17 Γενάρη: Sand'Andonje a lu deserte _ο εχθρός του διαβόλου _ lu nemice dellu dimonie

Άγιος Αντώνιος “ο Μέγας” Ορθόδοξης και όχι μόνο εκκλησίας και πρώτος ασκητής του Χριστιανισμού _που θεμελίωσε (λένε) “τον υγιή Μοναχισμό” Έζησε στα χρόνια των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού- Μαξιμιανού μέχρι και την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου και των παιδιών του και πέθανε σαν σήμερα  17-Ιαν-356, οπότε και εορτάζεται η μνήμη του επίσης από Λουθηρανικές, Αγγλικανικές, Καθολικές εκλησίες, όπου θεωρείται άγιος, ακόμη και της Ρωσικής (Антоний Великий).
Γνωστός και από το “Ο κυρ Αντώνης πάει καιρός που ζούσε στην αυλή, με ένα κανάτι κι ένα κρεβάτι και με κρασί πολύ…” _του Μάνου Χατζιδάκι (Καζατζίδης _Μαρινέλα, Νάνα Μούσχουρη κλπ)

Χρόνια πολλά σε Αντώνηδες, Τόνυδες και Νάκους και Αντωνάκους και Αντωνάκηδες, Αντωνίες, Αντωνούλες, Τόνιες (και παρεμπιπτόντως Θεοδόσιους, Θεοδόσηδες και Θεοδοσίες).

Ιταλία

Το Sand'Andonje a lu deserte ή Lu sand'Andonje  allu desertu (ο άγιος Αντώνιος στην έρημο) είναι ένα ιταλικό λαϊκό τραγούδι, προέλευσης Abruzzo, με συνθέτες ανώνυμους συγγραφείς.
Είναι άσμα ικετευτικό και οι στίχοι ψάλλονται την παραμονή της γιορτής του (από το απόγευμα και στη συνέχεια ανήμερα) με τραγούδια, τοπικά όργανα, χορωδίες και παραστάσεις μέχρι αργά το βράδυ. Η λατρεία ήταν πάντα πολύ ζωντανή στον αγρο-ποιμενικό κόσμο του Abruzzo, όπου ο άγιος τιμάται ως προστάτης των κατοικίδιων Αντώνιος.

Οι πολυάριθμοι στίχοι θυμίζουν, με παιχνιδιάρικο πνεύμα, τους πειρασμούς του, τις παροιμιώδεις μάχες ανάμεσα στον ίδιο και τον Σατανά. Μια αρχαία αυθεντική λομβαρδική μπαλάντα, αναβίωσε, η οποία στη συνέχεια έφτασε στο Abruzzo περίπου τον 16^ο αιώνα. Αυτή η μπαλάντα στην αρχαία διάλεκτο της L'Aquila, σε αντίθεση με τις πιο δημοφιλείς μπαλάντες του Sant'Antonio στο Abruzzo, αφηγείται τον μύθο του με εκτενέστερο τρόπο, ξεκινώντας από την άτυχη παιδική του ηλικία, όταν η μητέρα του τον πούλησε στον Διάβολο με τις περιπλανήσεις στην έρημο και τη συνάντηση με τον ερημίτη Λουκά στη σπηλιά, επιπλέον υπάρχουν λεπτομερέστερες περιγραφές των πειρασμών στην έρημο, όλες βγαλμένες από τους αγιογραφικούς θρύλους του αγίου.

Τον Lu Sant'Andonie στις διάφορες μπαλάντες τον βρίσκουμε επίσης "lu Sant'Andùne" (περιοχή Frentana του Lanciano) ή "Lu Sant'Antunie" (περιοχή του Vasto) ή "Lu Sant'Antuòne" (περιοχή του άνω Sangro) και σε πολλές άλλες δημοφιλείς εκδοχές. Σε μια εκτέλεση (Umbria-L'Aquila) έγινε γνωστό από το συγκρότημα I Gufi, με τη μελωδία να είναι διαφορετική από την πιο χαρούμενη μπαλάντα που είναι γνωστή και ρυθμός πιο αργό.

Ένας τρίτος κλάδος από το Abruzzo προσφέρει κομμάτια που είναι σχεδόν όλα παρόμοια μεταξύ τους, μειωμένα σε σύγκριση με τις παλαιότερες μπαλάντες σε μόλις τρεις ή τέσσερις στίχους συν ένα ρεφρέν. Ο λαογράφος Gennaro Finamore το 1910 μετέγραψε ορισμένες εκδοχές του τραγουδιού από επαρχία σε επαρχία, με την πιο δημοφιλής της επαρχίας του Chieti, που τραγουδιέται στο φεστιβάλ Farchie στο Fara Filiorum Petri. Οι μπαλάντες διατηρήθηκαν, μέχρι τις μέρες και τις τραγουδάνε  αγρότες_ισσες ανήμερα. Ο Φραγκισκανός Donatangelo Lupinetti το 1952 συνέλεξε μια μπαλάντα του Αγίου, που μεταγράφηκε στη διάλεκτο Vestino, η οποία αφηγείται τον θρύλο του  αναμεμειγμένο με αγιογραφικά στοιχεία της παράδοσης.

Το τυπικό τραγούδι του «Lu Sant'Antonie» ξεκινά με μια ευχή του αγίου (ή ακόμα και της παρέας τραγουδιστών) προς τους ευσεβείς ανθρώπους που τον φιλοξενούν στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια του προσκυνήματος, και στη συνέχεια τα δίστιχα μιλούν για τη ζωή του, από τη φυγή στην έρημο πως να γλυτώσει το γάμο, για τους πειρασμούς και τα πειράγματα του Διαβόλου, μέχρι τη γενναιοδωρία του αγίου προς τους αγρότες και τον τελευταίο αποχαιρετισμό. Παρά τα πειράγματα του διαβόλου, καταφέρνει πάντα να τα βγάλει πέρα, τρώγοντας τώρα tagliolini με τα χέρια του αφού ο διάβολος του κλέβει το πιρούνι, ή βγαίνοντας σώος από τις τσουκνίδες όταν ο διάβολος τον σπρώχνει ενώ ο άγιος πηγαίνει για κυνήγι για σαλιγκάρια (το "ciammajìche") κ.λπ. Το τραγούδι τελειώνει με τον άγιο να ευλογεί τα ζώα των αγροτών, ώστε να φέρουν ευημερία στην εστία, και να χαιρετίζει το πλήθος που χειροκροτεί.

Έχουν γίνει αρκετές ηχογραφήσεις από τα δημοφιλή τραγούδια του Sant'Antonio, ένα ολόκληρο CD με βιβλίο που εκδόθηκε από τον μελετητή Carlo Di Silvestre για τις "Λαϊκές παραδόσεις του Abruzzo", υπάρχει η εκδοχή του "I Gufi" του Sant'Antoniu allu desertu, του "Lu Sant'Antòne" από τον Lanciano που επιμελήθηκε το λαϊκό συγκρότημα "Lu Cantastorie", "Lu Sant'Antonie" που μεταγράφηκε από τον Ettore Montanaro και ηχογραφήθηκε από τη χορωδία "Giuseppe Verdi", με τραγουδιστική φωνή του Raffaele Fraticelli. Επιπλέον, υπάρχουν αρκετοί συγγραφείς που, συμμετείχαν σε μια πραγματική αναβίωση της λαϊκής παράδοσης στα μέσα του εικοστού αιώνα, γράφοντας νέα ποιήματα και μπαλάντες σε διάλεκτο,  όπως π.χ. η μπαλάντα του Sant'Antonio του Antonio D'Ercole di Scerni, η μπαλάντα του "Sant'Antonie e li cigarettes" του Eugenio Di Julio di Tocco da Casauria (1936) και η έκδοση του Finamore που μελοποιήθηκε από τον Chorale "Antonio Di Jorio" του Atri _αυτά και 100άδες ακόμη, μπορείτε να αλιεύσετε στο διαδίκτυο.

Όλα σε μορφή “stornello” σσ. μορφή ιταλικού λαϊκού τραγουδιού, πιθανότατα τοσκανικής προέλευσης (18^ος αιώνας), που αποτελείται από ένα μοτίβο που περιέχει την επίκληση και δύο δεκασύλλαβα, το δεύτερο εκ των οποίων ομοιοκαταληκτεί με το αρχικό quinario κατάλληλο για αυτοσχεδιασμό και ειδικά σε διαγωνισμούς τραγουδιού μεταξύ αγροτών. Υπάρχει και το δημοφιλές μονοστροφικό λυρικό τυπικό της Romagna, που διαφέρει από το τοσκανικό λόγω του αρχαϊκού του χαρακτήρα, ο οποίος δεν μπορεί να συγκριθεί με τη σύγχρονη αρμονική θεωρία και επομένως δεν μπορεί να συνοδευτεί με συγχορδίες. Βασίζεται σε μεσαιωνικές κλίμακες συγκρίσιμων με αυτές που χρησιμοποιούνται στο Γρηγοριανό άσμα. Το τραγούδι των stornellas στην Emilia Romagna σήμερα δεν υπάρχει πια στη συλλογική λαϊκή μνήμη, μόνο λίγοι ηλικιωμένοι θυμούνται ακόμη κομμάτια από εκείνο το μουσικό παρελθόν. Παρόμοιο τραγούδι αλλά με δύο μόνο στίχους δεκασύλλαβους είναι η μποβάρα.

Sant'Antonio Allu Desertu

Καλησπέρα, αγαπητοί φίλοι, όλοι οι χριστιανοί
απόψε θα σας πω για την αυριανή γιορτή
του Sant'Antonio του εχθρού του διαβόλου
Sant'Antonio Sant'Antonio ο εχθρός του διαβόλου
Sant'Antonio Sant'Antonio ο εχθρός του διαβόλου
(επανάληψη για να κάνει stornello).

Οι γονείς του θέλουν να του βρουν γυναίκα
αλλά δεν πρέπει να το μάθει, στέλνεται στην έρημο
Sant'Antonio Sant'Antonio ο εχθρός του διαβόλου
αυτό το πλασματάκι...

Ο Sant'Antonio στην έρημο ήταν κολλημένος για να κάνει τσιγάρο
Ο Σατανάς από κακία του ΄κλεψε τον αναπτήρα
Ο Sant'Antonio δεν κωλώνει ανάβει με τα σπίρτα
Sant'Antonio Sant'Antonio ο εχθρός των δαιμόνων.
Καλησπέρα, αγαπητοί φίλοι, καλησπέρα σε όλους σας

Ο Άγιος Αντώνιος στην έρημο έκανε … περμανάντ
Ο Σατανάς από κακία έκοψε το ρεύμα
Όμως ο Άγιος Αντώνιος δεν ταράχτηκε και τα κουλούριασε κατάσγουρα  με τα χέρια του

Ο Sant'Antonio μαγείρεψε spaghetti στην έρημο
Ο Satanasso έκλεψε το πιρούνι του από κακία
Όμως ο Άγιος δεν παραπονέθηκε … τα έφαγε με τα χέρια του
Sant'Antonio Sant'Antonio lu nemice dellu demonie

Σας χαιρετώ, αγαπητοί φίλοι, ο Κύριος να σας ευλογεί
Και αυξήστε την κληρονομιά σας με τη χάρη του Αγίου Αντωνίου

Ο Σαντ Αντόνιο βρισκόταν στην έρημο και έραβε το παντελόνι του
Ο Σατανάς, από κακία, τούκλεψε τα κουμπιά του
Ο Sant'Antonio κάνει ειρήνη με το σχοινί και τους δένει, με σπάγκο.
Sant'Antonio Sant'Antonio ο εχθρός των δαιμόνων.

Ο Sant'Antonio έπλενε τη σαλάτα
Ο Σατανάς από κακία του πέταξε μια πέτρα
Ο Sant'Antonio τον έπιασε από το λαιμό και του την έβαλε στον κώλο του

Ο Sant'Antonio στην έρημο αγόρευε
Ο Σατανάς, για να τον κοντράρει παίζει trumbune (τρομπόνι)
Ο Sant'Antonio αρπάζει την αυλαία και τον πετά στα πέρατα
Sant'Antonio Sant'Antonio ο εχθρός του διαβόλου.

Σε χαιρετώ αγαπητές φίλες και φίλοι, ο Κύριος να σας ευλογεί
και κάνει την κληρονομιά σας να μεγαλώνει με τις χάρες του Sant'Antonio
Sant'Antonio Sant'Antonio lu nemice dellu dimonie ο εχθρός των δαιμόνων