200 χρόνια από την επανάσταση του 1821 και τις απαρχές του ελληνικού αστικού κράτους

 

Η συμπλήρωση 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 αποτελεί σημαντική ευκαιρία για να προσεγγίσουμε και να γνωρίσουμε βαθύτερα τα γεγονότα που οδήγησαν στη συγκρότηση του ελληνικού αστικού κράτους, όπως και τις τοπικές και τις διεθνείς οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αυτά εκδηλώθηκαν.

Τα θέματα περιέχονται στο εξαιρετικό βιβλίο -400 σελίδων της ΣΕ <|1821  Η επανάσταση και οι απαρχές του ελληνικού αστικού κράτους, απ’ όπου σήμερα παραθέτουμε το σχετικό πρόλογο, που περιλαμβάνει όλη τη «φιλοσοφία» του θέματος, καθώς και αναλυτικά στοιχεία για το περιεχόμενο

Φυσικά, η ιστορική αποτίμησή της, όπως και κάθε άλλου ιστορικού γεγονότος, εκκινεί από συγκεκριμένη ταξική οπτική, συνδέεται αντικειμενικά με τη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα και επομένως αξιοποιείται και στη διαμόρφωση συγκεκριμένης συνείδησης αναφορικά με το επιθυμητό μέλλον.
Είναι ενδεικτικό ότι ανάμεσα στους 4 άξονες δράσεων της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», μόνο ο ένας αφιερώνεται στο 1821 στην Ελλάδα και στον κόσμο (δείτε και εδώ).
Οι υπόλοιποι τρεις τιτλοφορούνται Η Ελλάδα σήμερα μετά από μια πορεία 200χρόνων, Έλληνες που αφήνουν το αποτύπωμά τους στον κόσμο και Το 2021 ως παράθυρο για την Ελλάδα του μέλλοντος… (με άφθονα δείγματα promotion)

Για τον ίδιο λόγο, διαχρονικά και ανεξάρτητα από την επάρκεια της ιστορικής τεκμηρίωσης, η ελληνική αστική τάξη και οι πολιτικοί και ιδεολογικοί της φορείς χρησιμοποιούν τις επετείους της Επανάστασης του 1821, προκειμένου να προωθήσουν το βασικό αστικό ιδεολόγημα της εθνικής ενότητας.
Με άλλα λόγια, ταυτίζουν τα συμφέροντα της αστικής τάξης με τα συμφέροντα του ελληνικού λαού, προκειμένου να προωθήσουν τις εκάστοτε προτεραιότητες της καπιταλιστικής εξουσίας.

Υπό αυτό το πρίσμα, χαρακτηριστικό είναι το μήνυμα της Προέδρου της Δημοκρατίας για την 199η επέτειο της Επανάστασης, όπου αναφερόταν:
«Ο αγώνας του ’21 και οι θυσίες των προγόνων μας άνοιξαν το δρόμο για ένα σύγχρονο κράτος που σήμερα βρίσκεται στον πυρήνα της ενωμένης Ευρώπης και είναι εγγυητής σταθερότητας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια.»

Θ. Βρυζάκης - Αποχαιρετισμός στο Σούνιο

Στο παραπάνω απόσπασμα, τρία στοιχεία αξίζουν την προσοχή μας.
Πρώτον: Το εθνικό παρελθόν παρουσιάζεται ως ενιαίο, δηλαδή πέρα από κοινωνικούς και ταξικούς διαχωρισμούς.
Δεύτερον: Ο ταξικός χαρακτήρας του σημερινού καπιταλιστικού κράτους επιχειρείται να αποκρυφτεί μέσω των εκσυγχρονισμένων λειτουργιών του.
Τρίτον: Τα προηγούμενα χρησιμοποιούνται προκειμένου να εμπεδωθεί η σημερινή στρατηγική της αστικής εξουσίας, δηλαδή η επιδίωξή της να διαδραματίσει σημαντικό, ρόλο στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια, εξασφαλίζοντας παράλληλα τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ στην περιοχή.

Ταυτόχρονα, συστηματική προσπάθεια αξιοποίησης της ιστορίας προς όφελος του αστικού ιδεολογήματος της εθνικής ενότητας και των αναγκών της αστικής εξουσίας πραγματοποιείται στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος. Εξάλλου, το τελευταίο, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Συντάγματος (άρθρο 16, παρ. 2), αποσκοπεί στην ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης. Όπως εξάλλου επισημαίνεται στο Βιβλίο του Δασκάλου για το μάθημα της Ιστορίας της ΣΤ’Δημοτικού:
«Ο νευραλγικός ρόλος της Ιστορίας ως μαθήματος στη διαμόρφωση εθνικής αλλά και κοινωνικής συνείδησης καθιστά τη λειτουργία του πολυδιάστατη. Δηλαδή, η σημασία του δεν περιορίζεται στο επίπεδο των γνώσεων, αλλά επεκτείνεται και στο επίπεδο των αξιών.»

Όλα τα προηγούμενα, καθόλου δε σημαίνουν ότι η αστική εξουσία και οι απολογητές της προωθούν τα τελευταία 200 χρόνια μια ενιαία και απαράλλαχτη ιστορία της Επανάστασης. Αντίθετα, στο πέρασμα των χρόνων η κυρίαρχη αστική ιστοριογραφία για την Επανάσταση έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά, εξαιτίας:
α) των διαφορετικών προτεραιοτήτων της αστικής εξουσίας σε κάθε εποχή,
β) των διακριτών συμφερόντων αντίπαλων μερίδων της αστικής τάξης που αντανακλούνταν και σε αντιπαραθετικές «αναγνώσεις» της Ιστορίας,
γ) των προσαρμογών που κατέστησαν αναγκαίες η εξέλιξη της ιστορικής επιστήμης και η εμφάνιση νέων ιστορικών πηγών και άλλων ντοκουμέντων,
δ) της αλλαγής του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων σε κάθε περίοδο, αλλά και της πολεμικής προς την κυρίαρχη αστική ιστοριογραφία από την πλευρά της κομμουνιστικής ιστοριογραφίας.

Ως αποτέλεσμα, οι αλληλοσυγκρουόμενες βιωματικές καταγραφές των πρωταγωνιστών της Επανάστασης των πρώτων χρόνων έδωσαν τη θέση τους στη συνέχεια του 19ου αιώνα σε πιο συνεκτικά έργα ιστορικών, που στο επίκεντρο έθεταν τη συνέχεια του ελληνικού έθνους από την αρχαιότητα έως την εποχή τους, αξιοποιώντας συχνά δοξασίες, ακόμα και θρύλους.
Φυσικά, τα παραπάνω λίγο είχαν να κάνουν με οποιαδήποτε επιστημονική ιστορική μέθοδο, αλλά αποδείχτηκαν ιδιαίτερα αποδοτικά:
α) στη διαμόρφωση μιας εθνικής ταυτότητας-συνείδησης και
β) στο να στηρίξουν το θεμέλιο της αστικής εξωτερικής πολιτικής της περιόδου, δηλαδή τη Μεγάλη Ιδέα, το στόχο της επέκτασης των εδαφών του ελληνικού αστικού κράτους σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Όταν η Μεγάλη Ιδέα συντρίφτηκε έπειτα από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή (1922) και σε μια περίοδο που διατυπωνόταν για πρώτη φορά η πολεμική της κομμουνιστικής ιστοριογραφίας, η αστική ιστοριογραφία αναγκάστηκε να προχωρήσει στις απαραίτητες προσαρμογές.
Στα χρόνια του Μεσοπολέμου, η προσπάθεια εξασφάλισης της συναίνεσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων απογαλακτίστηκε σε σημαντικό βαθμό από τα μεγαλοϊδεατικά σχέδια, ενώ η ήττα στη Μικρασιατική Εκστρατεία και οι συμφορές που την ακολούθησαν αποδόθηκαν επιμελώς άλλοτε σε δόλια ξένα σχέδια, άλλοτε στον εσωτερικό ταξικό εχθρό και άλλοτε και στα δύο μαζί. Άλλωστε, ήταν η περίοδος που το ΚΚΕ ρίζωνε στην ελληνική κοινωνία, χάρη και στη διεθνή απήχηση της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Η όξυνση της ταξικής πάλης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940, με αποκορύφωμα τον ένοπλο αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, αλλά και η προσπάθεια του ΚΚΕ να εκφράσει τους εργατικούς και λαϊκούς αγώνες της περιόδου ως «συνέχεια» του 1821 και τα αιτήματά τους ως εκπλήρωση των ανεκπλήρωτων σκοπών της Επανάστασης, οδήγησε σε νέα αναδιαμόρφωση των επιχειρημάτων της αστικής ιστοριογραφίας. Όλο και περισσότερο, στα έργα των αστών ιστορικών και στους λόγους των αστών πολιτικών, η ιστορία της Επανάστασης απεκδυόταν από τα ριζοσπαστικά της χαρακτηριστικά και αναδεικνύονταν οι πιο καθυστερημένες και συντηρητικές δυνάμεις που συμμετείχαν σε αυτή.
Την ίδια περίοδο, οι αστοί ιστορικοί και πολιτικοί, ανίκανοι να εξηγήσουν τις ταξικές συγκρούσεις της εποχής τους με τα προηγούμενα ιδεολογικά σχήματα, ταύτισαν αμήχανα την αμφισβήτηση της εθνικής ενότητας και της αστικής εξουσίας με τη διαφορετική εθνική προέλευση των ταξικών αντιπάλων.
Πλέον, όποιος αμφισβητούσε το αστικό κράτος και τις διεθνείς συμμαχίες του χαρακτηριζόταν ως πράκτορας της Μόσχας, ΕΑΜοβούλγαρος ή συνοδοιπόρος του «ξενοκίνητου» ΚΚ.

Θ. Βρυζάκης Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι

Σε γενικές γραμμές, ανάλογα πρωτόγονα αντικομμουνιστικά επιχειρήματα, που επιδρούσαν στην αντιμετώπιση της ιστορίας της Επανάστασης, αναπαράχθηκαν σε όλη τη μετεμφυλιακή περίοδο και κορυφώθηκαν στη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας.
Με την ευκαιρία των 150 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, το δικτατορικό καθεστώς θέλησε να ενδυναμώσει τα πατριωτικά αισθήματα των μαθητών και να δημιουργήσει ατμόσφαιρα εθνικής ανάτασης μεταξύ του λαού και της χώρας με τρισάγια, δημοτικά τραγούδια που μεταδίδονταν από τα μεγάφωνα των σχολείων και σκετς φουστανελάδων.

Όμως, η κυρίαρχη αστική ιστοριογραφία σε αυτή της τη μορφή είχε πλέον φτάσει σε φανερό τέλμα. Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου και τα γεγονότα της Κύπρου δεν κλόνισαν μόνο τη σταθερότητα του δικτατορικού καθεστώτος, αλλά αμφισβήτησαν τη λογική του εσωτερικού και εθνοπροδοτικού εχθρού και κατά συνέπεια συμπαρέσυραν τα έτσι κι αλλιώς έωλα επιχειρήματα μιας συγκεκριμένης αστικής ανάγνωσης της Επανάστασης.
Τα τελευταία ήταν πλέον ανίκανα να νομιμοποιήσουν την αστική εξουσία στα μάτια της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων της πόλης και του χωριού. Εξάλλου, η αστική εξουσία προσανατολιζόταν πλέον στην ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, ακόμα και στην εκμετάλλευση των αντιθέσεων ανάμεσα στην καπιταλιστική Δύση και στις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, προκειμένου να προωθήσει τα συμφέροντά της στην περιοχή, ενώ οι μεγάλοι αγώνες και η έντονη πολιτικοποίηση της περιόδου απαιτούσαν πιο ευέλικτες στρατηγικές ενσωμάτωσης του εργατικού-λαϊκού κινήματος.

Η ανάληψη της αστικής διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ το 1981 ολοκλήρωσε τη μεταπολιτευτική στροφή στην αστική ιστοριογραφία.
Η νέα σοσιαλδημοκρατική ανάγνωση του 1821, αποτινάσσοντας τις χοντροκοπιές και τα αντιεπιστημονικά επιχειρήματα της προηγούμενης περιόδου, προσέδωσε νέο κύρος στις αστικές ιστορικές προσεγγίσεις και στην επίσημη ιστορία των σχολικών βιβλίων και των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων.
Ταυτόχρονα, πείθοντας -εκμεταλλευόμενη και προβλήματα της κομμουνιστικής ιστοριογραφίας- ότι η Επανάσταση ήταν λαϊκή δημοκρατική και ότι οι ανεκπλήρωτοι στόχοι της δικαιώνονταν στο πλαίσιο της μεταπολιτευτικής δημοκρατικής διακυβέρνησης, ανασυγκρότησε την εθνική ενότητα σε ένα νέο στέρεο, αλλά εξίσου εκμεταλλευτικό έδαφος.

Παραλλαγές μιας τέτοιας αστικής προσέγγισης της Επανάστασης μπορούμε να δούμε ως τις μέρες μας. Ανέφερε χαρακτηριστικά ο ΣΥΡΙΖΑ για την επέτειο των 199 χρόνων από την Επανάσταση:
«Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε η ιδρυτική στιγμή της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, αλλά και ένα κομβικό ιστορικό γεγονός του 19ου αιώνα. Ήταν μια λαϊκή, δημοκρατική επανάσταση, βασισμένη στις αξίες και τα ιδανικά του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης…»

Το πιο επικίνδυνο χαρακτηριστικό της προηγούμενης ανάλυσης και ανάλογων αστικών ιστοριογραφιών αφορά τη διαστρέβλωση του πραγματικού ταξικού χαρακτήρα της Επανάστασης του 1821.
Παρουσιάζοντας την Επανάσταση όχι ως αστική, αλλά ως λαϊκή δημοκρατική αποκρύπτει το πραγματικό περιεχόμενο της εξουσίας και του κράτους που προέκυψαν από αυτή.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην αλληλουχία των μεταμορφώσεων της αστικής ιστοριογραφίας.
Μετά από την επικράτηση της αντεπανάστασης στη Σοβιετική Ένωση και στις άλλες χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης την περίοδο 1989-1991, σημειώθηκε πρωτόγνωρη υποχώρηση του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος σε διεθνές επίπεδο, ενώ δεν έμεινε αλώβητη και η κομμουνιστική ιστοριογραφία. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, με την αστική εξουσία να προσανατολίζεται αφενός σε αναβάθμιση του ρόλου της στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και σε διείσδυση του ελληνικού κεφαλαίου στα πρώην σοσιαλιστικά Βαλκάνια και αφετέρου σε σχέσεις καλής γειτονίας με την Τουρκία και στην ένταξη της τελευταίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αστική ιστοριογραφία υιοθετούσε όλο και περισσότερο μια κοσμοπολίτικη ανάλυση.
Στο πλαίσιο της τελευταίας, από τη μια στιγματιζόταν ο ρόλος της επαναστατικής βίας στην ιστορική εξέλιξη και από την άλλη «λειαίνονταν» οι αιχμές στην παρουσίαση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επηρεάζοντας αναγκαστικά και τον τρόπο παρουσίασης της Επανάστασης του 1821.

Σήμερα, μέσα και έξω από την Επιτροπή «Ελλάδα 2021», διαπιστώνεται σημαντική αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο κυρίαρχες τάσεις της αστικής ιστοριογραφίας, μιας περισσότερο εθνικιστικής και μιας περισσότερο κοσμοπολίτικης. 

Οι δύο όψεις της αστικής ιστοριογραφίας, με τις όποιες παραλλαγές τους, πέρα από αντιτιθέμενα αστικά συμφέροντα, ενσαρκώνουν και μια αντίφαση ριζωμένη βαθιά στον πυρήνα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και της αστικής εξουσίας.
Η αστική εξουσία μπορεί να υφίσταται και να νομιμοποιείται στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων μόνο εξασφαλίζοντας την κυριαρχία της στο πλαίσιο ενός έθνους-κράτους και επικαλούμενη την εθνική ενότητα ανάμεσα στους εκμεταλλευτές και τους εκμεταλλευόμενους.
Όμως, την ίδια στιγμή τα οικονομικά συμφέροντα της αστικής τάξης καθώς και η αντικειμενική τάση διεθνοποίησης του κεφαλαίου απαιτούν αναγκαστικά συμμαχίες με άλλες αστικές εξουσίες, στο πλαίσιο ιμπεριαλιστικών ενώσεων και οργανισμών ή εκτός αυτού του πλαισίου. Ακόμα, απαιτούν εξαγωγές και εισαγωγές κεφαλαίων, πρώτων υλών, υπηρεσιών και εργατικού δυναμικού, αμφισβητώντας έμπρακτα την προτεραιότητα του έθνους-κράτους.

Θ. Βρυζάκης: Η Ελλάς Ευγνωμονούσα

Μάλιστα, όλα τα προηγούμενα συμβαίνουν μέσα στο πλαίσιο ενός διαρκούς ανταγωνισμού και μεταβαλλόμενων ισορροπιών δυνάμεων ανάμεσα στα αστικά κράτη, με αποτέλεσμα οι περίοδοι ενίσχυσης της συνεργασίας τους να εναλλάσσονται με αυτές των πολεμικών αναμετρήσεων, οδηγώντας σε αντίστοιχα μονοπάτια την κυρίαρχη αστική ιστοριογραφία.
Άλλωστε, ακόμα και σε περιόδους που ο εθνικισμός μοιάζει να κυριαρχεί στην αστική ιστοριογραφία και πολιτική, όπως το διάστημα 1950-1974, αυτό διόλου δε σημαίνει την απομόνωση της αστικής εξουσίας (ένταξη στο ΝΑΤΟ και σε άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς). Ανάλογα, όταν ο κοσμοπολιτισμός μοιάζει να κυριαρχεί στην πολιτική και την ιστοριογραφία, όπως από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 έως και το ξέσπασμα της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης του 2008, αυτό γίνεται μόνο για να προωθηθούν καλύτερα τα συμφέροντα της αστικής τάξης.
Έτσι, η πολιτική «εξωστρέφειας» συμπληρώνεται από τη συμμετοχή του αστικού κράτους σε ιμπεριαλιστικές στρατιωτικές επιχειρήσεις (2 πόλεμοι στο Ιράκ, Κόσσοβο, Αφγανιστάν κλπ.) που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων.

Με αυτήν την έννοια, η αστική ιστοριογραφία δεν μπορεί ποτέ να είναι καθαρά εθνικιστική ή καθαρά κοσμοπολίτικη.
Η αστική αντιπαράθεση για το περιεχόμενό της αναγκαστικά εξαντλείται στην αναλογία εθνικισμού-κοσμοπολιτισμού, η οποία εν τέλει διαμορφώνεται υπό το βάρος των προτεραιοτήτων και των συμφερόντων της κυρίαρχης μερίδας της αστικής τάξης σε κάθε εποχή.
Κατά συνέπεια, και σήμερα, το μίγμα εξαρτάται από τις αντιπαρατιθέμενες αστικές στρατηγικές. Για παράδειγμα, όσοι προτάσσουν την αναγκαιότητα της συνεκμετάλλευσης των πετρελαϊκών κοιτασμάτων με την Τουρκία υιοθετούν εκ των πραγμάτων και μια πιο κοσμοπολίτικη προσέγγιση της ιστορίας. Το ίδιο κάνουν εκείνα τα τμήματα του κεφαλαίου των οποίων τα κέρδη εξαρτώνται περισσότερο από τους στενούς δεσμούς που έχουν αναπτύξει με το αμερικανικό και ευρωπαϊκό κεφάλαιο. Σε αντίθετη ρότα κινούνται όσοι επιδιώκουν μια πιο δυναμική διεκδίκηση του ρόλου της ελληνικής αστικής εξουσίας στην περιοχή, αλλά και όσα αστικά τμήματα προσανατολίζονται σε άλλες διεθνείς συμμαχίες.

Θεόδ. Βρυζάκης:  Η Έξοδος του Μεσολογγίου

Πάντως, σε όλες της τις εκφάνσεις, η κυρίαρχη ιστοριογραφία, ακριβώς επειδή είναι αστική, δε θέλει και δεν μπορεί να εξετάσει διαχρονικά την ιστορία της Επανάστασης του 1821, όπως και κάθε άλλου ιστορικού γεγονότος, από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των λαϊκών τμημάτων των μεσαίων στρωμάτων.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί καιροσκοπικά να επιχειρεί να αποδεχτεί τα κατά καιρούς αιτήματα του εργατικού-λαϊκού κινήματος ή ν’ αναγνωρίσει την ιστορική συνεισφορά του.
Όμως, αυτό εν τέλει αποσκοπεί στη μακροπρόθεσμη ενδυνάμωση της αστικής εξουσίας. Ο προσεταιρισμός του εργατικού-λαϊκού κινήματος καταλήγει στην ενσωμάτωσή του στις επιταγές της αστικής εξουσίας.

Επιπρόσθετα, η κυρίαρχη ιστοριογραφία, ακριβώς επειδή είναι αστική, δεν μπορεί να είναι και επιστημονική, με την ουσιαστική σημασία του όρου.
Επιχειρώντας να προσαρμόσει την ανάγνωση των ιστορικών γεγονότων στα εκάστοτε συμφέροντα και τις προτεραιότητες της αστικής εξουσίας και επιχειρώντας να την παρουσιάσει ως τον τελευταίο σταθμό στην ιστορία της ανθρωπότητας, απαρνείται την επιστημονική μεθοδολογία. Προσφεύγει άλλοτε στη μεταφυσική (όλα θα μείνουν ως έχουν) και άλλοτε σε αντιεπιστημονικά τεχνάσματα.
Συνεπώς αποτελεί πρωταρχική ανάγκη και αναπόσπαστη πλευρά της σημερινής ιδεολογικής-πολιτικής και ταξικής πάλης και της αναζήτησης της ιστορικής αλήθειας τόσο η αποδέσμευση της εργατικής τάξης και γενικά των λαϊκών στρωμάτων από το σύνολο των εκδοχών της αστικής ιστοριογραφίας όσο και η εξαγωγή χρήσιμων -από τη σκοπιά τους- ιστορικών συμπερασμάτων από την Επανάσταση του 1821.

Η ενίσχυση αυτής της προσπάθειας αποτελεί το βασικό λόγο έκδοσης της συγκεκριμένης συλλογής κειμένων. Η παρούσα συλλογή σε καμιά περίπτωση δε στοχεύει να εξαντλήσει όλες τις ιστορικές πτυχές της Επανάστασης, αλλά επικεντρώνεται ακριβώς σε εκείνες που μπορούν:
α) να αναδείξουν την ουσία των ιστορικών γεγονότων,
β) να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ταξικών κριτηρίων για τη μελέτη της ιστορίας,
γ) να συνεισφέρουν στην πιο ουσιαστική αντιπαράθεση με την αστική ιδεολογία και πολιτική και
δ) μέσα από τα προηγούμενα να βοηθήσουν στην ενίσχυση της ταξικής πάλης.

Η έκδοση ανοίγει με το κείμενο του Μάκη Μαΐλη «Η κομματική ιστοριογραφία για το χαρακτήρα και τις κινητήριες δυνάμεις της Επανάστασης του 1821 και η στρατηγική του ΚΚΕ».
Στο κείμενο επιχειρείται μια κριτική αποτίμηση της πορείας της κομματικής ιστοριογραφίας. Ειδικότερα, επισημαίνεται ότι σε αυτή, υπό το βάρος σειράς ιστορικών γεγονότων (αδυναμία τελικής στρατιωτικής επικράτησης της Επανάστασης με δικές της δυνάμεις, ρόλος των ξένων δυνάμεων στην επιβολή της συνταγματικής μοναρχίας, μη ενσωμάτωση στο πρώτο ελληνικό κράτος σημαντικών αστικών κέντρων κλπ.), υποτιμήθηκε ο αστικός χαρακτήρας της Επανάστασης και του κράτους που προέκυψε από αυτήν και υπερτιμήθηκε η εξάρτηση του τελευταίου από τις λεγόμενες «Μεγάλες Δυνάμεις».
Το γεγονός αυτό είχε σημαντικές συνέπειες και στη διαμόρφωση της στρατηγικής του ΚΚΕ, αφού η τελευταία στηρίχτηκε στην πεποίθηση ύπαρξης φεουδαρχικών υπολειμμάτων τόσο στην ελληνική οικονομία όσο και στο εποικοδόμημα του ελληνικού κράτους.

Στη συνέχεια, με δεδομένο ότι η κατανόηση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών μέσα στις οποίες ξέσπασε η Επανάσταση απαιτεί μια καλή γνώση της ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ακολουθεί μια σειρά κειμένων που προσπαθεί να εξοικειώσει τον αναγνώστη με το συγκεκριμένο ζήτημα.
Το κείμενο Η ιδιοκτησία γης στο μετέπειτα ελλαδικό χώρο κατά την οθωμανική περίοδο του Διονύση Αρβανιτάκη επιχειρεί να φωτίσει τις σχέσεις παραγωγής στο πλαίσιο της φεουδαρχικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που οδηγούσαν και στη διαμόρφωση αντίστοιχων ταξικών συμφερόντων. Με τη δομή της οθωμανικής εξουσίας ασχολείται το κείμενο του Χρήστου Κούκου Οι αλλαγές στο οθωμανικό εποικοδόμημα στις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης.
Τέλος, το κείμενο Η λειτουργία του Ορθόδοξου Οικουμενικού Πατριαρχείου μέσα στους κόλπους της οθωμανικής φεουδαρχικής εξουσίας των Χρήστου Κούκου – Στρατή Δουνιά προσπαθεί να καταγράψει το ρόλο της Εκκλησίας στο πλαίσιο του οθωμανικού κράτους.

Στα τρία προηγούμενα κείμενα αποτυπώνεται το πώς η αδυναμία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να επεκτείνει τα εδάφη της μετά από το τέλος του 17ου αιώνα, σε συνδυασμό με την εμφάνιση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, οδήγησε στη σταδιακή παρακμή της και σε προσαρμογές τόσο στο επίπεδο των σχέσεων παραγωγής όσο και σε αυτό του οθωμανικού κράτους. Επιπλέον, στα κείμενα υπογραμμίζεται η διαφοροποίηση της φυλογενετικής υποτέλειας, ανάλογα με την ταξική θέση των υποτελών, ενώ σημειώνονται και οι δυνατότητες ένταξης μερίδας των υποτελών στο διοικητικό μηχανισμό του οθωμανικού κράτους.

Το κείμενο του Μηνά Αντύπα Η οικονομική ανάπτυξη τα χρόνια πριν την Επανάσταση (18ος – αρχές 19ου αιώνα).
Η διαμόρφωση της ελληνικής αστικής τάξης επικεντρώνεται στο πώς η επέλαση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (στο εμπόριο, στη ναυτιλία, στη βιοτεχνία κλπ.) επηρέασε τους ελληνόφωνους πληθυσμούς της, μεταβάλλοντας την ταξική διάρθρωση των περιοχών όπου ζούσαν και οδηγώντας στη διαμόρφωση της ελληνικής αστικής τάξης και αντίστοιχης εθνικής συνείδησης. Μέσω της παρουσίασης της οικονομικής βάσης της εποχής, δίνεται η δυνατότητα κατανόησης της επίδρασης που ασκούσαν στους ελληνόφωνους πληθυσμούς η ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων με τα καπιταλιστικά κράτη της εποχής και κατά προέκταση η γνωριμία τους με τα αστικά ριζοσπαστικά ρεύματα της Δυτικής Ευρώπης.

Μια καταγραφή των διαφορετικών κοινωνικών δυνάμεων της εποχής, των αντικρουόμενων συμφερόντων τους και κατά προέκταση των διαφορετικών τους πολιτικών προταγμάτων, καθώς και το πώς αυτά επέδρασαν στη στάση που κράτησαν απέναντι στην Επανάσταση, αλλά και στο χαρακτήρα της δίνεται στο κείμενο Ο ρόλος και η στάση των κοινωνικών δυνάμεων της εποχής στην Επανάσταση του 1821 – Ο χαρακτήρας της Επανάστασης, του Αναστάση Γκίκα.

Ο Τηλέμαχος Λουγγής με το κείμενό του Σχετικά με το ρόλο των ξένων δυνάμεων στέκεται στα αλληλοσυγκρουόμενα σχέδια των λεγάμενων «Μεγάλων Δυνάμεων» της εποχής, όπως αυτά συσχετίζονταν με τη στάση τους απέναντι στο Ανατολικό Ζήτημα και καθόρισαν την αντιμετώπιση της Επανάστασης του 1821 . Στο κείμενο καταγράφονται εξονυχιστικά οι διαρκείς αλλαγές της στάσης των «Μεγάλων Δυνάμεων» απέναντι στους επαναστατημένους Έλληνες, όπως αυτές καθορίζονταν από τις διαρκείς τροποποιήσεις στην ισορροπία δυνάμεων και από την εξέλιξη των πολεμικών αναμετρήσεων της Επανάστασης.

Θ. Βρυζάκης-Κολοκοτρώνης

Η Μαρίνα Λαβράνου με το κείμενο Τα Συντάγματα της αστικής Επανάστασης του 1821 καταγράφει το πώς αποτυπώθηκε ο αστικός χαρακτήρας της Επανάστασης, αλλά και οι κοινωνικές-ταξικές συγκρούσεις της περιόδου στα Συντάγματα που ψήφισαν οι Εθνοσυνελεύσεις. Επίσης, αναζητά σε αυτά τις ιδεο- λογικές-πολιτικές επιρροές από αντίστοιχα κείμενα των αστικών επαναστάσεων της εποχής, αλλά και από εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.

Το κείμενο «Εμφύλιες» συγκρούσεις και «εμφύλιοι» πόλεμοι στην Επανάσταση του 1821 του Κώστα Σκολαρίκου εξετάζει το πώς ο διαφορετικός βαθμός αστοποίησης των κοινωνικών δυνάμεων που συμμετείχαν στην Επανάσταση επηρέαζε το βαθμό ωρίμανσης της εθνικής τους συνείδησης και διαπλεκόταν με τα σχέδια και τα συμφέροντα των λεγάμενων «Μεγάλων Δυνάμεων», πυροδοτώντας τις ενδοεπαναστατικές αντιπαραθέσεις. Επιπρόσθετα το κείμενο επιχειρεί ν’ αναδείξει ότι οι ενδοεπαναστατικές αντιπαραθέσεις αποτέλεσαν αναπόσπαστο στοιχείο όλων των αστικών επαναστάσεων, όπως και απαραίτητη προϋπόθεση για την επικράτηση της νέας αστικής εξουσίας.

Η Αλέκα Παπαρήγα με το κείμενο Η περίοδος της διακυβέρνησης του Ιωάννη Καποδίστρια αναδεικνύει τον αστικό χαρακτήρα του κράτους που προέκυψε από την Επανάσταση μέσα από την καταγραφή τόσο των μέτρων του κυβερνήτη Καποδίστρια όσο και των εσωτερικών και εξωτερικών αντιδράσεων που συνάντησαν και οι οποίες αποδίδονται στα αλληλοσυγκρουόμενα κοινωνικά-ταξικά συμφέροντα της εποχής.

Τέλος, το βιβλίο κλείνει με ένα Χρονολόγιο των σημαντικότερων γεγονότων της εποχής που έχει επιμεληθεί το Τμήμα Ιστορίας, σκοπεύοντας να βοηθήσει τον αναγνώστη να προσανατολιστεί καλύτερα στα γεγονότα της περιόδου.

Η ανάγνωση του συνόλου των κειμένων διαλύει πολλούς από τους μύθους της κυρίαρχης αστικής ιστοριογραφίας και τροφοδοτεί με ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα.

Πρώτο: Η Επανάσταση αποτέλεσε συνέπεια των αλλαγών στις σχέσεις παραγωγής που έκαναν για συγκεκριμένες κοινωνικές δυνάμεις επιτακτικό το καθήκον της απαλλαγής από την υποτέλεια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και της συγκρότησης ενός αστικού κράτους με δική του εσωτερική αγορά. Συνεπώς, η Επανάσταση έγινε επίκαιρη σε μια συγκεκριμένη στιγμή στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (και όχι, π.χ., από την επόμενη της άλωσης της Κωνσταντινούπολης). Απόρροια της ίδιας ιστορικής περιόδου αποτέλεσαν η διαμόρφωση του έθνους και της εθνικής συνείδησης.

Δεύτερο: Η Επανάσταση εξέφραζε αναγκαστικά τα συμφέροντα της ανερχόμενης αστικής τάξης και επομένως δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει στη συγκρότηση ενός αστικού κράτους. Το αστικό έθνος-κράτος αποτελούσε την πραγματική επαναστατική απάντηση της εποχής στα αδιέξοδα της φεουδαρχικής εξουσίας, αλλά σε καμιά περίπτωση δε θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάργηση της ταξικής εκμετάλλευσης. Ως συνέπεια, η Επανάσταση δεν ήταν προϊόν εθνικής ομοψυχίας, αλλά αντίθετα αποτέλεσμα της ανειρήνευτης ταξικής πάλης, η οποία συνεχίστηκε τόσο κατά τη διάρκεια της Επανάστασης όσο και μετά από την αναγνώριση της Ανεξαρτησίας.

Τρίτο: Επίκαιρης σημασίας συμπέρασμα από την Επανάσταση του 1821 είναι ότι κανένας δυσμενής συσχετισμός δεν μπορεί να είναι στατικός, όταν έχουν ήδη αναπτυχθεί οι υλικές προϋποθέσεις για το ξεπέρασμα ενός κοινωνικού-οικονομικού σχηματισμού. Η φαινομενικά κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε να αποσυντίθεται κάτω από τα χτυπήματα της Επανάστασης και μάλιστα σε μια εποχή που η ήττα του Ναπολέοντα διαμόρφωνε ένα δυσμενή διεθνή συσχετισμό για τις αστικές δυνάμεις.

Τέταρτο και σημαντικότερο: Το αστικό έθνος-κράτος και η αστική τάξη που αποτελούσαν συντελεστές προόδου για την ιστορία της ανθρωπότητας στις αρχές του 19ου αιώνα έχουν σήμερα μεταβληθεί σε τροχοπέδη της. Η σημερινή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η αντίφασή τους με τις υφιστάμενες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, που ευθύνεται για τις κρίσεις και τους πολέμους απαιτείται να αρθεί επαναστατικά. Ηγετική δύναμη της επανάστασης δεν μπορεί παρά να είναι η εργατική τάξη και η εργατική εξουσία αυτή που θα αντικαταστήσει την αστική, καταργώντας την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ Ιούνης 2020

Κώστας Κάππος: Προσηλωμένος στα ιδανικά της εργατικής τάξης, ξεχωριστή σεμνή προσωπικότητα Κομμουνιστή

Πολλοί μιλάνε κάθε χρόνο τέτοια μέρα για την προσωπικότητα του συντρόφου μας στους αγώνες για μια άλλη κοινωνία: αστοί, καιροσκόποι, οπορτουνιστές ο καθένας τους -για έναν «δικό του» Κώστα Κάππο με κοινό παρονομαστή (οι περισσότεροι) το απροκάλυπτο ή καλυμμένο αντιΚΚΕ μένος αλλά και το αδιαμφισβήτητο: την ηθική του υπόσταση, το ότι υπήρξε ιδεολόγος με όλη τη σημασία της λέξης, που τις αξίες και τις αρχές που εφάρμοζε πρώτα στον εαυτό του και φυσικά για το σεβασμό ακόμη και από τους πολιτικούς του αντιπάλους.

«Έφυγε» από κοντά μας στις 10-Σεπ-2005, αφήνοντας το δυσαναπλήρωτο κενό των αγωνιστών της δρακογενιάς, σαν εργάτης της διανόησης και διανοούμενος στην υπηρεσία της εργατικής τάξης!

Για τα ιδανικά του σοσιαλισμού κομμουνισμού!

Μια ζωή άρρηκτα δεμένη με τους αγώνες του λαού μας σε συνθήκες που απαιτούσαν ανεβασμένο πνεύμα αυτοθυσίας και προσφοράς...

Ο σ.φος Κώστας συνήθιζε να λέει πως το επώνυμό του γράφεται με δύο [πι]: το πρώτο ανήκει στον ίδιο και το δεύτερο σε όλους τους άλλους.
Αλλά τα αρχικά του ονόματός του έδιναν επίσης δύο κάπα, ...ΚΚ ...Κομμουνιστικό Κόμμα ... Κομμουνιστικό Κίνημα με το οποίο συνδέθηκε άρρηκτα ως το θάνατό του.

Γεννήθηκε το ΄37 και παρά τη μεγάλη φτώχεια της οικογένειας, μέσα σε στερήσεις κατάφερε να σπουδάσει (Ανωτάτη Βιομηχανική).
Οργανώθηκε από τα 18 του στην ΕΔΑ (θυμίζουμε πως το ΚΚΕ είχε διαλύσει τις κομματικές του οργανώσεις...), το ΄67 πιάνεται και εξορίζεται από την χούντα στη Γυάρο και τη Λέρο, τον αφήνουν το 71 -με τους τελευταίους, όταν κλείνουν τα στρατόπεδα, στο 9^ο Συνέδριο του Νοε-1973 εκλέχθηκε μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και λίγο μετά, το Φλεβάρη του 74, όταν χτυπήθηκε από την ασφάλεια το Κλιμάκιο της ΚΕ στην Αθήνα τον ξαναπιάνουν -κορυφαίο στέλεχος του Κόμματος και της ΚΝΕ πλέον, μαζί με το Γόντικα. 

Ο Κώστας πέρασε από φρικτά βασανιστήρια, όπως και άλλοι σύντροφοί μας, μα δεν λύγισε: Τα σημάδια στο κορμί και στο πρόσωπό του, από τα άγρια βασανιστήρια, δεν έσβησαν μέχρι το θάνατό του, 31 χρόνια μετά. Τα πήρε μαζί του...

Με τη μεταπολίτευση εκλέγεται βουλευτής του ΚΚΕ, ανελλιπώς, μέχρι που το καλοκαίρι του 89, όταν διαφωνεί με το σχηματισμό της κυβέρνησης Τζανετάκη, αφήνοντας με τη στάση του ιστορική πολιτική παρακαταθήκη, επιστρέφοντας στις παρυφές του ΚΚΕ -«δεν έφυγα ουσιαστικά ποτέ»!, όπως έλεγε σε μια συνέντευξή του...

Ερ: Επιστροφή στο ΚΚΕ;
Απ: Γιατί; Έφυγα; - Ερ: Υπάρχει ΚΚΕ; ... Απ: Και τότε γιατί υπάρχουν δεκάδες αντιΚΚΕ ομάδες, κόμματα και πρόσωπα; (!!)

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του διατέλεσε μέλος της διοίκησης του ΚΜΕ (Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών) αρθρογραφούσε στον “Ριζοσπάστη”, ενεργός κι ανήσυχος ως το τέλος και πάντα παρών στους λαϊκούς αγώνες, σεμνή κι ευγενική φυσιογνωμία, που περιφρονούσε χαρακτηριστικά τα αξιώματα και το χρήμα, χαρίζοντας μέρος της βουλευτικής του σύνταξης στη σοσιαλιστική Κούβα.

Κι ήταν έτοιμος να αμφισβητήσει, να ελέγξει, ακόμα και να αλλάξει τη γνώμη του, για τα πάντα, εκτός από ένα που έμεινε αδιαπραγμάτευτο: τη συνεπή του θέση δίπλα στο λαό και την πάλη των κομμουνιστών για να αλλάξει ο κόσμος, «για την επανάσταση που έρχεται» -όπως έλεγε

Αυτό που χαρακτήριζε τον Κώστα Κάππο ήταν η προσήλωσή του στα ιδανικά της εργατικής τάξης, η μαχητικότητα και η εντιμότητα στον αγώνα για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για το σοσιαλισμό.

Δεν μπορεί να εκτιμηθεί, η προσωπικότητα του Κώστα Κάππου, όπως και χιλιάδων επώνυμων και ανώνυμων αγωνιστών, μακριά και έξω από την πάλη του εργατικού κινήματος και του Κόμματος στο οποίο ανήκαν, το ΚΚΕ, άσχετα από επιμέρους ή άλλες σκέψεις και απόψεις, που είχε γιατί μέσα στη συλλογική δράση και την οργανωμένη πάλη, για μια ανώτερη κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, το σοσιαλισμό – κομμουνισμό, είναι που διαμορφώνονται κι αυτές οι αρετές του αγωνιστή που συνθέτουν την προσωπικότητά του:
Την ανιδιοτέλεια, την αφοσίωση στην υπόθεση της εργατικής τάξης, που οπλίζει τον άνθρωπο με δύναμη και αντοχή, καλλιεργεί το αίσθημα της ευθύνης απέναντι στο λαό, κάνοντας πράξη το σύνθημα: «Όλοι για έναν κι ένας για όλους».

Διαμορφώνοντας στην πράξη και ουσιαστικά μια εξαιρετική επαναστατική φυσιογνωμία.

Με ένα σαρδόνιο χαμόγελο που έκρυβε έναν αέρα και μια νότα αισιοδοξίας, για τις μάχες που έδωσε, αλλά και για τις μάχες που θα έλθουν -«Χαμένοι αγώνες είναι αυτοί που δεν γίνονται», συνήθιζε πάντα να λέει με έμφαση, ακόμη και στις πιο δύσκολες περιόδους, έτσι σε συνθήκες εδραιωμένης ιστορικής ήττας είπε το δικό του «εκκωφαντικό» ΟΧΙ!

Προσήλωσή στα ιδανικά της εργατικής τάξης, μαχητικότητα & εντιμότητα στον αγώνα για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για το Σοσιαλισμό Κομμουνισμό

ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ, ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ, αυτός ήταν ο σύντροφός μας ο Κώστας Κάππος!

 

Υπάρχουν άνθρωποι που
αγωνίζονται για μια μέρα και είναι καλοί,
αγωνίζονται για ένα χρόνο και είναι καλύτεροι.
Υπάρχουν κι άλλοι που αγωνίζονται για πολλά χρόνια και είναι ακόμη πιο καλοί.
Μα, υπάρχουν κι αυτοί που αγωνίζονται όλη τους τη ζωή…
Αυτοί είναι οι απαραίτητοι.

Αυτό το σημείωμα σπονδή στον Κομμουνιστή Αγωνιστή ξεκίνησε να γράφεται στα 10 χρόνια του θανάτου του (10 –Σεπ-2005),  σε ανάμνηση και των «ιστορικών στιγμών» στο σπίτι του «Κόκκινου Βράχου» σ.φου Αντώνη Καλαμπόγια, που μας άφησε «ορφανούς» στις 9 Ιούλη του 1998

Αναπολούμε ακόμη τις εκεί «αγορεύσεις» του -αποφασιστικά αλλά με τον συνήθη χαμηλό του τόνο, για την Κούβα και τον αθάνατο Comandante en Jefe Fidel Castro Ruz και για το «επίμαχο» να χαρίζει τη βουλευτική του σύνταξη στη σοσιαλιστική Κούβα, κρατώντας για τον εαυτό του κάτι ψίχουλα για να επιζήσει

Ακούραστος αγωνιστής, κομμουνιστής, από τα μικρά του χρόνια

Ήταν απλός, επίμονος και μελετούσε πάντα τα βήματά του. Πορεύτηκε το δρόμο του αγώνα για μισόν αιώνα.
Στα εργοστάσια, στους χώρους δουλειάς, στις γειτονιές, έδινε τη μάχη για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, του λαού, της νεολαίας. Αγωνίστηκε για την προώθηση της μεγάλης υπόθεσης, για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης, την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για το σοσιαλισμό.

«Έφεραν και μου ρίξανε πάνω στην κοιλιά ασβέστη, άσβεστο, έριξαν και νερό και το ΄σβησαν πάνω στο σώμα μου… Ήμουν δεμένος με τις χειροπέδες, κι απ’ τις χειροπέδες μ’ ένα σύρμα με σήκωσαν ψηλά ώστε τα χέρια μου πίσω όπως ήταν με τις χειροπέδες πήγαιναν έτσι και γινόμουνα κουλούρα, μια κουλούρα».
(μαρτυρία του ίδιου του Κώστα Κάππου).

Το Ίδρυμα της Βουλής κυκλοφορεί βιβλίο για την κοινοβουλευτική πορεία του από το 1974 μέχρι το 1990 που περιλαμβάνει αναφορές του Τύπου από τότε που ήταν βουλευτής του ΚΚΕ, ομιλίες και τοποθετήσεις του στη Βουλή, συνεντεύξεις βουλευτών του ευρύτερου πολιτικού φάσματος που θήτευσαν στη Βουλή το ίδιο διάστημα με εκείνον, που επιμελείται ο γιος του, Θανάσης, επίσης, φωτογραφικό υλικό από την κοινοβουλευτική θητεία του, από το προσωπικό αρχείο της οικογένειας  κά

 

Βουλευτής του ΚΚΕ που επανεκλέγεται ανελλιπώς μέχρι το τραγικός μοιραίο 1989, όπου ο τότε ενιαίος Συνασπισμός σχηματίζει κυβέρνηση με τη Ν.Δ, ο Κώστας Κάππος ψηφίζει λευκό και διαγράφεται από το Κόμμα

Ο Γιάννης Διακογιάννης έγραφε το 2000 στα «Νέα»: «Λένε πως δεν υπάρχουν ονειροπόλοι στις μέρες μας. Είναι ο Κώστας Κάππος, πρώην κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ, διαγραμμένος το 1989 από το κόμμα του διαφωνώντας για τη συνεργασία ΣΥΝ-Ν.Δ. Τελικώς, αν δεν έδινε τα χρήματά του στη χώρα όπου αγωνίστηκε ο Τσε Γκεβάρα και στο ΚΚΕ, αλλά τα έπαιζε στο Χρηματιστήριο αξιοποιώντας τις οικονομικές γνώσεις του, ίσως, με τα 40 εκατομμύρια που προσέφερε από το 1992 (200.000 δρχ. τον μήνα στην Αβάνα και άλλα τόσα στο ΚΚΕ), να ήταν σήμερα πλούσιος». Πέθανε το 2005 σε ηλικία 68 ετών, φτωχός αλλά πάμπλουτος σε ηθικές αξίες.

 

Ήταν ο μόνος πολιτικός που είχε κατακτήσει το προνόμιο να συμφωνούν με τους αγώνες του ακόμη και όσοι διαφωνούσαν με τις ιδέες του. Αγωνιστής σπάνιου ήθους, κομμουνιστής που κατόρθωσε το πρακτικά αδύνατο για τα δεδομένα της ελληνικής Αριστεράς, και μάλιστα μετά θάνατον: να βάλει τα διασπασμένα κομμάτια της να καθίσουν πλάι πλάι τρεις φορές: στην κηδεία του, στην παρουσίαση του βιβλίου «Η επανάσταση που έρχεται» και στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Παλιά Βουλή τον Οκτώβριο του 2012 για τη ζωή του και το πολιτικό-επιστημονικό του έργο.

Παραθέτουμε χαρακτηριστική συζήτηση  με τον γιο του, Θανάση. Για γνωστές και άγνωστες πτυχές της ζωής του πατέρα του.

• Πώς προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο;
«Ευχαριστώ τους ανθρώπους, της Βιβλιοθήκης της Βουλής, αλλά και όλους τους κοινοβουλευτικούς ανθρώπους και συν-βουλευτές του πατέρα μου, που δέχτηκαν να καταθέσουν την άποψή τους γι’ αυτόν. Που βοήθησαν να υλοποιηθεί μια ιδέα που γεννήθηκε τέσσερα χρόνια πριν. Υπολείπεται ακόμα κάτι σημαντικό. Ο Κώστας Κάππος είχε μελετήσει εμπεριστατωμένα το ζήτημα της συνείδησης αφήνοντας χίλιες σελίδες χειρόγραφες, που μακάρι κάποτε να καταφέρουμε να εκδοθούν».

• Πώς θυμάστε τον πατέρα σας εννέα χρόνια από τον θάνατό του;
«Η συνεπής ιδεολογική στάση του νομίζω πως είναι η βασική παρακαταθήκη. Ενας σπάνιος λαϊκός αγωνιστής, που δεν αντάλλαξε ποτέ ιδέες και πιστεύω του για προσωπικά οφέλη. Κρατάω τόσα πολλά μέσα μου που δυσκολεύομαι να τα απαριθμήσω. Υπήρξε ένα σπάνιο κράμα ανθρώπου, με έντονο το αίσθημα της αλληλεγγύης, της αγάπης για τον συνάνθρωπο, σε βαθμό που δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί στις σημερινές συνθήκες. Εξι χρόνια μετά τον θάνατό του ήρθε ένα γράμμα παππού από τη Μυτιλήνη που του ζητούσε χρήματα για να αγοράσει καινούργιο αναπηρικό καροτσάκι. Κάθε μήνα βοηθούσε οικονομικά συγκεκριμένους ανθρώπους, που αντιμετώπιζαν προβλήματα επιβίωσης».

• Ο Κ. Κάππος κατάφερε το ακατόρθωτο: η προσωπική του ζωή να είναι ευθέως ανάλογη της πολιτικής του ιδεολογίας, μάλιστα σαν να πρόκειται για το απολύτως αυτονόητο… Σπάνια αναφερόταν στον απάνθρωπο βασανισμό του επί χούντας. Ψάχνοντας για φωτογραφικό υλικό, δεν τον βρήκαμε να «ποζάρει» πουθενά, ούτε στη δίκη της χούντας ούτε καν στα έδρανα της Βουλής…

«Ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα, ήξερε χωρίς υπερβολή τι πραγματικά ήθελε από τη ζωή του. Στα μάτια μου έκανε πράγματα που χαρακτήριζα, χωρίς υπερβολή, μυθικά. Τον ρωτούσα συχνά πώς κατάφερε και άντεξε για ένα μεγάλο διάστημα την απομόνωση σ’ ένα κελί δύο επί δύο. Με αφοπλιστικό τρόπο έδινε πάντα την ίδια απάντηση: “Κοιμόμουν, σκεπτόμουν και τραγουδούσα”… Οταν καμιά φορά επέμενα ρωτώντας για τους βασανιστές του, έλεγε: “Τους έχω συγχωρέσει. Αυτοί έκαναν τη δική τους δουλειά και εγώ τη δική μου”… Αλλωστε, το αγαπημένο του τραγούδι ήταν η “Γερακίνα” των Βασίλη Τσιτσάνη και Κώστα Βίρβου. Νομίζω ότι, κυρίως, όλα οφείλονται στην ακλόνητη πίστη που είχε από μικρός στις αρχές του. Μπορούσε να συνδυάσει τα πάντα με έναν ιδιαίτερο, σχεδόν “μουσικό” τρόπο. Ακλόνητος, με αίσθηση αυτοκριτικής στα ιδεολογικά και αξιακά του πιστεύω. Συνεπής στα κοινοβουλευτικά του καθήκοντα, πάντα κοντά μας όταν τον είχαμε ανάγκη. Ξέκλεβε χρόνο μεταξύ της πρωινής κομματικής και της απογευματινής κοινοβουλευτικής εργασίας για να πηγαίνουμε σ’ ένα πάρκο κοντά στο σπίτι και να παίζει με μένα και την αδελφή μου ποδόσφαιρο».

• Συναντήθηκε ποτέ μετά το 1989 με τον Χαρίλαο Φλωράκη;

«Θα απαντήσω παραθέτοντας μια προσωπική εμπειρία. Ήθελα να γράψω για τον πατέρα μου από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, παρόλο που εκείνος διαφωνούσε κάθετα. Αναζήτησα τη μαρτυρία ενός ανθρώπου που είχε ζήσει πολλά μαζί του, του Χαρίλαου Φλωράκη. Συναντηθήκαμε στο σπίτι του στο Χαλάνδρι το 1999. Για περισσότερες από πέντε ώρες μιλήσαμε για πάρα πολλά και, όταν κάποια στιγμή αναφέρθηκα στον λόγο της επίσκεψής μου, απάντησε με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο: “Θα σου πω για όποιον θες, αλλά όχι για τον πατέρα σου”. Πραγματικά εξεπλάγην. Του ζήτησα να το ξανασκεφτεί. Κλείσαμε νέο ραντεβού. Ήταν πάλι ανένδοτος. Είναι κάτι που ακόμη και σήμερα δεν έχω καταφέρει να απαντήσω».

• Ποιες θα ήταν οι πολιτικές του σκέψεις για την σημερινή Αριστερά στο υπάρχον πολιτικό σύστημα;

«Η κρίση του συστήματος και η σαθρή του φύση θα του έδιναν ερείσματα. Από την άλλη, η αδυναμία της Αριστεράς θα τον έβαζε σε περισυλλογή και σκέψη. Χωρίς φόβους, ιδεοληψίες, χωρίς το άγχος της ανάγκης να φυλάξουμε το δικό μας “μαγαζί”…».

Ονομάζεται Κώστας Κάππος, 37 ετών πατέρας ενός ανήλικου αγοριού.

Στις 25 Απριλίου 1968 το απόγευμα συνελήφθη. Κρατήθηκε στη Γενική Ασφάλεια ένα μήνα και μετά οδηγήθηκε στο Διόνυσο.
Βασανίστηκε ένα μήνα εκεί και τον ξανάφεραν στην Ασφάλεια Αθηνών, από όπου οδηγήθηκε στη Λέρο. Καμία κατηγορία δεν απαγγέλθηκε εις βάρος του.
Κανένας μάρτυρας δεν τον κατάγγειλε για τίποτα. Η δουλειά του ήταν λογιστής. Αρτιμελής, καλοφτιαγμένος, από τη φύση του...
Το μόνο που δεν ήξερε ήταν η αντοχή του… Αυτή την δοκίμασε στον Διόνυσο και αργότερα στο Μπογιάτι. Όσοι τον ήξεραν πριν, είδαν ότι τόσο η φυσιογνωμία του, όσο και η διάπλαση του είχαν αλλοιωθεί. Τα βασανιστήρια είχαν αλλοιώσει τη διάπλαση και τη μορφή του.
Δεκαέξη βασανιστές, εκτός από εκείνους που έδιναν μόνο ξύλο, όργωσαν κυριολεκτικά το κορμί του. Νοσηρές διάνοιες, σατανικοί εφευρέτες.

Τέσσερεις στο Διόνυσο, 12 στο Μπογιάτι. Μετά από 500 περίπου ώρες βασανιστηρίων, που συνολικά πέρασε σε μπουντρούμια, φυλακές, στα κρατητήρια και στις απομονώσεις είναι σε θέση να εξηγήσει ένα λεξικό.

Το λεξικό των μαρτυρίων του

«ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ»: Έτσι έλεγαν οι δεσμοφύλακες κάτι λαμαρίνες που χτυπούσαν επί 12 ώρες συνέχεια πάνω στο κελί του στο Διόνυσο. Άρχιζαν στις 7 το απόγευμα και τελείωναν στις 7 το πρωί - λέει ότι γι΄ αυτή τη δουλειά σχηματίζονταν τέσσερεις βάρδιες «χειριστών».

«ΠΑΥΛΟΣ»: Φανατικός βασανιστής. Πιθανόν να πρόκειται για ψευδώνυμο.
Τον συνάντησε μόνο για μια βραδυά όταν τον υπέβαλε σε «ειδικά βασανιστήρια».
Από τότε, η αναφορά και μόνο στο όνομα αυτό σήμαινε τρόμο. Του έλεγαν «θα φωνάξουμε τον Παύλο». Κατά την άποψη του Κάπου, ο βασανιστής αυτός ήταν «περιοδεύων».
Πρέπει να επισκέφτοταν πολλούς κρατουμένους.
Ήταν ένα είδος «δασκάλου» για τους «άτσαλους» βασανιστές. Μεθοδικός και προσεχτικός.

«ΚΑΡΦΙ»: Ήταν μια από τις μεθόδους του «Παύλου».
Του έδεναν με χειροπέδες τα χέρια και τον κρεμούσαν και τον κρεμούσαν για μισή ώρα με ένα καρφί στον τοίχο.
Συνέπειες: Αφυδάτωση και συρροή αίματος στα χέρια, αφού το βάρος του σώματος έπεφτε σ΄αυτά.

«ΛΑΚΚΟΣ»: Ένας λάκκος στο χώμα όσο το μπόι ενός ανθρώπου.
Αυτό έγινε στο Διόνυσο. Τον έκλεισαν μέσα και τον σκέπασαν με λαμαρίνες και χώμα. Έξη ώρες έμεινε εκεί και όταν διαπίστωσαν ότι είχε χάσει τις αισθήσεις του, τον έδεσαν, έβαλαν μέσα ένα φαντάρο, που άρχισε να τον χτυπά μέχρι λιποθυμίας.

«ΑΚΙΝΗΣΙΑ»: Με ένα σπάγκο έδεσαν τα λαιμό με τα γεννητικά του όργανα. Σκυμμένος καθώς ήταν δεν μπορούσε να κάνει καμία κίνηση ούτε μπρός, ούτε πίσω, ούτε στο πλάι. To βασανιστήριο αυτό το εφάρμοζαν στο Μπογιάτι και το έλεγαν «Διαρκή επίκυψη».

«ΤΣΙΜΕΝΤΟ»: Από τις 10 το βράδυ του έδεσαν τα χέρια σε μια ζώνη που του φόρεσαν στη μέση. Του έδεσαν τα πόδια και καθώς ήταν μπρούμυτα δεμένος πάνω σ΄ ένα κρεβάτι,  έβαλαν στη ράχη του ένα σάκο με τσιμέντο.
Κατά τις πρωινές ώρες, είπε ο Κάπος, κόπηκε η αναπνοή του και θα πέθαινε από ασφυξία, αν δεν κατέβαλε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να φέρει το νύχι του μικρού του δακτύλου στο τσουβάλι και μετά από μια ώρα να αδειάσει το τσιμέντο από το τσουβάλι.
Ανάπνευσε, αλλά σε λίγο τον πήραν είδηση οι φρουροί  τον έλυσαν και τον χτύπησαν.

«ΑΣΒΣΕΣΤΗΣ»: Toν έσκισαν με ξιφολόγχη στην κοιλιά, τον έδεσαν ανάσκελα στο κρεβάτι, έβαλαν επάνω ένα κομμάτι ασβέστη ξερό.
Το έγκαυμα δεν έχει κλείσει ακόμη.

«ΠΕΙΝΑ»: Παροχή νερού

«ΔΙΨΑ»: Παροχή φαγητού

Μεθοδευμένες «δουλειές» και λεξικό άψογο.
Στην επταετία μπορούσε ο καθένας να το «σπουδάσει», αδιάφορο αν ήταν γυναίκα ή άντρας, παιδί ή μεγάλος, εργάτης ή διανοούμενος, δυνατός ή αδύνατος.

 

Το φασισμό βαθιά καταλαβέ τον... Δε θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον!

 

Η «είδηση»

«Με το σύνθημα “Δεν είναι αθώοι” έχει πλημμυρίσει το facebook τις τελευταίες ώρες.
Το κίνημα –λένε τα αστικά και παπαγαλάκια τους ΜΜΕ, για την καταδίκη των ναζιστών της Χρυσής Αυγής έχει αναπτύξει τεράστια δυναμική και ώρα με την ώρα γιγαντώνεται.
Ο ένας μετά τον άλλον οι χρήστες του κοινωνικού μέσου προσθέτουν την στάμπα στην φωτογραφία του προφίλ τους θέλοντας να στείλουν το δικό τους ξεχωριστό μήνυμα».

Χωρίς καμιά διάθεση αντιπαλότητας, με τους ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ αντιφασίστες, που –πιθανά (και μεταξύ άλλων) εις άγραν likes,, που βιάστηκαν (νομίζουμε) να βάλουν πάνω στο προφίλ τους ή όπου, σαν «σήμα-κατατεθέν» |>©®<| αυτό που –πολύ όψιμα και εκ του πονηρού «ανακάλυψε» ένα ΜΚΔ, που έχει «ρίξει» -εκβιαστικά χιλιάδες σελίδες με πραγματικά πρωτοπόρο, αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό και ανατρεπτικό περιεχόμενο, γιατί -λέει, «δεν συνάδουν με την πολιτική της κοινότητας».

Από τη δίκη της εγκληματικής Φασιστικής-Ναζιστικής Χρυσής Αυγής:
Προφανής ο συμβολισμός ενάντια στα παιχνίδια του δικαστικού συστήματος -του αστικού κράτους.
Μετά από έξι σχεδόν χρόνια (453 συνεδριάσεις)... Η εξέλιξη της δίκης θα ήταν διαφορετική αν οι τότε κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ είχαν πάρει από την αρχή τα αναγκαία μέτρα για την επιτάχυνση της υπόθεσης. Η αποκλειστική απασχόληση των μελών του δικαστηρίου και η διεξαγωγή της στο Εφετείο, μέτρα που ζητούσε από την αρχή η Πολιτική Αγωγή, αποδείχθηκε - όταν εφαρμόστηκαν τουλάχιστον τα δύο τελευταία χρόνια της δίκης - πως ήταν και αναγκαία και εφικτά.
Η μεγάλη δίκη της Χρυσής Αυγής έφτασε στο τέλος της και αναμένεται η απόφαση του δικαστηρίου για να επισφραγίσει τα αδιαμφισβήτητα και αμέτρητα αποδεικτικά στοιχεία για την εγκληματική δράση των απογόνων των ταγματασφαλιτών και των δοσίλογων, της «σποράς των ηττημένων του '45, των εθνικοσοσιαλιστών, των φασιστών (...) των μαχαιροβγαλτών (...)» όπως δήλωνε ο αρχηγός τους, Μιχαλολιάκος.

Μιλάμε για «πραγματικούς» αντιφασίστες για εκείνους που γνωρίζουν καλά πως (τραγούδι Ο Φασισμός Δημητριάδη Μαρία -1978 σε στίχους Φώντα Λάδη και σύνθεση Θάνου Μικρούτσικου από το album Τραγούδια της λευτεριάς)...

Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον
καινούριο τάχα κάτι να μας φέρει.
Τι κρύβει μέσ’ στα δόντια του το ξέρω,
καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι.

Οι ρίζες του το σύστημα αγκαλιάζουν
και χάνονται βαθιά στα περασμένα.
Οι μάσκες του με τον καιρό αλλάζουν,
μα όχι και το μίσος του για μένα.

Το φασισμό βαθιά καταλαβέ τον.
Δε θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον!

 

Ο φασισμός δεν έρχεται από μέρος
που λούζεται στον ήλιο και στ’ αγέρι,
το κουρασμένο βήμα του το ξέρω
και την περίσσεια νιότη μας την ξέρει.

Μα πάλι θε ν’ απλώσει σαν χολέρα
πατώντας πάνω στην ανεμελιά σου,
και δίπλα σου θα φτάσει κάποια μέρα
αν χάσεις τα ταξικά γυαλιά σου.

Ο κομμουνιστής ποιητής Γιάννης Ρίτσος, σε διαφορετικό χρόνο σε ποίημά του έγραφε:

«Ναι, η πιο μεγάλη πράξη της ζωής μας,
είναι η απόφαση του θανάτου μας,
όταν υπάρχει κάποια διέξοδος
όταν μπορείς και να τον αποφύγεις,
και συ τον διαλέγεις
σαν τιμή και σαν χρέος για τους άλλους,
πιο πέρα από τις ανάγκες σου.

Όποιος μπορεί να νικήσει μια στιγμή τη ζωή
νικάει και το θάνατο.
Τόμαθα».

🆘  Ας αφήσουμε τα άσφαιρα και ας μιλήσουμε γι αυτά

Οι απολογητές του καπιταλισμού παρουσιάζουν την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία ως μια «υγιή» κοινωνική - πολιτική πραγματικότητα, που κάπου-κάπου μπορεί να παρουσιάζει μια διαχειριστική «ανωμαλία»

Αυτό δεν έχει καμία σχέση με την αλήθεια. Οι προσεγγίσεις που αποσπούν το φασισμό από την εκμεταλλευτική φύση του καπιταλισμού, τους νόμους και τις αντιθέσεις που τον διαπερνούν, αθωώνουν το σύστημα, καλλιεργούν αυταπάτες και συγχύσεις για να αφοπλίσουν το εργατικό - λαϊκό κίνημα.
Η ιστορική πείρα αποδεικνύει ότι ο φασισμός αποτελεί μορφή άσκησης της εξουσίας των μονοπωλίων, υπερασπίζεται την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, τα κέρδη των λίγων, την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Αξιοποιεί ιδιαίτερα τις οδυνηρές συνέπειες της καπιταλιστικής κρίσης, πατάει πάνω στην ανεργία και τη φτώχεια, στα προβλήματα κατεστραμμένων μικροαστικών στρωμάτων, στη φθορά των αστικών κοινοβουλευτικών κομμάτων, καλλιεργεί τον εθνικισμό και χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για την ενσωμάτωση λαϊκών δυνάμεων.

Αυτό επιβεβαιώνει και η πορεία της εγκληματικής, ναζιστικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα, που στηρίζεται από τμήματα του κεφαλαίου και ακουμπά στο αστικό κράτος, έχει ευαγγέλιο τον αντικομμουνισμό, καλλιεργεί το ρατσισμό και οργανώνει εγκληματικές ενέργειες για το χτύπημα του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

Το φασισμό δεν μπορεί να τον αντιμετωπίσει το καπιταλιστικό σύστημα που τον γεννάει, ούτε το αστικό κράτος ή τα αποκαλούμενα «αντιφασιστικά» μέτωπα, μέσα από τα οποία ξεπλένουν τις ευθύνες τους τα κόμματα του συστήματος.Το φασισμό μπορεί να τον αντιμετωπίσει μόνο η οργανωμένη πάλη της εργατικής τάξης, η λαϊκή συμμαχία, η ανάπτυξη της ταξικής πάλης, που θα έχει στόχο να βάλει τέρμα στην εξουσία των μονοπωλίων, στο καπιταλιστικό σύστημα.

Επομένως σ.φοι, «σ.φοι» και φίλοι ας αφήσουμε τα προφίλ και τα μπλουζάκια με τα “Δεν είναι αθώοι”
και ας αρχίσουμε να ξάνουμε το μαλλί, στους δρόμους –εκεί που θα κριθεί το δίκιο