Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα και τους καημούς που σκέπασε καπνός…

Σε μια περίοδο που η καθημερινότητα μιας αλωμένης από το αστικό κατεστημένο κοινωνίας, τραβάει την ανηφόρα χωρίς σημαίες και ταμπούρλα _με το ΚΚΕ πάντα στις επάλξεις και στο “ιερό πεζοδρόμιο”, είναι κάποιες φορές που δεν αρκεί ούτε η αφήγηση ούτε η ποίηση ούτε καν το παραμύθι… και πιάνεσαι από τα παλιά και τα σίγουρα, αυτά που είναι διαχρονικά και στέρεα, από τον “Οδηγητή” του Βάρναλη, από το Ρίτσο, από τον Ελύτη.

…
Και σου μιλώ σ’ αυλές και σε μπαλκόνια //
και σε χαμένους κήπους του Θεού //
κι όλο θαρρώ πως έρχονται τ’ αηδόνια…

🎶 Αλλά και από τα πιο “μικρά” και “ανώνυμα” όπως αυτό εδώ το θρυλικό τραγούδι “Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα” που βγήκε στον αέρα σαν σήμερα ακριβώς πριν 60χρόνια τραγουδισμένο από μια φωνή που, όταν την άκουσα εκείνο το αρχαίον έτος 1973 μ.Χ, (με τον πατέρα ακόμη στη Λέρο –της 3^η2ς εξορίας του) με σημάδεψε και αι μαζί μ’ αυτήν (και μ’ εκείνη του Νίκου Ξυλούρη) ξαναγάπησα και τα κρητικά τραγούδια (έχοντας επαφή με τη “γλώσσα” τους, από τους φίλους Αντώνη Σμ. και Χρήστο Νύχτ. και τις\τους 10άδες σφισες_ους την Αργυρώ Τσ., τη Λενιώ Σκ. την Αΐντα Παλ. τη Γιάννα Παλ. __... __...)

🎶 🎶  🎶 🎶

🎶  Μετά το 45άρι ήρθε _3 μήνες αργότερα η ηχογράφηση του δίσκου «Θητεία» του Γιάννη Μαρκόπουλου, παραμονές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973.

Στέκομαι απέναντι στον επικό βηματισμό του ρυθμού που κουβαλάει αυτούς τους τρυφερούς και “σκοτεινούς” συνάμα στίχους (που ταιριάζουν στην πολιτική του ανάγνωση) και αναρωτιέμαι πώς θα ήταν άραγε μια σύγχρονη μουσική σύνθεση πάνω σ’ αυτά τα λόγια.

Ξέροντας πως η “ξενιτειά” για την οποία μιλάνε οι στίχοι είναι η ξενιτειά των (πολιτικών) εξόριστων της χούντας στα ξερονήσια και όσοι πρόλαβαν σε χώρες της Ευρώπης (όπως και ο υποφαινόμενος _φοιτητής εκείνα τα χρόνια), των (πολιτικών) προσφύγων (σε χώρες της -πάλαι ποτέ _πριν τις ανατροπές, που επέρχονταν Ανατολικής), ο ξενιτεμός των οικονομικών μεταναστών της εποχής ή κι ακόμα πιο μεγάλη ξενιτειά…

Μένω να θαυμάζω ξανά και ξανά τη συστολή, την «παληομοδίτικη» φυσική ομορφιά και την υπέροχη κρητική προφορά του Χαράλαμπου (Γαργανουράκη), ενώ συγκινούμαι από την παρουσία του μεγάλου Αριστείδη Μόσχου στο σαντούρι (αυτό το «γκλιν-γκλιν» που μου άρεσε πολύ και με ανατρίχιαζε και τον γνωρίσαμε αργότερα στο “”Κορομηλά»), αλλά και από την σιωπηλή παρουσία, εκεί στην αρχή αυτής της κινηματογράφησης, ενός κιθαρίστα που δεν παίζει, αλλά που έμελλε να αλλάξει ριζικά το τοπίο της ελληνικής ροκ μουσικής στα επόμενα χρόνια (προτού χαθεί πρόωρα): του Παύλου Σιδηρόπουλου.

Ξέροντας καλά, τι είναι τελικά πιο “χαμένο” στο χρόνο που μεσολάβησε από την εποχή του Πολυτεχνείου μέχρι σήμερα εφηβείας μου μέχρι τώρα (τα λόγια ή τα χρόνια);

Ποτέ δεν πίστεψα σε “καταφύγια παρηγοριάς”, “αυταπάτες” ή “προδοσίες”, κάποια ακόμα “λόγια που προσπαθούν να κρύψουν τα  δήθεν «χαμένα χρόνια»”.

Τα «μαλαματένια λόγια» του Μάνου Ελευθερίου, μας ταξιδεύουν από «των αγγέλων τα μπουζούκια», στα «λόγια και τα χρόνια τα χαμένα» - στο τρένο για την Κατερίνη…

Και, πράγματι, θα ήταν ίσως έτσι, αν δεν υπήρχε ένας και μόνο στίχος, που με το ανέβασμα της μουσικής κλίμακας και με το τσάκισμα της καθαρής φωνής αυτού του μοναδικού τραγουδιστή αναδεικνύει το μέγεθος του στιχουργού Μάνου Ελευθερίου και αφήνει να μπει φως στον “σκοτεινό” κόσμο που περιγράφει:

\\ …κι όλο θαρρώ πως έρχονται τ’ αηδόνια \\

Mουσικοί Αριστείδης Μόσχος σαντούρι, Χρήστος Χαλκιάς (αδελφός του Λάκη), Ανδρέας Ροδουσάκης Μπάσο, Νίκος Σαμπαζιώτης Κιθάρα, Γιαννης Ρενιέρης Μπάσο , Παύλος Σιδηρόπουλος με την κιθάρα του και φυσικά οι Λάκης Χαλκιάς και ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης

Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα \ Μουσική Γιάννης Μαρκόπουλος \ Στίχοι Μάνος Ελευθερίου \ 1^η ερμηνεία Χαράλαμπος Γαργανουράκης*

Ο Δίσκος Θητεία κυκλοφόρησε στις αρχές του 1974. Η ηχογράφηση του τραγουδιού ξεκίνησε  Νοέμβρη 1973, παραμονές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου

Μετά την πτώση της χούντας, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, κάποιοι στίχοι του τραγουδιού, που είχαν τροποποιηθεί λόγω της λογοκρισίας, αποκαταστάθηκαν στην αρχική τους μορφή.

Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα
και τους καημούς που σκέπασε καπνός
η ξενιτιά τα βρήκε αδελφωμένα
Κι οι ξαφνικές χαρές που ήρθαν για μένα
ήταν σε δάσος μαύρο κεραυνός
κι οι λογισμοί που μπόρεσα για σένα

Και σου μιλώ σ’ αυλές και σε μπαλκόνια
και σε χαμένους κήπους του Θεού
κι όλο θαρρώ πως έρχονται τ’ αηδόνια
με τα χαμένα λόγια και τα χρόνια
εκεί που πρώτα ήσουνα παντού
και τώρα μες στο κρύο και στα χιόνια

Η μοίρα κι ο καιρός το `χαν ορίσει
στον κόσμο αυτό να ρίξω πετονιά
κι η νύχτα χίλια χρόνια να γυρίσει

Στο τέλος της γιορτής να τραγουδήσει
αυτός που δεν εγνώρισε γενιά
και του καημού την πόρτα να χτυπήσει
και του καημού την πόρτα να χτυπήσει
και του καημού την πόρτα να χτυπήσει

Δεν ήτανε ρολόι σταματημένο
σε ρημαγμένο κι άδειο σπιτικό
οι δρόμοι που με πήραν και προσμένω

Τα λόγια που δεν ξέρω σου τα δένω
με τους ανθρώπους που `δαν το κακό
και το `χουν στ’ όνομά τους κεντημένο

Αυτός που σπέρνει δάκρυα και πόνο
θερίζει την αυγή ωκεανό
μαύρα πουλιά τού δείχνουνε το δρόμο

Κι έχει τη ζωγραφιά κοντά στον ώμο,
σημάδι μυστικό και ριζικό
πως ξέφυγε απ’ τον Άδη κι απ’ τον κόσμο
Η μοίρα κι ο καιρός…

Γιάννης Μαρκόπουλος
Το σεργιάνι μας στον κόσμο _
Ήταν δέκα μέτρα γης

 

Γιάννης Μαρκόπουλος: Το σεργιάνι μας στον κόσμο _Ήταν δέκα μέτρα γης

Υπάρχουν μουσικά έργα που ανοίγουν δρόμους και γίνονται όχημα για να ανταμώσουν διαφορετικοί κόσμοι και γενιές. Ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος κατέχει μια ξεχωριστή και πρωτοποριακή θέση στη μακρά αφήγηση του ελληνικού τραγουδιού για έναν βασικό λόγο: για τον τρόπο που αφομοιώθηκαν τα παραδοσιακά ακούσματα, η προίκα των μουσικών μας δρόμων, τα μελωδικά στοιχεία και οι ρυθμοί σε μια νέα φόρμα που χαρτογράφησε και γονιμοποίησε ταυτόχρονα και νέες μουσικές περιοχές.
Οι νέες συνθέσεις που προέκυψαν με το έργο του δεν αποτελούν ένα νέο παραδοσιακό τραγούδι, αλλά μια πολύ ευφυή και ιδιοσυγκρασιακή πρόταση, _ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες Συνθέτες. 

Γεννήθηκε το 1939 στο Ηράκλειο Κρήτης, από την Ειρήνη Αεράκη (καταγωγή Σητεία) και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Ιεράπετρα, τόπο καταγωγής του πατέρα του, στο ωδείο της οποίας παίρνει τα πρώτα του μουσικά μαθήματα στη θεωρία και στο βιολί. Οι πρώτες του επιδράσεις προέρχονται από την τοπική μουσική με τους γρήγορους χορούς και τα επαναλαμβανόμενα μικρά μοτίβα τους, από τη κλασική μουσική, καθώς και από τη μουσική της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου – και ιδιαίτερα της κοντινής Αιγύπτου.

Το 1956 συνεχίζει τις μουσικές σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών, με τον συνθέτη Γεώργιο Σκλάβο και τον καθηγητή του βιολιού Joseph Bustidui. Την ίδια εποχή εισάγεται στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για κοινωνικές και φιλοσοφικές σπουδές ενώ παράλληλα συνθέτει για το θέατρο, τον κινηματογράφο και το χορό.
Το 1963 βραβεύεται για την μουσική του στις Μικρές Αφροδίτες του Νίκου Κούνδουρου, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, και τον ίδιο χρόνο ανεβαίνουν από νέα χορευτικά σύνολα τα μουσικά του έργα Θησέας (χορόδραμα), Χιροσίμα (σουίτα μπαλέτου) και τα Τρία σκίτσα για χορό. Απ' τον Οκτώβριο του 1965 μέχρι τον Απρίλιο του 1984 έντυσε με μουσική όλα τα έργα τα οποία παρουσιάστηκαν απ' το Κουκλοθέατρο Μπάρμπα Μυτούσης (όταν τερμάτισε οριστικά τη λειτουργία του στις 15_Απρ_1984).

Φυγή στο Λονδίνο

Το 1967 επιβάλλεται στην Ελλάδα η δικτατορία και ο Γιάννης Μαρκόπουλος αναχωρεί στο Λονδίνο. Εκεί εμπλουτίζει τις μουσικές του γνώσεις με την Αγγλίδα συνθέτρια Elisabeth Lutyens. Επίσης συνθέτει την κοσμική καντάτα Ήλιος ο πρώτος, σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη (που τιμάται με το βραβείο Νόμπελ το 1979), και τη μουσική για τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη (για το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν). Παράλληλα ολοκληρώνει τη μουσική τελετή Ιδού ο Νυμφίος, έργο που κρατά ανέκδοτο, εκτός ενός τμήματος, του περίφημου Ζάβαρα-κάτρα-νέμια, που αποτελεί ένα τα πιο διάσημα κομμάτια του. Την ίδια περίοδο γνωρίζεται με τους συνθέτες Ιάννη Ξενάκη και Γιάννη Χρήστου και έρχεται σε επαφή με τα πλέον πρωτοποριακά μουσικά έργα. Στο Λονδίνο συνθέτει ακόμα τους Χρησμούς, για συμφωνική ορχήστρα, και τους πρώτους Πυρρίχιους χορούς Α, Β, Γ, (από τους 24 που ολοκλήρωσε το 2001), οι οποίοι παίζονται, το 1968, από την ορχήστρα Concertante του Λονδίνου στο Queen Elizabeth Hall. Τότε γράφει και τη μουσική για την Τρικυμία του Σαίξπηρ, που ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας, σε σκηνοθεσία David Jones.

Το 1969 επιστρέφει στην Αθήνα για να συμβάλει με τα έργα του στην πορεία για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Δημιουργεί μια νέα κίνηση για την τέχνη και τη χρησιμότητά της και αναζητεί την βαθύτερη ενότητα του ανθρώπου με το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον.

Συνθετικό έργο

Με την είσοδο της δεκαετίας του ’70 υλοποιεί το μουσικό του όραμα: καταθέτει μουσικά έργα που χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους ως νέα πρόταση και τομή για τη μέχρι τότε ελληνική μουσική πραγματικότητα· έργα με ενότητα της αισθητικής και της φιλοσοφικής άποψης του συνθέτη ως προς τις θεμελιακές αρχές τους, με το καθένα όμως από αυτά να είναι διαφορετικό. Ιδρύει ένα νέο και ιδιόμορφο ορχηστικό σχήμα, καθιερώνοντας, με τις συνθέσεις του, την ουσία της μουσικής συμβίωσης και τους συσχετισμούς έκφρασης μεταξύ συμφωνικών και τοπικών οργάνων, μέσω του μελωδικού και ρυθμικού του ορίζοντα, των αρμονικών του δομών και των ηχοχρωμάτων της διάφανης ενορχήστρωσής του. Παράλληλα, προτείνει εμφατικά την «Επιστροφή στις Ρίζες», εννοώντας τον «σχεδιασμό του μέλλοντος, με ενδοσκόπηση, μελέτη και πλησίασμα των άφθαρτων πηγών της ζωντανής τέχνης του κόσμου και επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης». Η πρότασή του αυτή παίρνει τις διαστάσεις ενός κινήματος τέχνης.

Λίγο αργότερα ιδρύει την ορχήστρα Παλίντονος αρμονία, που αποτελείται από όργανα συμφωνικά και ελληνικά. Παρουσιάζει τα έργα του στο στούντιο Λήδρα και αργότερα στη μπουάτ "Κύτταρο", με νέους τραγουδιστές και μουσικούς. Διδάσκει τον τρόπο της ερμηνείας της μουσικής και των τραγουδιών του, στην αισθητική κατεύθυνση που πάντοτε επιζητούσε. Μαζί με τα θεατρικά στιγμιότυπα και τον εικαστικό διάκοσμο στήνει μια πολύτροπη μουσική παράσταση. Διανοούμενοι και φοιτητές γεμίζουν καθημερινά τους χώρους της δραστηριότητάς του, παρά τα εμπόδια της τότε εξουσίας. Τα τραγούδια του, όπως οι Οχτροί, τα Λόγια και τα χρόνια, τα Χίλια μύρια κύματα, η Λένγκω (Ελλάδα), ο Γίγαντας, το Κάτω στης Μαργαρίτας το αλωνάκι, το Καφενείον η Ελλάς, το Ο τόπος μας είναι κλειστός, τα Παραπονεμένα λόγια, το Μιλώ για τα παιδιά μου και πολλά άλλα, γίνονται σύμβολα και μύθοι. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει με τα μουσικά του έργα Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους, Ήλιος ο Πρώτος, Χρονικό, Ιθαγένεια, Οροπέδιο, Θητεία και Μετανάστες – σε ποίηση και στίχους Σολωμού, Σεφέρη, Ελύτη, Κ.Χ. Μύρη, Μιχ. Κατσαρού, Ελευθερίου, Σκούρτη, Θεοδωρίδη αλλά και δικούς του.

Το 1976 συνθέτει τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά του BBC Who pays the Ferryman?, και η επιτυχία του μουσικού θέματος παραμένει στην κορυφή του βρετανικού Hit-Parade για μήνες, ενώ κάνει τον συνθέτη διεθνώς γνωστό.

Στα επόμενα χρόνια η δημοφιλία αυτή εκφράζεται με πολλές μετακλήσεις για συναυλίες, και ο Μαρκόπουλος πραγματοποιεί αλλεπάλληλα ταξίδια ανά τον κόσμο. Επισκέπτεται διαδοχικά, δίνοντας συναυλίες με τα έργα του, τη Νέα Υόρκη, τη Φιλαδέλφεια, το Σικάγο, το Σαν Φρανσίσκο, το Τορόντο, το Μόντρεαλ, τη Στοκχόλμη, το Άμστερνταμ, τη Νάπολη, το Παρίσι, το Βερολίνο, το Μόναχο, τη Φρανκφούρτη, τις Βρυξέλλες, το Λονδίνο καθώς και διάφορες πόλεις της Ρωσίας και της Αυστραλίας.

Στην καλλιτεχνική του παραγωγή, βέβαια, σημαντική θέση έχει η μουσική του για το θέατρο και τον κινηματογράφο: μουσική για έργα του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του Μενάνδρου, του Σαίξπηρ, του Τσέχωφ, του Μπέκετ αλλά και σύγχρονων Ελλήνων δραματουργών, και για ταινίες του Κούνδουρου, του Ντασέν, του Κοσμάτου, του Μανουσάκη, του Σκαλενάκη, του Γρηγορίου και άλλων.

Τον Ιανουάριο του 1981 ενώνεται και στη ζωή με την τραγουδίστρια και συνεργάτιδά του Βασιλική Λαβίνα. Γεννιέται η κόρη τους Ελένη. Για μια περίοδο ο συνθέτης αποζητεί μια πιο ιδιωτική ζωή με την οικογένειά του, ενώ ξεκινά η προετοιμασία του για το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου στη μουσική του: στον κορμό των νέων συνθέσεών του εμφανίζονται μελωδικά ξεσπάσματα στηριγμένα στην εκτεταμένη πολυτονικότητα της αρμονικής του δομής –καρποί της φαντασίας του–, που ενισχύονται από το πάθος μιας ανεξάντλητης ζωτικότητας.

Από τις συνθέσεις αυτής της περιόδου σημειώνουμε έργα μουσικής δωματίου, τέσσερα κουαρτέτα, δύο σονάτες, πέντε κομμάτια για βιολί και πιάνο. Από τα έργα ενόργανης μουσικής, το Κονσέρτο-Ραψωδία για λύρα και συμφωνική ορχήστρα,τα Μητρώα για ορχήστρα εγχόρδων,τη Συμφωνία της Ίασης, επίσης δύο ορατόρια και δύο κύκλους τραγουδιών. Το 1994 συνθέτει ένα από τα πιο σημαντικά του έργα,τη Λειτουργία του Ορφέα – για φωνή, χορωδία και ορχήστρα –, που απευθύνεται φιλοσοφικά στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Ακολουθούν η Ανα-γέννηση Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη, μουσικό ταξίδι σε 4 ενότητες, η όπερα Ερωτόκριτος και Αρετή, τα Σχήματα σε κίνηση, κονσέρτο για πιάνο εμπνευσμένο από τον Πυθαγόρα, τα Ευήλια τοπία, φαντασία για σόλο φλάουτο, ο Νόμος της Θαλπωρής, ορατόριο-μουσικό θέαμα για φωνές, χορωδία, ορχήστρα πνευστών, μπαλέτο και εικόνες, 16 Πυρρίχιοι χοροί 1980-2001, Τρίπτυχο για φλάουτο έγχορδα και άρπα (2007).

Επιλεγμένη εργογραφία

·       Μουσικές παρτιτούρες

·        1958 Λαμέντο, Για φλάουτο, έγχορδα και άρπα

·        1966 24 πυρρίχιοι χοροί, Για συμφωνική ορχήστρα, και σόλο όργανα

·        1976 Who pays the ferryman?, Μουσική για την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά του BBC

·        1986 Μουσική για το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (Ελ Γκρέκο), Σουίτα , από την μουσική της τηλεοπτικής σειράς El Greco

·        1987 Κονσέρτο - Ραψωδία για λύρα και ορχήστρα

·        1991 Τετράδες, Τέσσερα κουαρτέτα εγχόρδων

·        1993 Μέριμνες ΙΙ, 11 κομμάτια για πιάνο

·        1993 Πέντε κομμάτια για βιολί και πιάνο

·        1997 Ευήλια τοπία, Φαντασία για σόλο φλάουτο

·        1998 Σχήματα σε κίνηση, Κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα

·        2001 Τρίπτυχο, Για φλάουτο, έγχορδα και άρπα

·        2005 Μικρή φαντασία, Για φλάουτο και πιάνο

 

·       Έργα για Φωνές, Χορωδία, Αφηγητή και Ορχήστρα

·            1968 Ήλιος ο πρώτος

·            1976 Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

·            1994 Η λειτουργία του Ορφέα

·       Έργα Σκηνής

 

·        1958 Πέντε σκίτσα για χορό, Για συμφωνική ορχήστρα

·        1962 Θησέας, Χορόδραμα εμπλουτισμένο με τραγουδιστικά ιντερμέδια

·        1995 Άνα-γέννηση - Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη, Μουσική παράσταση σε 2 πράξεις με 4 ενότητες

·        2000 Ερωτόκριτος και Αρετή, Όπερα σε δύο πράξεις

·        2004 Ο Νόμος της θαλπωρής, σε φόρμα ορατορίου, μουσικό θέαμα

 

·       Κύκλοι Τραγουδιών με ενότητα

·            1970 Χρονικό, Μουσικό ιστόρημα

·            1972 Ιθαγένεια, Μουσικό έργο σε εννέα μέρη

·            1972 Τα τραγούδια του νέου πατέρα

·            1973 Ο Στρατής ο Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους - και άλλα τραγούδια, Σύγχρονη κοσμική καντάτα

·            1974 Θητεία, Μουσικό έργο, σε 9 μέρη, είδος μονόπρακτης όπερας

·            1974 Μετανάστες

·            1974 Θεσσαλικός κύκλος, Λαϊκό μουσικό έργο με θεατρικού ύφους στιγμιότυπα

·            1976 Οροπέδιο, Μουσική συνομιλία

Το «Χρονικό» που δισκογραφήθηκε το 1970 είναι το πιο εμβληματικό από τους κύκλους των έργων του αφού είναι η πρώτη κωδικοποιημένη και επεξεργασμένη προσπάθεια να βρεθούν μαζί στον ίδιο δίσκο ποντιακές και κρητικές λύρες, κλαρίνα και φλάουτα, κρητικά λαούτα και βιολοντσέλα.

Και κρατήστε τη φράση «κωδικοποιημένη και επεξεργασμένη προσπάθεια» αφού και πριν από το «Χρονικό» ο Μαρκόπουλος έδειξε τις διαθέσεις του για αναζωογόνηση του ήχου τού άστεως με μπόλικες δόσεις του αρχετυπικού ήχου της περιφέρειας. Ήταν εξάλλου πριν από το «Χρονικό» που έχει χρησιμοποιήσει παραδοσιακά όργανα και παραδοσιακούς δεξιοτέχνες, όπως ο κρητικός λυράρης Θανάσης Σκορδαλός, που εμφανίζεται σε σκηνή του έργου του Νίκου Κούνδουρου «Το πρόσωπο της Μέδουσας».

Με το «Χρονικό» όμως οριστικοποιείται μια συνολική στροφή στο ελληνικό τραγούδι που τότε (1970) βρισκόταν σε ένα κάποιο τέλμα. Θυμίζω πως διανύουμε την τρίτη χρονιά της δικτατορίας (που σημειωτέον έβλαψε και συκοφάντησε την πλούσια παράδοση του δημοτικού τραγουδιού), έχουμε ήδη την άνοδο του ελαφρολαϊκού τραγουδιού με τις μεγάλες πίστες (σημειώστε το όνομα Τόλης Βοσκόπουλος), έχουμε ένα καθεστώς ανελευθερίας με λογοκρισία και κυνηγητό, όπου οι δημιουργοί τρυπώνουν από χαραμάδες για να παρουσιάσουν τη δουλειά τους.

Σε αυτό το φόντο ο Γιάννης Μαρκόπουλος ηχογραφεί από τον Οκτώβριο έως τον Νοέμβριο του 1970 το «Χρονικό», σε στίχους του κριτικού θεάτρου και φιλολόγου Κώστα Γεωργουσόπουλου (που υπογράφει ως Κ.Χ. Μύρης), στο στούντιο της ΕΡΑ με δωδεκαμελή ορχήστρα και ερμηνευτές τον Νίκο Ξυλούρη και τη Μαρία Δημητριάδη. Τα τραγούδια από τον Μύρη και τον συνθέτη γράφονται σπαστά από το 1966 για να παρουσιαστούν τον Μουσικό Αύγουστο στον Λυκαβηττό (Μάρτιος '67), αν και μεσολάβησε το πραξικόπημα που ανέτρεψε κάθε σχέδιο. Έτσι ο αρχικός πυρήνας είχε ως ακροατές εμιγκρέδες της Ευρώπης. Τις ημέρες όμως της ηχογράφησης αποτυπώνεται ολοκληρωμένα πια το όραμα του συνθέτη για επιστροφή στις ρίζες.

Κι αν οι νεο-μπαλάντες του δίσκου, όπως το σαρκαστικό «Καφενείον η Ελλάς», περιέκλειαν τη νέα ζωή των μεγάλων πόλεων - ερμηνευμένη από τη Μαρία Δημητριάδη -, η φωνή και η λύρα του Ψαρονίκου (Νίκου Ξυλούρη) έφερναν τη μακρά παράδοση και τον πλούτο της περιφέρειας. Και μπορεί σήμερα η συγκλονιστική φωνή του Ξυλούρη (ξανακούστε τον «Γίγαντα»…) να θεωρείται δεδομένη και κλασική, κρατήστε όμως τη λεπτομέρεια πως τότε στη δισκογραφική εταιρεία Φώνογκραμ δεν είδαν και με πολύ καλό μάτι την ιδέα να τραγουδήσει ένας λυράρης.

Στην ηχογράφηση του δίσκου παρόντες ήταν πολλοί φοιτητές του Ωδείου Αθηνών. Στον ίδιο χώρο έπαιζαν μουσική ο κλασικός κιθαριστής Γεράσιμος Μηλιαρέσης και μπαγλαμά ο Πάνος Πετσάς από την ηρωική εποχή του λαϊκού και του ρεμπέτικου. Στον ίδιο χώρο και κάτω από το ενιαίο και καινούργιο ύφος των τραγουδιών συνέπρατταν η λύρα και η φωνή του Ξυλούρη και η ποντιακή λύρα του Γιώργου Τσακαλίδη. Στον ίδιο χώρο, στο στούντιο της ΕΡΑ, γράφτηκε μια από τις πιο σπουδαίες σελίδες του ελληνικού τραγουδιού που σφράγισε μια εποχή και συνόψισε την επώδυνη νεότερη ιστορία του ελληνισμού με τον πιο δημιουργικό τρόπο.  

 

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΚΟΠΟΛΟΥΛΟΣ ανήκει στους ξεχωριστούς αυτούς ανθρώπους , που καταξιώνουν την κοινωνία μας και με το ήθος των πράξεων τους στηρίζεται η πατρίδα μας. Στους ανθρώπους με τιμή και κώδικα αξιών. Για τέτοιους ανθρώπους πρέπει να ισχύει διαχρονικά ο στίχος του Άγγελου Σικελιανού στον τάφο του Κωστή Παλαμά «Ηχήστε οι σάλπιγγες…. Καμπάνες βροντερές, δονήστε σύγκορμη τη χώρα, πέρα ως πέρα… στον τάφο αυτό ακουμπά η Ελλάς».

Τέτοιοι άνθρωποι αξίζουν τον αιώνιο έπαινο και πρέπει να είναι πρότυπα και να εμπνέουν τη νέα γενιά. Συνδέεται με την ιστορία και φυσιογνωμία της αυθεντικής Ελλάδας, την ιστορία που πλανάται παντού και βρίσκεται στο κάθε κομμάτι της. Μια ιστορία που διαπλάθει το χαρακτήρα μας και διαμορφώνει τη συνείδηση όλων μας. Εντοπίζει, υπογραμμίζει και καταγγέλλει την παραχάραξη των συμβόλων του ιδεολογικού και κοινωνικού οραματισμού μας.

Τον πρωτοσυνάντησα φοιτητής _στη μεταπολίτευση, αμέσως μετά την πτώση της χούντας στις μπουάτ και στις συναυλίες της νιότης μας. Τότε που είχαμε καλή σχέση με το χρόνο, τότε που πιστεύαμε ότι είμαστε αθάνατοι. Τότε, όταν δοκιμάζαμε τα όριά μας και μας άρεσε αυτό ή αυτό μας προκαλούσε. Και από τότε πιστός θαυμαστής του. Συνοδοιπόρος… γιατί ήταν από την καλή πάστα ανθρώπων. Αυτών των ανθρώπων που δεν επιθυμούν να «ξεχωρίσουν απ’ τον κόσμο, αλλά να σμίξουν τον κόσμο».

Σχεδόν για την γενιά μας ο Γιάννης Μαρκόπουλος ήταν ο ποιητής της ψυχής μας, ο δάσκαλος μας, ο σοφός καλλιτέχνης. Μαζί του επαναστατήσαμε, γιορτάσαμε, ερωτευτήκαμε. Στην φωνή του ανιχνεύουμε τα δικά μας βιώματα γι αυτό δεν υπήρξε ποτέ διασκεδαστής αλλά ο ψυχαγωγός ο δικός μας άνθρωπος, ο φίλος .  Δίπλα του κινηθήκαμε σαν  στρατιές με ελπίδες , προσδοκίες, μουσικές ανατάσεις, αλλά και σαν περισυλλογές των ηττημένων ελπίδων, μιας εποχής και ενός κόσμου, της εποχής και του κόσμου μας, που φεύγει και όλο ξαναγυρίζει να γλύψει τις πληγές του. Ενός κόσμου που αναζητεί τα μεγάλα μεγέθη και παραμερίζει τις λεπτομέρειες.

Υπηρέτησε με σεμνότητα και ήθος το ελληνικό τραγούδι και η καλλιτεχνική προσφορά σε αυτό είναι τεράστια.   Παράλληλα υπηρέτησε το λαό του με τόλμη, συνέπεια και αρετή.   Η καλλιτεχνική κατάθεση του είναι κατάθεση μιας εποχής με τα πολύτιμα συστατικά της συλλογικής μνήμης.

Καλό ταξίδι ΆΡΧΟΝΤΑ

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες, που με τις πρωτοποριακές συνθέσεις του άνοιξε μουσικούς δρόμους σε προηγούμενες δεκαετίες πέθανε σε ηλικία 82 ετών.

·       Δισκογραφία

 ·        2017 ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ Κύκλος τραγουδιών

·        2015 ΕΝΤΕΥΘΕΝ Κύκλος τραγουδιών

·        2009 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ Για φωνές, μεικτή χορωδία, αφηγητή και συμφωνική ορχήστρα

·        2009 SHAPES IN MOTION (ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ) (Κονσέρτο για πιάνο) Για σόλο πιάνο και συμφωνική ορχήστρα

·        2004 Ο ΤΑΧΥΤΑΤΟΣ ΛΟΥΗΣ Για φωνές, μεικτή χορωδία και συμφωνική ορχήστρα

·        2001 ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ Για φωνές, μεικτή χορωδία, αφηγητή και συμφωνική ορχήστρα

·        2003 ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗ Όπερα, σε δύο πράξεις

·        1997 ΑΘΕΑΤΟΣ ΣΦΥΓΜΟΣ Κύκλος τραγουδιών

·        1996 ΑΝΑ-ΓΕΝΝΗΣΗ Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη Μουσική παράσταση σε 2 πράξεις με 4 ενότητες

·        1998 ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ Κύκλος τραγουδιών

·        1996 ΑΝΤΑΥΓΕΙΕΣ Ορχηστρικές μνήμες κινήσεων και εικόνων

·        1994 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ Για φωνές, μεικτή χορωδία, αφηγητή και συμφωνική ορχήστρα

·        1988 ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΟΜΗΝΙΚΟ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟ (ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ) Σουίτα με αναγεννησιακά όργανα

·        1983 ΣΕΙΡΗΝΕΣ Μουσικό ταξίδι σε τέσσερις εποχές, σε μορφή ορατορίου

·        1980 ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ Κύκλος τραγουδιών

·        1980 ΝΤΕΝΕΚΕΔΟΥΠΟΛΗ Μουσική παράσταση για παιδιά

·        1979 ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Κύκλος τραγουδιών σε 4 ενότητες

·        1978 WHO PAYS THE FERRYMAN? (Ο Βαρκάρης ) Μουσική για την ομότιτλη τηλεοπτική σειρά του BBC

·        1978 ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΠΡΩΤΗ 13 συνθέσεις για ορχήστρα

·        1977 ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ Λαϊκή Λειτουργία. Για φωνές, αφηγήτρια και ορχήστρα

·        1975 ΟΡΟΠΕΔΙΟ Μουσική συνομιλία

·        1974 ΘΗΤΕΙΑ Μουσικό έργο, σε εννέα μέρη σε μορφή άτυπης όπερας

·        1974 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ Κύκλος τραγουδιών

·        1974 ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Λαϊκό μουσικό έργο με θεατρικού ύφους στιγμιότυπα

·        1973 Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Για φωνές, χορωδία και ορχήστρα

·        1973 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ Σειρά τραγουδιών

·        1972 ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Για φωνές και ορχήστρα

·        1972 ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΑΤΕΡΑ Κύκλος τραγουδιών

·        1970 ΧΡΟΝΙΚΟ Για φωνές και ορχήστρα

·        1969 ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ Για φωνές, αφηγητή, γυναικεία χορωδία και ορχήστρα

·        1961 ΘΗΣΕΑΣ Χορόδραμα

 ·       Τραγούδια

 ·        1975 Η ΕΛΛΑΔΑ (ΛΕΝΓΚΩ)

·        1973 ΟΙ ΟΧΘΡΟΙ

·        1972 ΟΧΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ

·        1968 ΖΑΒΑΡΑ- ΚΑΤΡΑ - ΝΕΜΙΑ

·        1965 ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

·        1964 ΓΚΡΕΜΙΣΜΕΝΑ ΣΠΙΤΙΑ

·        1964 ΚΑΡΑΒΙΑ

·        1964 Η ΚΟΡΗ ( ΜΑΥΡΟΜΑΝΤΗΛΟΥΣΑ )

·        1964 ΜΟΥΡΑΓΙΟ

·        1964 ΞΑΣΤΕΡΙΑ

·        1964 Ο ΠΡΑΜΑΤΕΥΤΗΣ

·        1964 ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ

·        1960 ΑΝΙΣΤΟΡΩ ΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ

·        1960 ΓΑΛΑΖΙΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ

 ·       Μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο

 ·            1992 ΜΠΑΫΡΟΝ, Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΕΝΟΣ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΥ

·            1989 ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΕΣ του ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

·            1993 ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ του ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

·            1965 ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΚΟΡΔΕΛΑΚΙ του ΝΟΤΗ ΠΕΡΙΑΛΗ

·            1965 ΤΟ ΦΥΛΑΧΤΟ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ

·            1966 ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

·            1967 ΤΟ ΠΙΟ ΛΑΜΠΡΟ ΑΣΤΕΡΙ

·            1993 ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΥΡΟΝ

·            1984 ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΘΥΕΛΛΑΣ

·            1977 ΚΡΑΥΓΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

·            1971 ΒΟΡΤΕΞ (ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΜΕΔΟΥΣΑΣ)

·            1968 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝ

·            1967 Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

·            1966 ΔΙΧΑΣΜΟΣ

·            1966 ΕΚΕΙΝΟΣ ΚΑΙ ΕΚΕΙΝΗ

·            1966 ΝΤΑΜΑ ΣΠΑΘΙ

·            1963 ΜΙΚΡΕΣ ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ

·            1963 ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΙΕΣΤΡΑΜΜΕΝΟΙ