Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα και τους καημούς που σκέπασε καπνός…

Σε μια περίοδο που η καθημερινότητα μιας αλωμένης από το αστικό κατεστημένο κοινωνίας, τραβάει την ανηφόρα χωρίς σημαίες και ταμπούρλα _με το ΚΚΕ πάντα στις επάλξεις και στο “ιερό πεζοδρόμιο”, είναι κάποιες φορές που δεν αρκεί ούτε η αφήγηση ούτε η ποίηση ούτε καν το παραμύθι… και πιάνεσαι από τα παλιά και τα σίγουρα, αυτά που είναι διαχρονικά και στέρεα, από τον “Οδηγητή” του Βάρναλη, από το Ρίτσο, από τον Ελύτη.

…
Και σου μιλώ σ’ αυλές και σε μπαλκόνια //
και σε χαμένους κήπους του Θεού //
κι όλο θαρρώ πως έρχονται τ’ αηδόνια…

🎶 Αλλά και από τα πιο “μικρά” και “ανώνυμα” όπως αυτό εδώ το θρυλικό τραγούδι “Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα” που βγήκε στον αέρα σαν σήμερα ακριβώς πριν 60χρόνια τραγουδισμένο από μια φωνή που, όταν την άκουσα εκείνο το αρχαίον έτος 1973 μ.Χ, (με τον πατέρα ακόμη στη Λέρο –της 3^η2ς εξορίας του) με σημάδεψε και αι μαζί μ’ αυτήν (και μ’ εκείνη του Νίκου Ξυλούρη) ξαναγάπησα και τα κρητικά τραγούδια (έχοντας επαφή με τη “γλώσσα” τους, από τους φίλους Αντώνη Σμ. και Χρήστο Νύχτ. και τις\τους 10άδες σφισες_ους την Αργυρώ Τσ., τη Λενιώ Σκ. την Αΐντα Παλ. τη Γιάννα Παλ. __... __...)

🎶 🎶  🎶 🎶

🎶  Μετά το 45άρι ήρθε _3 μήνες αργότερα η ηχογράφηση του δίσκου «Θητεία» του Γιάννη Μαρκόπουλου, παραμονές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973.

Στέκομαι απέναντι στον επικό βηματισμό του ρυθμού που κουβαλάει αυτούς τους τρυφερούς και “σκοτεινούς” συνάμα στίχους (που ταιριάζουν στην πολιτική του ανάγνωση) και αναρωτιέμαι πώς θα ήταν άραγε μια σύγχρονη μουσική σύνθεση πάνω σ’ αυτά τα λόγια.

Ξέροντας πως η “ξενιτειά” για την οποία μιλάνε οι στίχοι είναι η ξενιτειά των (πολιτικών) εξόριστων της χούντας στα ξερονήσια και όσοι πρόλαβαν σε χώρες της Ευρώπης (όπως και ο υποφαινόμενος _φοιτητής εκείνα τα χρόνια), των (πολιτικών) προσφύγων (σε χώρες της -πάλαι ποτέ _πριν τις ανατροπές, που επέρχονταν Ανατολικής), ο ξενιτεμός των οικονομικών μεταναστών της εποχής ή κι ακόμα πιο μεγάλη ξενιτειά…

Μένω να θαυμάζω ξανά και ξανά τη συστολή, την «παληομοδίτικη» φυσική ομορφιά και την υπέροχη κρητική προφορά του Χαράλαμπου (Γαργανουράκη), ενώ συγκινούμαι από την παρουσία του μεγάλου Αριστείδη Μόσχου στο σαντούρι (αυτό το «γκλιν-γκλιν» που μου άρεσε πολύ και με ανατρίχιαζε και τον γνωρίσαμε αργότερα στο “”Κορομηλά»), αλλά και από την σιωπηλή παρουσία, εκεί στην αρχή αυτής της κινηματογράφησης, ενός κιθαρίστα που δεν παίζει, αλλά που έμελλε να αλλάξει ριζικά το τοπίο της ελληνικής ροκ μουσικής στα επόμενα χρόνια (προτού χαθεί πρόωρα): του Παύλου Σιδηρόπουλου.

Ξέροντας καλά, τι είναι τελικά πιο “χαμένο” στο χρόνο που μεσολάβησε από την εποχή του Πολυτεχνείου μέχρι σήμερα εφηβείας μου μέχρι τώρα (τα λόγια ή τα χρόνια);

Ποτέ δεν πίστεψα σε “καταφύγια παρηγοριάς”, “αυταπάτες” ή “προδοσίες”, κάποια ακόμα “λόγια που προσπαθούν να κρύψουν τα  δήθεν «χαμένα χρόνια»”.

Τα «μαλαματένια λόγια» του Μάνου Ελευθερίου, μας ταξιδεύουν από «των αγγέλων τα μπουζούκια», στα «λόγια και τα χρόνια τα χαμένα» - στο τρένο για την Κατερίνη…

Και, πράγματι, θα ήταν ίσως έτσι, αν δεν υπήρχε ένας και μόνο στίχος, που με το ανέβασμα της μουσικής κλίμακας και με το τσάκισμα της καθαρής φωνής αυτού του μοναδικού τραγουδιστή αναδεικνύει το μέγεθος του στιχουργού Μάνου Ελευθερίου και αφήνει να μπει φως στον “σκοτεινό” κόσμο που περιγράφει:

\\ …κι όλο θαρρώ πως έρχονται τ’ αηδόνια \\

Mουσικοί Αριστείδης Μόσχος σαντούρι, Χρήστος Χαλκιάς (αδελφός του Λάκη), Ανδρέας Ροδουσάκης Μπάσο, Νίκος Σαμπαζιώτης Κιθάρα, Γιαννης Ρενιέρης Μπάσο , Παύλος Σιδηρόπουλος με την κιθάρα του και φυσικά οι Λάκης Χαλκιάς και ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης

Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα \ Μουσική Γιάννης Μαρκόπουλος \ Στίχοι Μάνος Ελευθερίου \ 1^η ερμηνεία Χαράλαμπος Γαργανουράκης*

Ο Δίσκος Θητεία κυκλοφόρησε στις αρχές του 1974. Η ηχογράφηση του τραγουδιού ξεκίνησε  Νοέμβρη 1973, παραμονές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου

Μετά την πτώση της χούντας, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, κάποιοι στίχοι του τραγουδιού, που είχαν τροποποιηθεί λόγω της λογοκρισίας, αποκαταστάθηκαν στην αρχική τους μορφή.

Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα
και τους καημούς που σκέπασε καπνός
η ξενιτιά τα βρήκε αδελφωμένα
Κι οι ξαφνικές χαρές που ήρθαν για μένα
ήταν σε δάσος μαύρο κεραυνός
κι οι λογισμοί που μπόρεσα για σένα

Και σου μιλώ σ’ αυλές και σε μπαλκόνια
και σε χαμένους κήπους του Θεού
κι όλο θαρρώ πως έρχονται τ’ αηδόνια
με τα χαμένα λόγια και τα χρόνια
εκεί που πρώτα ήσουνα παντού
και τώρα μες στο κρύο και στα χιόνια

Η μοίρα κι ο καιρός το `χαν ορίσει
στον κόσμο αυτό να ρίξω πετονιά
κι η νύχτα χίλια χρόνια να γυρίσει

Στο τέλος της γιορτής να τραγουδήσει
αυτός που δεν εγνώρισε γενιά
και του καημού την πόρτα να χτυπήσει
και του καημού την πόρτα να χτυπήσει
και του καημού την πόρτα να χτυπήσει

Δεν ήτανε ρολόι σταματημένο
σε ρημαγμένο κι άδειο σπιτικό
οι δρόμοι που με πήραν και προσμένω

Τα λόγια που δεν ξέρω σου τα δένω
με τους ανθρώπους που `δαν το κακό
και το `χουν στ’ όνομά τους κεντημένο

Αυτός που σπέρνει δάκρυα και πόνο
θερίζει την αυγή ωκεανό
μαύρα πουλιά τού δείχνουνε το δρόμο

Κι έχει τη ζωγραφιά κοντά στον ώμο,
σημάδι μυστικό και ριζικό
πως ξέφυγε απ’ τον Άδη κι απ’ τον κόσμο
Η μοίρα κι ο καιρός…

Γιάννης Μαρκόπουλος
Το σεργιάνι μας στον κόσμο _
Ήταν δέκα μέτρα γης