1884 σαν σήμερα: κυκλοφορούν “Οι Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν”

Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν (Adventures of Huckleberry Finn ή σε νεότερες εκδόσεις The Adventures of Huckleberry Finn) είναι μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν, που δημοσιεύθηκε αρχικά στην Αγγλία _το 1884 και στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1885. Ήταν ανάμεσα στα πρώτα έργα της αμερικανικής λογοτεχνίας που γράφηκαν στην καθομιλουμένη γλώσσα, και χαρακτηρίζεται από το τοπικό χρώμα. Το αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο ο Χάκλμπερι «Χακ» (στα ελληνικά και «Χωκ»+»Χόκ») Φιν, ο οποίος είναι φίλος του Τομ Σώγιερ, και αφηγείται επίσης άλλα δύο μυθιστορήματα του συγγραφέα. Αποτελεί συνέχεια του «Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ». Θεωρείται ως ένα από τα σπουδαία μυθιστορήματα για την Αμερική και χαρακτηρίζεται από την πολύχρωμη περιγραφή ανθρώπων και τοποθεσιών κατά μήκος του Μισισιπή, στην προπολεμική ρατσιστική κοινωνία του Νότου _ρατσισμός που και σήμερα «καλά κρατεί», η οποία είχε πάψει _στα χαρτιά πάντα να υπάρχει τουλάχιστον 20 χρόνια πριν τη δημοσίευση του βιβλίου, και έτσι οι Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν θεωρείται συχνά πικρή σάτιρα, αλλά και κόλαφος στις τότε (και σήμερα) καθιερωμένες συμπεριφορές και ιδίως τον ρατσισμό.

Το βιβλίο ήταν εξ αρχής πολύ δημοφιλές και αποτελεί έκτοτε αντικείμενο συνεχούς μελέτες από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας. Όταν δημοσιεύθηκε, το βιβλίο κατακρίθηκε για την εκτεταμένη χρήση βωμολοχιών. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, και παρά το γεγονός ότι ο πρωταγωνιστής και η στάση του βιβλίου είναι αντιρατσιστική, το βιβλίο κατακρίθηκε τόσο για τη θεωρούμενη χρήση ρατσιστικών στερεοτύπων όσο και τη συχνή της ρατσιστικής λέξης nigger.
σσ.
Στην αγγλική γλώσσα, η λέξη nigger (ελληνικά αράπης, ή νέγρος), είναι μια εθνοτική δυσφήμιση προς τους μαύρους. Εμφανίστηκε τον 18^ο αιώνα ως προσαρμογή του ισπανικού negro, από το λατινικό niger, που σημαίνει "μαύρο" και χρησιμοποιήθηκε υποτιμητικά, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, και η χρήση του από μη Αφρο-αμερικανούς έγινε μια σαφώς υποτιμητική και ρατσιστική προσβολή_παραμένοντας στη γενική λαϊκή κουλτούρα.

Στις σελίδες του διερευνώνται θέματα που αφορούν στη φυλή και την ταυτότητα, το τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος και πολιτισμένος, το περιεχόμενο του ανθρωπισμού και της κοινωνικής ευθύνης

Όταν κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ, το βιβλίο δέχθηκε δριμεία κριτική και αρκετές βιβλιοθήκες το απαγόρευσαν από τα ράφια τους. Γράφτηκε μεταξύ του 1876 και του 1883 και αρχικά ο Τουέιν το είχε φανταστεί ως συνέχεια του εξαιρετικά επιτυχημένου και διαχρονικού έργου του με τίτλο «Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ». Αλλωστε, ο Χακ Φιν είναι μυθιστορηματικός φίλος του Τομ Σόγιερ. Ωστόσο, θα ακολουθούσε μια πιο «αυτόνομη» πορεία. Στις σελίδες του Χακ Φιν μεταφέρονται εικόνες της κοινωνίας και του περιβάλλοντος από τις περιοχές γύρω από τον Μισισιπή. Διερευνώνται θέματα που αφορούν στη φυλή και την ταυτότητα, το τι σημαίνει να είσαι «ελεύθερος» και «πολιτισμένος», το περιεχόμενο του ανθρωπισμού και της κοινωνικής ευθύνης σε μια μεταβαλλόμενη κοινωνική πραγματικότητα, όπως αυτή του αμερικανικού Νότου λίγο πριν από τον Εμφύλιο (1861-1865). Ο συγγραφέας ήθελε πρωτίστως να υπογραμμίσει την υποκρισία σε μια κοινωνία που φαινομενικά βασίζεται στην ηθική, αλλά αποδέχεται τη δουλεία.

Ο Τουέιν ήθελε πρωτίστως να υπογραμμίσει την υποκρισία που υπάρχει σε μια κοινωνία η οποία φαινομενικά τουλάχιστον βασίζεται στην ηθική, αλλά αποδέχεται τη δουλεία. Για να το επιτύχει επέλεξε μια μεταφορά: να δείξει τον πατέρα του Χακ να υποδουλώνει τον γιο του, να τον κακοποιεί και να τον απομονώνει. Αφού δραπέτευσε, ο Χακ συνάντησε τον Τζιμ, έναν σκλάβο, ο οποίος επίσης μόλις έχει διαφύγει κρυφά από τη σκληρή ιδιοκτήτριά του – επομένως και οι δύο έχουν στην ουσία κάνει το ίδιο. Από τη συνάντηση αυτή θα προκύψει μια πορεία ωρίμανσης, με τον Χακ να ξεπερνά τις προκαταλήψεις του και να συνδέεται βαθιά με τον Τζιμ. Σε όλη την ιστορία, ο Χακ παρουσιάζεται σε διαρκή σύγκρουση με τις ηθικές αξίες της κοινωνίας στην οποία ζει. 

Παρότι δεν είναι σε θέση να τις επικρίνει συνειδητά, τις υπερβαίνει κάνοντας μια επιλογή που εδράζεται κατά βάση στην αξία της φιλίας και αντιμετωπίζει τον Τζιμ όχι ως δούλο αλλά ως άνθρωπο που έχει αξία. Όπως έγραψε στις σημειώσεις του ο Τουέιν, επιθυμία του ήταν να αναδείξει ότι μια καρδιά που είναι «αγνή» μπορεί να υπερβεί την αξιακά «παραμορφωμένη» συνείδηση –αν οι δύο πλευρές του ανθρώπινου εαυτού έρθουν σε σύγκρουση– και να επικρατήσει έναντι της δεύτερης.

Όταν το βιβλίο κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες, δέχθηκε δριμεία κριτική. Αρκετές βιβλιοθήκες απαγόρευσαν να βρίσκεται στα ράφια τους, καθώς θεωρήθηκε ότι ενείχε μια «ωμότητα» η οποία δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή. Σύμφωνα με την Boston Transcript, «η επιτροπή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης του Κόνκορντ [στη Μασαχουσέτη] αποφάσισε να αποκλείσει το τελευταίο βιβλίο του Μαρκ Τουέιν από τη βιβλιοθήκη. Ενα μέλος της επιτροπής […] ενώ δεν θέλει να το χαρακτηρίσει ανήθικο, πιστεύει ότι περιέχει […] χιούμορ […] χονδροειδές». Τα μέλη της επιτροπής, σύμφωνα με το δημοσίευμα, το χαρακτήρισαν «αληθινό σκουπίδι» και ένα βιβλίο που ταίριαζε «περισσότερο στις φτωχογειτονιές παρά σε ευφυείς, αξιοσέβαστους ανθρώπους».

Θεωρείται ένα από τα σημαντικά έργα της αμερικανικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Κριτική προς το βιβλίο, όμως, αλλά από άλλη σκοπιά υπήρξε και αργότερα, κυρίως όσον αφορά στη χρήση στερεοτύπων για τους σκλάβους, καθώς και στη χρήση του ρατσιστικού «nigger», γεγονός που οδήγησε στην αλλαγή της λέξης στις τελευταίες αγγλόφωνες εκδόσεις. Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο θεωρείται ένα από τα σημαντικά έργα της αμερικανικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Μάλιστα, ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ το θεωρούσε ως το καλύτερο που του παραδόθηκε, ενώ ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Ρον Πάουερς έχει δηλώσει ότι είναι ένα διαχρονικό «συμπεριληπτικό» αριστούργημα.

Μαρκ Τουέιν _Τουαίην

Ο Σάμουελ Λάνγκχορν Κλέμενς (Samuel Langhorne Clemens, 30 Νοεμβρίου 1835 – 21 Απριλίου 1910), γνωστός κυρίως με το ψευδώνυμο Μαρκ Τουαίην (Mark Twain), ήταν Αμερικανός συγγραφέας. Ανάμεσα στα πιο γνωστά βιβλία του είναι οι Περιπέτειες του Τομ Σόγιερ και οι Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν που προαναφερθήκαμε. Γεννήθηκε στο χωριό Φλόριντα του Μιζούρι και σε ηλικία τεσσάρων ετών, η οικογένειά του μετακόμισε στην παραποτάμια πόλη Χάνιμπαλ, αναζητώντας καλύτερες οικονομικές συνθήκες. Οι εντυπώσεις του από τη ζωή στον ποταμό Μισσισσιππή οφείλονται στην ίδια την προσωπική του εμπειρία. Η πόλη που μεγάλωσε καθώς και οι κάτοικοί της, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του, τις Περιπέτειες του Τομ Σώγιερ (1876). Αν και η πρώτη μόρφωσή του ήταν μικρή, ωστόσο μπόρεσε ν' αντλήσει το υλικό που απαθανάτισε σε πολλά του έργα από τη ζωή της παιδικής του ηλικίας.

Ο πατέρας του πέθανε το 1847 αφήνοντας στην οικογένεια αρκετά οικονομικά χρέη, γεγονός που ανάγκασε τον Τουαίην να εγκαταλείψει το σχολείο και να εργαστεί. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Οράιον, ξεκίνησε το 1850 να εκδίδει την εφημερίδα Hannibal Journal, στην οποία ο Τουαίην δημοσίευε κατά διαστήματα κείμενά του. Παράλληλα πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια στις ανατολικές και στις δυτικές πολιτείες των Η.Π.Α., εργαζόμενος ως τυπογράφος. Έπειτα από δέκα χρόνια, ενώ ταξίδευε για δουλειές στη Νέα Ορλεάνη, αποφάσισε ξαφνικά να γίνει οδηγός ποταμόπλοιου, ένα επάγγελμα το οποίο ο ίδιος αναγνώρισε πως του πρόσφερε σημαντικές εμπειρίες, ενώ ήρθε σε επαφή με πολλούς διαφορετικούς χαρακτήρες. Ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος σε συνδυασμό με την εμφάνιση των σιδηροδρόμων, είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί το εμπόριο μέσω ποταμόπλοιων, γεγονός που τον ανάγκασε να αναζητήσει μία νέα επαγγελματική διέξοδο.

Ο Τουαίην απέφυγε την ανάμιξη του στον εμφύλιο και γύρισε πίσω με το σκοπό να συνεργασθεί και πάλι με τον αδελφό του, Οράιον, αναλαμβάνοντας το ρόλο ιδιαίτερου γραμματέα του αδελφού του, ο οποίος είχε διοριστεί γραμματέας του κυβερνήτη της Νεβάδα. Οι εμπειρίες τους στην αμερικανική Δύση, αποτέλεσαν τη βάση για το δεύτερο βιβλίο του Τουαίην, Roughing It (1872). Καθώς η θέση του ως ιδιαίτερος γραμματέας δεν ήταν θεσμοθετημένη και κατά συνέπεια δεν μπορούσε να αμείβεται, το επόμενο διάστημα εργάστηκε ως ανθρακωρύχος χωρίς να σημειώσει ωστόσο ιδιαίτερη επιτυχία. Αργότερα ο ιδιοκτήτης της εφημερίδας Territorial Enterprise της Βιρτζίνια, του ανέθεσε την έκδοσή της. Σε κείμενό του, το 1863 χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το ψευδώνυμο Μαρκ Τουαίην (Mark Twain).

Ελάχιστα γνωστό είναι το γεγονός ότι δεν είναι ο πρώτος, αλλά μάλλον ο δεύτερος που χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο. Πριν απ' αυτόν το είχε χρησιμοποιήσει ένας συγγραφέας από το Πικαγιούν της Νέας Ορλεάνης, ο Ησαΐας Σέλερς. "Μαρκ Τουαίην" είναι μία έκφραση των βυθομετρητών που συνόδευαν πάντα τα ποταμόπλοια στα ταξίδια τους. Η φωνή τους ακουγόταν κάθε τόσο να λέει: "Μαρκάρισε μισό", "μαρκάρισε ένα" κ.λπ. "Μαρκ Τουαίην" θα πει "μαρκάρισε δύο βάθη".

Λογοτεχνία

Οι εμπειρίες του τον πλούτισαν με μια βαθιά γνώση των ανθρώπων, καθώς και με την ικανότητα να χειρίζεται τις διαλέκτους τους και να κατανοεί τα έθιμά τους.
Με το βιβλίο του "Ο περίφημος βάτραχος της Καλαβέρας" (1865) κέρδισε το ενδιαφέρον των συμπολιτών του και με το "Οι Αφελείς Ταξιδεύουν" ενίσχυσε τη φήμη του. Αλλά μόνο με το μυθιστόρημά του "Η Ζωή στο Μισισιπή" που έγραψε το 1883, και με τις "Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν" το 1884, αναγνωρίστηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της Αμερικής.
Το 1864, ο Τουαίην μετακόμισε στο Σαν Φρανσίσκο, όπου εργάστηκε για αρκετές τοπικές εφημερίδες. Τον επόμενο χρόνο σημείωσε την πρώτη του λογοτεχνική επιτυχία ολοκληρώνοντας ένα σατιρικό σύντομο διήγημα στα πλαίσια μιας συλλογής κειμένων του Artemus Ward. Ο Τουαίην υπέβαλε το έργο του καθυστερημένα και τελικά δεν αποτέλεσε μέρος της συλλογής, ωστόσο ο εκδότης φρόντισε να δημοσιευτεί το κείμενο στην εφημερίδα Saturday Press. Το διήγημα, με τον πρωτότυπο τίτλο "Jim Smiley and his Jumping Frog", γνωστό σήμερα ως "The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County," είχε σημαντική απήχηση και στη συνέχεια επανατυπώθηκε και μεταφράστηκε. Ο εκδότης της Atlantic Monthly, James Russell Lowell, περιέγραψε το έργο του Τουαίην ως "το καλύτερο δείγμα χιομουριστικής λογοτεχνίας της Αμερικής."

Την άνοιξη του 1866, ως απεσταλμένος της εφημερίδας Sacramento Union, ταξίδεψε στις νήσους Σάντουιτς (σημερινή Χαβάη) προκειμένου να γράψει μια σειρά από ταξιδιωτικά άρθρα. Με την επιστροφή του στο Σαν Φραντσίσκο, μετά από προτροπή του εκδότη John McComb (της εφημερίδας Alta California) αλλά και ωθούμενος από την απήχηση των κειμένων του, ο Τουαίην αποφάσισε να παραχωρήσει μία σειρά διαλέξεων, που τον καταξίωσαν ως ικανό ομιλητή.

Το 1867, ο Τουαίην έπεισε τον McComb να χρηματοδοτήσει ένα δεύτερο ταξίδι του, αυτή τη φορά στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Τα ταξιδιωτικά κείμενα του, δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Alta California με μεγάλη απήχηση, ενώ αποτέλεσαν επιπλέον τη βάση για το πρώτο βιβλίο του Τουαίην, The Innocents Abroad, δημοσιευμένο το 1869, και το οποίο πρόσφερε στον συγγραφέα του σημαντική αναγνώριση από το κοινό.

Το 1867 το ατμόπλοιο Κουάκερ αγκυροβόλησε στο λιμάνι του Πειραιά. Οι επιβάτες, μεταξύ άλλων και ο Τουαίην έβλεπαν τον Παρθενώνα από το πλοίο και ήταν όλοι ανυπόμονοι να βγουν στη στεριά. Όμως, οι ελληνικές αρχές τούς ενημέρωσαν πως, επειδή έρχονταν από λιμάνι της Ανατολής, έπρεπε πρώτα να μπουν σε καραντίνα για 11 ημέρες, αλλιώς έπρεπε να αποπλεύσουν. Εκείνη τη νύχτα ο Μαρκ Τουαίην μαζί με άλλους τρεις επιβάτες βγήκαν κρυφά στην ακτή, παραβιάζοντας τους νόμους της καραντίνας, με σκοπό να επισκεφθούν την Ακρόπολη. Την περιπέτειά του αυτή στην Αθήνα, ο Μαρκ Τουαίην την περιέγραψε με απίστευτη “αθωότητα” στο βιβλίο του The Innocents Abroad.

Τελευταία χρόνια

Μέχρι το 1891, ο Τουαίην έζησε στο Χάρτφορντ, όπου ολοκλήρωσε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του, μεταξύ των οποίων Οι περιπέτειες του Τομ Σώγιερ (1876), Ο Πρίγκιπας και ο Φτωχός (1881) και Ένας Γιάνκης του Κονέκτικατ στην αυλή του βασιλιά Αρθούρου (1889). Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν – κατά πολλούς το πιο γνωστό βιβλίο του – δημοσιεύτηκε το 1885 και αποτέλεσε ένα από τα πρώτα βιβλία που εκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο του ίδιου του Τουαίην, The Charles L. Webster Company, για τη διεύθυνση του οποίου ανέλαβε καθήκοντα ο ανηψιός του, Charles Webster.

Αν και τα έργα του είχαν μεγάλη απήχηση, γεγονός που του εξασφάλιζε σημαντικά οικονομικά κέρδη, ο Τουαίην προέβη σε πολλές άστοχες επενδύσεις των χρημάτων του, γεγονός που τον οδήγησε τελικά στα όρια της χρεωκοπίας. Σε μία προσπάθεια του να εξοικονομήσει χρήματα, ώστε να καλύψει τα οικονομικά του χρέη, εγκαταστάθηκε το 1891 οικογενειακώς στην Ευρώπη πραγματοποιώντας αρκετά ταξίδια ανά τον κόσμο μέχρι το 1900. Το 1894, η εκδοτική του εταιρεία αναγκάστηκε να διακόψει τη λειτουργία της γεγονός που τον ώθησε να δώσει μια σειρά διαλέξεων σε διάφορες χώρες, προκειμένου και πάλι να εξοικονομήσει χρήματα. Ο Τουαίην επέστρεψε στην Αμερική το 1900. Κατά τον Ισπανο-Αμερικανικό πόλεμο του 1898, είχε ήδη υιοθετήσει μία σκληρή στάση απέναντι στην αμερικανική κυβέρνηση, πολιτική στάση που διατήρησε και μετά την επιστροφή στην πατρίδα του, ως αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Αντι-Ιμπεριαλιστικής Ένωσης (American Anti-Imperialist League). Οι πολιτικές του απόψεις του είχαν ως αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί από ορισμένους ως προδότης, αλλά και τη μη δημοσίευση ορισμένων κειμένων του σε περιοδικά της εποχής, εξαιτίας του φόβου πολλών εκδοτών για πιθανή δυσφήμιση. Το 1903, έχοντας ζήσει στη Νέα Υόρκη για τρία χρόνια, η σύζυγός του αρρώστησε και εγκαταστάθηκαν στη Φλωρεντία της Ιταλίας, όπου η Ολίβια Λάγκντον πέθανε ένα χρόνο αργότερα. Μετά το θάνατό της, ο Τουαίην επέστρεψε στη Νέα Υόρκη. Πέθανε στο Ρέντινγκ του Κονέκτικατ στις 21 Απριλίου του 1910, σε ηλικία 74 ετών.

Ο Μαρκ Τουαίην ήταν αριστοτέχνης χιουμορίστας. Η ζωή του δείχνει τον άνθρωπο, τον γεμάτο ανήσυχη ευθυμία, διαυγή οξυδέρκεια και δυνατή λογική. Τα έργα του, από τη φιλολογική άποψη έχουν γονιμότητα, ευρείς ορίζοντες και αριστοτεχνικό χειρισμό πολλών ζητημάτων και θεμάτων. Η τύχη και ο πλούτος ευνόησαν απλόχερα τον μεγάλο συγγραφέα που, παρόλο που γελούσε αληθινά στη ζωή, ήταν στο βάθος ένας πικρός σαρκαστής. Και το μυστικό του αυτό το πήρε μαζί του όταν πέθανε.
Προς το τέλος της ζωής του, κυνηγημένος από τις προσωπικές δυσκολίες και τα οικονομικά προβλήματα,  έχασε την αισιοδοξία του, με αποτέλεσμα μόνο οι ιστορίες "Ο άνθρωπος που διέφθειρε τον Χάντλμπουργκ" και "Ο μυστηριώδης ξένος" (που εκδόθηκε μετά το θάνατό του, το 1916) να είναι αντάξιες του μεγάλου ταλέντου του. ___
⭐⚡☀️ Ο αστεροειδής 2362 Μαρκ Τουαίην (2362 Mark Twain) πήρε το όνομά του από τον συγγραφέα.

Όλα τα βιβλία του στα ελληνικά εδώ

Εργογραφία _και ελληνικές εκδόσεις

·       1867: Advice to little girls (Συμβουλές για μικρά κορίτσια), παιδικό βιβλίο _μτφ. Παναγιώτης Σουλτάνης (εκδ. "Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός", 2014)

·       1867: The celebrated jumping frog of Calaveras County (Ο βάτραχος του Καλαβέρας), διήγημα _μτφ. Νάτα Κόκκολη. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Αμερικάνικα διηγήματα: τόμος Α'» (εκδ. "Γράμματα", 1983)

·       1868: My late senatorial secretaryship - (Η καριέρα μου ως γραμματέα γερουσιαστή), διήγημα  _μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ο κλεμμένος λευκός ελέφαντας και άλλες ιστορίες» (εκδ. "Πατάκης", 2014)

·       1868: General Washington's Negro Body-Servant (Ο μαύρος υπηρέτης του Ουάσινγκτον), διήγημα _μτφ. Κώστας Ουράνης, στον τόμο «Χιουμοριστικά διηγήματα» (εκδ. "Χ. Γανιάρης & Σια", 1922) _μτφ. Γιώργος Ανδρονίκος. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η ιστορία ενός σκύλου και άλλα διηγήματα» (εκδ. "Ars Brevis", 2013)

·       1869: The innocents abroad (ταξιδιωτικό αφήγημα) _μτφ. Αγορίτσα Μπακοδήμου ως «Καν-καν, γάτες και πόλεις από στάχτη» (εκδ. "Ασβός", 2009) [11]

·       1873: The Gilded Age: A Tale of Today, μυθιστόρημα

·       1875: Sketches New and Old, συλλογή διηγημάτων

·       1875: The late Benjamin Franklin (Ο μακαρίτης Βενιαμίν Φραγκλίνος), διήγημα _μτφ. Κώστας Ουράνης, στον τόμο «Χιουμοριστικά διηγήματα» (εκδ. "Χ. Γανιάρης & Σια", 1922) _μτφ. Γιώργος Ανδρονίκος. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η ιστορία ενός σκύλου και άλλα διηγήματα» των εκδ. "Ars Brevis", 2013)

·       1875: Mr. Bloke's Item (Ένα άρθρο του κ. Μπλοκ), διήγημα _μτφ. Αλκίνοος Σπύρου και Γιώργος Σούνιος. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας» (εκδ. "Παραπέντε", 2012)

§  1875: Journalism in Tennessee (Η Δημοσιογραφία στο Τεννεσσί), διήγημα

·       1876: Old Times on the Mississippi, διήγημα

·       1876: The adventures of Tom Sawyer (Οι περιπέτειες του Τομ Σώγιερ), μυθιστόρημα _μτφ. Γιάννης Β. Ιωαννίδης (εκδ. "Γεωργίου Σ. Βλέσσα", 1949) _μτφ.Ιωάννης Καλαϊτζής (εκδ. "Ατλαντίς", 1953)_μτφ. Λίνα Κάσδαγλη (εκδ. "Πατάκης", 2014) _μτφ. Ελένη Δράκου (εκδ. "Ατραπός", 2005)

·       1877: A true story and the recent carnival of crime, διήγημα

·       1878: Punch, brothers, punch! and other sketches, συλλογή διηγημάτων

·       1879: Some thoughts on the science of onanism (Σκέψεις για την επιστήμη του αυνανισμού), διάλεξη _μτφ. Στάθης Σκλαβουνάκος (εκδ. "Περίπλους", 1998)

·       1880: A tramp abroad, ταξιδιωτικό

·       1881: On the decay of the art of lying (Η τέχνη του ψεύδους), δοκίμιο στο γνωστό σατιρικό του στυλ _μτφ. Κατερίνα Σχινά (εκδ. "Ποταμός", 2011)

·       1881: The prince and the pauper (Ο πρίγκιπας και ο φτωχός), μυθιστόρημα αφιερωμένο από τον συγγραφέα «στους νέους όλων των ηλικιών» _μτφ. Δημ. Μοναστηριώτης (εκδ. "Ν. Αλικιώτης", 1945) _μτφ. Γεωργία Ταρσούλη (εκδ. Ν. Αλικιώτης & Υιοί", 1948 - διασκευή για παιδιά) _μτφ. Αγγελική Βαλαβάνη (εκδ. "Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος", 1989) _μτφ. Ντίνα Σάπκα (εκδ. "Μίνωας" - παιδική και εφηβική λογοτεχνία, 2016)

·       1882: The stolen white elephant (Ο κλεμμένος λευκός ελέφαντας), διήγημα _μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ο κλεμμένος λευκός ελέφαντας και άλλες ιστορίες» (εκδ. "Πατάκης", 2014)

·       1883: Life on the Mississippi (Η ζωή στον Μισσισσιππή), ταξιδιωτικό _μτφ. Καλλιόπη Σφαέλλου - Βενιζέλου (εκδ. "Πεχλιβανίδης, 1963)

·       1884: Adventures of Huckleberry Finn (Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν), μυθιστόρημα _μτφ. Γιάννης Β. Ιωαννίδης (εκδ. "Γεωργίου Σ. Βλέσσα", 1950) _ μτφ. Ιωάννης Καλαϊτζής (εκδ. "Ατλαντίς", 1953) _μτφ. Άννα Παπασταύρου (εκδ. "Παπαδόπουλος", 1997) _μτφ. Στέλλα Κάσδαγλη (εκδ. "Κέδρος", με τίτλο «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν», 2006)

·       1889: A Connecticut Yankee in King Arthur' s Court (Ένας Γιάνκης του Κονέκτικατ στην αυλή του βασιλιά Αρθούρου), μυθιστόρημα _μτφ. Μαρία Σαχλή (εκδ. "Οδηγητής", 1987) _μτφ. Αθηνά Δημητριάδου (εκδ. "Γράμματα", 1990)

·       1892: Merry Tales, συλλογή 7 διηγημάτων

·       1892: The private history of a campaign that failed (Το χρονικό μιας αποτυχημένης εκστρατείας), διήγημα _μτφ. Σαμουήλ Δοξιάδης. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Καθήκοντα ταξιδιωτικού πράκτορα και άλλα διηγήματα» (εκδ. "Ποταμός", 2000)

·       1893: The £1,000,000 bank note (Το χαρτονόμισμα του ενός εκατομμυρίου λιρών), διήγημα _μτφ. Καλλιόπη Σφαέλλου-Βενιζέλου, στον τόμο «Η πολιτεία των τιμίων και άλλα διηγήματα» (εκδ. "Πεχλιβανίδης, 1962) _μτφ. Σαμουήλ Δοξιάδης. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Καθήκοντα ταξιδιωτικού πράκτορα και άλλα διηγήματα» (εκδ. "Ποταμός", 2000)[12]

·       1894: Tom Sawyer abroad, νουβέλα για μια ακόμα περιπέτεια των δύο φίλων

·       1894: Pudd'n'head Wilson (Γουίλσον ο σαϊνης), μυθιστόρημα _μτφ (;), εκδ. "Δελφίνι", χ.χ.)

·       1896: Tom Sawyer, detective (Ο Τομ Σώγιερ ντετέκτιβ), νουβέλα με αφηγητή τον Χακ Φιν και ήρωα τον Τομ Σώγιερ _μτφ. Χρήστος Οικονόμου (εκδ. "Το Ποντίκι", 2006)

§  1896: Personal recollections of Joan of Arc (Προσωπικές αναμνήσεις της Ιωάννας της Λωρραίνης), ιστορικό μυθιστόρημα _μτφ. Έφη Καλλιφατίδη (εκδ. "Νεφέλη", 2011)[13]

·       1897: How to tell a story (Πως να διηγηθείτε μια ιστορία), δοκίμιο _μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου. Το δοκίμιο περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ο κλεμμένος λευκός ελέφαντας και άλλες ιστορίες» των εκδ. "Πατάκης", 2014)

§  1897: Following the Equator (Ακολουθώντας τον Ισημερινό), ταξιδιωτικό

·       1900: The man that corrupted Hadleyburg (Ο άνθρωπος που διέφθειρε το Χάντλεϊμπεργκ), διήγημα _μτφ. Καλλιόπη Σφαέλλου - Βενιζέλου στον τόμο «Η πολιτεία των τιμίων και άλλα διηγήματα» (εκδ. "Πεχλιβανίδης, 1962) _μτφ. Γιούρι Κοβαλένκο (εκδ. "Καστανιώτης", 1995)

·       1904: Extracts from Adam's diary (Το ημερολόγιο του Αδάμ), χιουμοριστική αφήγηση της ιστορίας των Πρωτοπλάστων _μτφ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος. Το κείμενο περιλαμβάνεται στο «Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας και άλλες ιστορίες των Πρωτοπλάστων» (εκδ. "Το Ποντίκι", 2006)

§  1904: A dog's tale (Η ιστορία ενός σκυλιού), διήγημα _μτφ. Βίκη Ξηρακιά (εκδ. "Κυαναυγή", 2016)

·       1905: King Leopold's soliloquy (Ο μονόλογος του Βασιλιά Λεοπόλδου), πολιτική σάτιρα εναντίον της διακυβέρνησης του βασιλιά Λεοπόλδου στο Κογκό _μτφ. Νάσος Ταρκαζίκης. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Τυράννων μονόλογοι» (εκδ. "Παπαδόπουλος", 2017) [14]

§  1905: The Czar's soliloquy (Ο μονόλογος του Τσάρου Νικολάου), πολιτική σάτιρα με αφορμή τη σφαγή 1000 διαδηλωτών στη Μόσχα έπειτα από διαταγή του τσάρου._μτφ. Νάσος Ταρκαζίκης. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Τυράννων μονόλογοι» (εκδ. "Παπαδόπουλος", 2017) [14]

·       1906: Eve's diary (Το ημερολόγιο της Εύας), χιουμοριστική αφήγηση της ιστορίας των Πρωτοπλάστων _μτφ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος. Το κείμενο περιλαμβάνεται στο «Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας και άλλες ιστορίες των Πρωτοπλάστων» (εκδ. "Το Ποντίκι", 2006)

§  1906: The $30,000 bequest and other stories, συλλογή διηγημάτων

§  1906: What Is Man? (Τι είναι ο άνθρωπος ;) δοκίμιο _μτφ. Αλεξάνδρα Δημητριάδη (εκδ. "Printa", 2009)

·       1907: Christian science, δοκίμιο

·       1908: Little Bessie would assist Providence, ποίημα

·       1909: Is Shakespeare dead?, δοκίμιο πάνω στη θεωρία ότι ο σερ Φράνσις Μπέικον ήταν ο πραγματικός Σαίξπηρ.

§  1909: Captain Stormfield's visit to heaven (Η επίσκεψη του κάπταιν Στόρμφηλντ στον ουρανό),διήγημα _μτφ. Κώστας Ουράνης, στον τόμο «Χιουμοριστικά διηγήματα» (εκδ. "Χ. Γανιάρης & Σια", 1922)

Μεταθανάτιες εκδόσεις

§  1905: The war prayer (Η προσευχή για τον πόλεμο), διήγημα που ο Τουαίην έγραψε το 1905 αλλά εκδόθηκε πρώτη φορά στη μεταθανάτια ανθολογία του έργου του, "Europe and Elsewhere" _μτφ. Γιώργος Ανδρονίκος. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η ιστορία ενός σκύλου και άλλα διηγήματα» (εκδ. "Ars Brevis", 2013)

§  1916: The mysterious stranger (Ο μυστηριώδης ξένος), μυθιστόρημα που ο Τουαίην έγραφε μεταξύ του 1897 και του 1908 αλλά παρέμεινε ατελείωτο _μτφ. Γιούρι Κοβαλένκο (εκδ. "Καστανιώτης", 1994) _μτφ. Ρένα Χατχούτ (εκδ. "Γράμματα", 1997)

§  1924: Mark Twain's Autobiography (Η αυτοβιογραφία του Μαρκ Τουαίην)

§  1962: Letters from the Earth (Γράμματα απ' τη Γη: εκλογή), αφηγήματα γραμμένα σε επιστολή μορφή κατά τη χρονική περίοδο 1904 – 1909 _μτφ. Λουκάς Θεοδωρακόπουλος (εκδ. "Νεφέλη", 1986)

§  1995: The Bible according to Mark Twain: Writings on Heaven, Eden, and the Flood (Η κατά Μαρκ Τουαίην Βίβλος. Γραπτά για τον Ουρανό, την Εδέμ και τον Κατακλυσμό), συλλογή χιουμοριστικών δοκιμίων

Αποφθέγματα

§  "Είχα την τύχη να μπορέσω ν' απαντήσω γρήγορα. Είπα πως δεν ξέρω".

§  "Ανεβαίνει τώρα γρήγορα από τον πλούτο στη φτώχεια".

§  "Κλασσικό είναι κάτι που ο καθένας θέλει να το είχε διαβάσει και κανείς δεν θέλει να το διαβάσει".

§  "Συλλαβίζουν Βίντσι και προφέρουν Βίντσσσι (με παχύ τσ). Οι ξένοι πάντα συλλαβίζουν καλύτερα παρά προφέρουν".

§  "Εργασία είναι κάθε τι που το σώμα είναι υποχρεωμένο να το κάνει. Και παιχνίδι είναι ό,τι το σώμα δεν είναι υποχρεωμένο να το κάνει".

§  "Στη Βοστώνη ρωτάνε: Πόσα ξέρει; Στη Νέα Υόρκη ρωτάνε: Πόσα αξίζει; Στη Φιλαδέλφεια: Ποιοί ήταν οι γονείς του;".

      Είκοσι χρόνια από τώρα θα είσαι πιο απογοητευμένος για τα πράγματα που δεν έκανες παρά για τα πράγματα που έκανες. Γι’ αυτό, λύσε τους κάβους. Σαλπάρισε μακριά από το σίγουρο λιμάνι. Εξερεύνησε, ονειρέψου, ανακάλυψε ...