".
Αθήναι 27 Σεπτεμβρίου 1920
Η Κεντρική Επιτροπή
Ν. Δημητράτος, Γ. Δούμας, I. Κορδάτος, Π. Δημητράτος, Μ. Σιδέρης».

«Προκήρυξις του Κόμματος

Προς τους στρατιώτας
Ελληνες εργάται και χωρικοί του μετώπου! Ελληνες στρατιώται!

Η αστική κυβέρνησις του Βενιζέλου προεκήρυξε εκλογές. Στας 25 Δεκεμβρίου{σ.σ. οι εκλογές έγιναν την 1 (14) Νοέμβρη 1920} στο μέτωπο, όπως και σ' όλη την Ελλάδα, θα γίνει ψηφοφορία. Η κυβέρνησις των εκμεταλλευτών του λαού, με την πρόφαση ότι θα σεβασθή δήθεν τα δικαιώματά σας ως πολιτών και να μη σας στερήσει, δεν έχει άλλο σκοπό, παρά να μεταχειρισθή την ψήφον σας για να νοθεύση τα αποτελέσματα των εκλογών, για να διατηρήση την εξουσία.

Ενώ η κυβέρνησις των εκμεταλλευτών σάς διακηρύττει ότι θα γίνουν ελεύθερες εκλογές, τα όργανά τους εκβιάζουν και τρομοκρατούν εδώ πίσω τους αδελφούς σας που τολμούν να διαδηλώσουν το φρόνημά τους. Ενώ διακηρύττει ότι θα γίνουν ελεύθερες στο μέτωπο οι εκλογές, απαγορεύει στις εφημερίδες μας, απαγορεύει στις σοσιαλιστικές εφημερίδες να κυκλοφορήσουν στο μέτωπο.

Απαγορεύει δηλαδή στο Κόμμα μας, στο κόμμα των ελλήνων εργατών και χωρικών, στους αδελφούς σας, που μόνοι μπορούν να σας μιλήσουν τη δική σας γλώσσα των φτωχών και των δυστυχισμένων, να επικοινωνήσουν μαζί σας, να σας πουν τι γίνεται εδώ πίσω στα σπίτια σας και στα χωριά σας, να σας διαφωτίσουν, για να δώσετε την ψήφον σας εκεί που πρέπει.

Σύντροφοι στρατιώται! Σύντροφοι εργάται και χωρικοί του μετώπου!

Εκείνοι που σας έστειλαν στο μέτωπο να σκοτωθήτε, εκείνοι που στην ειρήνη εκμεταλλεύονται τον ιδρώτα σας και το αίμα σας στον πόλεμο για να πλουτίζουν, αποφάσισαν τώρα να εκμεταλλευθούν και την ψήφο σας και τη συνείδησή σας για να διατηρήσουν την εξουσία. Απεφάσισαν με την ψήφο τη δική σας να νοθεύσουν τις εκλογές για να μπορέσουν να διατηρήσουν, μαζί με την εξουσία, τα πλούτη που μάζεψαν κατά τον πόλεμον κλέβοντας το λαό, ενώ εσείς εσκοτωνόσαστε, ενώ τα σπίτια σας δυστυχούσαν και τα παιδιά σας επέθαιναν από την πείνα. Θέλουν την ψήφο σας για να μπορέσουν κρατώντας στα χέρια τους την εξουσία, να εξακολουθήσουν τους πολέμους που σας κρατούν οκτώ τώρα χρόνια διαρκώς επιστρατευμένους και σας σέρνουν από μέτωπο σε μέτωπο, για να εξακολουθήσουν να πλουτίζουν εκμεταλλευόμενοι τον ιδρώτα σας, για να εξακολουθήσουν να σας καταπιέζουν και να σας τυραννούν.

Σύντροφοι στρατιώται!

Είναι οκτώ τώρα χρόνια που σας σέρνουν από ράχη σε ράχη κι από ρεματιά σε ρεματιά. Είναι οκτώ τώρα χρόνια που δεν εγνωρίσατε στέγη, που δεν εγνωρίσατε ησυχία, που δεν εγνωρίσατε ανάπαυση. Είναι οκτώ τώρα χρόνια που σκοτώνεστε για να πλουτίζουν λίγοι αχρείοι. Είναι οκτώ τώρα χρόνια που δυστυχείτε. Καθημερινώς σας υπόσχονται την ειρήνη, αλλά η ειρήνη που τόσον ποθείτε δεν θα έρθη ποτέ, εν όσω τον τόπο μας τον κυβερνούν εκείνοι που έχουν συμφέρον να μην πάψουν ποτέ οι πόλεμοι για να πλουτίζουν. Ετσι και τώρα θα σας πουν - αν τους ψηφίσετε, αν τους βοηθήσετε να διατηρήσουν την εξουσία - ότι θα τελειώσουν πια τα βάσανά σας. Είναι ψέμμα! Εν όσω αυτοί θα κυβερνούν τα βάσανά σας δεν θα τελειώσουν ποτέ!

Σύντροφοι εργάται και χωρικοί του μετώπου! Σύντροφοι έλληνες στρατιώται!

Ανάμεσα στους διαφόρους λωποδύτας που θα ρθουν να ζητήσουν την ψήφον σας, ανάμεσα στα διάφορα ονόματα που θα σας δώσουν να ψηφίσετε θα ξεχωρίσετε και λίγα ονόματα που για πρώτη φορά τα ακούτε. Ανάμεσα στην "Αγκυρα" και στην "Ελιά", θα δήτε για πρώτη φορά το "Σφυρί και το δρεπάνι" σύμβολο της τίμιας εργασίας σας στα εργοστάσια και στους αγρούς. Είναι τα ονόματα των υποψηφίων του Κόμματός μας, είναι τα σύμβολα των εργατών και χωρικών της Ελλάδος, των αδελφών σας. Στην Αττική, στη Θεσσαλία, στη Θεσσαλονίκη, στην ανατολική Μακεδονία, στας Πάτρας, στην Εύβοια, το Κόμμα μας θα βάλη υποψηφίους.

Αυτών τα ψηφοδέλτια να ζητήσετε όλοι εσείς που κατάγεσθε από τα δυστυχισμένα αυτά μέρη, τα ψηφοδέλτια που θα έχουν το όνομα του Σοσιαλιστικού εργατικού κόμματος, αψηφώντας κάθε βία των ανωτέρων σας και ανοίγοντας τα μάτια σας σε κάθε προσπάθειά των να σας εξαπατήσουν.

Σύντροφοι εργάται και χωρικοί του μετώπου!

Αντιμέτωπο στα μεγάλα αστικά κόμματα που κυβερνούν και εκμεταλλεύονται τον τόπο, το νεαρό αλλά τίμιο Κόμμα μας έρχεται να ζητήσει την ψήφον σας και να σας πη τι ζητεί και τι θέλει. Το Κόμμα μας είναι το κόμμα των ελλήνων εργατών, και χωρικών. Είναι το κόμμα των φτωχών και δυστυχισμένων που χύνουν το αίμα τους και τον ιδρώτα τους για να πλουτίζουν άλλοι. Είναι το κόμμα που αγωνίζεται να φωτίση το λαό και να του ανοίξει τα μάτια, να τον οργανώσει και να τον κάνει ικανό να διεκδικήσει με τον όγκο του, με την οργανωμένη του δύναμη τα δικαιώματά του. Είναι το κόμμα που αγωνίζεται να κάμη σας τους φτωχούς χωρικούς και εργάτες ικανούς να πάρετε μια μέρα στα χέρια σας την εξουσία που ως τώρα διά της βίας σφετερίζονται λίγοι άνθρωποι για να σας εκμεταλλεύονται και να σας τυραννούν, να σας σκοτώνουν και να σας ληστεύουν. Είναι το κόμμα που πάντα ύψωσε τη φωνή του εναντίον της αδικίας που σας γίνεται, εναντίον των πολέμων, εναντίον της κλεψιάς. Είναι το κόμμα της ελευθερίας και της αδελφοσύνης των εκμεταλλευομένων, είναι το κόμμα της ειρήνης της αληθινής και της παντοτεινής.

Σύντροφοι στρατιώται του μετώπου! Καταψηφίσατε τ' αστικά κόμματα που σας στέλλουν να πολεμάτε. Ψηφίσατε τους σοσιαλιστάς υποψηφίους!

Αθήναι 2 Οκτωβρίου 1920
Η Κεντρική Επιτροπή».

(Το ΚΚΕ, «Επίσημα Κείμενα» τόμος Α', σελ. 142 - 146 και 151-153).

Οι εκλογές έγιναν το Νοέμβρη του 1920. Η αντιβενιζελική παράταξη επικέντρωσε τον προεκλογικό της αγώνα στο ζήτημα του τερματισμού του πολέμου. Το ΣΕΚΕ (Κ) πήρε για πρώτη φορά μέρος στις εκλογές, συνεχίζοντας την αδιάκοπη πάλη του για την ικανοποίηση των αιτημάτων και των αναγκών των λαϊκών στρωμάτων, σε συνδυασμό με τον αντιπολεμικό αγώνα. Το ΣΕΚΕ (Κ), δίνοντας αυτήν την πολιτική μάχη κατά της κυβέρνησης Βενιζέλου, εν μέσω αγρίων διώξεων, προσπάθειας φίμωσης της φωνής του και συνθηκών νοθείας και εξαπάτησης του λαού, αποκάλυπτε ταυτόχρονα ότι και η αντιβενιζελική αντιπολίτευση θα συνεχίσει την ίδια τυχοδιωκτική πολιτική, αν γίνει κυβέρνηση.

«... Η οργανωμένη εργατική τάξις η οποία ουδέποτε ηθέλησε να γίνη ευνούχος ουδενός αστικού κόμματος, δεν ηργάσθη κατά της βενιζελικής δικτατορίας χάριν της υποθέσεως του Κωνσταντίνου ή διά το συμφέρον των εν τη εξουσία πολιτικών, αλλά χάριν του ίδιου αυτής αγώνος, του αγώνος εναντίον του πολέμου, της τυραννίας και της εκμεταλλεύσεως της οποίας υπήρξεν το αέναον θύμα κατά την τελευταίαν δεκαετίαν. Χωρίς σήμερον μετά το επελθόν εκ των εκλογών αποτέλεσμα ουδέ κατά το ελάχιστον να κλονίζεται εις την στάσιν του έναντι του κόμματος των Φιλελευθέρων, το Σοσιαλιστικόν Εργατικόν (Κομμουνιστικόν) Κόμμα οφείλει να διακηρύξη ότι η πολεμική και ιμπεριαλιστική πολιτική, την οποία συνεχίζει η νέα κυβέρνησις χάριν της επιστροφής του Κωνσταντίνου, δεν ανταποκρίνεται προς τους πόθους και τα συμφέροντα της μεγάλης τάξεως των παραγωγών του έθνους.

Η πολιτική αύτη ανταποκρίνεται προς τα συμφέροντα ορισμένων κύκλων πολιτικών και άλλων επιχειρηματιών της πολιτικής και κεφαλαιοκρατικών κύκλων, οι οποίοι επείγονται να συναγωνιστούν το βενιζελικόν κόμμα εις την πολεμικήν και τυχοδιωκτικήν του πολιτικήν και να αναγνωριστούν αυτοί ως οι εγκυρότεροι πράκτορες των Ανταντικών συμφερόντων εν Ελλάδι» («Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», τόμος Α', σελ. 163-165).

Γι' αυτό καλούσε στην αποφασιστική ενίσχυση των συνδυασμών του. Τις εκλογές κέρδισε η αντιβενιζελική αστική παράταξη, που με δημοψήφισμα επανέφερε το βασιλιά Κωνσταντίνο. Το ΣΕΚΕ (Κ) συγκέντρωσε το 13% των ψήφων (100.000).

Η νέα κυβέρνηση συνεχίζει τον τυχοδιωκτικό πόλεμο της προηγούμενης. Να τι γράφει σε ανακοίνωσή του για τους φαντάρους μετά τις εκλογές, αλλά και σε ανακοίνωσή του για την Πρωτοχρονιά του 1921.

«Προς όλους τους στρατιώτας της Ελλάδος

Σύνδουλοι στρατιώτες, σκλάβοι της κεφαλαιοκρατίας!

Και πάλιν ερχόμαστε να σας μιλήσουμε ελεύτερα και άφοβα. Με την ίδια όπως και πρώτα αγνή πρόθεση και αδελφική συμπόνια. Με την ίδια πίστη στην τίμιά σας συνείδηση. Εγιναν επί τέλους οι εκλογές. Το αγριεμένο κύμα της λαϊκής βαρυγκομιάς έπνιξε το Βενιζέλο. Και τώρα ο λαός με αλλαλαγμούς χαράς πανηγυρίζει τη νίκη του. Θαρρεί κανείς πως το πέσιμο του Βενιζέλου του ξασφάλισε την παντοτινή ευτυχία.

Εμείς εδώ πάνω, που των πολέμων οι φρίκες και του στρατού τα ατέλειωτα βάσανα εσκλήρυναν την καρδιά μας, συνηθίσαμε να βλέπουμε ψυχρότερα τα δράματα και νάμαστε πιο συγκρατημένοι στους άκαιρους ενθουσιασμούς. Γι' αυτό θέλουμε να βαθύνουμε περισσότερο στη σημασία της μεταβολής αυτής. Τι θέλησε να χτυπήση στο πρόσωπο του Βενιζέλου ο λαός με την ψήφο της 1ης Νοεμβρίου; Κατά πρώτο λόγο απαλλάχτηκε από έναν απαίσιο πολεμικό εφιάλτη του. Σε καιρό που με νωπές ακόμα τις πληγές μας απ' τους βαλκανικούς πολέμους βλέπουμε ολοφάνερα μέσα στον αλληλοσπαραγμό των εθνών το στυγερό έγκλημα που οι κεφαλαιοκράτες του κόσμου διέπρατταν κατά των δύσμοιρων λαών τους, για να εξασφαλίσουν ο καθένας τους την οικονομική κοσμοκρατορία, εδώ στην Ελλάδα ο Βενιζέλος είχε τον κυνισμό να διακηρύξει απερίφραστα ότι θάπρεπε να θυσιαστούμε για τα συμφέροντα της αγγλογαλλικής κεφαλαιοκρατίας. Και το κατάφερε με τα καταχθόνια μέσα που όλοι ξέρουμε. Μα η οργή εμάνιαζε και εθέριεβε μέσα μας, ώσπου προχθές ξέσπασε, κι αποτίναξε απ' τα στήθη μας τον πολεμικό εκείνο δαίμονα.

Και τώρα που ερρίξαμε το Βενιζέλο, έπαψε τάχα να μας φοβερίζη το φάντασμα του πολέμου; Θάναι ολέθρια πλάνη να το πιστέψουμε. Οχι! Ο πόλεμος θα εξακολουθή να ρουφάη το αίμα και κάθε ζωτική δύναμη του λαού, εν όσω θα υπάρχη αστικό κράτος που δεν είναι παρά η χτηνωδέστερη εκδήλωση της οικονομικής κυριαρχίας του δυνατού επάνω στους αδύνατους, η ωργανωμένη βία μιας ληστρικής τάξεως της πλουτοκρατίας. Οταν οι "μεγαλοπράγμονες πολιτικοί" και οι "πατέρες του έθνους", ασυνείδητα όργανα της τάξης αυτής, ρητορεύουν κομπαστικά για "εθνικές διεκδικήσεις" και "εθνικά συμφέροντα" υπονοούν τα συμφέροντα αυτής της κυβερνώσης ολιγαρχίας των πλουσίων. Κι όταν πάλι διαδηλώνουν περήφανα την "εθνική ζωτικότητα και αυτοθυσία", στα δικά μας κορμιά υπαινίσονται με συχαμερό κυνισμό, πούναι καταδικασμένα να ποτίσουν με το τίμιό τους αίμα τας "απελευθερωθείσας χώρας", τις πλούσιες δηλαδή εκτάσεις όπου τα ίδια κοράκια της πλουτοκρατίας θα εξαπλώνουν αύριο την εμπορική τους και βιομηχανική τους εκμετάλλευση. Πρέπει να το νοιώσουμε καλά. Εν όσω δεν ανοίγουμε τα μάτια μας για να ιδούμε το βάραθρο όπου μας οδηγεί το σημερινό κοινωνικό σύστημα, ο πόλεμος ακατάπαυστα θα στέλνη στις λαϊκές μας μάζες το θάνατο και τη δυστυχία για να γεμίζη με το αίμα και τον ιδρώτα μας τις κάσες των πλουσίων. Αντί γι' αυτό όμως τι κάνουμε; Ενώ απ' τονα μέρος ρίχνοντας το Βενιζέλο διαδηλώνουμε τόσο πανηγυρικά τη φρίκη που μας εμπνέει ο πόλεμος, ζητωκραυγάζουμε απ' το άλλο μέρος με αλλαλαγμούς προσωπολατρικού φανατισμού, παλινορθούμενους βασιλιάδες και πρίγκηπες, χωρίς καθόλου να συλλογιζόμαστε ότι οι θρόνοι πάντα θεμελιωθήκανε επάνω στα αιματωμένα κορμιά των υπηκόων τους, ότι οι βασιλικές χλαμύδες αναριπίζουν πάντα τις φλόγες των πολέμων και των μακελιών, χωρίς καν να το σκεφθούμε ότι για να ξαναθρονιασθή εκείνος, επούλησε πρωτήτερα το αίμα το δικό μας στους δήμιους της Ευρώπης.

Ξεγελιόμαστε απ' τα παραληρήματα του ρωμέικου κομματικού κομπογιανιτισμού για "αυτοτέλειες" και "λαϊκές κυριαρχίες" και εκλέγουμε για κυβερνήτες άλλους πολεμικούς εφιάλτες οι οποίοι μόλις αναλάβουν την εξουσία δηλώνουν ότι θα ακολουθήσουν την ίδια "εθνική πολιτική" που από πικρή πείρα εμάθαμε τι σημαίνει για μας. Ρίχνοντας, όμως το Βενιζέλο θελήσαμε να χτυπήσουμε και την τυραννία. Αλλο τόσο οιχτρή πλάνη θάναι αν πιστέψουμε πως πετάξαμε την τυραννία από πάνω μας. Και πάλιν όχι. Αν αφαιρέσαμε την τυραννία από το βενιζελισμό, εδώσαμε όμως με την ψήφο μας, το νόμιμο δικαίωμα της καταδυνάστευσής μας σε μιαν ατελείωτη σειρά νέων φαυλοκρατικών οργάνων του ληστρικού κράτους, στις γνωστές και άγνωστες σπείρες των αυλόδουλων τυραννίσκων, σε καινούργια αρπαχτικά όρνεα που με την προστασία του αστικού κράτους θα κατατρώνε τις σάρκες του βιοπαλαίοντος λαού.

Δεν μπορεί να υπάρξη πολιτική ελευθερία εν όσω υπάρχει οικονομική σκλαβιά. Εκείνο που σήμερα λέγεται πολιτική ελευθερία δεν είναι παρά είδωλο που ξεγελάει το λαό και νομιμοποιεί την κοινωνική εκμετάλλευση.

Σύνδουλοι στρατιώτες, σκλάβοι της αστικής τάξεως!

Την στιγμή που οι λαοί του κόσμου κάτω από [τα] φωτεινά διδάγματα των τελευταίων τούτων αιματόβρεχτων χρόνων ξυπνούν κι ορθώνουν τρομακτική την κορμοστασιά τους μπροστά στους καταδυνάστες τους κι εδώ συντρίβουν τα δεσμά της σκλαβιάς τους κι άλλου κλονίζουν συθέμελα το κακούργο σημερινό καθεστώς της βίας και της εκμετάλλευσης, δεν πρέπει και μεις να ραχατέβουμε μέσα στην ανατολίτικη μακαριότητα και μοιρολατρεία. Εχουμε ιερό καθήκον απέναντι του εαυτού μας, απέναντι του ανθρωπισμού μας, να τινάξουμε από πάνω μας το βραχνά της αστικής πρόληψης και να πάρουμε βαθειά συναίσθηση της γιγάντιας δύναμης που κρύβεται μέσα μας, που μπορεί να μας απαλλάξη μονομιάς απ' τα τωρινά μας βάσανα, να ρίξη τις καινούριες κλίκες των εκμεταλλευτών μας και να στεριώση το κράτος της αληθινής λαϊκής θέλησης. Αυτή τη ληθαργούσα μέσα μας δύναμη, ένα μέσο υπάρχει εδώ στην Ελλάδα, όπως και σ' όλον τον κόσμο, για να μας την συνειδητοποιήση, να την οργανώση συστηματικά και να δώση στη δράση της την κατάληλη πολιτική κατεύθυνση. Κι αυτό είναι το Κομμουνιστικό κόμμα της Ελλάδος.

Σε προηγούμενα γράμματα σας είπαμε ποιο είναι γενικά το ολοκληρωτικό πρόγραμμά του και πως δεν είναι κόμμα προσωπικό, αλλά πολιτικός οργανισμός όπου η δημοκρατικά συγκεντρωμένη δράση όλων των μελών του κατευθύνεται απερίσπαστα σ' ένα σκοπό, στο γκρέμισμα της αστικής κοινωνίας και την εγκαθίδρυση κομμουνιστικής πολιτείας της λευτεριάς και της δικαιοσύνης.

Το επαναστατικό κίνημα που γύρω από το Κόμμα τούτο αναπτύχθηκε επί τέλους και στον καθυστερημένο τόπο μας, αρχίζει να γιγαντώνεται. Αν και κατέβηκε για πρώτη φορά στον εκλογικό αγώνα ύστερα από δυο χρόνων μονάχα δράση με το βενιζελικό μαχαίρι στο λαιμό και με τόσο οξείς πολιτικούς φανατισμούς, μόλον τούτο κατώρθωσε να συγκεντρώση εκατό περίπου χιλιάδες ψήφους σε τέσσερες μόνο νομούς. Τον απολυτρωτικό αγώνα του Κόμματος αυτού ασπασθήκαμε κ' εμείς οι στρατιώτες, τα οικτρότερα θύματα της αστικής εκμετάλλευσης, ψηφίζοντας τους κομμουνιστές υποψηφίους. Και τώρα, μετά από την εκλογική πάλη ας μη νομίσουμε ότι ο αγώνας μας ετελείωσε. Δεν μπορεί να τελειώση εφ' όσον οι εκμεταλλευτές μας "φιλελεύθεροι" ή "εθνικόφρονες" ή "δημοκράτες" θα στέκονται κολλημένοι στη ράχη μας για να ρουφάνε το αίμα μας και τον ιδρώτα μας.

Ο αγώνας που διεξάγει ο κομμουνισμός σ' όλον τον κόσμο είναι αγώνας επαναστατικός που ζητάει να καταργήση τη σημερινή κοινωνική δυστυχία χτυπώντας τη ρίζα της, το αστικό κοινωνικό σύστημα.

Το άλλαγμα αστικών κυβερνήσεων και κομματικών καθεστώτων δεν καταργεί την οικονομική σκλαβιά αλλά την κρατάει, παίρνοντας με τον καραγκιόζη που λέγεται ψηφοφορία μια ψεύτικη λαϊκή εξουσιοδότηση. Γι' αυτό ο αγώνας μας, προπαγανδιστικός τώρα εν όσω είμαστε φαντάροι, άμεσος και ενεργός αύριο στην πολιτική ζωή, πρέπει να εξακολουθήση πεισματώδης και ατρόμητος με ακλόνητη πεποίθηση στον κομμουνιστικόν μας θρίαμβο. Θα είναι έγκλημα στον ιερό αυτόν αγώνα το λέρωμα της φωτεινής επαναστατικής σημαίας, της ποτισμένης με το αθώο αίμα τόσων μαρτύρων του σοσιαλιστικού ιδανικού, αν κανένας μας αφίση την καρδιά του να κυριευθή απ' τους στιγμιαίους μετεκλογικούς ενθουσιασμούς των αστικών κομμάτων.

Μακρυά απ' τους αλλαλάζοντας για την εκλογική τους νίκη, γιατί πολύ γρήγορα μονάχοι τους θα ιδούν τις πλάνες που πίστεψαν και θα αισθανθούν τις νέες και πάλιν συμφορές της πλάνης τους. Και τότε θα τρέχουνε μονάχοι τους προς την κόκκινη μεγάλη λεωφόρο του κομμουνισμού για να σωθούν από τα νύχια της εξαχρειωμένης κεφαλαιοκρατίας και στρατοκρατίας.

Σύνδουλοι στρατιώτες, που ζούμε στην καταφρόνια, που σφαζόμαστε σαν τραγιά!

Εμείς που ύστερα από τόσα μαρτύρια ξαναγεννηθήκαμε μέσα στον οραματισμό του κομμουνιστικού ιδανικού ας αφιερώσουμε όλες μας τις δυνάμεις της νεότητός μας για την πραγματοποίησή του, φωτίζοντας με την μεγαλειώδη λάμψη του κάθε μάρτυρα αδελφό μας που βρίσκεται στα σκοτεινά βάθη της άγνοιας και του πνευματικού θανάτου, στα βάθη του ληθάργου.

Εργάτες ακούραστοι του ιδανικού αυτού, ας μη λησμονάμε πως ο αγώνας μας τελειώνει τότε μόνον όταν στο πλήρωμα του χρόνου το οργανωμένο προλεταριάτο της χώρας θα σηκώση την επαναστατική του κόκκινη σημαία και θα γκρεμίση τη σημερινή κοινωνία. Από μας εξαρτάται να γρηγορέψουμε τη μεγάλη και άγια εκείνη μέρα».

(«Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», τόμος Α', σελ. 170-173).

«Οι κομμουνισταί στρατιώται του Μετώπου
Πώς χαιρετίζουν το νέο χρόνο

Ερχεται να ξημερώση και σε σας εδώ πάνω η πρώτη του καινούργιου χρόνου.
Η καλή γιορτή που άλλοτε με τόσες γλυκές θύμησες και τόσες γλυκές ελπίδες μας ανακούφιζε τους πόνους της σκληρής ζωής, θάρθη τώρα για να φωτίση με το γιορτάσιμο φως της το αδιάκοπο μαρτύριο του καθημερινού μας θανάτου, να ξαναζωντανέψη στη φαντασία μας τη φρικαλέα εικόνα του χθεσινού αιματόβρεχτου Γολγοθά μας και σαν μαύρος οιωνός να μας προμηνύση ένα φριχτότερο αύριο.

Τι θα αντικρύση εδώ πάνω ο καινούργιος χρόνος;

Από τις όχθες του Μαιάνδρου ως τις χιονισμένες βουνοκορφές του Ουσάκ και απ' της Τουρκίας την ιερή πολιτεία, την Προύσσα, ως τις παγωμένες πλαγιές των θρακικών βουνών, εμείς στεκόμαστε άγρυπνοι μπροστά στο φυλάκιο με το τουφέκι στα ξυλιασμένα χέρια μας, έτοιμοι να σκοτώσουμε και να σκοτωθούμε.

Αλλοι κοίτουνται στα νοσοκομεία, είτε απ' το σαράκι της κακομοιριάς τους χτικιασμένοι, είτε από του πολυβασανισμένου κορμιού το σάπισμα, είτε με αγιάτρευτες ακόμα τις πληγές απ' το θανατερό βόλι, αυριανοί σακάτηδες, αφρόντιστοι, πεταμένοι σαν άχρηστα κτήνη, μακρυά από κάθε ανθρώπινη σπλαχνική συμπόνια, άλλοι που στην ίδια τους τη δύναμη ζητήσανε τη σωτηρία απ' του πολέμου το βασανιστήριο, αλυσσοδεμένοι βρίσκονται στις φυλακές και στενάζουν κάτω απ' το άσπλαχνο κνούτο του τιμωρού νόμου.

Κι άλλοι... Μα όχι πια άλλοι, γιατί αυτοί δεν είναι ζωντανοί. Είναι οι σκοτωμένοι που ο καινούργιος χρόνος δεν τους βρίσκει αναμεταξύ μας. Τα λαγκάδια και τα βουνά της Μικράς Ασίας ή τα όρνεα τ' ουρανού δεχτήκανε το κορμί τους... Μα η φρίκη της τωρινής πραγματικότητας δε σταματάει εδώ. Πίσω μας, κει κάτω στο πατρικό μας σπίτι, η μαυρίλα της δυστυχίας σκεπάζει την οικογένειά μας τόσα χρόνια τώρα. Είμαστε φτωχοί εμείς δω πάνω, γιατί οι πλούσιοι και δυνατοί έχουν τον τρόπο να μην είναι στρατιώτες ή να μην είναι μακρυά απ' το σπίτι τους. Με τον ιδρώτα μας ετρέφαμε τους γέρους μας γονιούς και αποκατασταίναμε τις αδερφάδες μας. Τώρα ο γέροντας πατέρας θάχη ίσως πεθάνει, τ' αδερφάκια μας τα μικρά θάναι πεταμένα, απροστάτευτα στους δρόμους και οι αδερφάδες μας θάναι ίσως στριμωγμένες απ' τη δυστυχία στο βούρκο της ατιμίας, για να κορέσουν τις χτηνώδικες ορέξεις κανενός ταλαντούχου.

Κι εμείς εδώ πάνω πολεμάμε για την πατρίδα...

Πούναι οι γλυκειές θύμησες του περασμένου χρόνου που θα ξαλαφρώσουν τους τωρινούς μας πόνους; Πουθενά. Δε ρίχνουμε το νου μας στην αναπόληση των περασμένων, γιατί παντού αίματα και αλυσσίδες, θάνατο και μαρτύρια συναντάμε. Πολύ λίγοι θα σταματήσουνε ίσως μπροστά σε μια ημερομηνία: 1 Νοεμβρίου. Πετάξαμε, θα πούνε, από πάνω έναν πολεμικό εφιάλτη που επίεζε το λαό θανάσιμα, σέρνοντάς τον να σφαχτή, θύμα του αχόρταγου Μαμωνά της δυτικής Ευρώπης. Κι αυτών όμως των λίγων η πρόληψη που τους επλάνεβε, δέχτηκε πολύ γρήγορα το δυνατό χτύπημα της πραγματικότητας. Ο εφιάλτης δεν έφυγε, μα ξανακάθισε μεταμορφωμένος και φοβερώτερος στο στήθος του δυστυχισμένου λαού!

"Θα επιδιώξω την συμπλήρωσιν της εθνικής αποκαταστάσεως στηριζόμενος επί του ηρωικού μας στρατού", κήρυξαν οι νέοι κυβερνήτες επίσημα και πανηγυρικά με το βασιλικό διάγγελμα.

Ο δήμιος βρυκολάκιασε και πάλι ζητάει απ' το λαό αίμα, αίμα, αίμα... Κι έτσι αντί για γλυκειές ελπίδες, η γιορτάσιμη πρωτοχρονιά πικρά μοιρολόγια τονίζει τώρα, πένθιμα για τους μελλοθανάτους!

Κρατήστε όμως την αιμοβόρικη χαρά σας, ξαναστημένοι βρυκόλακες! Δεν είμαστε πια οι αγαθοί μοιρολάτρες του περασμένου καιρού. Μέσα στην κόλαση των τελευταίων τούτων αιματόβρεχτων χρόνων ξυπνήσαμε, χρειάστηκε ν' αφίσουμε τη ζωή του πολίτη που τόσο όμορφα ξέρετε να τη ζωγραφίζετε ως ελεύθερη και ειρηνική και να συρθούμε βίαια στον ανθρώπινο αλληλοσπαραγμό για να αντικρύσουμε τη φοβερή πραγματικότητα της κοινωνικής εκμετάλλευσης που τόσο τεχνικά σκεπάζετε με τα ψεύτικα στολίδια σας. Και το αντίκρυσμά της σκόρπισε τα πλάνα ιδανικά σας, τις "πατρίδες" σας και τα "εθνικά όνειρά" σας και μας έδειξε ολοφάνερα τι κρύβει από πίσω τους: Το συχαμερό εγώ σας, το εγώ της κεφαλαιοκρατικής σας τάξης. Και είδαμε ότι εμείς οι φτωχοί βιοπαλαιστές, οι εργάτες, δεν μπορούμε μέσα σε τούτη την κοινωνία που κυριαρχεί η εκμετάλλευση να απολάψουμε ελευτεριά, γιατί κι όταν δεν στρατευόμαστε σε πόλεμο είμαστε πάντα στρατευμένοι στο βιομηχανικό και εμπορικό στρατό της πλουτοκρατίας, πάντα σκλάβοι που ή με το αίμα ή με τον ιδρώτα μας θα πληθαίνουμε τους θησαυρούς της και θα ικανοποιούμε τις ανικανοποίητες απολαύσεις της χτηνώδικης αχορτασιάς της.

Μη μας μιλάτε πια για λευτεριά, γιατί τόσο πιο αβάσταχτη αισθανόμαστε τη σκλαβιά μας. Είδαμε ότι και οι κυβερνήτες, όποιο χρωματισμό κι αν έχουν, δεν είναι παρά γνήσιοι αντιπρόσωποι της εκμεταλλεύτριας αυτών τάξης και ότι η κρατική εξουσία με τη στρατοκρατία της δεν είναι παρά μια ωργανωμένη βία σε υπηρεσία των συμφερόντων της.

Μη μας μιλάτε λοιπόν για πατρίδες και για εθνικές αποκαταστάσεις γιατί τόσο πιο συχαμεροί μας φαινόσαστε!

Κι όταν πια τα είδωλά σας γκρεμίστηκαν μέσα μας και μεις οι τυφλοί αναβλέψαμε, εκυριεύτηκε η καρδιά μας από μίσος εναντίον σας, εναντίον όλης σας της καινούργιας τάξης. Μα όχι από το καταστρεφτικό και στείρο εκδικητικό μίσος που σεις και οι όμοιοί σας καλλιεργείτε καταχθόνια ανάμεσα στους λαούς και που γεννάει τις ανθρωποσφαγές των γαλλογερμανικών και ελληνοβουλγαρικών πολέμων, αλλά το μεγάλο και ιερό και δημιουργικό αίσθημα της αγανάχτησης που κατά τις ώριμες επαναστατικές ιστορικές περιόδους εμψυχώνει τους λαούς που συντρίβουν τα δεσμά της σκλαβιάς τους, γκρεμίζουν την παλιά κοινωνία και οικοδομάνε μια καινούργια, ελεύθερη και δίκαιη.

Το σπέρμα της καινούργιας ανθρωπότητας έπεσε από πολύ καιρό τώρα και εβλάστησε μέσα στους καπνούς του πολέμου, εκεί πάνω στο βοριά! (σ.σ. εννοεί τη Σοβιετική Ρωσία)

Η επαναστατική περίοδος ζυγώνει στο τέλος της. Τρέμετε μπροστά της, εσείς που δεν θέλετε να το αναγνωρίσετε, κρατώντας στους ώμους σας το ετοιμόρροπο οικοδόμημα της σημερινής κοινωνίας. Πολύ γρήγορα έρχεται ο τελειωτικός σεισμός που θα σας πλακώση κάτω από τα ερείπιά του.

Γι' αυτό, μεγάλοι κυβερνήτες, είμαστε πραγματικά ηρωικοί στρατιώτες της ανθρωπότητας κι όχι της πατρίδας σας. Και γι' αυτό η πρώτη του 1921 δεν ακούει εδώ πάνω στο μέτωπο ούτε τα μοιρολόγια των αδικοσκοτωμένων, ούτε τους στεναγμούς των βασανισμένων, αλλά μια κραυγή, μεγάλη, στεντόρια, που βγαίνει κι απ' των πολεμιστάδων τα παλληκαρίσια στήθεια κι απ' των κοιτώμενων τα χτικιασμένα πνεμόνια κι απ' των αποθαμένων τα χωσμένα κόκκαλα:

Ζήτω η επανάσταση!

(«Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», τόμος Α', σελ. 176-178).

Το ΣΕΚΕ (Κ), ακόμη και την ύστατη στιγμή, όταν η καταστροφή στη Μικρά Ασία απεικονιζόταν με την τραγική ήττα, έκανε ό,τι ήταν δυνατό προκειμένου οι συνέπειες να μη γίνουν τόσο οδυνηρές για τον ελληνικό λαό και κυρίως να σωθούν από την καταστροφή τόσο οι Ελληνες στρατιώτες, όσο και οι μετέπειτα Ελληνες πρόσφυγες, αλλά και άλλες εθνότητες που αποτελούσαν μειονότητες στην Τουρκία.

Η επίθεση του στρατού του Κεμάλ άρχισε στις 13 Αυγούστου 1922 στη γραμμή Αφιόν Καραχισάρ - Σμύρνη. Η ήττα είναι συντριπτική και ο ελληνικός στρατός αρχίζει την άτακτη υποχώρησή του.

Στις 8 του Σεπτέμβρη, οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη και στις 18 του ίδιου μήνα ολοκληρώνεται η εκκένωση της Μ. Ασίας από τα ελληνικά στρατεύματα.

Αυτή, λοιπόν, την περίοδο το ΣΕΚΕ (Κ) και η ΓΣΕΕ κάνουν διάβημα «Προς τα Κομμουνιστικά Κόμματα και τας Εργατικάς Συνομοσπονδίας της Ευρώπης και προς την Ρωσίαν», για να συμβάλουν στο ζήτημα της προστασίας των ελληνικών πληθυσμών και των αιχμαλώτων. Ολόκληρα τα κείμενα που απεστάλησαν δημοσιεύτηκαν στον «Ριζοσπάστη» στις 28 Αυγούστου 1922 και έχουν ως εξής:

«Η Διοίκησις του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος πολλάκις είχεν ενδείξεις περί του δυνατού μιας Ελληνοτουρκικής Συνεννοήσεως, η οποία θα απεσόβει πολλάς από τας σημερινάς συμφοράς και πάντως θα εξησφάλιζε σοβαροτάτας εγγυήσεις υπέρ των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Επί τη βάσει των ενδείξεων τούτων επεζήτησε πολλάκις να πείση την κυβέρνησιν περί της ανάγκης της τοιαύτης συνεννοήσεως και του τοιούτου προσανατολισμού της πολιτικής της, αλλ' η κυβέρνησις Γούναρη όχι μόνον δεν ηθέλησε να δόση προσοχήν εις τας υποδείξεις ταύτας, αλλά και επανειλημμένας απ' ευθείας προτάσεις των Σοβιέτ συστηματικώς απέκρουσε, διά να φανή ευχάριστος προς τους Γάλλους ιμπεριαλιστάς.

Ηδη η Διοίκησις του Κόμματος, κατόπιν της δημιουργηθείσης εξ υπαιτιότητος της κυβερνήσεως καταστάσεως, εθεώρησε καθήκον της να απευθυνθή απ' ευθείας τόσον προς τα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης, όσον και προς την Σοβιετικήν Ρωσίαν διά της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας, όπως ζητήση την επέμβασίν των υπέρ των θυμάτων της παράφρονος πολιτικής των ελληνικών κυβερνήσεων.

Ούτω χτες συνέταξε τα κάτωθι τηλεγραφήματα αξιώσασα από τον υπουργόν των Εξωτερικών να επιτραπή η ελευθέρα αποστολή των:

Βασίλειον Κολάρωφ, δικηγόρον, γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Βουλγαρίας και της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας.
Συντικάλεμ Ντομ Σόφιαν.

Εν ονόματι των εργατών και χωρικών της Ελλάδος επιστρατευμένων και μη, σας παρακαλούμεν να μεταβιβάσητε τηλεγραφικώς προς το Γραφείον της εν Μόσχα Κομμουνιστικής Διεθνούς την αίτησίν μας, ην παρακαλούμεν να υποστηρίξητε με όλον το κύρος της Βαλκανικής Κομμουνιστικής μας Ομοσπονδίας ης είσθε γραμματεύς, όπως επέμβη αυτή παρά τη Ρωσική Σοβιετική Κυβερνήσει, ίνα αύτη, ισχυρός παράγων εν Ανατολή και μόνη εγγύησις των καταπιεζομένων λαών, λάβη υπό την προστασίαν της τους πάσχοντας εργατικούς και αγροτικούς ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, θύματα της εγκληματικής πολιτικής των αστικών ελληνικών κυβερνήσεων και των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών και εκτεθειμένους σήμερον εις τον κίνδυνον της εκδικήσεως του νικητού, ως επίσης ενδιαφερθή και περί της τύχης των αιχμαλώτων μας εργατών και χωρικών των εις χείρας του Κεμαλικού στρατού. Αναμένομεν την απάντησιν της Διεθνούς.

Γραμματεύς Κομμουνιστικού Κόμματος
Ι. Κορδάτος»              

Κεντρικήν Επιτροπήν Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος
Εφημερίδα "Ουμανιτέ" - Παρισίους

Το Σοσιαλεργατικόν Κομμουνιστικόν Κόμμα της Ελλάδος εν ονόματι του προλεταριάτου πόλεων και χωρίων, επιστρατευμένου και μη, σας παρακαλεί ίνα επέμβητε παρά τη υμετέρα κυβερνήσει, όπως ασκήση αυτή την επιρροήν της διά να τεθή το ταχύτερον τέρμα εις τον εν Μικρά Ασία πόλεμον και διασωθούν από τους κινδύνους εις τους οποίους είναι εκτεθειμένοι οι ελληνικοί αγροτικοί και εργατικοί πληθυσμοί και αι άλλαι μειονότητες, θύματα της εγκληματικής πολιτικής των αστικών ελληνικών κυβερνήσεων, τυφλών οργάνων των ιμπεριαλιστών και κεφαλαιοκρατών της Ευρώπης. Το Ελληνικόν Σοσιαλεργατικόν Κόμμα καταπολεμήσαν πάντοτε δριμύτατα την ιμπεριαλιστικήν πολιτικήν των ελληνικών αστικών κομμάτων, δικαιούται να ζητήση σήμερον την υποστήριξιν των αδελφών σοσιαλιστικών κομμάτων και την προστασίαν των θυμάτων της πολιτικής ταύτης.

Ι. Κορδάτος                

Στη συνέχεια, το ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» δημοσιεύει την παρακάτω πληροφορία: «Ομοιον τηλεγράφημα απεστάλη και προς τα Εργατικά και Κομμουνιστικά Κόμματα της Ιταλίας και της Αγγλίας. Επίσης η Γενική Συνομοσπονδία των Εργατών απέστειλε προς τας Γενικάς Συνομοσπονδίας Ιταλίας, Γαλλίας και Αγγλίας τηλεγραφήματα υπό το αυτό πνεύμα».

Στον πόλεμο στη Μικρά Ασία, υπήρξαν σημαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες της Σοβιετικής Ρωσίας, τις οποίες αν αποδέχονταν η κυβέρνηση και η άρχουσα τάξη της Ελλάδας, πιθανόν τα αποτελέσματα να ήταν διαφορετικά και, πάντως, οι συνέπειες για τον ελληνικό λαό δε θα ήταν αυτές που φορτώθηκε από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Αλλά η Ιστορία δε γράφεται με τα «αν» και τα «πιθανόν». Η τότε στάση της Σοβιετικής Ρωσίας έχει κατακριθεί από τους ιστορικούς της άρχουσας τάξης. Και δεν είναι ανεξήγητο. Αυτοί οι ιστοριογράφοι αντιμετωπίζουν την Ιστορία από τη σκοπιά των συμφερόντων της άρχουσας τάξης και των ιμπεριαλιστών. Οι πρωτοβουλίες του νεαρού και πρώτου τότε στον κόσμο εργατικού κράτους ήταν αντίθετες με τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα των ηγετικών καπιταλιστικών κρατών στην περιοχή. Ας δούμε, λοιπόν, τα πραγματικά γεγονότα σχετικά με το ρόλο της Σοβιετικής Ρωσίας στο Μικρασιατικό Πόλεμο.
Αμέσως μετά τη λήξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, τα κράτη του ιμπεριαλιστικού συνασπισμού της Αντάντ έμπαιναν σε μια διαπάλη για την ανάπτυξη της επιρροής τους - η καθεμιά για δικό της λογαριασμό - πάνω στις πρώην γερμανικές αποικίες αλλά και σε άλλες περιοχές. Ξέχωρη σημασία γι' αυτές τις δυνάμεις θα έχει ο χώρος της Εγγύς Ανατολής (Στενά Δαρδανελίων, σύνορα με Σοβιετική Ρωσία, πετρέλαια Μοσούλης).
Από την άλλη πλευρά, η σοβιετική κυβέρνηση έχει ήδη αρνηθεί όλα τα προνόμια που είχε ο τσαρισμός στην Εγγύς Ανατολή. Παραιτήθηκε από όλους τους άνισους όρους συμφωνιών της τσαρικής Ρωσίας με τους ανατολικούς γείτονές της, διατήρησε όμως όλα τα σημεία ειρηνικών σχέσεων και τους όρους για τα σύνορα. Βασική επίσης αρχή αυτής της σοβιετικής εξουσίας ήταν η αλληλεγγύη του διεθνούς εργατικού κινήματος και η υποστήριξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των λαών και της αυτοδιάθεσης των εθνών.
Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουμε την προσέγγιση της σοβιετικής εξουσίας με το κίνημα του Τούρκου ηγέτη Κεμάλ. Επίσης, μετά την ήττα των ιμπεριαλιστών στην επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία (1918-'19), η Εγγύς Ανατολή απέκτησε για το διεθνή ιμπεριαλισμό τη σημασία του αντισοβιετικού στρατιωτικοπολεμικού προγεφυρώματος.

Χαρακτηριστική μάλιστα αυτής της επιλογής ήταν η πρόταση του Γάλλου στρατηγού Le Bourgogne, αρχηγού των γαλλικών δυνάμεων κατοχής στην Κωνσταντινούπολη, για τη σύναψη συμφωνίας Γαλλίας - Κεμάλ. Υποστήριξε ότι ο κεμαλικός στρατός ήταν τότε ο μοναδικός που μπορούσε «να δράσει εναντίον των μπολσεβίκων».

Επομένως, η δημιουργία σχέσεων καλής γειτονίας και συνεργασίας του σοβιετικού κράτους με το κεμαλικό κίνημα δυνάμωνε τον απελευθερωτικό αγώνα των Τούρκων και ταυτόχρονα προάσπιζε την εδαφική ακεραιότητα της Σοβιετικής Ρωσίας.

Το Μάρτη του 1920 συγκροτείται η επαναστατική κυβέρνηση της Αγκυρας. Η σοβιετική κυβέρνηση θα την αναγνωρίσει. Ενα μήνα αργότερα, ο ίδιος ο Κεμάλ, με επιστολή του στον Β. Ι. Λένιν, ζητά τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων. Την επόμενη χρονιά, 1921, το Μάρτη, υπογράφεται στη Μόσχα τουρκοσοβιετική συμφωνία φιλίας και συνεργασίας.

Η απόφαση του Κεμάλ να προσεγγίσει το σοβιετικό κράτος έδειχνε ότι αναγνωρίζει τη σοβιετική εξουσία και αποδέχεται το πνεύμα της εξωτερικής της πολιτικής. Βέβαια, αυτή η στάση της κεμαλικής ηγεσίας δεν ήταν πάντοτε σταθερή. Για παράδειγμα, αργότερα, μετά την επικράτηση της εθνικοαστικής επανάστασης στην Τουρκία, η κεμαλική αντιπροσωπεία στις διαπραγματεύσεις της Λοζάνης θα αντιταχθεί στη συμμετοχή Σοβιετικών αντιπροσώπων στην επιτροπή από εμπειρογνώμονες για την εξέταση του προβλήματος των Στενών των Δαρδανελίων (Δεκέμβρης 1922) και θα αποδεχτεί το αγγλικό σχέδιο για το καθεστώς των Στενών.
Οι σχέσεις της Σοβιετικής Ρωσίας με τον Κεμάλ και η βοήθεια στην τουρκική επανάσταση θεωρήθηκε από Ελληνες ιστορικούς ως μια αιτία της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ο Καρολίδης υποστήριξε ότι το υλικό, με το οποίο οι Σοβιετικοί εφοδίασαν τους Τούρκους, «χρησιμοποιηθέν υπό της νέας Τουρκίας υπήρξε το φονικώτατον εναντίον των Ελλήνων εν τοις χερσί των Τούρκων όπλον», προσδίνοντας έτσι ανθελληνικές προθέσεις στη Σοβιετική Ρωσία.

Αλλά πριν από την απόφαση των συμμάχων για την αποστολή ελληνικού στρατού στη Μικρασία, είχε πραγματοποιηθεί η συμμετοχή της ελληνικής αστικής τάξης στην ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Ρωσία μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση.

Ο Βενιζέλος, για να αποσπάσει τη διαβεβαίωση του Γάλλου πρωθυπουργού Κλεμανσό για υποστήριξη των ελληνικών αξιώσεων στη Σμύρνη και τη Θράκη, δηλώνει καθαρά την προθυμία του να συστρατεύσει με τους Γάλλους στην Ουκρανία ενάντια στη νεαρή σοβιετική εξουσία. Και από το Λονδίνο τηλεγραφεί στον Ελληνα πρεσβευτή στο Παρίσι: «Παρακαλώ δηλώσατε πρωθυπουργώ και υπουργώ των Εξωτερικών (της Γαλλίας) ότι ο Ελληνικός Στρατός είναι εις την διάθεσίν των και δύναται να χρησιμοποιηθή διά κοινόν αγώνα, πανταχού, όπου αποστολή του ήθελε κριθή αναγκαία»...

Και ενώ αυτή ήταν η στάση της επίσημης Ελλάδας απέναντι στο σοβιετικό κράτος, το τελευταίο - στα πλαίσια της ειρηνόφιλης πολιτικής του και των αρχών της αυτοδιάθεσης των εθνών - εφάρμοζε άλλη, διαφορετική πολιτική απέναντί της. Για παράδειγμα, με δήλωσή της η σοβιετική κυβέρνηση παραιτούνταν από το ρωσικό μερίδιο του βαρύτατου εξωτερικού χρέους της Ελλάδας στη Ρωσία.

Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας, η κυβέρνηση της Σοβιετικής Ρωσίας είχε υποβάλει απευθείας προτάσεις στην κυβέρνηση Γούναρη για ειρηνική διευθέτηση του προβλήματος, οι οποίες αποκρούστηκαν. Υπάρχει η μαρτυρία του τότε Γενικού Γραμματέα του ΣΕΚΕ (Κ), Γ. Κορδάτου, για συγκεκριμένη παρέμβαση της Σοβιετικής Ρωσίας, λίγο πριν από την κατάρρευση του μετώπου.

Σοβιετικός απεσταλμένος της 3ης Διεθνούς και του υπουργείου Εξωτερικών και Στρατιωτικών της Σοβιετικής Ρωσίας, ήρθε μυστικά στην Ελλάδα τον Απρίλη του 1922, με εντολή να διερευνήσει τη δυνατότητα μεσολάβησης της χώρας του για ειρηνικό τερματισμό του Μικρασιατικού πολέμου, μέσα από επαφές που θα είχε με την ηγεσία του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος (Αυτός ο τρόπος άφιξης του ξένου απεσταλμένου και η μέθοδος διερεύνησης οφειλόταν στην ανυπαρξία διπλωματικών σχέσεων των δύο κρατών). Συναντήθηκε με τον Γ. Κορδάτο, Γενικό Γραμματέα του ΣΕΚΕ (Κ), τον ενημέρωσε για το σκοπό της παρουσίας του και του ζήτησε να ανακοινώσει στην ελληνική κυβέρνηση την άφιξή του και την επιθυμία της χώρας του για μεσολάβηση στο μικρασιατικό ζήτημα. Η πρότασή του ήταν υπογραφή ανακωχής ανάμεσα στην Ελλάδα και στον Κεμάλ με αυτονομία της περιοχής της Σμύρνης και ως αντάλλαγμα ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει, έστω και ντε φάκτο, τη σοβιετική εξουσία. Ο ηγέτης του ΣΕΚΕ (Κ) συναντήθηκε με τον Ν. Στράτο (αντιπολίτευση τότε) και τον Α. Καρτάλη (υπουργό στην κυβέρνηση Γούναρη) χωρίς θετικό αποτέλεσμα. Ο τελευταίος μάλιστα, όπως γράφει ο ίδιος ο Κορδάτος, τον έβρισε και τον έδιωξε.

Η ζητούμενη αναγνώριση ήταν κάτι το φυσιολογικό μέσα στα πλαίσια της διπλωματικής πρακτικής, χωρίς αυτό να αναιρεί το δικαίωμα της σοβιετικής - όπως κάθε άλλης - κυβέρνησης για αποκατάσταση και ρύθμιση των οικονομικών και πολιτικών σχέσεών της με τις καπιταλιστικές χώρες.

Ηδη από το Γενάρη του 1922, που τα κράτη της Αντάντ έστελναν στη σοβιετική κυβέρνηση πρόσκληση για να συμμετάσχει στη διεθνή οικονομική συνδιάσκεψη της Γένοβας, «τα καπιταλιστικά κράτη αναγνώριζαν πως ήταν αναπόφευκτη ανάγκη να αποκαταστήσουν οικονομικές (άρα και πολιτικές) σχέσεις με τη Σοβιετική Ρωσία». Και μάλιστα τη στιγμή που 33 καπιταλιστικές χώρες κάθονταν στο ίδιο τραπέζι με τη Σοβιετική Ρωσία κατά τη συνδιάσκεψη αυτή (Απρίλης - Μάης 1922), το γεγονός αυτό απέδειχνε την ντε φάκτο αναγνώριση του σοβιετικού κράτους, το οποίο έτσι δε βρισκόταν σε καμιά διεθνή απομόνωση. Η ελληνική κυβέρνηση γιατί να μην την αναγνωρίσει και να μην αποδεχτεί διαμεσολάβηση για το Μικρασιατικό ζήτημα όταν ακόμη και η συμμετοχή της στην ουκρανική εκστρατεία κατά τη διάρκεια της ιμπεριαλιστικής επέμβασης, για κατάπνιξη της Οχτωβριανής Επανάστασης, δε στάθηκε ανασταλτικός παράγοντας στο να πάρει πρωτοβουλία η σοβιετική κυβέρνηση;

Επομένως, η σοβιετική μεσολαβητική προσπάθεια δεν ήταν τίποτα παραπάνω και τίποτα παρακάτω από μια ενέργεια στα πλαίσια της εξωτερικής πολιτικής του σοβιετικού κράτους.

Υπάρχει επίσης άλλη μια σοβιετική πρωτοβουλία. Η νίκη της τουρκικής επανάστασης ανέτρεπε τη Συνθήκη των Σεβρών. Ηταν λοιπόν αναγκαία η σύναψη νέας συνθήκης με βάση την καινούρια πραγματικότητα, μετά από διεθνή συνδιάσκεψη. Η σοβιετική κυβέρνηση, όμως, διέβλεπε τις προθέσεις και εκτιμούσε σωστά τις κινήσεις των κρατών της Αντάντ, τα οποία σκόπευαν να παραμερίσουν τη Σοβιετική Ρωσία από τη μελλοντική συνδιάσκεψη και μάλιστα κατά τη συζήτηση του καθορισμού του καθεστώτος των Στενών. Γι' αυτό με διακοίνωσή της, το Σεπτέμβρη του 1922, ζητούσε τη σύγκληση διεθνούς συνδιάσκεψης (με τη συμμετοχή Αγγλίας, Γαλλίας, Σοβιετικής Ρωσίας, Ιταλίας, Αιγύπτου, Ελλάδας, Τουρκίας, του κράτους των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, Βουλγαρίας και Ρουμανίας), όπου θα συζητούνταν και θα ρυθμίζονταν τα προβλήματα της Εγγύς Ανατολής και των Στενών. Η πρόταση όμως αυτή δεν υλοποιήθηκε εξαιτίας της αρνητικής στάσης των κρατών της Αντάντ.

Τέλος, αρκετά διαφωτιστικό κείμενο για τη στάση της Σοβιετικής Ρωσίας τόσο απέναντι στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία αποτελεί μια σοβιετική διακοίνωση που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη», στις 18 του Σεπτέμβρη 1922. Να μερικά αποσπάσματα: «Η ρωσική κυβέρνησις δεν είναι καθόλου διατεθειμένη να καταδικάσει την Ελλάδα και τον ελληνικόν λαόν... διότι ανέλαβε το βάρος του πολέμου το επιβληθέν επί των ασθενών ώμων της από μέρους της Ευρώπης και περιήλθεν εις απόγνωσιν... Η ρωσική κυβέρνησις θεωρεί τον τουρκικόν πόλεμον ως αγώνα του τουρκικού λαού υπέρ της υπάρξεως και ανεξαρτησίας του... Εν τω αγώνι τούτω η Τουρκία έχει ολόκληρον την συμπάθειαν του ρωσικού λαού... Η Ρωσία ήτο μόνον έτοιμη να βοηθήση εις το να τερματισθή ο πόλεμος, ο οποίος είναι καταστρεπτικός δι' αμφότερα τα έθνη. Αλλά αι προσπάθειαι της Ρωσίας προς την κατεύθυνσιν ταύτην απεκρούσθησαν κατηγορηματικώς υπό της Μεγάλης Βρετανίας... Αι συνδιαλλακτικαί προσπάθειαι της Ρωσίας απεδείχθησαν άκαρπαι και ο ελληνοτουρκικός πόλεμος αφέθη να εξακολουθήση την πορείαν του».

Τα παραπάνω αποκρούουν την όποια διαστρέβλωση των θέσεων και πρακτικής της σοβιετικής κυβέρνησης για το Μικρασιατικό πόλεμο, που προσπαθεί να δημιουργήσει η αστική ιστοριογραφία.

Βεβαίως, παρά τις προσπάθειες του Κόμματος της εργατικής τάξης αλλά και του πρώτου στον κόσμο εργατικού κράτους της Σοβιετικής Ρωσίας, η ολοκληρωτική καταστροφή δεν αποφεύχθηκε και η ευθύνη γι' αυτό βαρύνει απόλυτα τα ιμπεριαλιστικά κράτη και την πολιτική τους, αλλά και την αστική τάξη της Ελλάδας και τις κυβερνήσεις της.

Η συγκεκριμένη τραγική ιστορική περίοδος αποτελεί και πηγή για την άντληση χρήσιμων συμπερασμάτων για το λαϊκό κίνημα και την πάλη του στις σύγχρονες συνθήκες. Ας μην ξεχνάμε ότι και σήμερα η ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων ανάβει φωτιές πολέμου στην περιοχή της Ευρασίας, ενώ η άρχουσα τάξη της Ελλάδας, δεμένη στο άρμα του ιμπεριαλισμού (δεν μπορεί βεβαίως να κάνει διαφορετικά), όπως και τότε, συμμετέχει ενεργά στην ιμπεριαλιστική δράση.

Ενα πρώτο βασικό συμπέρασμα, που βγαίνει αβίαστα από τη Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, είναι ότι τα ιμπεριαλιστικά κράτη μπροστά στα συμφέροντά τους γίνονται αδίστακτα απέναντι στους λαούς, σφάζουν, δολοφονούν, με τους πολέμους που εξαπολύουν, διαμελίζουν χώρες, καλλιεργούν τον εθνικισμό και το σοβινισμό, προκειμένου να επιβάλουν τον κοσμοπολιτισμό του κεφαλαίου, τη διεθνική εκμεταλλευτική δράση των μονοπωλίων. Μέσα από τα γεγονότα της Μικρασιατικής εκστρατείας και καταστροφής φωτίζεται και η σύγχρονη πραγματικότητα, που διαμορφώνει η ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων στα Βαλκάνια, στην Εγγύς και τη Μέση Ανατολή, γενικότερα στο γεωγραφικό χώρο της Ευρασίας. Πόλεμος στα Βαλκάνια, διαμελισμοί κρατών, εθνικιστικές αντιθέσεις. Πόλεμος στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Μέση Ανατολή, σχέδια για τη «Μεγάλη Μέση Ανατολή» από το ΝΑΤΟ, και οι επεμβάσεις στη Βόρεια Αφρική, στη Λιβύη και στη Συρία τώρα. Οι λόγοι, ίδιοι. Τα πετρέλαια και οι δρόμοι μεταφοράς τους, αλλά πάνω απ' όλα τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των ηγετικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, σε βάρος των ανταγωνιστών τους σήμερα και ιδιαίτερα στην περιοχή της Ασίας (ενάντια στις Ρωσία, Ινδία, Κίνα). Τότε ενδιαφέρονταν για το μοίρασμα στην περιοχή των αποικιών της ηττημένης στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανίας, αλλά και τον αποκλεισμό της Σοβιετικής Ρωσίας, το «πνίξιμο» του πρώτου στον κόσμο εργατικού κράτους. Σήμερα, επίσης, επιδιώκουν να ανακόψουν κάθε αντίσταση κρατών και λαών στα σχέδια της ολοκληρωτικής επιβολής των συμφερόντων τους στην περιοχή. Και σήμερα, όπως και τότε, η περιοχή μας είναι πεδίο όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, με απρόβλεπτες συνέπειες, ή μάλλον με καταστρεπτικές, αν δεν πάρουν οι λαοί τις τύχες τους στα χέρια τους.

Ενα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι τα πολιτικά κόμματα της άρχουσας τάξης μπορεί να φαίνεται ότι αντιπολιτεύονται μεταξύ τους, εκμεταλλευόμενα τα προβλήματα και τις ανάγκες του λαού, εξαπατώντας τον ακόμη και με την κάλπικη προβολή λύσεων προς όφελός του, αλλά πάντα ασκούν την ίδια ακριβώς πολιτική για την πραγματοποίηση των συμφερόντων της άρχουσας τάξης. Τότε η αντιβενιζελική παράταξη, με το σύνθημα να σταματήσει ο πόλεμος, αντικατέστησε με τη λαϊκή ψήφο την κυβέρνηση Βενιζέλου. Αλλά ο πόλεμος συνεχίστηκε, γιατί αυτό ήθελε η άρχουσα τάξη. Να διεκδικήσει μερίδιο σ' έναν κατακτητικό άδικο ιμπεριαλιστικό πόλεμο από κοινού με τους συμμάχους της. Για τη συγκεκριμένη περίοδο είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία του Χάρολντ Νίκολσον, στελέχους του Φόρεϊν Οφις, ο οποίος το Δεκέμβρη του 1920 σε μνημόνιο προς τον υπουργό του, μεταξύ των άλλων, ομολογούσε: «Ο λόγος που μας έσπρωξε στην υποστήριξη της Ελλάδας δεν ήταν συναισθηματική παρόρμηση, αλλά φυσική έκφραση της παραδοσιακής μας πολιτικής, που συνίστατο στην προστασία των Ινδιών και της Διώρυγας του Σουέζ. Για έναν ολόκληρο αιώνα υποστηρίξαμε την Τουρκία, θεωρώντας την ως την πρώτη γραμμή άμυνας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ομως αποδείχτηκε αναξιόπιστος σύμμαχος και έτσι περάσαμε στη δεύτερη γραμμή. Από τη γεωγραφική άποψη, η θέση της Ελλάδας είναι μοναδική για τις επιδιώξεις μας. Πολιτικά, η χώρα αυτή ήταν αρκετά ισχυρή σε περίοδο ειρήνης, ώστε να μη μας δημιουργεί θέμα δαπανών και αρκετά αδύνατη σε περίπτωση πολέμου, ώστε να είναι υποτελής σ' εμάς»
(Σπύρος Λουκάτος: «Οι μεγάλες δυνάμεις και η Μικρασιατική εκστρατεία». Επιστημονικό διήμερο του ΚΜΕ, σελ. 73).

Σήμερα, συμμετέχει η άρχουσα τάξη στην ιμπεριαλιστική δράση στα Βαλκάνια, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, συμμετείχε στον Πόλεμο του Κόλπου το 1990, με κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ, όσο και της ΝΔ. Και, βεβαίως, και τα δύο κόμματα της άρχουσας τάξης εφαρμόζουν την ευρωατλαντική πολιτική, όπως και τα νέα που γεννήθηκαν πρόσφατα στην προσπάθεια της άρχουσας τάξης για την αναμόρφωση του αστικού πολιτικού συστήματος. Επίσης, και σήμερα υπάρχει και δρα ελληνικός στρατός έξω από τα σύνορα (Βοσνία, ΠΓΔΜ, Αφγανιστάν). Με βάση και την εμπειρία της Μικρασιατικής καταστροφής, η εργατική τάξη της Ελλάδας, ο λαός της, μόνο δεινά μπορεί να περιμένει από τη συμμετοχή στην ιμπεριαλιστική δράση και τη λεγόμενη «αντιτρομοκρατική εκστρατεία» των αστικών κυβερνήσεων ή, όπως καμουφλάρισαν το πολεμικό δόγμα, «για την εγκαθίδρυση δημοκρατίας σε κράτη με αυταρχικά καθεστώτα», που το ονόμασαν και «Αραβική Ανοιξη». Και καταστρατηγούν με τα όπλα το δικαίωμα κάθε λαού να αποφασίζει ο ίδιος για την τύχη του. Αλλά, είπαμε, πάνω απ' όλα τα μονοπωλιακά συμφέροντα, που απαιτούν ιμπεριαλιστική δημοκρατία, δηλαδή δικτατορία του κεφαλαίου.

Τέλος, και τότε, το ΚΚΕ εκτιμούσε και προέβλεπε ότι, μέσα από την τυχοδιωκτική Μικρασιατική εκστρατεία έρχεται η καταστροφή, και επιβεβαιώθηκε. Με την πολιτική και τη δράση του, με όλες του τις δυνάμεις επιδίωκε τη ματαίωση του Μικρασιατικού πολέμου. Αναδείκνυε το γεγονός ότι η πρόσδεση των ελληνικών κυβερνήσεων στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, η συμμετοχή τους στην ιμπεριαλιστική δράση υπηρετεί τα συμφέροντα των μονοπωλίων και του κεφαλαίου. Η συνεπής πολιτική αρχών απέναντι στην εργατική τάξη, σ' όλο το λαό, συνέδεε σωστά την υπόθεση του πολέμου με την αστική εξουσία και τον ιμπεριαλισμό, ενώ πρότεινε διευθέτηση του μικρασιατικού ζητήματος έξω από τα πλαίσια των ιμπεριαλιστικών συμφωνιών (Βερσαλίες, Λοζάνη, Σέβρες) και μεταξύ των δύο χωρών. Στις σύγχρονες συνθήκες, το ΚΚΕ είχε έγκαιρα προειδοποιήσει για τους κινδύνους πολέμου στα Βαλκάνια, τους διαμελισμούς, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή. Το ίδιο έκανε και μετά το χτύπημα στους δίδυμους πύργους στη Νέα Υόρκη (11|9|2001), προβλέποντας ότι αποτελεί αφορμή για νέους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, αλλά και με το σχέδιο «Μεγάλη Μέση Ανατολή».

Και σύντομα επιβεβαιώθηκε από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και μετέπειτα στο Ιράκ, αλλά και τις επεμβάσεις στη Βόρεια Αφρική, τον πόλεμο στη Λιβύη και τώρα την επέμβαση στη Συρία.

Η κρίση στη Συρία εμφανίστηκε ως εσωτερικό πρόβλημα «δημοκρατίας». Αλλά είναι κρίκος στην αλυσίδα ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων, που ονομάστηκαν από τα αστικά επιτελεία και τους οπορτουνιστές «Αραβική Ανοιξη». Η πιο ξεφωνημένη περίπτωση είναι της Λιβύης. Οι ίδιοι οι αστοί ομολόγησαν ωμά την οργάνωση των αντικαθεστωτικών και του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Η εφημερίδα «Τα Νέα» (27|3|2011) έγραψε για τη Λιβύη: «Αυτοί με τα κιάλια κατασκόπευαν τις θέσεις των κυβερνητικών. Αυτοί με τα δορυφορικά τηλέφωνα κρατούσαν την επαφή με το ΝΑΤΟ. Αυτοί με τα τουφέκια δραστηριοποιούνταν πίσω από τις γραμμές. Ηταν στρατιώτες των ειδικών δυνάμεων, που φορούσαν τα ίδια ρούχα με τους εξεγερμένους. Και ενώ αυτοί πεζοπορούσαν στην έρημο, άλλοι "ξένοι" βοηθούσαν το Συμβούλιο της Βεγγάζης... Πράκτορες βετεράνοι άλλων συγκρούσεων, ικανοί να πείσουν στελέχη του καθεστώτος να αυτομολήσουν. Χωρίς αυτούς τους "συμβούλους", οι εξεγερμένοι δεν θα είχαν φτάσει ποτέ στην Τρίπολη... Οι σύμμαχοι έπρεπε να εμπιστευτούν αυτούς τους ανθρώπους της σκιάς. Καλύφθηκαν πίσω από την αποστολή εκπαιδευτών για το στρατό των εξεγερμένων. Ηταν λίγες δεκάδες και στρατολογήθηκαν από τις χώρες του ΝΑΤΟ, για να αναδιοργανώσουν τις τάξεις των εξεγερμένων... Οι πρώτες ειδήσεις χρονολογούνται από την αρχή της σύγκρουσης... Αρκετοί Βρετανοί SAS συνελήφθησαν, εξάλλου, από τους εξεγερμένους, οι οποίοι δεν είχαν ειδοποιηθεί για την παρουσία τους. Λόγω έλλειψης συντονισμού».

Να θυμίσουμε ότι η ιμπεριαλιστική πολεμική επέμβαση στη Λιβύη έγινε στο όνομα αποκατάστασης της δημοκρατίας. Αλλά να τι έγραψαν στις 22|3|2011 «Τα Νέα»: «...σε συνέντευξή του στη γερμανική τηλεόραση, ο Καντάφι είπε: "Τα πετρελαϊκά μας συμβόλαια θα πάνε σε ρωσικές, κινεζικές και ινδικές εταιρείες". Δηλαδή σε χώρες - μέλη της BRIC. Επιβεβαιώνονται έτσι οι "κυνικοί", οι οποίοι, πίσω από κάθε πόλεμο των μεγάλων δυνάμεων που μπορούμε να θυμηθούμε, βλέπουν πάντα το πετρέλαιο. Και απογυμνώνονται ηθικά όσοι επικαλούνται ανθρωπιστικά ιδεολογήματα». Αρα ο πόλεμος έγινε για τη μοιρασιά των υδρογονανθράκων στο πλαίσιο των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Ακριβώς το ίδιο ζήτημα υπάρχει και πίσω από τη Συρία. Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, οι δρόμοι μεταφοράς τους, το ποια μονοπώλια θα πάρουν τη μερίδα του λέοντος και βεβαίως το γεωστρατηγικό σημείο στο οποίο έχει πρόσβαση μια ανερχόμενη ιμπεριαλιστική δύναμη, η Ρωσία, συνασπισμένη στους BRIC, συνασπισμός όπου συμμετέχει και η Κίνα. Οι BRIC έχασαν από τη Λιβύη αλλά από τις ως τώρα εξελίξεις δε φαίνονται διατεθειμένοι να χάσουν από τη Μέση Ανατολή. Αλλωστε, με τη συγκεκριμένη υπόθεση συνδέεται και το Ιράν με ισχυρές σχέσεις με την Κίνα, αλλά σε ένα βαθμό και με τη Ρωσία.

Στις μεθοδεύσεις για την επιβολή των ιμπεριαλιστικών σχεδίων στη Συρία, που συνεχίζονται με ταχύτατους ρυθμούς, ομολογήθηκε η άμεση επέμβαση των ΗΠΑ με τον Πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα να υπογράφει διάταγμα για μεγαλύτερη στήριξη στους ενόπλους της λεγόμενης «αντιπολίτευσης» με άμεση ανάμειξη της CIA στη χώρα, στα πρότυπα της Λιβύης, μία στήριξη η οποία ουσιαστικά έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό. Στόχος είναι η καλύτερη «οργάνωση» των ενόπλων, ο έλεγχος των ομάδων των αντικαθεστωτικών και ο συντονισμός της δράσης τους. Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν επίσης την αύξηση κατά δέκα εκατομμύρια δολάρια της «βοήθειάς» τους προς τους αντικαθεστωτικούς. Είναι επίσης γνωστό ότι η λεγόμενη συριακή αντιπολίτευση, που επιδιώκει την ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ, είναι υποκινούμενη και χρηματοδοτούμενη από το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία, ενώ η Τουρκία είναι εκείνη που μέσω των εδαφών της τροφοδοτεί με όπλα τους Σύρους αντικαθεστωτικούς.

Το ΚΚΕ καταδίκασε τη συμμετοχή των ελληνικών κυβερνήσεων και την αποστολή στρατού έξω από τα σύνορα, προβάλλοντας τη θέση ότι κάθε λαός έχει δικαίωμα επιλογής σε ποιο κοινωνικό σύστημα θέλει να ζήσει και να καθορίζει ο ίδιος τις τύχες του, χωρίς ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και πολέμους. Και είναι το Κόμμα μας το μόνο κόμμα που διεξάγει συνεπή αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή δράση, καλώντας το λαό να συγκροτήσει τη δική του συμμαχία και να οργανώσει τον αγώνα για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου και το πέρασμα στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό, σε συνδυασμό με την κοινή πάλη με τους άλλους λαούς, ως τη μόνη λύση που θα αποτρέψει οριστικά τη συμμετοχή της Ελλάδας στους ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς και τους άδικους πολέμους.

Αρχειακό υλικό ΚΟΜΕΠ 2002: «προς όλες τις οργανώσεις του Κόμματος»
ΚΟΜΕΠ 2007-4 Πτυχές από τη σφαγή των ελλήνων του Πόντου - του Νίκου Παπαγεωργάκη

Αφιέρωμα Ριζοσπάστη

1.     Από τις πιο τραγικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας
2.     Η Συνθήκη των Σεβρών
3.     Το ΣΕΚΕ για τη Συνθήκη των Σεβρών – Προκηρύξεις  
4.     Η θέση του ΚΚΕ μέσα από ντοκουμέντα του
5.     Ήταν ένας άδικος πόλεμος 
6.     Ο ρόλος της Σοβιετικής Ρωσίας
7.     Επίκαιρα διδάγματα

«Χρονικό Μικρασία 1919-1922» Το παρασκήνιο της απόφασης των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της εποχής για την απόβαση των ελληνικών δυνάμεων κατοχής στα παράλια της Μικράς Ασίας, αποκαλύπτει το DVD παραγωγής «902 Αριστερά στα FM» (βιβλιοπωλείο «Σύγχρονη Εποχή»-εξαντλημένο).