Hijo de la luna –Ο γιος της σελήνης & η Tammurriata Nera

 

Σήμερα (6-Οκτ-2018) χάθηκε η διάσημη ισπανίδα υψίφωνος Monserrat Caballé >|Μονσεράτ Καμπαγιέ<| μια από τις σπουδαιότερες ερμηνεύτριες με καριέρα μισού αιώνα, που ερμήνευσε μια ευρεία γκάμα ρόλων, περισσότερο γνωστή για τα έργα του Βέρντι και για το ρεπερτόριο του μπελκάντο, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τα έργα των Ροσίνι, Μπελίνι και Ντονιτσέτι.

Το 1992 τραγούδησε -«Los primeros del año» το θρυλικό πλέον «Hijo de la luna», που γράφτηκε το 1986 από το grupo Mecano  και τραγουδήθηκε σε 10άδες (μπορεί και 100άδες) εκτελέσεις σε όλα τα πλάτη και τα μήκη του κόσμου (μεταξύ άλλων –εκτός από τις πολλές εκτελέσεις του «Mecano» …Gerónimo Rauch, Belle Perez, Vanessa Mae, Sarah Brightman κά, καθώς και ο δικός μας Μάριος Φραγκούλης)

Ο μύθος

Κάποτε, ήταν –λένε, μια μοναχική τσιγγάνα χωρίς αγάπη και σύντροφο.
Κάθε νύχτα εκλιπαρούσε κλαίγοντας το φεγγάρι, παρακαλώντας το πριν ανατείλει ο ήλιος να της στείλει μια αγάπη «δική της» από τσιγγάνικο αίμα.
Ο καιρός, περνούσε κι ήρθε η νύχτα, που η σελήνη αποφάσισε να της χαρίσει τη συντροφιά που ζήταγε, με σκληρό όμως αντάλλαγμα: το ίδιο το παιδί της, το πρώτο που θα φερνε στο κόσμο.
Όμως –συμβαίνουν αυτά, από τον έρωτά της με τον μελαχρινό τσιγγάνο ήρθε στον κόσμο ένα αγόρι με γκρίζα μάτια και δέρμα τόσο λευκό σαν το χιόνι.
Ο πατέρας, παίρνοντας κατάκαρδα την (υποτιθέμενη;) γυναικεία απιστία, της παίρνει τη ζωή με μαχαίρι. Ύστερα εγκαταλείπει το αγόρι ψηλά στο βουνό για να πεθάνει, μη μπορώντας να φανταστεί ότι έτσι, εκπλήρωσε ένα «πεπρωμένο», κάνοντας τη σελήνη μάνα.
Από τότε, τις νύχτες που το αγόρι γελάει, το φεγγάρι ολόγιομο φωτίζει την πλάση… μετά γίνεται κούνια, για να το κοιμίσει κι όταν κλαίει σβήνει.

(οι στίχοι)

Ανόητος αυτός που δεν καταλαβαίνει -λέει ένας μύθος
πως μια τσιγγάνα
ως την αυγή ξόρκιζε το φεγγάρι
ικετεύοντας γοερά
να έρθει μια μέρα που
να παντρευτεί έναν τσιγγάνο

«Θα σου δώσω τον μελαχρινό σου άντρα»!
είπε το γιομάτο φεγγάρι από τον ουρανό
Μα σε αντάλλαγμα σου ζητάω το πρωτότοκο παιδί
που θα χεις απ`αυτόν
να το θυσιάσεις για μένα -για να μην είναι μόνη
μικρό θα ΄ναι δε θα προλάβεις να τα’ αγαπήσεις

Σελήνη θες μάνα να γίνεις
μα δεν μπορείς να βρεις την αγάπη
που θα σε κάνει γυναίκα
Πες μου ασημένια σελήνη
τι να το κάνεις εσύ ένα παιδί από σάρκα

Γιος της σελήνης
Από πατέρα κανελόχρωμο γεννήθηκε
Λευκός όμως σαν τη ράχη της ερμίνας
με μάτια γκρίζα αντί για λαδιά
αλμπίνο βρέφος της σελήνης

«Ανάθεμα στην φάτσα του!
Αυτό το παιδί δεν είναι τσιγγάνος
και εγώ αυτό δεν θα το δεχτώ»

Ο τσιγγάνος ατιμασμένος νοιώθοντας,
στην γυναίκα του πάει με μαχαίρι στο χέρι
«Από ποιόν είναι το παιδί;
Με έχεις απατήσει είναι βέβαιο!»

Και θανάσιμα τη μαχαιρώνει κι έπειτα
πάει στο βουνό με το μωρό στα χέρια
κι εκεί το παρατάει.

Και οι νύχτες μ’ ολόγιομη σελήνη
είναι γιατί το μωρό είναι χαρούμενο
Και άμα αυτό κλαίει
μικραίνει η σελήνη
ώστε κούνια να γίνει

(…)
Και άμα το βρέφος κλαίει
μικραίνει η σελήνη
ώστε κούνια να γίνει…

Σε άλλο μήκος κύματος –στον αντίποδα θα λέγαμε (αισθητικά και σημειολογικά)  η «tammurriata nera» αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που γεννά ένα μαυράκι, από αμερικάνο  στρατιώτη κατά τη διάρκεια της κατοχής της Νάπολης.
Η μάνα αγκαλιάζει το παιδί, ενώ η κοινωνία εν «χορώ» σκωπτικά δήθεν, βγάζει κυριολεκτικά το άχτι της

Το τραγούδι έχει να κάνει με ένα πραγματικό επεισόδιο που συνέβη στον Nicolardi διευθυντή του νοσοκομείου Loreto Mare της Νάπολης, που παρατήρησε αναμπουμπούλα στο θάλαμο μητρότητας, όταν ένα νεαρό κορίτσι γέννησε μαυράκι (φυσικά δεν ήταν το μόνο περιστατικό εκείνη την εποχή λόγω παρουσίας αφροαμερικάνων στρατιωτών –βλ. και το δικό μας «τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά…).

Το επεισόδιο αντιπροσώπευε ένα πραγματικό εποχικό σημείο καμπής για τη ναπολιτάνικη και την ιταλική κοινωνία, και ο Nicolardi, ήδη συγγραφέας ναπολιτάνικων τραγουδιών, έγραψε το κείμενο της «Μαύρης Tammurriata».

ΣΣ |> Η «tammurriata» είναι παραδοσιακός χορός της Καμπανίας. Πριν μερικές δεκαετίες, ο όρος σήμαινε μόνο τραγούδι+οργανικό ρεπερτόριο –βασικά με μεγάλα τύμπανα, εξ ου και το όνομα ενώ τώρα αντιπροσωπεύει μια πολύπλοκη οικογένεια χορών πάντα με το τύμπανο κυρίαρχο σε ευρύτερη περιοχή από την κάτω κοιλάδα Volturno, το Casertano, την περιοχή circumvesuviana, μέχρι το Agro Nocerino, το Nolano και την ακτή του Amalfi.

Tammurriata Nera (με πολλές στροφές και παραλλαγές –η πιο γνωστή στην χώρα μας με τη Nuova Compagnia di Canto Popolare που μας έχει επισκεφτεί αρκετές φορές, μέχρι και τελευταία, μεγάλοι πια αλλά αειθαλείς στο Γκάζι)

Δεν καταλαβαίνω, μερικές φορές τι διάολο συμβαίνει!
Κι αυτό που βλέπεις δεν μπορείς να το πιστέψεις!

Ένα μαύρο, κατάμαυρο πλάσμα γεννήθηκε …
Κι η μάνα του Giro το φωνάζει
Μάλιστα κύριε Giro!

Να πάρει και να σηκώσει!
Τι σημασία έχει αν το λένε Ciccio ή Ntuono, αν το λένε Peppe ή Giro
Το θέμα είν’ άλλο αυτό είναι μαύρο-κατάμαυρο, σαν τι δεν μπορώ να φανταστώ.

Κι όλοι το συζητούν …
Μα δεν είναι κάτι σπάνιο
Υπάρχουν χιλιάδες τέτοια!

A ‘e vvote basta solo na guardata,
E ‘a femmena è restata,
Sott “a botta, ‘mpressiunata…”

Μια ματιά φτάνει κι η γυναίκα, «ευδαιμονεί χτυπημένη»…

Τρέξτε να μάθετε ποιος ήταν, ποιος της έκανε αυτό το καλό… ποιος σημαδεύει «κέντρο»
να είναι μαύρο-κατάμαυρο κάρβουνο, σαν τι δεν μπορώ να φανταστώ.

Το χωράφι πλούσιο ή όχι σε σοδειά, όταν έχει στάρι, στάρι θα βγάλει -όχι…

Οι νεαρές κυρίες του Capodichino
το κάνουν με τους Μαροκινούς,
οι Μαροκινοί ρίχνονται στις υπόλοιπες
και τα κορίτσια μένουν με την κοιλιά «προς τα μπρός»

American Express,
δώσε μου το δολάριο γιατί βιάζομαι,
αλλιώς θα έρθει η Αστυνομία
και θα μας μπαγλαρώσει

Χθες βράδυ στην Piazza Dante
Είχα άδεια την κοιλιά,
ευτυχώς με σώσαν τα λαθραία
αλλιώς θα είχα ήδη πάει στο νεκροταφείο.

Κατέβασε το πιστόλι κάτω, μωρό μου,
Κατέβασε το πιστόλι προς τα κάτω.
Pistol packin ‘mama,
Κατέβασε το πιστόλι προς τα κάτω.

Ο Τσόρτσιλ, αυτός ο τρελόγερος
έκλεψε τα στρώματά του,
και η Αμερική, για να τον συναγωνιστεί
του έκλεψε τις τρίχες από το στήθος.

Χθες το βράδυ έφαγα φλούδες
κι ήπια χαμομήλι
και τηγανιά frisella, frisella
και το θείο friar τον έπιασε φαγούρα.

Βάλ΄το πιστόλι κάτω, μωρό μου,
Κατέβασε το πιστόλι σου
Pistol packin ‘mama… 

Η διάσημη ισπανίδα υψίφωνος Μονσεράτ Καμπαγιέ έφυγε σήμερα Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2018, σε ηλικία 85 ετών στη Βαρκελώνη.
Μια από τις σπουδαιότερες ερμηνεύτριες με καριέρα μισού αιώνα, η Καμπαγιέ νοσηλευόταν από τα μέσα Σεπτεμβρίου εξαιτίας ενός προβλήματος στη χοληδόχο κύστη, μετέδωσαν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης.
Στη διάρκεια της ζωής της αντιμετώπισε αρκετές φορές σοβαρά προβλήματα υγείας.

Ερμήνευσε μια ευρεία γκάμα ρόλων αλλά είναι περισσότερο γνωστή για τα έργα του Βέρντι αλλά και για το ρεπερτόριο του μπελ κάντο με το οποίο ασχολήθηκε, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τα έργα των Ροσίνι, Μπελίνι και Ντονιτσέτι.
Το 1965 ήταν η τυχερή της χρονιά καθώς αντικατέστησε μια άλλη υψίφωνο στον δύσκολο ρόλο της Λουκρητίας Βοργία στην ομώνυμη όπερα του Ντονιτσέτι στη Νέα Υόρκη.
Ανάμεσα στις μεγάλες της επιτυχίες ήταν και η εμφάνισή της στην “Νόρμα” του Μπελίνι, στη Σκάλα του Μιλάνου το 1972.

Η Καμπαγιέ απέκτησε διεθνή φήμη το 1987 όταν έπειτα από επιθυμία της ΔΟΕ ηχογράφησε το τραγούδι “Barcelona”, ντουέτο με τον Φρέντι Μέρκιουρι, τραγουδιστή του βρετανικού ροκ συγκροτήματος Queen.
Η πόλη καταγωγής της Καμπαγιέ, η Βαρκελώνη, αποτέλεσε έμπνευση για αυτό το τραγούδι και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως ένα από τα δυο επίσημα τραγούδια των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1992.
Ο Μέρκιουρι ήταν μεγάλος θαυμαστής της και θεωρούσε ότι η φωνή της ήταν “η καλύτερη στον κόσμο”. Η Καμπαγιέ ερμήνευσε το τραγούδι ζωντανά, συνοδευόμενη από την ηχογράφηση του Μέρκιουρι, ο οποίος είχε πεθάνει το 1991, πριν από τον τελικό του UEFA Champions League το 1999 στο στάδιο Καμπ Νου.

Προερχόταν από φτωχή οικονομικά οικογένεια. Σπούδασε μουσική στο κονσερβατόριο του Λισέου και τεχνική του τραγουδιού μαζί με τους Nαπολεόνε Ανοβάτσι, Εουτζένια Κεμένι και Κοντσίτα Μπαντία.
Το 1956 εγκαταστάθηκε στη Βασιλεία της Ελβετίας, όπου έκανε το επαγγελματικό ντεμπούτο της ως Μιμή στην παράσταση της όπερας Μποέμ του Τζιάκομο Πουτσίνι.
Το 1962, η Καμπαγιέ επέστρεψε στην Βαρκελόνη και έκανε το ντεμπούτο της στο Λισέου με τον ομώνυμο ρόλο στο έργο του Στράους Arabella.
Στην Ελλάδα η τελευταία της εμφάνιση ήταν στις 17-Σεπ-2012 στο Ηρώδειο με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του José Collado.
Το 1995, συνεργάστηκε με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου στον δίσκο El Greco, ο οποίος αφιερώθηκε στον ομώνυμο Έλληνα ζωγράφο.

Η Καμπαγιέ αφιερώθηκε σε φιλανθρωπικές οργανώσεις. Ήταν πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της ΟΥΝΕΣΚΟ και ίδρυσε μια οργάνωση στην Βαρκελόνη για παιδιά με αναπηρία. Το 2003, πρωταγωνίστησε στο δικό της ντοκιμαντέρ με τίτλο Caballé Beyond Music, στο οποίο συμμετείχαν πολλοί δημοφιλείς τραγουδιστές της όπερας, μεταξύ των οποίων οι Plácido Domingo, Luciano Pavarotti, José Carreras και Renée Fleming.

Ηταν παντρεμένη με τον ισπανό τενόρο Μπερναμπέ Μαρτί με τον οποίον είχε αποκτήσει δύο παιδιά. Μάλιστα η κόρη της, η Μονσεράτ Μαρτί, είναι επίσης σοπράνο της όπερας.