Η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται

Κάθε φορά στο άκουσμα του πασίγνωστου τραγουδιού το μυαλό μου πάει άλλοτε στα βιβλία της Γραμματικής (αααχ …αυτός ο Τζάρτζανος) κι άλλοτε στις σχολικές αίθουσες όταν ήμουν μαθητής με κοντό παντελονάκι κι αρβυλάκια.

1961, ήμουν τότε 13 και το τζουκ μποξ έπαιζε 45άρια του Μουφλουζέλης, μεταξύ αυτών

Εγώ δεν έχω βγάλει το σχολείο
ούτε έχω μάθει γράμματα πολλά
ξέρω όμως ένα κι ένα κάνουν δύο
και πως τα φωνήεντα είναι εφτά

Τόσο καιρό μαζί μου και δεν έχεις μάθει
τα δικά μου χούγια και τα φυσικά
η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται
όταν η λήγουσα είναι μακρά

Εσύ που κάνεις όλα πως τα ξέρεις
κι όλο εξυπνάδες έχεις στο μυαλό
πες μου για να μάθω ποιο έχει γίνει
πρώτα η κότα ή το αυγό

Τόσο καιρό μαζί μου και δεν έχεις μάθει
τα δικά μου χούγια και τα φυσικά
η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται
όταν η λήγουσα είναι μακρά ___

Είκοσι χρόνια μετά (το 1982 _επί βαθέως ΠΑΣΟΚ) η Βουλή συνεδριάζει με αντικείμενο τη συζήτηση του νομοσχεδίου για την κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων από τα Γυμνάσια στα Λύκεια. Με την έναρξη της συζήτησης, ο αρμόδιος υπουργός (Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Λευτέρης Βερυβάκης) ζητάει το λόγο και ανακοινώνει ότι η κυβέρνηση εισάγει στο νομοσχέδιο τροπολογία για την καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος.

«Κύριε πρόεδρε, ήθελα με την έναρξη της συζητήσεως να θέσω μια τροπολογία την οποία η κυβέρνηση εισηγείται προς τη Βουλή, την επιψήφιση του μονοτονικού και να ζητήσω από τη Βουλή να την ενσωματώσει ως άρθρο 2 στο συζητούμενο νομοσχέδιο για να μπορέσει αμέσως με την επιψήφιση του άρθρου να τεθεί σε εφαρμογή και να παρθούν εκείνα τα προπαρασκευαστικά μέτρα που θα επιτρέψουν την εισαγωγή του μονοτονικού στην Εκπαίδευση και στη Διοίκηση», δηλώνει.

Η ανακοίνωση προκαλεί την άμεση αντίδραση του προέδρου της ΝΔ Ευάγγελου Αβέρωφ που παίρνει το λόγο και αναφέρει: «Δεν αντιτιθέμεθα κατ΄αρχήν, αλλά δεν νομίζουμε ότι τέτοιες μεταρρυθμίσεις μπορούν να γίνουν χωρίς μια ειδική μελέτη. Ότι χρειάζεται μια ειδική μελέτη για το μονοτονικό είναι προφανές, διότι ναι μεν είναι μια απλούστευση η οποία θα είναι χρήσιμη στις νέες γενεές αλλά δεν μπορούμε να πάμε σε απόλυτα σχήματα. Φέρνω αμέσως ένα παράδειγμα: το "που", το οποίο είναι καθιερωμένο έχει πολλές έννοιες. Υποθέτω, ότι κατόπιν μιας μελέτης θα ευρεθεί ο τρόπος να απλουστευθεί μεν το σύστημα, αλλά να είναι δηλωτικό το "που" τι θέλει να πει. Το "που" σήμερα στη δημοτική είναι ή ερωτηματικό ή δηλωτικό τόπου. Το "που" αντικαθιστά το οποίον. Δεν είναι δυνατόν, λοιπόν, να πούμε χωρίς κάποια μελέτη, ότι καθιερώνουμε το μονοτονικό χωρίς να κάνουμε κάποιες μικρές διακρίσεις. Οι απλουστεύσεις είναι χρήσιμες, αλλά πολλές φορές καταλήγουν σε αλλοίωση της γλώσσας κατά τρόπο επικίνδυνο. Το διαζευτικό "ή" δεν μπορεί να έχει τον τόνο, τον οποίο βάζουμε τώρα του μονοτονικού. Πρέπει κάποια διάκριση να γίνει, όταν είναι διαζευκτικό ή όταν είναι άρθρο. Θα προτείνω, λοιπόν, και παρακαλώ τον κ. υπουργό να γίνει μια πληρέστερη μελέτη και να μην προχειρολογούμε για να μη μπερδεύουμε τη γλώσσα, αντί να την απλουστεύουμε και να την καλυτερεύουμε».

«Ζητάμε από όλη ανεξαιρέτως τη Βουλή, μια και που ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως κατ΄αρχήν τάχθηκε υπέρ της καθιέρωσης του μονοτονικού, να ψηφίσει με ενθουσιασμό αυτή τη μεταβολή για να επιτρέψει στην ελληνική γλώσσα, στην ελληνική παιδεία και στη διοίκηση να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη αναδόμηση, χωρίς τυπικά παρέμβλητα από τους χρόνους, που δεν έχουν καμία σχέση με την ουσία της γνώσης της γλώσσας και την ουσία της ελληνικής παράδοσης», δήλωσε ο Λευτέρης.

40+ χρόνια πριν … η δίκη των τόνων

1942 και το Πανεπιστήμιο Αθηνών επέβαλε ποινή προσωρινής απόλυσης δύο μηνών στον καθηγητή Ιωάννη Κακριδή, γιατί στα βιβλία του χρησιμοποίησε «ορθογραφικόν και τυπικόν σύστημα καινοφανές και γλωσσικόν ιδίωμα μη επιτρεπόμενον δια την εν πανεπιστημίω διδασκαλίαν». Τα πρακτικά της δίκης τυπώθηκαν από το βιβλιοπωλείο της «Εστίας», με τον τίτλο «Η δίκη των τόνων». Στο βιβλίο περιλαμβάνονται οι αρχικές κατηγορίες και η απολογία του Ι.Θ. Κακριδή και οι μαρτυρικές καταθέσεις διαπρεπών επιστημόνων και πολιτικών. Αργότερα η Φιλοσοφική Σχολή κυκλοφόρησε την «αντιδικία των τόνων», που υπεραμυνόταν των τόνων για λόγους ιστορικής σημασίας.

Την περίοδο 1976-1979 κατατέθηκαν στη Βουλή τρεις προτάσεις νόμων για την καθιέρωση του μονοτονικού. Οι προτάσεις εκείνες καταψηφίστηκαν από την τότε κυβερνητική πλειοψηφία, οι εκπρόσωποι της οποίας δήλωσαν ότι δεν είναι κατ΄αρχήν αντίθετοι με τη λογική της μεταρρύθμισης αυτής αλλά θα έπρεπε να μετατεθεί σε ευθετότερο χρόνο, όταν και η κοινή γνώμη θα ήταν πιο ώριμη για μια τέτοια αλλαγή.

11 Ιανουαρίου 1982- Μεσάνυχτα: Η συζήτηση για την κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων προχωρά και θα πρέπει να ακολουθήσει η συζήτηση για την καθιέρωση του μονοτονικού. Τη διακοπή της συνεδρίασης, λόγω του περασμένου της ώρας, ζητάει ο ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (πατήρ του νυν). «Το προεδρείο θα προχωρήσει μέχρι περατώσεως της συζητήσεως του νομοσχεδίου αυτού έστω και αν είναι δύο και τρεις μετά τα μεσάνυχτα», απαντά ο προεδρεύων (Μιχάλης Στεφανίδης).

«Η τροπολογία εισήχθη σήμερα την τελευταία ώρα και προστίθεται ως άρθρο του νομοσχεδίου, αιφνιδιαστικώς», επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και διευκρινίζει: «Αναφέρεται σε ένα μέγα θέμα, το οποίο δεν μας βρίσκει αντίθετους. Νομίζουμε όμως ότι είναι σωστό να μην εισαχθεί κατεσπευσμένως, με αντιδικία μάλιστα όλης της αντιπολιτεύσεως επί της διακοπής την οποία ζητούμε. Δεν είναι δυνατόν να έχει η κυβέρνηση την απαίτηση να μας φέρνει αυτό το θέμα το μέγα, αιφνιδιαστικά, και να απαιτεί να το ψηφίσουμε και μετά την 12ην. Δεν είναι προς τιμήν της πλειοψηφίας, εάν δεν δείξει τη στοιχειώδη αυτή ευαισθησία, την οποία θέλω να ελπίζω ότι θα δείξει ο κ. υπουργός Παιδείας».

Ο προεδρεύων Μιχάλης Στεφανίδης επιμένει ότι η συζήτηση θα συνεχιστεί κανονικά και τότε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ζητάει το λόγο και προειδοποιεί με αποχώρηση της ΝΔ από τη συνεδρίαση. «Λυπάμαι για την επιμονή του προεδρείου να συνεχίσει αυτή τη συζήτηση μετά το μεσονύκτιο. Προτείνεται μια τροπολογία η οποία αναφέρεται σε πολύ σοβαρό θέμα. Νομίζω, ότι η κυβέρνηση είχε την ευαισθησία να δώσει την άνεση να ακουσθούν οι απόψεις επί αυτού του πολύ σοβαρού ζητήματος που άλλωστε δεν αποτελεί και θέμα αντιδικίας. Αν η κυβέρνηση επιμένει να το συζητήσουμε μετά το μεσονύκτιο, λυπούμαι αλλά θα είμαστε υποχρεωμένοι να αποχωρήσουμε από την αίθουσα», δηλώνει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και επισημαίνει ότι η τροπολογία είναι άσχετη με το νομοσχέδιο και συνεπώς είναι αντισυνταγματική.

Η συζήτηση προχωράει ωστόσο κανονικά. Ο εισηγητής, από την πλευρά της συμπολίτευσης, Στέφανος Τζουμάκας (ρε πως αλλάζουν οι καιροί) λέει τα δικά του … στη συζήτηση το λόγο πήρε και ο Μανώλης Γλέζος (ΠΑΣΟΚ) _Πρόκειται για μια ουσιαστική επανάσταση που χρόνια οι προοδευτικοί άνθρωποι του τόπου μας αγωνίζονταν να επιβάλουν αλλά δεν είχε γίνει πράξη τέλος κατά τις 3 τα ξημερώμτα, ο προεδρεύων (Μιχ. Στεφανίδης) …η  κυρία Δαμανάκη (ρε πως αλλάζουν οι καιροί) έχει το λόγο.

Μαρία Δαμανάκη (ΚΚΕ): Κύριε πρόεδρε, από το 1976, όταν για πρώτη φορά κατά τη συζήτηση του νόμου 309 είχε μπει για συζήτηση το πρόβλημα, το κόμμα μας είχε ταχθεί υπέρ της απλούστευσης του τονικού μας συστήματος και της καθιέρωσης δηλαδή του μονοτονικού συστήματος. Αυτή ήταν η θέση που είχαμε επαναλάβει επανειλημμένα, όποτε είχε έλθει για συζήτηση αυτό το θέμα. Συμφωνούμε λοιπόν και σήμερα με την τροπολογία που εισάγει ο κ. θπουργός και καθιερώνει το μονοτονικό σύστημα. Επειδή όμως, όπως και στην εισηγητική έκθεση αναφέρεται, υπάρχουν διάφορα είδη μονοτονικού συστήματος, θα θέλαμε να προτείνουμε ο κ. υπουργός να πάρει υπόψη του τη γνώμη των εκπαιδευτικών φορέων ΟΛΜΕ, ΔΟΕ, ΟΙΕΛΕ, όχι μόνο για το κατά πόσο πρέπει να εφαρμοστεί το μονοτονικό σύστημα, αλλά και για το είδος και τις λεπτομέρειες του μονοτονικού συστήματος, αυτά δηλαδή που θα ρυθμιστούν με προεδρικά διατάγματα. Είναι ζητήματα που έχουν σημασία και πρέπει να ακουστεί η γνώμη των εκπαιδευτικών φορέων και των ειδικών. Το κόμμα μας ψηφίζει την τροπολογία κύριε πρόεδρε.

Η προπαραλήγουσα
ποτέ δεν περισπάται

2024 και αυτομάτως πήγε το μυαλό μου και στον στιχουργό, στην τόλμη να γράψει έναν τέτοιον στίχο σε ρεμπέτικο τραγούδι, την παραδοχή του ότι δεν έχει βγάλει το σχολείο, ούτε έχει μάθει γράμματα πολλά, αλλά έχει συγκροτήσει κάποιους βασικούς κανόνες της γραμματικής! Αντιθέτως, το αντικείμενο του πό­θου του, με το οποίο μάλλον έχει ένα μικρό καυγαδάκι, ενώ έχει γνώσεις, δεν έχει ενσυναίσθηση, αφού ακόμα δεν έχει μάθει τα χούγια του...

Θα μού πείτε _σε βάρεσε η ζέστη γιατί σας τα λέω όλα αυτά; Μα, για να τονίσω την αναγκαιότητα της πραγματικής γνώσης γνώ­σης αλλά και της ενσυναίσθησης _Παιδιά, ψηλά το κεφάλι! εδώ, μπροστά σε αυτή τη σημαντική μάχη των πανελλαδικών, αφού τα βάλατε με την κούραση, την ασφυκτική πίεση, τις θυσίες, με μια ύλη-βουνό και μια Τράπεζα Θεμάτων που έπεφτε και, ήδη, νικήσατε! Ίσως, σκάφτεστε πως εδώ τελειώνουν και αρχίζουν όλα. Πως σε αυτές τις λίγες ώρες και στιγμές χαράσσεται όλο το μέλλον σας… Όμως, δεν είναι έτσι.

Ανεξαρτήτως “βαθμολογικής επίδοσης”, το μέλλον και τα όνειρά σας τα κρατάτε στα χέρια σας. Θα τα κατακτάτε, όσο δεν τα χαρίζετε σε κανέναν, αλλά επιλέγετε να αγωνίζεστε για αυτά μαζί με όσους σας ενώνουν κοινές ανάγκες και ανησυχίες.

Το αποδείξατε _όπως αναφέρει το ΚΚΕ σε ανακοίνωσή του στα σχολικά σας χρόνια. Σε μαθήματα ζωής “εκτός ύλης”:

·      Στις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις μετά το έγκλημα στα Τέμπη κόντρα στη σιωπή και τη  συγκάλυψη.

·      Στα συνθήματα για “σχολείο να μορφώνει και όχι να εξοντώνει”, στην αλληλεγγύη και τη συλλογικότητα, κόντρα στο “τίποτα δεν αλλάζει” και σε σάπια πρότυπα «να κοιτάω μόνο την πάρτη μου για να πετύχω». 

·      Στους αγώνες σας, στις νίκες και τις κατακτήσεις σας, κόντρα σε ένα άδικο σχολείο- πανάκριβο εξεταστικό κέντρο μέσα στα προβλήματα και τις ελλείψεις, που διαμόρφωσαν διαχρονικά όλες οι κυβερνήσεις και τα υπουργεία.

Κάντε υπόθεση δική σας το μέλλον που ανοίγεται μπροστά σας!
Συνεχίστε έτσι, όπως σας ταιριάζει:
Ανυπότακτα, αντισυστημικά, αντιφασιστικά, αγωνιστικά!

Μόνοι τους και όλοι μας!
Μόνοι τους, όσοι μας μαυρίζουν τη ζωή
και βάζουν εμπόδια στα όνειρά μας.

Όλοι μας, όσοι θέλουμε να ζήσουμε, να τολμήσουμε να ονειρευόμαστε
και να αγωνιζόμαστε για τη ζωή μας.

Οι μέρες του φωτός είναι μπροστά μας.
Και εκεί θα συναντηθούμε ξανά. Είμαστε σίγουροι.

Καλή επιτυχία σε όλους και όλες!

Ίσως κάποιοι ρεμπέτες είχαν στο βάθος του μυαλού τους κάποια από αυτά ... ίσως ήξεραν πολλά που διαφεύγουν σε αρκε­τούς από εμάς, ανεξαρτήτως επιπέδου εκπαι­δευτικής βαθμίδας μας. Η γνώση που μας προφέρει το αστικό κράτος μας δίνει όλα τα μέσα να γίνου­με απάνθρωποι (ο θάνατός σου η ζωή μου, σνομπ, αλαζόνες και πολλά ακόμη! Αλλά εμείς έχουμε πλέον αποκτήσει την πείρα και τη γνώση μιας ηρωικής διαδρομής που ξεπέρασε τον έναν αιώνα. Παλεύουμε καθημερινά για να εκπληρώσουμε τον ρόλο μας ως επαναστατική πρωτοπορία, ως διαλεκτική ενότητα της επαναστατικής θεωρίας και της ανατρεπτικής πολιτικής πράξης. Έχουμε εμπιστοσύνη στη δύναμη της εργατικής τάξης, στη δύναμη του λαού να ανοίξει τον δρόμο της κοινωνικής απελευθέρωσης. Μπαίνουμε καθημερινά μπροστά για να οργανωθεί μια μεγάλη εργατική - λαϊκή αντεπίθεση απέναντι στον πραγματικό αντίπαλο, την εξουσία του κεφαλαίου και τους συμμάχους της, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Είμαστε αισιόδοξοι γιατί βλέπουμε να πυκνώνουν οι γραμμές αυτών που συμπορεύονται μαζί μας για να έρθει πιο γρήγορα το μέλλον. Ανάμεσά τους βρίσκονται ήδη σήμερα συγγραφείς, επιστήμονες, διανοητές, που δεν συμφωνούν σε όλα μαζί μας. Εκφράζουν τις επιφυλάξεις και τις διαφωνίες τους για κάποια θέματα, χωρίς σύνδρομα μεγαλείου και αυτάρκειας. Συζητούν μαζί μας με δημιουργική διάθεση.

Είναι όλοι αυτοί που κατανοούν τη μεγάλη δύναμη και τη σημασία της συλλογικής θεωρητικής προσπάθειας του Κόμματος. Είναι όλοι αυτοί που δεν αποδέχονται ότι η δικτατορία του κεφαλαίου είναι το τέλος της Ιστορίας. Αυτοί που κατανοούν ότι διαλέγοντας το δήθεν μικρότερο κακό, πηγαίνουμε απ' το κακό στο χειρότερο όλα αυτά τα χρόνια.

Μπορούμε όμως και πρέπει να γίνουμε πολλοί περισσότεροι και πολύ ικανότεροι.
Να δώσουμε τη μάχη για να ισχυροποιηθεί το ΚΚΕ παντού, στους χώρους δουλειάς, στο κίνημα, στις νέες εκλογικές αναμετρήσεις.

Να συμβάλουμε για να έρθουν σε επαφή με τον μαρξισμό πολλοί περισσότεροι νέοι και νέες, να κατακτήσουν μαρξιστική μέθοδο στην προσέγγιση του γνωστικού τους αντικειμένου αυτοί που σπουδάζουν κοινωνικές και θετικές επιστήμες.

Όπως λέμε στη Σύγχρονη Εποχή “η γνώση είναι δύναμη!!”: ανταποκρίνεται στο καθήκον της πάλης των ιδεών, δίνει εφόδια με παλιές και νέες εκδόσεις, φωτίζει την πραγματικά φιλολαϊκή διέξοδο για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα.

Καλή επιτυχία παιδάκια μας!!

Καθ' οδόν σε ρεμπέτικα μονοπάτια... Μικρασιατική Καταστροφή & Μεσοπόλεμος _ Αντίσταση, πείνα & σαλταδορισμός

Με το βλέμμα και την καρδιά μας στραμμένη στον  Παλαιστινιακό λαό, με τη “δεύτερη φάση” των ισραηλινών επιδρομών να πνίγει στο αίμα τα παιδιά του κάνουμε μια δοκιμή να πετάξουμε  ανεμολάμνοντας, με «οχήματα» τις νότες και τους στίχους ρεμπέτικων τραγουδιών _ Αν η μισή μου καρδιά βρίσκεται, γιατρέ, εδώ πέρα η άλλη μισή στην Παλαιστίνη βρίσκεται _ Κι ύστερα, γιατρέ, την κάθε αυγή την κάθε αυγή, γιατρέ, με τα χαράματα πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται…

Μέσα από κείμενα για γνώριμα ακούσματα, θα προσεγγίσουμε βαθύτερα κάποια από τα τραγούδια, που έχουν να μας διηγηθούν τη δικιά τους ιστορία, με μια δυναμική βγαλμένη μέσα από τη ζωή των απλών ανθρώπων του λαού.

Το ρεμπέτικο τραγούδι μέχρι σήμερα συνεχίζει να κατακτά ανθρώπους τόσο αισθητικά όσο και συναισθηματικά. Άντεξε στο χρόνο, γιατί είναι μέρος της λαϊκής μας παράδοσης και όσους τρόπους και αν εφηύρε η αστική τάξη για να το απομακρύνει από το λαό δεν τα κατάφερε.
Τα ρεμπέτικα ανήκουν στα λαϊκά τραγούδια, γιατί δεν άφησαν κανένα κοινωνικό φαινόμενο που να μην το καταγράψουν. Η θεματολογία τους πηγάζει από τη ζωή των λαϊκών μαζών, τη φτώχεια, τον έρωτα, την πάλη της εργατικής τάξης, την κοινωνική αδικία, χωρίς όμως να δίνουν λύσεις.

Στράτος Παγιουμτζής,
ο ποιητής και στιχουργός Κώστας Βίρβος,
ο Ζαμπέτας κι άλλοι τρεις φίλοι αρχές του '50

Στο ουζερί των Γενίτσαρη & Παπαϊωάννου στα Καμίνια

Στελάκης Περπινιάδης, Ανέστος Δελιάς +2 (φιλικό ζευγάρι) Κοκκινιά τέλη '30

Πειραιώτες μάγκες αρχές του '30

Μιχάλης Γενίτσαρης, Αργύρης Βαμβακάρης,
ο Στράτος ο Τεμπέλης
κι ο Θανάσης Μπάτης (με το μπαγλαμαδάκι) το 1949

Με λίγα λόγια, οι ρεμπέτες με τα κομμάτια τους γίνονται χρονογράφοι της εποχής τους. Θα αναφερθούμε ενδεικτικά όχι τόσο λόγω έλλειψης χώρου, αλλά κυρίως γιατί _όχι η μισή μας, μα όλη μας η καρδιά κι ο νους και το μυαλό στην Παλαιστίνη βρίσκονται.

Μικρασιατική Καταστροφή & Μεσοπόλεμος
όπως _λίγο πολύ όλοι έχουμε σιγοτραγουδήσει

Το 1929 η Ρόζα Εσκενάζυ ερμηνεύει το τραγούδι «Δική μου είναι η ΕΛΛΑΣ», καλύπτοντας ολόκληρη την πολιτική σκηνή του Μεσοπολέμου (Βενιζέλο, βασιλιά, δικτάτορες). Σκιαγραφεί την Ελλάδα που με την Μικρασιατική Εκστρατεία θέλησε τα δυο της πόδια να πατάνε σε δυο Ηπείρους (Ευρώπη και Ασία) έτσι όπως είχαν οραματιστεί οι τότε πολιτικοί. Για να περάσει το κομμάτι ο δημιουργός (Σ. Ψαριώτης ή Ν. Δέλτας) από τη λογοκρισία χρησιμοποιεί ως τέχνασμα ότι όλα αυτά είναι φαντασίωση που τα δημιουργεί η ηρωίνη.

Από το βράδυ ως το πρωί \ με πρέζα στέκω στη ζωή
κι όλο τον κόσμο κατακτώ \ την άσπρη σκόνη σαν ρουφώ.

Ολος ο κόσμος είναι θύμα μου \ σαν έχω πρέζα και ρουφάω
κι οι πολιτσμάνοι όταν θα με δουν \ μελάνι αμολάω.

Σαν μαστουρωθείς \ γίνεσαι ευθύς
βασιλιάς, δικτάτορας, Θεός και κοσμοκράτορας.
Πρέζα όταν πιεις \ βρε θα ευφρανθείς
κι όλα πια στον κόσμο ρόδινα θε να τα δεις.

Δική μου είναι η Ελλάς \ και στην κατάντια της γελάς,
της λείπει το 'να της ποδάρι \ ρε και το παίξανε στο ζάρι.
Εγώ θα είμαι ρε δικτάτορας \ κι ο κόσμος στάχτη αν θα γίνει
ο ένας θα μ' ανάβει τον λουλά\ κι ο άλλος θα τον σβήνει.

Ο Παναγιώτης Τούντας ζει σε μια εποχή που το εργατικό κίνημα κάνει τα πρώτα του βήματα. Οι εργάτες ήδη έχουν αρχίσει και οργανώνονται σε σωματεία και ήδη απ' το τελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα έχουμε σε πολλά επαγγέλματα μεγάλες απεργίες. Τότε ο Π. Τούντας δημιουργεί τον «Εργάτη» που μέσα απ' αυτό εκφράζει την περηφάνια του προλεταριάτου όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά και για όλη την εργατική τάξη στην οποία ανήκει.

Εκατό δραχμές την ώρα παίρνω τζιβαέρι μου \
πες της μάνας σου πως θέλω βρε αμάν αμάν ωχ \ να σε κάνω ταίρι μου
Θα σου χτίσω ένα σπίτι γύρω με σκαλώματα \
ν' ανεβαίνεις να μου κάνεις βρε αμάν αμάν ωχ \σκέρτσα και καμώματα
Θα σου τηγανίζω ψάρια και παντζάρια σκορδαλιά \
θα περνούμε όλα τα βράδια βρε αμάν αμάν ωχ \ με ρετσίνα και βιολιά

Απ' τους πρώτους που ιδρύσανε σωματείο απ' τον 19^ο αι. κιόλας, ήταν οι μηχανικοί και οι θερμαστές του Πειραιά. Οι εργάτες της θάλασσας έπρεπε να παλέψουν με τα κύματα, τις μηχανές, τη φωτιά το κάρβουνο και τ' αφεντικά τους. Στην απεργία που κάνανε το 1910 πήραν μέρος χιλιάδες ναυτοθερμαστές και μάλιστα ήταν πολύ μαχητική.

Ο Γιώργος Μπάτης (Γιώργος Τσώρος) έρχεται με τον «Θερμαστή» του και μας μιλά για τα βάσανα των ναυτεργατών με τη δική τους γλώσσα.

Μηχανικός στη μηχανή \και ναύτης στο τιμόνι
κι ο θερμαστής στο στόκολο \με έξι φωτιές μαλώνει.
Αγάντα θερμαστάκι μου \και ρίχνε τις φτυαριές σου
μέσα στο καζανάκι σου \να φτιάξουν οι φωτιές σου.

Κάργα ρασκέτα, ωχ, και λοστός \τον Μπέη να περάσουν
και μες στου Κάρντιφ τα νερά \εκεί να πα ν' αράξουν.
Μα η φωτιά είναι φωτιά \μα η φωτιά είναι λάβρα
κι η θάλασσα μου τα 'κανε \τα σωθικά μου μαύρα

Ρίτα Αμπατζή ερμηνεύτρια Τούντα, Σκαρβέλη,
Β. Παπάζογλου, Κ. Καρίπη, Γρ. Ασίκη, Σ. Γαβαλά,
Μάρκου & Τσιτσάνη

 Παναγιώτης Τούντας (Σμύρνη, 1886 - Αθήνα, 1942).
Ο διασημότερος συνθέτης της Σμυρναίικης Σχολής,
ανήκει στην ομάδα των Μικρασιατών μουσικών
που μετά την καταστροφή του 1922,
διαμόρφωσαν το ρεμπέτικο τραγούδι στην Ελλάδα

Ο Μπαγιαντέρας (Δημήτρης Γκόγκος)
με την οικογένεια του και μια μαυροφορεμένη γειτόνισσα,
στην Καλλιθέα στα μέσα του '60

Η γυναίκα εργάτρια

Η απώλεια των αντρών κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και η ανάπτυξη της βιομηχανίας αναγκάζουν τη γυναίκα να βγει έξω απ' το σπίτι και να ζητήσει δουλειά. Στις κλωστοϋφαντουργικές μονάδες το μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων είναι γυναίκες. Χαρακτηριστικά κομμάτια είναι η «Λαναριώτισσα» (Μια μικρή απ' το Περιστέρι) του Κώστα Ρούκουνα και η «Κλωστηρού» του Μάρκου Βαμβακάρη. Στη «Λαναριώτισσα» δε γίνεται καμία προσπάθεια ωραιοποίησης. Η σατιρική παρομοίωσή της με βρεγμένη κλώσα εξυψώνει την κουρασμένη εργάτρια που πρέπει να αντεπεξέλθει στην πολύωρη δουλειά της στο εργοστάσιο και ταυτόχρονα να ζήσει και τη ζωή της.

Μια μικρή απ' το Περιστέρι \ μεσ' του Λαναρά δουλεύει.
Ολη μέρα μασουρίζει \ και το βράδυ μου γυρίζει.
Βάζει πούντρα και κραγιόνι\ κι έρχεται και μ' ανταμώνει.

Στην ταβέρνα ξεκινάμε \ και τη σούρα αρχινάμε.
Σα σουρώσει η μικρούλα \ μου φωνάζει αχ, μανούλα,
το μυαλό μου μασουρίζει \ και σαν αργαλειός γυρίζει.

Τότε φεύγουμε για σπίτι \και στο δρόμο, σαν μαγνήτης
με τραβάει στην αγκαλιά της \ και μου δίνει τα φιλιά της.

Το πρωί βαλαντωμένη \ σαν την κλώσα τη βρεγμένη
μεσ' του Λαναρά πηγαίνει\ και στον αργαλειό της φαίνει.

Βέβαια, υπάρχουν δεκάδες κομμάτια που περιγράφουν την εργαζόμενη γυναίκα της εποχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε: την «Πλύστρα» του Δημήτρη Σέμση, την «Καπνουλού» του Μπαγιαντέρα (Δημήτρη Γκόγκου), την γκαρσόνα «Μπολσεβίκα» του Π. Τούντα.

Κατοχή

Στην κατοχή οι κατακτητές είχαν αντικαταστήσει το μάρκο της κατοχής με πληθωριστικές δραχμές. Η αγοραστική αξία της δραχμής κατρακυλούσε. Έτσι, όταν κάποιος πήγαινε να ψωνίσει στην αγορά κουβάλαγε μαζί του μια τσάντα με πάρα πολλά χαρτονομίσματα. Το τραγούδι του Μάρκου «Ματσάκια πεντοχίλιαρα» μάς δίνει την καθαυτή εικόνα:

Ματσάκια πεντοχίλιαρα θες για να την περάσεις \
κι όταν καλά καλά σκεφτείς βρε τα μυαλά θα χάσεις \
Ματσάκια πεντοχίλιαρα θες για να την περάσεις \
Στην αγορά όταν θα πας βάστα πουγκί μεγάλο \
κι αν είσαι ο δόλιος φουκαράς τράβα από δρόμο άλλο\
στην αγορά όταν θα πας βάστα πουγκί μεγάλο [...]

Θα σαλτάρω, θα σαλτάρω,
τη ρεζέρβα να τους πάρω__

Απόκτημα της κατοχικής πείνας ο σαλταδορισμός: Μαζεύονταν μια ομάδα ατόμων (ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, και τα θρυλικά Αετόπουλα), στήνονταν σε πόστα και μόλις πέρναγε το γερμανικό αμάξι γεμάτο πράγματα κάποιοι απ' αυτούς πηδάγανε (σαλτάρανε) πάνω στην καρότσα και πετάγανε τα πράγματα κάτω όπου οι υπόλοιποι τα μάζευαν. Το κομμάτι του Μιχάλη Γενίτσαρη «Σαλταδόρος» «φωτογραφίζει» το «φαινόμενο» του σαλταδορισμού.

Ζηλεύουνε, δεν θέλουνε ντυμένο να με δούνε, \
μπατίρη θέλουν να με δουν, για να φχαριστηθούνε.
Θα σαλτάρω, θα σαλτάρω, τη ρεζέρβα να τους πάρω.

Μα εγώ πάντα βολεύομαι, γιατί τήνε σαλτάρω \
σε κάν' αμάξι Γερμανού και πάντα τη ρεφάρω.
Βενζίνες και πετρέλαια εμείς τα κυνηγάμε, \
γιατί έχουνε πολλά λεφτά και μόρτικα γλεντάμε.

Σάλτσα, ρίξε τη ρεζέρβα, κάνε ντου και σήκω φεύγα.
Οι Γερμανοί μας κυνηγούν, μα εμείς δεν τους ακούμε \
εμείς θα τη σαλτάρουμε μέχρι να σκοτωθούμε.

Θα σαλτάρω, θα σαλτάρω, τη ρεζέρβα να τους πάρω.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο Βασίλης Τσιτσάνης είχε συνθέσει ένα χασαποσέρβικο με τίτλο «Βάρκα γιαλό». Το κομμάτι αυτό δε βγήκε σε δίσκο κατά τη διάρκεια της Κατοχής, έτσι έγινε το «μοντέλο» πάνω στο οποίο γράφτηκαν οι στίχοι για την Ελ Ντάμπα. Το τραγουδούσαν στην Ελ Ντάμπα οι χιλιάδες όμηροι ΕΑΜικοί που έπιασαν οι Άγγλοι και τους μετέφεραν από την Αθήνα στην Ελ Ντάμπα, με σκοπό να εκβιάσουν (και με αυτόν τον τρόπο) το ΕΑΜ να δεχτεί τους όρους τους και να κάμψουν την αντίσταση του λαού.

Και μας πήγαν στην Ελ Ντάμπα - βάρκα γιαλό
Και μας πήγαν στην Ελ Ντάμπα \ όλο το ταξίδι... τσάμπα - βάρκα γιαλό
Και μας πήγαν στην Ελ Ντάμπα \
και μας βάλανε μια στάμπα - βάρκα γιαλό.

Μια άλλη παραλλαγή που τραγουδάγανε τότε:

Θα σας πω μια ιστορία - βάρκα γιαλό
Θα σας πω μια ιστορία\ από την αιχμαλωσία
Αχ να σε χαρώ - βάρκα γιαλό
Κάποια μέρα του πολέμου - βάρκα γιαλό
Κάποια μέρα του πολέμου \
Δεν το πίστευα ποτέ μου
Αχ να σε χαρώ - βάρκα γιαλό
Οι εγγλέζοι μας κυκλώσαν \
με τα τανκς και μας τσακώσαν

Στ' αυτοκίνητα μας βάλαν \
Και την πίστη μας εβγάλαν
Μας επήραν τα ρολόγια \
Με το ξύλο με τα λόγια
Στο Γουδί και στο Χασάνι \
Κι από κει για το λιμάνι
Μας εφέραν στην Ελ Ντάμπα \

Και στην πλάτη μας μια στάμπα
Μας εδίνανε φιστίκια \
Που 'τανε για τα κατσίκια
Μας εδίναν στη δεκάδα \
Πέντε δράμια μαρμελάδα
Μας εδίναν και μια στάλα \

Συμπεπυκνωμένο γάλα
Δεν ξεχάσαν οι εγγλέζοι \
Το ελληνικό τραπέζι
Και μας δίναν τακτικά \
Και μπιζέλια αρακά

Δεν το θέλουμε το γάλα \
Ούτε και τη μαρμελάδα
Θέλουμε να πάμε μόνο \
Πίσω στη γλυκιά Ελλάδα
Πίσω σα γυρίσουμε \

ΕΑΜ θε να ψηφίσουμε
Ζήτω ο Λαϊκός Στρατός \
Ζήτω και το ΚΚΕ

Εμφύλιος, στρατοδικεία, εκτελέσεις...

Τον Ιούλιο του 1946 αρχίζουν να λειτουργούν τα έκτακτα στρατοδικεία και γίνονται οι πρώτες εκτελέσεις κομμουνιστών και αριστερών. Μαστιγώματα, κελιά, ξερονήσια και σκλαβιά, δολοφονίες και εκτελέσεις. Οπαδός και τροφοδότης του ΕΛΑΣ ο Απόστολος Καλδάρας θα μελοποιήσει τότε το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», που συμβολίζει όλη αυτή την εποχή:

Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι, \ το σκοτάδι είναι βαθύ.
Κι όμως ένα παλικάρι, \ δε μπορεί να κοιμηθεί.
Αραγε τι περιμένει, \ όλη νύχτα ως το πρωί,
στο στενό το παραθύρι, \ που φωτίζει με κερί.

Πόρτα κλείνει, πόρτα ανοίγει, \ με βαρύ αναστεναγμό.
Ας μπορούσα να μαντέψω, \ της καρδιάς του τον καημό.

Πριν το τέλος του 1948 ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας έχει μια σειρά νίκες που δίνουν θάρρος και ελπίδες στο λαό. Επιτίθεται σε πόλεις και κωμοπόλεις με αποκορύφωμα την κατάληψη της Καρδίτσας. Εκείνο ακριβώς τον καιρό ο Βασίλης Τσιτσάνης γράφει το «Κάνε υπομονή»:

Μην απελπίζεσαι και δεν θ΄ αργήσει\ κοντά σου θα 'ρθει μια χαραυγή.
Καινούργια αγάπη να σου ζητήσει \ κάνε λιγάκι υπομονή
Διώξε τα σύννεφα απ' την καρδιά σου \ και με το κλάμα μην ξαγρυπνάς.
Τι κι αν δεν βρίσκεται στην αγκαλιά σου, \ θα 'ρθει μια μέρα μην το ξεχνάς!

Γλυκοχαράματα θα σε ξυπνήσει \ κι ο έρωτάς σας θ΄ αναστηθεί.
Καινούργια αγάπη θα ξαναζήσει, \ κάνε λιγάκι υπομονή.

Εκ πρώτης όψεως μοιάζει με ερωτικό κομμάτι. Μια πρώτη ένδειξη για την πολιτική του σημασία είναι η απαγόρευσή του που επαναλαμβανόταν απ' την αστυνομία μέχρι και μετά το τέλος του εμφυλίου. Οριστική απόδειξη για την πολιτική σημασία του τραγουδιού είναι οι δηλώσεις του Τσιτσάνη όπου λέει πως λόγω της λογοκρισίας αναγκαζόταν να βάζει αλληγορικά λόγια στα τραγούδια του.

Κομπανία 1930

"Φαληρικόν" 1961 _
Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου, Ρίτα Σακελλαρίου,
Ρία Κούρτη, Πόλυ Πάνου, Καραμπεσίνης, Διονυσίου,
Μαργαρώνης, Κοινούσης, Καρμανιόλας

«Φαληρικόν» 1961 _Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου,
Ρίτα Σακελλαρίου, Ρία Κούρτη,
Πόλυ Πάνου, Καραμπεσίνης, Διονυσίου,
Μαργαρώνης, Κοινούσης, Καρμανιόλας

"Τετράς του Πειραιώς"
Μάρκος Βαμβακάρης_Ανέστης Δελιάς,
Γιώργος Μπάτης & Στράτος Παγιουμιτζής
Αφισάκι του 1933

1933. Στην πρώτη σειρά καθιστοί:
Γιάννης ο Αιβαλιώτης με μπαγλαμά , Παναγιώτης Δήμας, δύο άγνωστοι με μπαγλαμά,
ο Παντέλος και ο Θάνος με κιθάρα.
Πίσω τους όρθιοι, ο ταχυδρόμος της γειτονιάς το Αριστειδάκι, ο Βαμβακάρης με μπουζούκι, δίπλα του ο Συριανός.
Στο κέντρο με την κιθάρα στον ώμο ο Μπάτης.
Αντώνης Μπόγρης δίπλα του με μπουζούκι ο νταής Θανάσης Γκότσης,
ο Αντώνης ο θερμαστής με μπουζούκι
και ο Κώστας Μπούρας με μαντολίνο.
Μπροστά από το μαγαζί του Μπάτη, στου Καραϊσκάκη

Ο Μπάμπης Μπακάλης συνθέτει το «Συρματοπλέγματα βαριά» σε στίχους Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Τραγούδι με πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Η σημαντική λέξη εδώ είναι τα «συρματοπλέγματα» που αμέσως μας φέρνει στο μυαλό φυλακές, τόπους εξορίας, στρατόπεδα κι όλα τα μέρη εγκλεισμού και καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που αφθονούσαν τότε στην Ελλάδα. Με τα λόγια «κουράγιο, δόλια μου καρδιά, τα συρματοπλέγματα να σπάσεις», θα μπορούσε να μιλά ο φυλακισμένος αγωνιστής:

Συρματοπλέγματα βαριά \ ζώνουν την δόλια μου καρδιά.
Κουράγιο δόλια μου καρδιά, τα σύρματα να σπάσεις,
κι αν η ζωή σε πρόδωσε, το θάρρος σου μη χάσεις.

Τόσο φαρμάκι βρε ζωή, πού θέλεις να το βάλω;
Ξεχείλισαν τα σπλάχνα μου και δεν χωράει άλλο...
Παλεύω σαν το ναυαγό στη μαύρη καταιγίδα,
το χάρο με τα μάτια μου πολλές φορές τον είδα.

Χούντα_ Βασανιστήρια, αντίσταση

Λίγο μετά τη δικτατορία κυκλοφορεί το τραγούδι «Της γερακίνας γιος» των Βασίλη Τσιτσάνη και του ποιητή Κώστα Βίρβου. Ενα από τα σημαντικότερα κομμάτια της σύγχρονης μουσικής ιστορίας μας, εμπνευσμένο από τα βασανιστήρια τόσων και τόσων αγωνιστών στο ΕΑΤ - ΕΣΑ.

Ούτε στρώμα να πλαγιάσω,\ ούτε φως για να διαβάσω
το γλυκό σου γράμμα, ωχ, μανούλα μου
Καλοκαίρι κι είναι κρύο \ ένα μέτρο επί δύο
είναι το κελί μου, ωχ, μανούλα μου

Μα εγώ δε ζω γονατιστός, \είμαι της γερακίνας γιος
Τι κι αν μ' ανοίγουνε πληγές\εγώ αντέχω τις φωτιές
Μάνα μη λυπάσαι, μάνα μη με κλαις

Ενα ρούχο ματωμένο\ στρώνω για να ξαποσταίνω
στο υγρό τσιμέντο, ωχ, μανούλα μου
Στο κελί το διπλανό μου\ φέραν κάποιον σύντροφό μου
πόσο θα τραβήξει, ωχ, μανούλα μου Μα εγώ δε ζω γονατιστός...

Στη δεκαετία του '60 και του '70, η ισορροπία τέχνης και εμπορίου, χάρη στην οποία άκμασε το Λαϊκό Τραγούδι, ανατράπηκε υπέρ του εμπορίου και σε βάρος της Τέχνης. Κι έτσι, ολοκληρώθηκε η καλλιτεχνική πορεία αυτού του είδους…

Με πληροφορίες από το Ριζοσπάστη και το εξαιρετικό βιβλίο του Νέαρχου Γεωργιάδη: "Ρεμπέτικο & Πολιτική", εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή".

 «Η Εθνική Αντίσταση και το Λαϊκό Τραγούδι των πόλεων είναι τα δυο κοινωνικά φαινόμενα που γνώρισαν την ομόθυμη συμμετοχή ή επιδοκιμασία της πλειοψηφίας των Ελλήνων στον αιώνα μας –δυο λαϊκά κινήματα που άφησαν πίσω τους απόλυτα θετικό και υποδειγματικό έργο, το ένα στον πολιτικό, το άλλο στον πολιτιστικό τομέα.
Από το λόφο της χρονικής απόστασης, αν κοιτάξουμε την πεδιάδα των περασμένων δεκαετιών, θα δούμε αυτά τα δύο ρεύματα να κυλούνε μεγάλα και λαμπερά, κάτω από τον ήλιο. Έχουν κοινές τις πηγές και κοινές τις εκβολές τους. Κάπου ανταμώνονται και αρδεύουν το έδαφος της ιστορικής συνείδησης…

Κυριαζής, Καλδάρας, Αφρούλα, Μπιθικώτσης στη "Ζούγκλα" αρχές του '50

Μήτσος Σέμσης (βιολί)__
Αγάπιος Τομπούλης (ταμπούρ) & η
Ρόζα Εσκενάζυ 1932

Ο Μάρκος Βαμβακάρης στο πάλκο (1956)

Παπαϊωάννου φαντάρος
με τον οργανοποιό Ζοζέφ
στον Πειραιά _____ 1940

Το βιβλίο αυτό στοχεύει να τοποθετήσει από την αρχή τη μελέτη του θέματος πάνω σε μια αυστηρά επιστημονική βάση και να δείξει με τρόπο τεκμηριωμένο τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα του Λαϊκού Τραγουδιού»
___Από την εισαγωγή της έκδοσης

Αν η μισή μου καρδιά βρίσκεται, γιατρέ, εδώ πέρα η άλλη μισή στην Παλαιστίνη βρίσκεται _ 

Κουβάρι και κινούμενη άμμος η περιοχή γύρω από την Παλαιστίνη ενώ οι “περισπούδαστοι”, δίνουν και παίρνουν, με τα αστικά ΜΜΕ παπαγαλάκια αμερικανών + CIA-ΝΑΤΟ-ΕΕ και τα ΜΚΔ με fake και “πρόθυμους” να δίνουν ρεσιτάλ _πολύ κουβέντα και για τη Χαμάς (εδώ ο παπάς ‑εκεί ο παπάς…) συχνά σαν κύριο θέμα _με θεωρίες συνωμοσίας, προκειμένου να κρυφτεί η ουσία.

Μακριά!! _φυλαχτείτε!!
Παρακολουθείτε τη ροή του 902.gr και το Ριζοσπάστη

Νέο μεγάλο συλλαλητήριο και συναυλία αλληλεγγύης στις 5 Νοέμβρη στο Σύνταγμα | Πολεμικό ορμητήριο ΗΠΑ — ΝΑΤΟ — Ισραήλ οι βάσεις σε Σούδα — Ελευσίνα — Λάρισα | Σε επιφυλακή η δύναμη των ελληνικών «Patriot» στη Σ. Αραβία, σε ρόλο «αντιπυραυλικής ασπίδας» για Ισραήλ — ΗΠΑ!

Τεράστιες ευθύνες της κυβέρνησης ΝΔ και των ΣΥΡΙΖΑ — ΠΑΣΟΚ για την εμπλοκή της Ελλάδας στο μακελειό! Από μια κλωστή κρέμεται η γενικευμένη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή

Κράτος — τρομοκράτης το Ισραήλ, συνεχίζει το φρικιαστικό έγκλημα: Πνίγει στο αίμα τον λαό της Παλαιστίνης, χιλιάδες παιδιά ανάμεσα στα θύματα

Όλοι οι λαοί μια φωνή: Συγκλονιστικό κύμα αλληλεγγύης για να τερματιστεί εδώ και τώρα η σφαγή στη Γάζα