Ηλέκτρα Αποστόλου: Είναι τ' όνομά σου γραμμένο πλάι – πλάι στ' όνομα της λευτεριάς _το αίμα σου μέσα στις φλέβες μας, η καρδιά σου στην καρδιά μας

🏴 Σαν σήμερα 1944 🔻
▪️Βρίσκεται πεταμένο στους δρόμους της Αθήνας ένα γυναικείο σώμα παραμορφωμένο και μισοκαμένο...
▪️Ήταν το πτώμα της Ηλέκτρας Αποστόλου. Την είχε συλλάβει η Ειδική Ασφάλεια και την οδήγησε στο άντρο της οδού Ελπίδας.

▪️Εκεί την υπέβαλαν σε φρικτά βασανιστήρια για να της αποσπάσουν μυστικά για την οργάνωση της Αντίστασης και το μηχανισμό του ΚΚΕ, αφού η Ηλέκτρα ήταν μέλος της Επιτροπής Πόλης της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του Κόμματος. Λίγο πριν ξεψυχήσει, είχε τον εξής διάλογο με τους δημίους της:

-Πώς σε λένε;
‑Ελληνίδα
‑Από πού είσαι;
‑Από την Αθήνα
‑Πού μένεις;
‑Στην Αθήνα
‑Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου;
— Όλοι οι Έλληνες…
________________

«Ηλέκτρα μας.
Η ώρα της λευτεριάς έφτασε, μα συ δε λείπεις.

Είναι τ' όνομά σου γραμμένο πλάι - πλάι
στ' όνομα της λευτεριάς
το αίμα σου μέσα στις φλέβες μας, η καρδιά σου
στην καρδιά μας»
-   Γ. Ρίτσος
_______________

«Ο κάτωθι υπογεγραμμένος ιατροδικαστής Πέτρος Τζαφέρης, μεταβάς σήμερον την 26ην Ιουλίου 1944 εις το ενταύθα νεκροτομείον, ενήργησα λεπτομερή αυτοψίαν και νεκροψίαν επί του πτώματος αγνώστου γυναικός ετών 39 περίπου.

Πληροφορίαι: Μετεφέρθη διά του υπ' αριθμ. 375 εγγράφου του Σταθμού Α` Βοηθειών, παραληφθείσα εκ του ξενοδοχείου "Κρυστάλ".

Νεκροψία: Το τριχωτόν της κεφαλής έχει αποκοπή ατέχνως και ανωμάλως διά μαχαιριδίου. Κατά το πρόσθιον τμήμα της κόμης παρατηρείται φρύξις των τριχών. Από της ρινός και του στόματος φαίνεται έρευσεν αίμα. Από της μιας μασχάλης προς την ετέραν διά του στήθους και συνεχιζόμενα όπισθεν του κορμού υπάρχουσι δύο παράλληλα αποτυπώματα, δίδοντα την εντύπωσιν ότι παρήχθησαν εκ της πιέσεως χοντρού σχοινίου. Φαίνεται ότι το σώμα της θανούσης απαιωρήθη εν ζωή διά των μασχαλών. Κατά τους καρπούς των χειρών παρατηρούνται εντυπώματα εκ σχοινίου. Κατά τη ράχιν της ρινός και αμφοτέρας τας παρειάς και τα βλέφαρα παρατηρούνται εκχυμώσεις κυανώδεις ως και εξοίδησις. Οι χαρακτήρες δεικνύουσι ότι εγένετο συνεπεία γρονθοκοπημάτων. Κατά τας οπισθίας επιφανείας αμφοτέρων των βραχιόνων παρατηρούνται εκχυμώσεις. Κατά τους γλουτούς, μηρούς, κνήμας και άκρους πόδας, υπάρχουσι εκχυμώσεις συρρέουσαι ταινιοειδείς, χρώματος κυανώδους, λίαν πυκναί και έντονοι. Κατά τα κατώτερα των κνημών και άκρους πόδας, παρατηρείται εξοίδωσις κυανού βαθμού. Αι εκχυμώσεις αύται ως και οι των βραχιόνων, παρήχθησαν κατόπιν δράσεων σκληρών και αμβλέων οργάνων (μαστιγίων, βουνεύρων, πλεκτού σύρματος, σχοινίου, αλύσεως κλπ.), βιαιότατα κατενεχθέντων. Το τριχωτόν του εφηβαίου παρουσιάζει φρύξιν των τριχών. Κατά τη ραχιαίαν επιφάνειαν του αριστερού άκρου του ποδός παρατηρείται έγκαυμα δευτέρου βαθμού εκτάσεως ταλλήρου. Κατά τη μετατάρσιον χώραν του αυτού ποδός έτερον έγκαυμα δίδον όμως τους χαρακτήρας του μετά θάνατον γενομένου. Αι τρίχες των μηρών και κνημών παρουσιάζουν φρύξιν. Φαίνεται ότι εγκαύματα και φρύξις οφείλονται εις επίθεσιν κατ' αυτά ανημμένων σιγαρέτων.
Η διάνοιξις των μαλακών μορίων της κεφαλής έδειξεν εκχυμώσεις κατ' αυτά. Η διάνοιξις της κρανιακής κάμψης έδειξεν οίδημα της λεπτής μήνιγγος και διεύρυνσιν των αγγείων αυτής. Ο στόμαχος περιείχε τροφάς εξ άρτου και ντομάτας.

Συμπέρασμα: Επί του πτώματος βεβαιούνται κακώσεις προκληθείσαι εκ μαστιγώσεως ήτις εγένετο διά διαφόρων οργάνων (μαστιγίου, βουνεύρου, αλύσεως, πλεκτού σύρματος), άτινα έδρασαν αλλεπαλλήλως και βιαιότατα, ως και κακώσεις εξ απαιωρήσεως από των μασχαλών, επίσης εγκαύματα εν ζωή και μετά θάνατον γενόμενα. Ο θάνατος οφείλεται κυρίως εις τας κακώσεις καθ' όσον τα εγκαύματα είναι μικράς εκτάσεως.

Σημείωσις: Η ταυτότης της θανούσης εξηκριβώθη υπό της Σημάνσεως, ένθα ήτο σεσημασμένη ως κομμουνίστρια υπ' αριθ. 59953. Το πτώμα ανήκε εις την Αποστόλου Ηλέκτραν του Νικολάου»

Δείτε
Ηλέκτρα Αποστόλου \ Ριζοσπάστης
Με το παράδειγμα ζωής της ανοίγει και σήμερα δρόμους
Μια ηρωίδα του λαού μας
«Στ' όνομά σου ορκιζόμαστε, Ηλέκτρα Αποστόλου, οι γυναίκες στον αγώνα με το ΚΚΕ»
H ζωή της Ηλέκτρας –αναλυτικό χρονολόγιο

• Μ. Αξιώτη: «Η Ελληνίδα», περιοδικό «Ελληνική Αριστερά», τεύχος 25 - 26 Αύγουστος - Σεπτέμβριος 1966, σελ. 120

• Ν. Κιτόπουλου: «Ηλέκτρα Αποστόλου», περιοδικό «Νέος Κόσμος», τεύχος 8/1965, σελ. 55
• Β. Μπαρτζιώτας: «Εξήντα χρόνια Κομμουνιστής», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 131
• «Ηρωες και Μάρτυρες», εκδοτικό «ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ», 1954, σελ. 21.
• Κ. Μπίρκα: «Ηλέκτρα Αποστόλου - η αθάνατη ηρωίδα του έθνους», Αθήνα 1978, σελ. 21
• Α. Παρτσαλίδου: «Ηλέκτρα», περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» τεύχος 8/1949, επανέκδοση «Ριζοσπάστης» 1996, τόμος Β`, σελ. 551 - 552
• «Ριζοσπάστης» 10/11/1944
• Β. Μπαρτζιώτα: «Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 255
• ΚΟΜΕΠ, τεύχος 30, Σεπτέμβρης 1944, στον τόμο «Κομμουνιστική Επιθεώρηση της εποχής της φασιστικής κατοχής 1941 - 1944», Αθήνα Οκτώβρης 1946, σελ. 690
• Α. Παρτσαλίδου: «Ηλέκτρα», περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» τεύχος 8/1949, επανέκδοση «Ριζοσπάστης» 1996, τόμος Β`, σελ. 550.
__________

Τη δράση και το φρικτό τέλος της Ηλέκτρας Αποστόλου περιγράφει η Μέλπω Αξιώτη σε κείμενό της στο περιοδικό «Ελληνική Αριστερά, Μηνιαία Πολιτική Επιθεώρηση» (8–9/1965), τα σχετικά αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύουμε. Επίσης, αναδημοσιεύμου τη σχετική αναφορά της Αλέκας Παπαρήγα για τη στάση της Ηλέκτρας Αποστόλου στα βασανιστήρια, όπως τη διηγήθηκε ΕΑΜίτης αστυφύλακας που ήταν παρών.
 

Η αφήγηση της Μέλπως Αξιώτη

«Στα 1925, τότε που το ΚΚΕ έμπαινε μέσα σο στίβο της εθνικής ζωής κι άρχιζε τη μεγάλη πορεία του, μια μέρα σ’ έναν κεντρικό δρόμο της Αθήνας στεκόταν ένα κοριτσάκι με δυο μαύρες κοτσιδούλες κι ένα κολαριστό άσπρο φουστανάκι κι έριχνε κρυφέας ματιές τριγύρω. ‘’Βρε τι κάνεις εδώ;’’ Της λέει κάποιος γνωστός που περνά και που ήξερε καλά την οικογένεια. ‘’Σουτ, ου γνέφει η μικρή, μην πεις τίποτα στο σπίτι. Μοιράζω προκηρύξεις’’. Που χώριζαν την κοινωνία στα δύο

Από τότε αρχίζει η πολιτική δράση της Ηλέκτρας Αποστόλου. Ήταν τότε 13 χρονών. Καταγόταν από αστική οικογένεια. Μα από μικρό παιδί είχε προσέξει τη φτώχεια και την αδικία που υπάρχει στον κόσμο και το μυαλό της άρχισε να ψάχνει για να καταλάβει τι αιτίες που χώριζαν την κοινωνία στα δύο και τον τρόπο για να λείψουν αυτές οι αδικίες.

Εκείνον τον καιρό πήγαινε στη Γερμανική Σχολή της Αθήνας και εκεί πρωτοργανώνει εράνους για τους πολιτικούς εξορίστους που βρίσκονται στα ξερονήσια. Τον ίδιο χρόνο γίνεται μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας και αργότερα στέλεχός της. Ήταν η πιο μικρή στα χρόνια Ελληνίδα αγωνίστρια.

Στα 1931 μπαίνει στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Από τότε η δράση της πλαταίνει, περιοδεύει σ’ επαρχιακά κέντρα, ξεσηκώνει τις γυναίκες, οργανώνει γυναικείες συγκεντρώσεις ενάντια στο φασισμό που σηκώνει παντού κεφάλι. Παίρνει μέρος σε διεθνή συνέδρια και στην οργάνωση του αντιφασιστικού συνεδρίου το 1936 στην Αθήνα. Σ’ όλες αυτές τις εκδηλώσεις κάνουν μεγάλη εντύπωση οι λόγοι της, οι επεμβάσεις, το τόσο ώριμο ήδη πολιτικό της κριτήριο.

Με τη δικτατορία του Μεταξά κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ. Εκεί περνά το μεγάλο εκείνο σκολειό που είναι η φυλακή για τους συνειδητούς πολιτικούς κρατούμενους, αλλά ταυτόχρονα βάζει εκεί μέσα και τη δική της προσωπική σφραγίδα. Οργανώνει όλες τις γυναίκες, τις διαπαιδαγωγεί, τις ανεβάζει πολιτικά, με το λόγο και το παράδειγμά της, μαθαίνει γράμματα στις αναλφάβητες, τους κάνει μαθήματα μουσικής, τους διαβάζει από τα γερμανικά ποιήματα του Γκαίτε, βγάζει μέσα στη φυλακή την εφημερίδα ‘’Κοκκινοπίπερο’’. Μες στο κελί της υπάρχει πάντα ένα μπουκετάκι λουλούδια σ΄ένα ντενεκεδάκι της κονσέρβας.

Αποφυλακίζεται στα 1938 και δουλεύει ένα χρόνο στη Θεσσαλονίκη. Ξαναπιάνεται ετοιμόγεννη, γεννά κρατούμενη σ’ ένα νοσοκομείο, και 7 ημερών λεχώνα στέλνεται με το μωρό της εξορία στην Ανάφη. Η καρδιά της περνά τότε όλα τα μαρτύρια που περνούν οι μανάδες: πώς να θρέψουν τα βρέφη, όταν συχνά αναγκάζονται να τα ταΐζουν τσουκνίδες, πώς να τα σώσουν απ’ το θάνατο όταν δεν έχουν το παραμικρό φάρμακο.

Μα κι η ίδια είναι άρρωστη, έχει έλκος στο στομάχι. Μ’ αυτήν την αφορμή κάνει αίτηση και καταφέρνει να τη στείλουν για εγχείρηση στην Αθήνα. Από κει έχε συνεννοηθεί πώς θα προσπαθήσει να δραπετεύσει. Την πάνε συνοδεία μαζί με το παιδί της στο τμήμα μεταγωγών Αθήνας, δίνει αμέσως το παιδί της σε φίλους για να μπορέσει να κινηθεί πιο εύκολα κι ετοιμάζεται. Μεταμφιέζεται σε καθαρίστρια κι από τη δεύτερη κιόλας μέρα που της ανοίγουν μια στιγμή το κελί κατά το βράδυ για να πάρει αέρα, ξεγελά το σκοπό, τον καληνυχτίζει με μεγάλη ψυχραιμία, και βγαίνει. Είναι Σεπτέμβρης του 1942. Η Ελλάδα βρίσκεται κάτω απ’ τη μπότα του ξένου κατακτητή, το Κομμουνιστικό Κόμμα σε βαθιά παρανομία, ο ελληνικός λαός οργανώνει την αντίστασή του. Η Ηλέκτρα βγαίνει και αρχίζει να παλεύει για το Κόμμα της δηλαδή για την Ελλάδα (…) η Ηλέκτρα αρχίζει το υστερνό κεφάλαιο του βιβλίου της ζωής της, που θα κλείσει σε λίγο με το μεγαλείο του θανάτου της.

(…)
Κι η σκλαβωμένη Αθήνα, τα’ απόμερα σοκάκια της και οι συνοικισμοί της, είχανε μάθε να περνά εκείνη η ψηλή κοπέλα που είχε κάτι λυγερά πόδια σαν τις καρυάτιδες και στο πρόσωπο ριχτό ένα αραχνένιο μαντίλι, τάχατες για τον ήλιο, ήταν για να ξεγελάσει το μόνο εχθρό που είχε η Ηλέκτρα, το χαφιέ.
Η Ηλέκτρα βάδιζε και πήγαινε απ΄ τα Πατήσια στην Καλλιθέα, απ’ του Ψυρρή στην Καισαριανή, πεζή ώρες ατελείωτες γιατί ήτανε παράνομη, σφίγγοντας το στομάχι της που της πονούσε πάντα. «Και δεν μπορώ να καθίσω μήτε σ΄ ένα παγκάκι» μας έλεγε.

Το 1944 η Ηλέκτρα ήταν μέλος του Γραφείου της Κομματικής Οργάνωσης της Αθήνας, υπεύθυνη για τη διαφώτιση. Πάνω σ’ αυτό το τιμημένο ταμπούρι τη δολοφονήσανε. Ήταν 32 χρονών.

(…)
Είχε βγει έξω εκείνη την ημέρα πρωί πρωί όπως έβγαινε πάντα. Στη διασταύρωση των οδών Γ’ Σεπτεμβρίου και Αγίου Μελετίου τη συνάντησε ένας χαφιές που ήταν παλιά βασανιστής της. Τη γνώρισε. Εκείνη ήταν ολομόναχη, βαστούσε ένα άδειο μπουκάλι και γύρεψε να παλέψει μ’ εκείνο ενάντια στο χαφιέ. Περνούσαν δυο Γερμανοί στρατιώτες, ο χαφιές τους σταμάτησε για να του δώσουν βοήθεια, μα εκείνοι δε στάθηκαν. Ο χαφιές φώναξε ένα ταξί που περνούσε και την έβαλε μέσα. Είχε τύχει μια γνωστή κοπέλα να βγαίνει εκείνη την ώρα από το σπίτι της, παρακολούθησε όλη τη φοβερή σκηνή κι ετσι μάθαμε αμέσως τη σύλληψη της Ηλέκτρας.

Ο χαφιές την πήγε κατευθείαν λίγο πιο κάτω, στην οδό Ελπίδας όπου ήταν τότε ένα απ’ τα τρομερά κέντρα βασανιστηρίων της ασφάλειας. Βασανίστηκε προσωπικά απ’ τους τρεις πιο απάνθρωπους βασανιστές εκείνης της εποχής: τον Λάμπρου, τον καθρέφτη και τον Μόρφη» (…)

Ως το πρωί της άλλη μέρας την είχαν αποτελειώσει με βασανιστήρια. Και την πέταξαν στο δρόμο. Το αυτοκίνητο του Δήμου που μάζευε τότε τα πτώματα την πήγε στο νεκροτομείο.

Η επίσημη ιατροδικαστική έκθεση και η φωτογραφία του νεκρού κατακρεουργημένου σώματος που καταφέραμε τότε να πάρουμε στα χέρια μας, είναι ένα απίστευτο ανατριχιαστικό ντοκουμέντο που δημοσιεύτηκε ύστερα απ’ την απελευθέρωση. Η Ηλέκτρα κρεμάστηκε ανάποδα με χοντρά σύρματα που της αυλάκωσαν βαθιά το στήθος, όλο το κάτω μέρος του κορμιού κάηκε μ’ αναμμένα τσιγάρα καθώς επίσης κάηκαν και τα γεννητικά όργανα, οι κρόταφοι και το στομάχι χτυπήθηκαν με σιδερένια εργαλεία που προκάλεσαν αιμάτωμα και φέρανε το θάνατο. «Ο στόμαχος περιείχε άρτον και τομάταν’. Μ’ αυτή τη φράση τελειώνει η ιατροδικαστική έκθεση (…)».
____________________

Όταν αναφερόμαστε στην Ηλέκτρα είναι φυσικό να θυμόμαστε αυτό που πολλές φορές, κάθε χρόνο, ακούμε ή έχουμε διαβάσει: Τις απαντήσεις της, κατά τη διάρκεια της ανάκρισης και των βασανιστηρίων στο γραφείο — κάτεργο του Ελληνα Λάμπου, με τη στολή του υποστράτηγου της Χωροφυλακής, που περιστοιχιζόταν από τις τρεις αξιωματικούς της Γκεστάπο, και μια ομάδα από Έλληνες δήμιους με βούρδουλες και συρματόσχοινα.

Ερωτήσεις και απαντήσεις που είναι αυθεντικές, αληθινές, σύμφωνα με την αδιάψευστη μαρτυρία νεαρού αξιωματικού, γραφιά της Χωροφυλακής, που παρακολουθούσε την ανάκριση και ανήκε στο ΕΑΜ. Δεν μπορούσε όμως να βοηθήσει την Ηλέκτρα , γιατί ο ρόλος του ήταν να βλέπει και να μαρτυρά τι γίνεται μέσα σε αυτά τα άντρα.

Στο ερώτημα «Πώς σε λένε;», «Ελληνίδα» απαντάει η Ηλέκτρα . «Πού κατοικείς;», «Στην Ελλάδα», απαντάει τολμηρά. «Ποιοι είναι οι συνεργάτες σας;», «Οι Έλληνες», απαντάει. «Από ποιον έπαιρνες οδηγίες;», «Από την πατρίδα»!, απαντάει πάλι.

Οι απαντήσεις της δείχνουν ότι ο φόβος μπροστά στο θάνατο ήταν πολύ αδύναμος έως και ανύπαρκτος, σε σύγκριση με τον υπαρκτό, πραγματικό φόβο της υποχώρησης, της εγκατάλειψης του αγώνα.

Το πιο σπουδαίο όμως και θαυμαστό έρχεται μερικές ώρες μετά τη σύλληψή της, όταν οι βασανιστές της την αφήνουν μισοπεθαμένη στο δωμάτιο του βασανιστηρίου, χωρίς φρουρό να την φυλάει, αφού την έχουν ξεγραμμένη: Η Ηλέκτρα δρασκέλισε το παράθυρο και πήδησε στο διπλανό σπίτι. Αποδείχτηκε για μια ακόμα φορά άτυχη, καθώς η Ελληνίδα ιδιοκτήτρια του σπιτιού ήταν συνεργάτης της Γκεστάπο, ειδοποίησε και έτσι συλλαμβάνεται. Δεν είναι συνηθισμένος ηρωισμός, δεν πρόκειται απλά για μια στάση ανυποχώρητη. Είναι κάτι παραπάνω, είναι η επιλογή «δεν παραδίνομαι».