Γιάννης Ρίτσος _ Το ποίημα είναι αρνητικό της σιωπής _Τα τρία διαμάντια ασάλευτα απαστράπτοντα καρφωμένα στο στήθος της

 

Κλειστές οι πόρτες πια στη γενναιοδωρία των άστρων.
Τα παιδιά έχουν μεγαλώσει. Οι άλλοι έχουν φύγει.
Στο μικρό υπνοδωμάτιο μια κούκλα σπασμένη.
Το ξύλινο αλογάκι του Νεοπτόλεμου έχει μείνει
στο σκοτεινό διάδρομο με τ’ άσπρα και μαύρα πλακάκια. Κανένας
δεν το καβαλικεύει πια. Και τ’ άλλο, το μεγάλο, το κούφιο,
το κατοικούν κατσαρίδες κι αράχνες· δεν ξεγελάει
ούτε εχθρούς ούτε φίλους. Οι αλλοτινές σημαίες στο μπαούλο
μαζί με τ’ αποκριάτικα ρούχα, χωρίς ναφθαλίνη·
θα τα ’χε φάει ο σκόρος. Τί ωραία που το ’πε
εκείνος ο τρελός φιλόσοφος μιαν άγρια νύχτα
"ανέβασα τη στάχτη μου στο βουνό" και σώπασε για πάντα.

                               ___Γιάννης Ρίτσος \ Μετά την Τροία \ Καρλόβασι, 12.VII.1987

Γιάννης Ρίτσος
Χάρτινα

Το ποίημα είναι
το αρνητικό της σιωπής.
Μια μέρα
μέσα στο οξύ των λέξεων εμφανίζεται
το πρόσωπό της.
Τα μάτια της διόλου κλαμένα.
Τα τρία διαμάντια
ασάλευτα απαστράπτοντα
καρφωμένα στο στήθος της.

Γιάννης Ρίτσος

Τα αρνητικά της σιωπής

Ήσυχο απόγευμα. Μια καμινάδα, στέγες, η γραμμή του λόφου,
ένα ελάχιστο σύννεφο. Με πόση αγάπη
κοιτάς απ΄το ανοιχτό παράθυρο τον ουρανό
σα να τον αποχαιρετάς. Κι αυτός σε κοιτάζει. Αλήθεια,
τι πήρες; Τι έδωσες; Δεν έχεις καιρό να λογαριάσεις.
Την πρώτη και την τελευταία σου λέξη
την είπαν ο έρωτας και η επανάσταση.
Όλη σου τη σιωπή την είπε η ποίηση. Τι γρήγορα
που μαδούν τα τριαντάφυλλα. Γι΄αυτό κι εσύ θα φύγεις
παρέα με την όρθιαν αρκουδίτσα που κρατάει
ένα μεγάλο πλαστικό τριαντάφυλλο στα μπροστινά της πόδια.

 

 

 

 

Γιάννης Ρίτσος
Δευτερόλεπτα
Ίσως να μας υπερασπίσει ακόμα
η φωνή ενός πουλιού,
ένα άστρο που μας δείχνει την προτίμησή του,
η γαλανή γραμμή των βουνών στο χρυσό δείλι
κι ο λόγος που ωριμάζει στη σιωπή.

Γιάννης Ρίτσος

Αφύσικη άνθηση

Ήθελε να φωνάξει – δεν άντεχε πια. Κανείς δεν ήταν ν’ακούσει,
κανείς δεν ήθελε ν’ακούσει. Φοβόταν και ο ίδιος τη φωνή του,
την έπνιγε μέσα του. Η σιωπή του εκρηγνύονταν. Κομμάτια απ’ το σώμα του
τινάζονταν στον αέρα. Αυτός τα μάζευε με πολλή προσοχή, εντελώς αθόρυβα,
τα’ βαζε πάλι στη θέση τους να κλείσει τις οπές. Κι αν έβρισκε τυχαία
μια παπαρούνα, ένα κίτρινο κρινάκι, τα μάζευε κι εκείνα, τα τοποθετούσε
στο σώμα του, σαν δικά του κομμάτια – έτσι διάτρητος, παράξενα ανθισμένος.

Ο Κομμουνιστής Γιάννης Ρίτσος κορυφαίος έλληνας ποιητής, δημοσίευσε πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα μυθιστορήματα, τέσσερα θεατρικά έργα και μελέτες. Πολλές μεταφράσεις, χρονογραφήματα και άλλα δημοσιεύματα συμπληρώνουν το έργο του.

Το 1921 άρχισε να συνεργάζεται με τη «Διάπλαση των Παίδων». Συνεισέφερε επίσης ποιήματα στο φιλολογικό παράρτημα της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» του Πυρσού. Το 1934 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο «Τρακτέρ», ενώ ξεκίνησε να δημοσιεύει στον «Ριζοσπάστη» τη στήλη «Γράμματα για το Μέτωπο». Την ίδια χρονιά γίνεται μέλος του ΚΚΕ, στο οποίο παρέμεινε πιστός μαχητής μέχρι τον θάνατό του. Το 1935 κυκλοφορούν οι «Πυραμίδες», το 1936 ο «Επιτάφιος» και το 1937 «Το τραγούδι της αδελφής μου».

Έλαβε ενεργά μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ενώ κατά το χρονικό διάστημα 1948-1952 εξορίστηκε σε διάφορα νησιά. Συγκεκριμένα συλλαμβάνεται τον Ιούλιο του 1948 και εξορίζεται στη Λήμνο, κατόπιν στη Μακρόνησο (Μάιος 1949) και το 1950 στον Άγιο Ευστράτιο. Μετά την απελευθέρωσή του τον Αύγουστο του 1952 έρχεται στην Αθήνα, παντρεύεται με την παιδίατρο Γαρυφαλιά (Φαλίτσα) Γεωργιάδη κι ένα χρόνο αργότερα γεννιέται η -μοναδική- κόρη τους Ελευθερία (Έρη). Το 1956, τον ίδιο χρόνο δηλαδή, τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος».

Το 1968 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ, το οποίο δεν πήρε διότι θεωρήθηκε “στρατευμένος” (ως μέλος του ΚΚΕ). Τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν και αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1977

Είπε: “Να λες: ουρανός· κι ας μην είναι” _”Φύτεψε ένα δέντρο, το μεγάλωσε. Κι ό,τι κι αν έγινε δε γύρισε πίσω”…
Νεαρό ποιητή τον προσφώνησε ο Παλαμάς: “Όρθρος καθαράς αυγής φέρνει την ημέρα \ γρήγορο αργοφλοίβισμα της γαλάζιας πλάσης \ παραμερίζω ποιητή για να περάσεις».

Γιάννης Ρίτσος, ο σύντροφος που σπούδασε, “ιστορία του παρελθόντος και του μέλλοντος στη σύγχρονη σχολή του Αγώνα” μαζί με τους ανθρώπους, τους πόθους και τα πάθη τους. Επάγγελμά του: η τεχνουργία των λέξεων, ποιητής, “απαρηγόρητος παρηγορητής του κόσμου” _Πλούτισε “τον κόσμο με μόχθο κι εγκαρτέρηση_

Αν κάποιος θα ήθελε να διαβάσει την ιστορία του αιώνα που μας πέρασε, θα την έβρισκε ακέρια στην ποίηση του Ρίτσου: στα ποιήματα που την κατέγραψαν σα χρονικό, στα εγερτήρια άσματα, σε ύμνους ηρώων και ελεγεία, στην μεταπλασμένη ποιητικά βιογραφία του, εγκατεσπαρμένη σε ποικίλες συνθέσεις.

Κι ακόμα πιο βαθιά στο εσωτερικό οδοιπορικό του ποιητή, που το αποτύπωνε μέρα τη μέρα με σαφήνεια ή υπαινικτικά. Υπαινικτικά όπως: “Πίσω απ΄τα χρυσά βουνά, λιοκαμένο παλικάρι \ κόκκινο σου αγόρασα πουκάμισο, κόκκινα παπούτσια στο παζάρι. \ Το άλογο έφυγε στη θάλασσα, ο ήλιος κόπηκε στη μέση - \ τώρα τα χρυσά, τώρα τα κόκκινα, ποιος θα τα φορέσει;»

Ο ποιητής, ο σύντροφος, ο άνθρωπος Γιάννης Ρίτσος που “Απ’ την πληγή του κοίταξε του κόσμου την πληγή” και που παρ’ όλες τις πληγές “έχτιζε” για την αιωνιότητα για το δίκιο και τη θλιμμένη ομορφιά του κόσμου. “Αυτά που χάθηκαν \ αυτά που δεν ήρθαν \  μην τα κλαις. \ Αυτά που τα ‘χες \ και δεν τα ‘δωσες \ να κλαις"… Κι αυτός έδωσε απλόχερα. “Εκείνα που μαζεύεις στο σεντούκι σου, στο θάνατο πάνε. Εκείνα που χαρίζεις, πάνε στη ζωή.” … Κι αυτός δε μάζεψε στο σεντούκι του, μας χάρισε ποτάμια και ωκεανούς.

Ασπίδα η ποίησή του, “ωραία ασπίδα, πιο ωραία ακόμα κι απ’ του Αχιλλέα” και για κείνον “Το ποίημα είναι \ το αρνητικό της σιωπής. \ Μια μέρα \  μέσα στο οξύ των λέξεων εμφανίζεται \ το πρόσωπό της.
Τα μάτια της διόλου κλαμένα. \ Τα τρία διαμαντάκια \ ασάλευτα απαστράπτοντα \ καρφωμένα στο στήθος της. \ Ω ανήμπορο ποίημα/ ανήμπορο ανήμπορο/ ατελέσφορο. \ Οι νεκροί δεν ανασταίνονται. \ Υπάρχουν”.

Ο ποιητής έγραφε _έγραφε ακατάπαυστα “από ανάγκη”, αλλά ποιητής ήταν και όταν δεν έγραφε. Και δε θα ψάξουμε πολύ για να τον βρούμε, μας λέει: “Πίσω από απλά πράγματα κρύβομαι…/ κι αν δεν με βρείτε, θα βρείτε τα πράγματα./ θ’ αγγίξετε εκείνα που άγγιξε το χέρι μου,/ θα σμίξουνε τα χνάρια των χεριών μας”. Στα απλά, καθημερινά της ζωής θα τον βρούμε, και θα ‘ναι μακρύς μακρύς ο δρόμος μας ώσπου να πούμε όπως αυτός: “Και να, αδερφέ μου, που μάθαμε να κουβεντιάζουμε ήσυχα ήσυχα κι απλά… Καταλαβαινόμαστε τώρα, δε χρειάζονται περσότερα”…

Γνωρίζουμε καλά και την “παιδική” πλευρά του μεγάλου ποιητή …: “Δύσκολα είναι, κοριτσάκι, \ στην αρχή. \ Τι να πεις, δεν ξέρεις. \ Δύσκολα είναι στην αρχή. \ Γιατί δεν είναι, κοριτσάκι, \\ να μάθεις μόνο \ εκείνο που είσαι, \ εκείνο που έχεις γίνει \\ Είναι να γίνεις \ ό,τι ζητάει \ η ευτυχία του κόσμου, \ είναι να φτιάχνεις, \ κοριτσάκι, \ την ευτυχία του κόσμου. \\ Άλλη χαρά δεν είναι πιο μεγάλη \ απ’ τη χαρά που δίνεις. \ Να το θυμάσαι, κοριτσάκι”. Ή το άλλο που στο 132^ο Δημοτικό Γκράβας, το έκαναν καθημερινή πρωινή προσευχή: “Καλέ θεούλη, εμείς είμαστε καλά. Κάνε καλέ θεούλη, νάχουν όλα τα παιδάκια ένα ποταμάκι γάλα, μπόλικα αστεράκια, μπόλικα τραγούδια. Κάνε καλέ θεούλη, νάναι όλοι καλά έτσι που κι εμείς να μη ντρεπόμαστε για τη χαρά μας”.

Για το Ρίτσο
Την πρώτη και την τελευταία λέξη /
την είπαν
ο έρωτας και η επανάσταση.

Όλη του τη σιωπή την είπε η ποίηση”. Ο Γιάννης Ρίτσος εξεγειρόταν σε όλη του τη ζωή κατά της αδικίας, με τον γόνιμο τρόπο του ανυπότακτου, του κομουνιστή. Ανυπότακτος ακόμα και σε κείνα τα πέτρινα χρόνια, όπου: “Κάνεις να σκύψεις στο τραπέζι, αίμα στο πιάτο. _Κάνεις να πιάσεις την πόρτα _αίμα στα σανίδια _Κάνεις να βγάλεις μια φωνή, βγαίνει αίμα”.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ και ο ΈΡΩΤΑΣ ήταν συνυφασμένα με την ποίησή του: «Ανάμεσα σε τόσες νύχτες, τόσους βράχους, τόσους σκοτωμένους / εσύ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ μας άνοιξες φαρδιές λεωφόρους / για μια πανανθρώπινη συνάντηση / Αν τίποτ’ άλλο δεν κερδίσαμε, μάθαμε τουλάχιστον πως αύριο θα συναντηθούμε».

«Καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα, μονάχος στη δόξα και στο θάνατο».

 

 

Θα θυμόμαστε τον σύντροφό μας γιατί αγάπησε τον ΚΟΣΜΟ και την ΠΟΙΗΣΗ, γιατί ευλόγησε τον ΕΡΩΤΑ, την ΟΜΟΡΦΙΑ, την ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. 

Γιατί ο Κόσμος θα ήταν πολύ πιο σκληρός, πιο άδικος και πιο απελπισμένος χωρίς ποιητές, σαν τον Γιάννη Ρίτσο.

 

 

           

 

 Δείτε ακόμη

·      Γιάννης Ρίτσος, o πιο δικός μας Ξένος: της Καντάτας της Σονάτας, στα 3 κόκκινα γράμματα...

·      Γιάννης Ρίτσος: Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού