Μάνος Κατράκης_ Άξιος γιος της Ρωμιοσύνης στρατευμένος κομμουνιστής με το πιο υψηλό ιδανικό της ανθρωπότητας

Δίδαξε και “ποίησε” ήθος στη θεατρική σκηνή και τη “σκηνή” του αγώνα

“Γονάτισε, Κατράκη, αλλιώς θα πεθάνεις”.

“Όχι, ρε παιδιά, τέτοια χάρη δε σας την κάνω”.

“Τι παριστάνεις, ρε”; - συνέχιζαν – “Τον Μαρίνο Κονταράτο”;

«Όχι, ρε παιδιά, δεν παριστάνω τον Μαρίνο Κοντάρα, απλά τον άνθρωπο”.

Ο διάλογος του αλφαμίτη της Μακρονήσου με τον Μάνο Κατράκη, την ώρα που τον βασάνιζε, αποκαλύπτει το μεγαλείο της συνείδησης του ανθρώπου που κάνει το χρέος του για το λαό του, έχοντας ακλόνητη πίστη στο δίκιο του.

Αυτός ήταν ο Μάνος Κατράκης, ο μεγάλος ηθοποιός, υπόδειγμα γενναίου αγωνιστή, του συνειδητού κομμουνιστή και μοναδικά υπέροχου καλλιτέχνη, που δε σβήνει από τη μνήμη μας, διατηρώντας ανεξίτηλη την εικόνα που ούτε ο θάνατος μπορεί να αλλοιώσει, παρά τα 38 χρόνια από την απώλειά του (γεννήθηκε 14-Αυγ-1908 \ «έφυγε» 2 Σεπ-1984) στη ζωή και στον αγώνα, ξεκινώντας από Μακρονήσι, Αϊ - Στράτη,  Ικαρία.

 

“Η ζωή μου άρχισε από τότε που μπήκα στο κόμμα μου”!

Τον Μάνο Κατράκη, τον καλλιτέχνη, κομμουνιστή, αγωνιστή, τιμά επανειλημμένα το ΚΚΕ με σημαντικές εκδηλώσεις της ΚΕ του Κόμματος.

«Στο μπόι σου παίρνει μέτρο η ανθρωπιά και η τέχνη...», έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος

«Σύντροφε Μάνο, κρητικόπουλο, Ερωτόκριτέ μας, άξιε γιε της Ρωμιοσύνης
Έρωτας είσαι και ομορφιά και λεβεντιά και αγάπη
στο μπόι σου παίρνει μέτρο η ανθρωπιά και η τέχνη
μες στη φωνή σου ακέριος ο λαός βρίσκει την πιο σωστή φωνή του
μες στη φωνή σου πέντε αηδόνια, τρεις αητοί κι ένα λιοντάρι δένουν τη φιλία του κόσμου.

Σύντροφε Μάνο, εσένανε σου πρέπουν αψηλόκορφοι ύμνοι σαν τον πάππο σου τον Ψηλορείτη...».

Τα λόγια αυτά του Ρίτσου ήταν το δώρο του για τον εορτασμό των 50 χρόνων στο Θέατρο του Μάνου Κατράκη, με τον οποίο πρώτα απ' όλα μοιράστηκαν τα βάσανα της εξορίας, στη συνέχεια βρέθηκαν πλάι πλάι στους αγώνες για την ειρήνη και το σοσιαλισμό, χτίζοντας έτσι μια βαθιά φιλία.

“Καινούργιο κόσμο ετοιμάζουν”...

Οι ιδέες, η ειλικρίνεια, το ανυπότακτο του χαρακτήρα, η ανθρώπινη και κοινωνική ευαισθησία, η καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία, αλλά και η κρητική ποιητική φύση του Κατράκη αντανακλώνται και σε ποιήματά του, τα οποία παρατίθενται στο βιβλίο και που έμειναν μια προσωπική υπόθεση που μοιράστηκε μόνο με τους πολύ κοντινούς του ανθρώπους και όχι με το αναγνωστικό κοινό κάποιας έκδοσης. Μέσα από αυτά τα ποιήματα φαίνεται πως στην ψυχή του ζει πάντα η ελπίδα για τον καινούργιο κόσμο: «Στ' ακροθαλάσσι του Αϊ - Στράτη / κρυφά από του Θεού το μάτι / Ζουν άνθρωποι και ωριμάζουν / καινούριο κόσμο ετοιμάζουν».

Οι δυσκολίες της εξορίας, τα βασανιστήρια, η αλληλεγγύη ανάμεσα στους δοκιμαζόμενους συναγωνιστές καταγράφονται από τον Κατράκη με ποιητικό τρόπο: «Κείνο το βράδυ στη χαράδρα... / Δεν το ξεχνάω φίλε / Είχανε σπάσει δυο μπαμπού / στα κόκαλά μου... / Η ανανδρία θυμάμαι / τα 'βαλε με τη λεβεντιά / κείνο το βράδυ / Μα το νεράκι πού το βρήκες / σύντροφέ μου; / Τώρα που πέρασαν οι πόνοι / σε βλέπω αδύνατο κι ωχρό / να σεργιανάς / Κι είπα να σου 'δινα το χέρι / για να ξοφλήσω τη δροσιά / κείνης της νύχτας / Μα το νεράκι πώς το βρήκες / το νεράκι / σ' εκείνο τ' άνυδρο το ρέμα».

“Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής”

Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής και στα τραγικά χρόνια του εμφυλίου, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της Αντίστασης. Απολύεται από το Εθνικό Θέατρο για τις ιδέες του, συλλαμβάνεται, του ζητούν να υπογράψει δήλωση, αρνείται και εξορίζεται στην Ικαρία, Στη Μακρόνησο και τον Αϊ - Στράτη, μέχρι το 1952. Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος ο Μάνος Κατράκης, είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.

«Η ζωή άρχισε από τότε που μπήκα στο Κόμμα μου», είχε πει ο ίδιος. «Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής. Αισθάνομαι υπερηφάνεια για το Κόμμα, για τις εκατοντάδες χιλιάδες τους συντρόφους, που αποτελούν τον κορμό του μεγάλου δέντρου του μέλλοντος. Από αυτό αντλούμε όλη τη δύναμη για την τελική δικαίωση των αγώνων και θυσιών του λαού μας. Από τη ζωοδότρα πηγή αυτού του λαού παίρνουμε εμείς οι καλλιτέχνες το υλικό, που το κάνουμε λόγο, εικόνα, ποίηση, μουσική, θέατρο και ό,τι άλλο βοηθά στην καλυτέρευση του νου και της ψυχής».

Χαρακτηριστικό είναι ένα επεισόδιο που έχουν διηγηθεί, τόσο ο Γιάννης Ρίτσος, όσο και η Ρούλα Κουκούλου, όταν οι Αλφαμίτες τον βασάνιζαν: «Γονάτισε Κατράκη - του έλεγαν - αλλιώς θα πεθάνεις». «Οχι, ρε παιδιά, τέτοια χάρη δε σας την κάνω». «Τι παριστάνεις, ρε; - συνέχιζαν - Τον Μαρίνο Κοντάρα;» (τον ήρωα της ομώνυμης ταινίας του Γιώργου Τζαβέλλα, παραγωγής 1948, βασισμένο στο διήγημα του Αργύρη Εφταλιώτη, όπου είχε ενσαρκώσει τον ατρόμητο ήρωα). Κι ο Κατράκης αποκρίθηκε: «...όχι ρε παιδιά, δεν παριστάνω τον Μαρίνο Κοντάρα, απλά τον άνθρωπο».

Χαρακτηριστικός είναι επίσης και ο διάλογος με τη μάνα του, δείγμα του χαρακτήρα και των δύο. Η κυρα - Ειρήνη, όπως όλες οι μανάδες των κρατούμενων αγωνιστών, υπέφερε με τον εγκλεισμό του παιδιού της. Σε μια συνάντησή τους στην εξορία, ο Κατράκης δοκίμασε την ψυχική αντοχή της μάνας του:

« - Τι είναι Μανόλη;

- Θες να 'ρθω στο σπίτι, μάνα;

- Πώς θα 'ρθεις;

- Ε... θα υπογράψω και θα 'ρθω

- Ιντα να υπογράψεις;

- Δήλωση

- Ιντα δήλωση;

- Οτι δεν είμαι αυτό που είμαι...

- Και δεν είσαι;

- Είμαι

- Μην υπογράψεις, κερατά, μην υπογράψεις...»

Με τη γλώσσα της καρδιάς

Ο Μάνος Κατράκης, που στη διάρκεια του βίου του στη χώρα αυτή πληγώνεται, βασανίζεται, καταδιώκεται, εξορίζεται, έρχεται ο καιρός που τιμάται όχι μόνο με πολιτειακές και κοινωνικές διακρίσεις εντός της χώρας του αλλά και εκτός.
Το Μάρτη του 1981 διοργανώνεται στο Παρίσι τιμητική εκδήλωση από τον σκηνοθέτη Γιάννη Ιορδανίδη. Στην εναρκτήρια βραδιά της εκδήλωσης ο Μάνος Κατράκης απευθύνεται στους παρευρισκόμενους με τη γλώσσα της καρδιάς, όπως έκανε πάντα:

«Και να γνώριζα τη γλώσσα του Ρακίνα και του Μολιέρου πάλι θα σας μίλαγα ελληνικά. Δεν θέλω τίποτα να ψευτίσει τη συγκίνησή μου και την ευγνωμοσύνη μου για την τιμή που μου κάνετε. Γι' αυτό χρησιμοποιώ τις λέξεις της γλώσσας μου που ταυτίζονται με την ψυχή μου. Είναι λέξεις που κρύβουν μέσα τους την καθαρότητα του ελληνικού ουρανού και του ασίγαστου πόντου. Εσείς τιμάτε τα 50 χρόνια της καλλιτεχνικής μου δραστηριότητας. Σας ευχαριστώ. Εγώ, όμως, θέλω να σας πω ποιος είμαι. Θέλω να με γνωρίσετε σωστά. Θέλω να σας πω πως γεννήθηκα στην Κρήτη. Μεγάλωσα ξυπόλητο παιδί στις αμμουδιές της πατρίδας μου, που έβαζα στ' αυτιά μου τα κοχύλια της θάλασσας να ακούσω τη βουή του ωκεανού. Δεν ήξερα να αποζητώ την ομορφιά, μα η ομορφιά ξεδιπλωνόταν ολόγυρά μου. Δεν ήξερα να αποζητώ τη λεβεντιά. Μα η λεβεντιά με συνέπαιρνε μέσα μου από τις ιστορίες του παππού μου. Αφήστε να παινέψω την πατρίδα μου. Το αξίζει. Εγινα ηθοποιός όπως θα μπορούσα να γίνω και σιδηρουργός. Ηθελα να ξοδιάσω όσες δυνάμεις κρύβανε τα μπράτσα μου και η ψυχή μου»...

2017
Σε εκδήλωση στα Χανιά, προς τιμήν του κομμουνιστή ηθοποιού, ο Δημήτρης Κουτσούμπας, ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Νιώθω ιδιαίτερη χαρά και εξαιρετική τιμή να βρίσκομαι σήμερα εδώ, σε αυτήν την όμορφη εκδήλωση για τον μεγάλο μας Μάνο Κατράκη, στην πατρίδα του την Κρήτη.

Στα προτερήματα του σπουδαίου αυτού ανθρώπου και καλλιτέχνη δεν συγκαταλέγονται μόνο τα δώρα που του χάρισε, έτσι κι αλλιώς, απλόχερα η φύση: Την ολύμπια φωνή, το αρχοντικό παράστημα, το καλλιτεχνικό ένστικτο και ταμπεραμέντο.

Κυρίως, τον Μάνο Κατράκη τον ξεχωρίζουν οι ψυχικές αρετές, που σμιλεύτηκαν και ωρίμασαν κοπιαστικά, με πολλές θυσίες, από τα νεανικά του ακόμα χρόνια, στο καμίνι της ταξικής πάλης και μιας έντονης ζωής.

Τον ξεχωρίζουν το πάθος για το δίκιο και τη ζωή, η αντρειοσύνη, μαζί με τα πλούσια συναισθήματα, την τρυφερότητα, αλλά και την ατσάλινη θέληση κι εργατικότητα, τη γενναιοφροσύνη και την ανθρωπιά.
Διάλεξε το δύσκολο δρόμο που δίνει νόημα στη ζωή και μεγαλείο στην Τέχνη

Από τη δεκαετία του '30 ήταν ολοφάνερο από τη θερμή υποδοχή κάθε νέας του εμφάνισης, πως μια λαμπρή καριέρα ξανοιγόταν μπροστά του.
Είχε όλες τις προϋποθέσεις να ζήσει μια άνετη ζωή, απολαμβάνοντας τις τιμές και τις δόξες των εκλεκτών της εξουσίας.
Ομως, ο Μάνος Κατράκης προτίμησε να μείνει άνθρωπος.

Διάλεξε το δρόμο του συνειδητά, με επίγνωση των συνεπειών, τράβηξε σταθερά έως το τέλος τον δύσκολο, δύσβατο δρόμο, τον μόνο όμως δρόμο που δίνει τελικά νόημα στην ίδια τη ζωή και μεγαλείο στην Τέχνη.

Το δρόμο της στράτευσης στο πιο υψηλό ιδανικό της ανθρωπότητας, το ιδανικό και το χρέος της κοινωνικής απελευθέρωσης.

Στη γερμανική κατοχή πήρε, από τους πρώτους, μέρος στον αγώνα, μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ αρχικά και του ΚΚΕ από το 1943 και μετά.

Για την αλύγιστη ψυχή του, το αστικό κράτος τον απέλυσε από το Εθνικό Θέατρο το 1947, τον κράτησε και βασάνισε στα μπουντρούμια της Ασφάλειας και τον έστειλε εξορία από το 1948 έως το 1952, στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Αη Στράτη.
Η εξορία και οι βασανισμοί όμως είχαν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επεδίωκαν οι διώκτες του. Ισχυροποίησαν την πολιτική και ιδεολογική συγκρότηση του Μάνου, που ρούφηξε όλη τη γνώση και την πείρα από τον συγκεντρωμένο, σε εκείνους τους άγριους τόπους, ανθό του αγωνιζόμενου ελληνικού λαού.
Πλάι στον Ρίτσο, τον Ιμβριώτη, τον Σαράφη και άλλους επώνυμους και ανώνυμους συντρόφους, ένιωσε πόσο μεγάλος είναι ο άνθρωπος κι έδωσε τον καλύτερο εαυτό του για να κρατηθεί ψηλά το αγωνιστικό φρόνημα των εξορίστων και να λάμψει το μεγαλείο της ανθρωπιάς τους.

Φάρος ενός τιτάνιου αγώνα

Σαν αληθινός καλλιτέχνης της ζωής, είχε γίνει ένας από τους φάρους του τιτάνιου αγώνα των πολιτικών κρατουμένων για να νικήσουν τον πόνο, την ταπείνωση, το θάνατο.
Σε αυτήν την υπόθεση έταξε και την υποκριτική τέχνη του, ειδικά στον Αη Στράτη, όπου τα λιγοστά ψήγματα ελευθερίας επέτρεψαν στην κοινότητα των εξορίστων να ανεβάσουν υψηλού επιπέδου θεατρικές παραστάσεις.
Μετά την επιστροφή του από την εξορία, ούτε το στίγμα του "αντεθνικού μιάσματος", ούτε οι κάθε είδους αποκλεισμοί και η εχθρότητα του αστικού κράτους τον εμπόδισαν να επιβληθεί και πάλι στη θεατρική σκηνή. Το αντίθετο, μάλιστα.

Η περίοδος αυτή, από το 1952 έως το 1967, είναι από τις πιο δημιουργικές της σταδιοδρομίας του, καθώς στην τέχνη του βρήκε έκφραση το καταστάλαγμα των γνώσεων που αποκτήθηκαν και των διεργασιών που συντελέστηκαν στη συνείδησή του, στα χρόνια της εξορίας.
Καταξιώνεται ως ένας από τους κορυφαίους και πιο λαοφιλείς πρωταγωνιστές και πραγματοποιεί το όνειρό του να ιδρύσει θέατρο σύμφωνα με τις ιδεολογικές και αισθητικές του πεποιθήσεις, το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο.
Μαζί με το θέατρο και τον κινηματογράφο, την ίδια περίοδο, και ενώ το ΚΚΕ ήταν παράνομο, δραστηριοποιείται μέσα από την ΕΔΑ και το Ελληνικό Κίνημα για την Ειρήνη και τον Αφοπλισμό.
Με την επιβολή της δικτατορίας το 1967, ο Μάνος Κατράκης πλήρωσε για μια ακόμα φορά το τίμημα της κομμουνιστικής του στράτευσης.
Δέχτηκε το δυνατότερο πλήγμα, που ήταν η έξωση του θεάτρου του από το Θέατρο του Αλσους, στο Πεδίον του Άρεως. Οι κλήσεις στα αστυνομικά τμήματα και την Ασφάλεια έγιναν καθημερινότητα, η υγεία του κλονίστηκε σοβαρά και η συνήθως δύσκολη οικονομική του κατάσταση επιδεινώθηκε δραματικά.

Ομως δεν το βάζει κάτω. Παρά τη φτώχεια και την κλονισμένη του υγεία, σαν "πληγωμένο λιοντάρι, κυνηγημένο από τα κακά σκυλιά, με πάντα ολόρθο κι άτρωτο το χαιτοφόρο του κεφάλι", όπως τον περιγράφει ο Γιάννης Ρίτσος, προβάλλει ακόμα πιο αστραφτερός στη μεγάλη σκηνή της ταξικής πάλης, τόσο με την τέχνη όσο και με τη δράση του, μέσα από το νόμιμο πια ΚΚΕ, από το 1974, έως ότου να τον νικήσει ο θάνατος.

Η μεγάλη μορφή του Μάνου Κατράκη έχει περάσει πλέον και στην ιστορία της Τέχνης, ως το σύμβολο του ανυπότακτου κοινωνικού αγωνιστή που υψώνεται χορεύοντας πάνω από το θάνατο.

Οι τιμητικές διακρίσεις στον σπουδαίο δημιουργό από διάφορους φορείς ήταν πολλές τα χρόνια της μεταπολίτευσης, όπως αυτές που έγιναν για τα 50χρονά του στο θέατρο το 1981. Ξεχωριστή αυτή στο Παρίσι, όπου παρευρέθηκε η αφρόκρεμα της γαλλικής διανόησης και τέχνης.

Ομως, για τον Κατράκη η μεγαλύτερη τιμή ήταν η συμμετοχή του στη δραστηριότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Συνήθιζε να λέει: "Η ζωή μου άρχισε από τότε που μπήκα στο κόμμα μου".

Στη μεγάλη εκδήλωση που οργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό, για να τον τιμήσει, μετά την προσφώνηση του Κόμματος που τον αποκάλεσε στρατευμένο "καλλιτέχνη του λαού", απάντησε συγκινημένος: "Δεν είμαι απλά στρατευμένος. Είμαι έτοιμος για όλα"!

Ο Μάνος Κατράκης σημάδεψε όλες τις πολιτικές μάχες του ΚΚΕ. Με τις ανεπανάληπτες απαγγελίες του, με τις παραστάσεις του στα Φεστιβάλ της ΚΝΕ, με τη συμμετοχή του στα ψηφοδέλτια του Κόμματος, σηματοδοτούσε τον αταλάντευτο αγώνα του ΚΚΕ για το φωτεινό μέλλον της ανθρωπότητας.
Είχε ένα τεράστιο απόθεμα εμπειριών από την πλούσια και γεμάτη ζωή του, για να τα δώσει ως δώρα στους ανθρώπους.
"Μισημένος", καθώς ο Προμηθέας, "από όλους τους θεούς, γιατί τους ανθρώπους αγάπησε τόσο", κέρδισε μια θέση παντοτινή ανάμεσά τους, ανάμεσά μας».

«Όποιος θέλει, κόντρα στη διάχυτη βία, σκληρότητα, σήψη, χυδαιότητα της σύγχρονης κοινωνίας, να διατηρήσει την ανθρωπιά του και να γλυκάνει την ψυχή του, ας δει το έργο του Χιου Λέοναρντ «Ντα», του οποίου υπέροχος πρώτος διδάξας υπήρξε ο Μάνος Κατράκης. Πρόκειται για έργο πραγματικά λαϊκό, που αντανακλά την, πολύ συγγενική με του δικού μας, βαθιά ανθρωπιστική ψυχολογία και παράδοση του πολυβασανισμένου, αγωνιστή ιρλανδικού λαού. Αυτοβιογραφικό έργο της ευγνώμονης μνήμης του συγγραφέα για «ταπεινούς», φτωχούς, μεγαλόκαρδους, άτεκνους θετούς γονείς του, αλλά και της συγκινητικής «αυτοκριτικής» του, επειδή για να σπουδάσει και να γίνει συγγραφέας – με τη δική τους βοήθεια, από το υστέρημά τους – έφυγε μακριά τους, στη μισητή για τον πατέρα του, κατακτήτρια Αγγλία, δεν τους στάθηκε στα γηρατειά και στο τέλος τους. Ο συγγραφέας με αυτό το έργο, κυρίως φιλοτεχνώντας το «πορτρέτο» του θετού πατέρα του (Ντα), «προσκυνά» και «υμνεί» τον τίμιο, αγνό, εργατικό, καλοσυνάτο, πατριώτη, θυμόσοφο και ουμανιστή λαϊκό άνθρωπο της πατρίδας του…», σημείωνε ανάμεσα σε άλλα σε κριτική της στο Ριζοσπάστη, η αξέχαστη Θυμέλη (Αριστούλα Ελληνούδη).

 Δείτε \ Ριζοσπάστης

• «Η στράτευσή του καταλύτης για να δημιουργήσει»
  Μεγάλη απήχηση είχε η εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Μάνο Κατράκη
• 
  
• ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ
  «Μες στη φωνή σου ο λαός βρίσκει την πιο σωστή φωνή του... »
  Ενα μικρό αφιέρωμα στον μεγάλο μας ηθοποιό με αφορμή τη συμπλήρωση 35 χρόνων από το θάνατό του
• «Άξιος γιος της Ρωμιοσύνης» - Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ
• Η ζωή άρχισε από τότε που μπήκα στο Κόμμα μου
• Μεγάλες απουσίες, μνήμες αξίας
• Μνήμες μιας ολόκληρης ζωής: Η σύντροφος της ζωής του, Λίντα Αλμα - Κατράκη, θυμάται...
• Λείπει σήμερα πολύ...

Μια διευκρίνιση σε ένα δημοφιλές Μακρονησιώτικο ιστορικό στιγμιότυπο

Σχετικά με το περιστατικό \ διάλογο με τον ΑΜίτη στο Μακρονήσι «Τι παριστάνεις, ρε;» — «Τον Μαρίνο Κονταράτο;» κλπ.

Αυτό έχει αναπαραχθεί σε πολλές αναρτήσεις, φωτο κλπ. όμως «Κονταράτος» δεν υπήρξε…

Προφανώς η αναφορά έχει να κάνει με τον “Μαρίνο Κοντάρα” την «ιστορική» ταινία του 1948, σε σκηνοθεσία Γιώργου Τζαβέλα, όπου πρωταγωνιστούσαν –μαζί με τον Κατράκη, Βασίλης Διαμαντόπουλος, Μπίλλυ Κωνσταντόπουλου, Γιώργος Τζίφος, Σπύρος Καψάλης κ.ά.

Η υπόθεση τετριμμένη που έγινε εκείνα τα χρόνια συνώνυμο της «λεβεντιάς»… ο Μαρίνος Κοντάρας (Μάνος Κατράκης), κουρσάρος στο Αιγαίο, ερωτεύεται και κλέβει την όμορφη Λεμονή (Μπίλλυ Κωνσταντοπούλου), αλλά για να γίνει δική του, η κοπέλα τού ζητά να ορκιστεί πως θα αφήσει τη ζωή του πειρατή. Εκείνος δέχεται και συμφιλιώνεται με τους διώκτες του, μεταξύ αυτών με τον αδερφό της Λεμονή (Βασίλη Διαμαντόπουλος) …

Πρόκειται για διασκευή του ομώνυμου διηγήματος του Αργύρη Εφταλιώτη και είναι η πρώτη ελληνική ταινία που συμμετείχε επίσημα σε διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου.

Το όνομα έγινε γνωστό χάρη στο αληθινό περιστατικό στο Μακρονήσι όπου ο Μάνος δε λύγισε στα απάνθρωπα βασανιστήρια των Α/Μιτών να κάμψουν την ψυχή του και το φρόνημά του αλλά όρθιος και χαμογελαστός στην πρόκληση «Τι μας παριστάνεις, Κατράκη, τον Μαρίνο Κοντάρα; απάντησε. Όχι! Δεν παριστάνω τον Μαρίνο Κοντάρα. Απλώς, παριστάνω τον άνθρωπο (κατά μια άλλη εκδοχή είπε «παριστάνω το Μάνο Κατράκη»)

Και έτσι συνέχισε τη ζωή του, στα «εύκολα» (που σχεδόν ποτέ δεν υπήρξαν γι αυτόν) και κυρίως στα ΔΥΣΚΟΛΑ — ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΓΟΝΑΤΙΣΕ! ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΥΠΕΓΡΑΨΕ...

ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ
Παλικάρι στη Μακρόνησο
γράφει \\ ο Νίκος Καραντηνός

ΔΕΝ υπάρχει μέρα πιο ταιριαστή σαν αυτή τη φθινοπωρινή για να θυμηθούμε μετά την εκλογική μάχη τον μεγάλο λαϊκό καλλιτέχνη, τον Μάνο Κατράκη, που «έφευγε» τέτοιο καιρό εδώ και 17 χρόνια.
ΣΤΟΝ Μάνο τα λουλούδια μας. Ενα «γεια χαρά», όπως αυτό που λέγαμε μεταξύ μας, ανοιχτόκαρδα, καθώς το πρωί βγαίναμε από το μεγάλο αντίσκηνο στο Μακρονήσι. Το διαβόητο εκείνο αναρρωτήριο που ήταν εκείνη η μεγάλη σκηνή, όπου καταλήξαμε με τον Μάνο κι άλλους συναγωνιστές, που τους είχαν άγρια κακοποιήσει οι «επίλεκτοι» του Γ. Τζανετάτου.

ΗΤΑΝ αυτή η χιλιοτρυπημένη σκηνή, που μόλις βράδιαζε γλιστρούσαν οι φαντάροι για να φέρουν μηνύματα και, περισσότερο απ' όλα, καμιά εφημερίδα για να μη νιώθουμε ξεκομμένοι από τον κόσμο.
ΗΣΟΥΝ εσύ Μάνο, που εκείνη την ανατριχιαστική νύχτα, που οι βασανιστές γύρεψαν να τσακίσουν την αντίσταση των πολιτικών κρατουμένων, τους αντιμετώπισες. Εσύ στάθηκες όρθιος, χαμογελαστός μπροστά στη θύελλα, που γύρω σου είχε ξεσπάσει.

ΦΡΥΑΞΑΝ οι αλφαμίτες να κάμψουν την ψυχή σου, το φρόνημά σου. Τι μας παριστάνεις, Κατράκη, τον Μαρίνο Κοντάρα; Ηταν ο ήρωας ομώνυμης ταινίας, που είχε εντυπωσιάσει. Οχι, απαντούσε στους βασανιστές ο Κατράκης. Δεν παριστάνω τον Μαρίνο Κοντάρα. Απλώς, παριστάνω τον άνθρωπο.
ΤΑ περήφανα αυτά λόγια του Μάνου Κατράκη μαθεύτηκαν από σκηνή σε σκηνή σ' όλο το στρατόπεδο, αλλά βγήκαν κι έξω από το κάτεργο, για να μαθευτούν τα αφάνταστα όργια σε βάρος των κρατουμένων.

ℹ️ Οι φωτογραφίες είναι από την έκδοση της ΣΕ “Μάνος Kατράκης - Στη ζωή, τη σκηνή και την οθόνη” 2004 \ ISBN 960-224-969-2  (35×25) Σελίδες 304

Στο πρώτο μέρος, Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΚΑΤΡΑΚΗ. Τα παιδικά και εφηβικά χρόνια, οι πρώτες εμφανίσεις σαν νέος ηθοποιός, οι δεκαετίες του ’30 και του ’40, τα χρόνια της εξορίας και η ένταξή του στην αριστερά, η ζωή με τη Λίντα, τα χρόνια της καθιέρωσης, οι τιμητικές διακρίσεις.

Στο δεύτερο, Ο ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ. Τα πρώτα του βήματα, το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο, η ίδρυση και η πορεία του βήμα-βήμα. Ακολουθούν: Ο ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ, ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΟΘΟΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ. Και η έκδοση συμπληρώνεται με το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ που περιλαμβάνει, με χρονολογική σειρά και όλους τους συντελεστές, τις παραστάσεις και τις  ταινίες του Μάνου Κατράκη.

Η ζωή του Μάνου Κατράκη συνδέεται αναπόσπαστα με το δημόσιο βίο του τόπου και του καιρού του.

«...Εσείς τιμάτε τα 50 χρόνια της καλλιτεχνικής μου δραστηριότητας. Σας ευχαριστώ. Εγώ όμως θέλω να σας πω ποιος είμαι. Θέλω να με γνωρίσετε σωστά. Θέλω να σας πω πως γεννήθηκα στην Κρήτη. Μεγάλωσα ξυπόλητο παιδί στις αμμουδιές της πατρίδας μου, πως έβαζα στ’ αυτιά μου τα κοχύλια της θάλασσας να ακούσω τη βουή του ωκεανού. Δεν ήξερα να αποζητώ την ομορφιά, μα η ομορφιά ξεδιπλωνόταν ολόγυρά μου. Δεν ήξερα να αποζητώ τη λεβεντιά. Μα η λεβεντιά με συνέπαιρνε μέσα από τις ιστορίες του παππού μου. Αφήστε να παινέψω την πατρίδα μου. Το αξίζει! Έγινα ηθοποιός όπως θα μπορούσα να γίνω και σιδηρουργός. Ήθελα να ξοδιάσω όσες δυνάμεις κρύβαν τα μπράτσα μου και η ψυχή μου…», θα πει ο μεγάλος καλλιτέχνης χρησιμοποιώντας τη γλώσσα της καρδιάς και απευθυνόμενος στους παρευρισκόμενους της τιμητικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε  στα 50χρονα της καλλιτεχνικής του πορείας, τον Μάρτιο του 1981 στο Παρίσι.