Μίλησε, κλαις;
Όχι δε λες.
Μήπως πεινάς;
Και τι να φας!
«Ο ηθοποιός», Μάνος Χατζιδάκις

Η γυναικεία υπόσταση στο βούρκο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης

Η αποκάλυψη από την Σοφία Μπεκατώρου της σεξουαλικής κακοποίησής της προκάλεσε ένα ντόμινο καταγγελιών στο χώρο του θεάτρου, που ανεξάρτητα από τον όποιο προβληματισμό για το βαθμό στοιχειοθέτησής τους ή τον τρόπο και το χρόνο δημοσιοποίησής τους, μπορούν να λειτουργήσουν θετικά. Μπορούν δηλαδή να συμβάλουν στο να καταπολεμηθούν συντηρητικά, πουριτανικά, ρατσιστικά αντανακλαστικά, που ενοχοποιούν τη γυναίκα για τη σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική κακοποίησή της, στο να περιοριστεί ίσως σε κάποιο βαθμό η αναπαραγωγή τέτοιων αντιδραστικών και επικίνδυνων φαινομένων.
Θα είναι μάλιστα ευχής έργο να βοηθήσουν το πλήθος των εργαζομένων στο θέατρο, και σε κάθε κλάδο και εργασιακό χώρο, όλους αυτούς που δεν έχουν την ευκολία και τα προνόμια των διασημοτήτων του θεάματος, να βρουν τη δύναμη και την τόλμη για να προσπεράσουν τους εκβιασμούς και τον εκφοβισμό της εργοδοσίας και να αντιπαλέψουν αγωνιστικά και συλλογικά, μέσα από τους μαζικούς φορείς τους, κάθε μορφή βίας και καταναγκασμού, που γεννά αναπόφευκτα η εκμεταλλευτική κοινωνία.

Γιατί, χωρίς αμφιβολία, το έδαφος για την ανάπτυξη και την ανοχή φαινομένων κακοποιητικής συμπεριφοράς το λιπαίνει ο φόβος μπροστά στην ανεργία, στην εργασιακή και οικονομική ανασφάλεια, στον κίνδυνο για αποκλεισμό από την εργασία, στην ανέχεια, στην πείνα, ο οποίος ενισχύεται από την απουσία εργασιακών δικαιωμάτων, μετατρέποντας τους εργαζόμενους σε εύκολα θύματα.
Για μια κατηγορία εργαζομένων βέβαια η πηγή παρόμοιων προβλημάτων βρίσκεται στο κυνήγι της καριέρας, της κοινωνικής ανέλιξης, στον αριβισμό και στον μεταξύ τους ανταγωνισμό, σε μια κοινωνία που τον καλλιεργεί και τον αποθεώνει, γιατί ο ανταγωνισμός αποτελεί την πεμπτουσία της.

Ποιος είναι ο «βούρκος»;
Η ρευστότητα στην έννοια της κακοποίησης

Διευρύνοντας τον προβληματισμό για τα γεγονότα των ημερών στο χώρο του θεάτρου, δεν μπορεί κανείς να μη σταθεί στην εύλογη ανησυχία που προκαλείται, μήπως όλη αυτή η καταγγελτική καταιγίδα οδηγήσει σε νέα δεινά.
Μήπως δηλαδή νομιμοποιήσει τη δίκη προθέσεων και ενεργοποιήσει καταστάσεις όπου η αυστηρότητα και η απαιτητικότητα στην εργασία θα μπορεί να εκληφθούν και να καταγγελθούν ως κακοποιητικές. Σε τελευταία ανάλυση, ποια είναι τα όρια στην έννοια της κακοποίησης;

Το θέατρο για παράδειγμα είναι ένας χώρος όπου – όπως τούτες τις μέρες έγινε ευρύτερα γνωστό από τις δηλώσεις καταξιωμένων ανθρώπων του – ο έντονα επικριτικός λόγος, το βλοσυρό και με νόημα βλέμμα, ο εξαναγκασμός σε σκληρή λεκτική και σωματική άσκηση αποτελούν καθιερωμένα μέσα διαπαιδαγώγησης και αποδεκτή γενικά προϋπόθεση για την απελευθέρωση των σωματικών, ψυχικών και διανοητικών δυνατοτήτων του ηθοποιού.
Μπορούν αυτές οι μέθοδοι διδασκαλίας να θεωρηθούν καταχρηστικές;
Και ακόμα, επιτρέπεται να ταυτίζονται με τη σεξουαλική παρενόχληση και βία προς γυναίκες και άντρες οι καταστάσεις που ανακύπτουν μέσα στην ένταση μιας ιδιαίτερα απαιτητικής και σκληρής δουλειάς, όπως του ηθοποιού;
Είναι το ίδιο η ασέλγεια κατά του κοινωνικά και οικονομικά αδύναμου εργαζόμενου με το θυμό, τις λογομαχίες ή την απότομη, τη σκαιή αν θέλετε συμπεριφορά, που μπορεί να οφείλεται και σε ιδιορρυθμίες χαρακτήρων αναμενόμενες σε ανθρώπους της τέχνης, που μαζί με το ταλέντο και τις ικανότητές τους φέρουν μια ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση;

Το πρώτο ερώτημα χρειάζεται συζήτηση.
Για τα επόμενα όμως η απάντηση είναι κατηγορηματική.

Η εξομοίωση της δυστροπίας και της ανάρμοστης συμπεριφοράς με τη σεξουαλική παρενόχληση, το βιασμό, την παιδοφιλία, είναι απαράδεκτη.
Αντικειμενικά οδηγεί στο να συγκαλυφθούν βαριά, κολάσιμα αδικήματα, μαζί και η κοινωνική – ταξική πηγή τους.
Μια συγκάλυψη που ήδη συντελείται, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές.

Ανεξάρτητα πάντως από την κατεύθυνση που δίνεται στην όλη υπόθεση, φαίνεται πως για τις νεότερες γενιές των ηθοποιών, όχι μόνο η σεξουαλική βία και παρενόχληση, αλλά και οι παιδαγωγικές μέθοδοι που εφαρμόστηκαν στις προηγούμενες γενιές είναι καταδικαστέες.
Και είναι γεγονός ότι τα όρια στην έννοια της κακοποίησης μεταβάλλονται στο χρόνο, ακολουθώντας την ανάπτυξη της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Με λίγα λόγια, οι καιροί αλλάζουν και όπως η παλιά παιδαγωγική της βέργας στο σχολείο δικαιολογημένα θεωρείται στις μέρες μας αποτροπιαστική, κάτι παρόμοιο ισχύει και για την τραχιά παιδαγωγική του θεάτρου. Άλλωστε η νέα γενιά των ηθοποιών, διαθέτοντας ένα καλύτερο μορφωτικό επίπεδο και την αυτοπεποίθηση που του αναλογεί, δύσκολα μπορεί να ανεχτεί αυταρχικές, εξουσιαστικές συμπεριφορές.

Η ιμπεριαλιστική εκστρατεία κατά της βίας!

Το αντιφατικό στοιχείο της υπόθεσης είναι ότι μια τόσο πλατιά μετατόπιση στην κοινωνική συνείδηση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αν δεν ξεκινούσε από το ίδιο το αστικό κράτος, αν δεν καλλιεργούνταν συστηματικά μέσα από το σχολείο, τα πανεπιστήμια και τους άλλους ιδεολογικούς μηχανισμούς, πάνω απ’ όλα αν δεν ήταν αναγκαία για την ανάπτυξη της καπιταλιστικής οικονομίας και τη συνολική αναπαραγωγή της καπιταλιστικής κοινωνίας. Γι’ αυτόν το λόγο, αυτοί που πρωτοστατούν και καθοδηγούν την αλλαγή στην κοινωνική συνείδηση, αυτοί που πρώτοι κόπτονται για «την ισότητα ανδρών και γυναικών, τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή στη διαφορετικότητα, τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, των μειονοτήτων κ.λπ.» είναι τα ισχυρά κέντρα του καπιταλισμού, όπως οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ενωση με τα κράτη – μέλη της, μαζί και την Ελλάδα!

Οι «πολέμιοι» δηλαδή της κοινωνικής αδικίας και «υπερασπιστές» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι οι ίδιοι που προωθούν νόμους για την ολοένα και πιο στυγνή εκμετάλλευση των εργαζομένων, καταργούν το 8ωρο και συντρίβουν κάθε δικαίωμα στην εργασία. Οι υποτιθέμενοι «εχθροί της βίας» κατά των γυναικών, των ατόμων με ιδιαιτερότητες, είναι αυτοί που χρησιμοποιούν την πιο άγρια βία και καταστολή για να θωρακίσουν την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρηματικών ομίλων, που φέρνουν τα ΜΑΤ στο πανεπιστήμιο, στέλνουν στρατό χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Ελλάδα και έχουν μετατρέψει τη χώρα σε πολεμικό ορμητήριο ενάντια στους λαούς της περιοχής.

Η εξήγηση αυτής της φαινομενικής αντίφασης έχει δύο πλευρές. Η πρώτη είναι ιδεολογική. Η μετατόπιση της προσοχής από την ταξική αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας, αξιοποιώντας π.χ. άλλου είδους, υπαρκτές αντιθέσεις (φύλου, χρώματος, σεξουαλικού προσανατολισμού, φυλής, εθνικότητας κ.λπ.), αποτελεί έναν πρόσφορο τρόπο για να απομακρύνεται ο όποιος προβληματισμός από την κατανόηση των κοινών ταξικών συμφερόντων όλων των μισθωτών ανεξαρτήτως φύλου, έθνους ή σεξουαλικού προσανατολισμού, ενώ ταυτόχρονα προωθεί τη διαμόρφωση «ταυτότητας» αποκλειστικά και μόνο με βάση επιμέρους αλλά κοινά χαρακτηριστικά. Είναι μια τακτική που διασφαλίζει την «κοινωνική συνοχή», την ταξική συμφιλίωση.

Η δεύτερη πλευρά είναι η οικονομική. Η ενσωμάτωση της αποκαλούμενης «διαφορετικότητας» στην οικονομική δραστηριότητα «φέρνει κέρδος», «δημιουργεί μακροπρόθεσμα προστιθέμενη αξία», «αποτελεί αναπτυξιακό εργαλείο», όπως δηλώνεται από τα αστικά οικονομικά επιτελεία. Οι όμιλοι – αλλά και κάθε οργανισμός, όπως και οι κυβερνήσεις – διαφημίζοντας τον πλουραλισμό τους εμφανίζουν ένα «πολιτισμένο», «δημοκρατικό» και γι’ αυτό ελκυστικό προφίλ, διευρύνουν την πελατεία ή την απήχησή τους σε νέες ομάδες του πληθυσμού, ενώ η ποικιλομορφία στα κέντρα διοίκησης συμβάλλει στην εισαγωγή νέου πνεύματος και καινοτόμων ιδεών για την ανάπτυξη της αποδοτικότητας και της κερδοφορίας τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στη χώρα μας εξελέγη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας και στην κυβέρνηση συμμετέχουν άτομα με ανοιχτά δηλωμένο τον διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Μάλιστα η σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στους χώρους εργασίας, που η κυβέρνηση προωθεί στη Βουλή, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η βία και η παρενόχληση είναι ασυμβίβαστη με την προώθηση των βιώσιμων επιχειρήσεων και επηρεάζει αρνητικά την οργάνωση της εργασίας, τις εργασιακές σχέσεις, την αφοσίωση των εργαζομένων, τη φήμη των επιχειρήσεων και την παραγωγικότητα».

Αυτό που τους ενδιαφέρει δηλαδή είναι να χρησιμοποιήσουν τις γυναίκες και τα ευάλωτα κοινωνικά άτομα ως βιτρίνα του συστήματος και μία ακόμα προϋπόθεση για τη μεγιστοποίηση της κερδοφορίας, και όχι η αναγκαία υπεράσπισή τους από κάθε μορφή κοινωνικής αποξένωσης, βίας, ρατσισμού.

Για να καθαρίσει η ατμόσφαιρα

Το μόνο βέβαιο είναι ότι όσα μέτρα κι αν ληφθούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως ο κώδικας δεοντολογίας που η κυβέρνηση εισηγείται για τα θέατρα, δεν θα το εξαλείψουν.
Το πιθανότερο μάλιστα είναι ότι θα αξιοποιηθούν ως ένα ακόμα εργαλείο χειραγώγησης και ελέγχου των εργαζομένων.
Με ή χωρίς κώδικα δεοντολογίας, το σύστημα θέτει ορισμένα άτομα στο απυρόβλητο, έχει τους τρόπους να προστατεύει όσους του είναι χρήσιμοι, ακόμα κι αν διαπράττουν εγκλήματα. Το έχουμε ζήσει σε πολλές περιπτώσεις.
Πρόκειται μάλιστα για υπέρτατη υποκρισία να εισάγονται στα θέατρα κώδικες προστασίας των εργαζομένων από τη βία, και την ίδια στιγμή η αστυνομία και οι δυνάμεις της κρατικής καταστολής να οργιάζουν σε βιαιοπραγίες.
Άλλωστε στις ΗΠΑ, όπου εφαρμόζονται εδώ και χρόνια κώδικες και συστήματα εξάλειψης της βίας, οι κακοποιητικές συμπεριφορές πολλαπλασιάζονται αντί να μειώνονται.

Βούρκος με άλλα λόγια δεν είναι το θέατρο. Πίσω από τις φωταψίες και τα υποβλητικά σκηνικά του κρύβεται η κοπιαστική δουλειά των ηθοποιών – όποτε και αν υπάρχει – που τους υποχρεώνει να βρίσκονται στη σκηνή χωρίς να λογαριάζει αν πονούν, αν υποφέρουν, αν είναι άρρωστοι, αν χρειάζονται ανάπαυση, και που το μεγαλύτερο μέρος της είναι για τους περισσότερους απ’ αυτούς απλήρωτο.
«Ηθοποιός, ό,τι κι αν πεις, είναι καημός πολύ πικρός», όπως το τραγουδούσε ο Χορν, και γι’ αυτό δίκαια οι ηθοποιοί και γενικότερα οι καλλιτέχνες και οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό κέρδισαν με τους αγώνες τους το προηγούμενο διάστημα τη συμπάθεια και τη συμπαράσταση του λαϊκού κόσμου, για το συντριπτικό πλήγμα που δέχονται αυτήν την περίοδο. Και δίκαια θα πρέπει να συνεχίσουν να την έχουν.

Γιατί ο πραγματικός βούρκος είναι το καπιταλιστικό σύστημα, που απλώνει με ολοένα μεγαλύτερους κύκλους τα μολυσμένα νερά του σε όλους τους τομείς, σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Ας μη γελιόμαστε λοιπόν. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί με το να πάψει κανείς να πατάει το πόδι του στο θέατρο, ούτε πολύ περισσότερο με το φόβο των κωδίκων, των διεθνών συμβάσεων και των κανονισμών. Το κακό θα εκλείψει όταν θα στερέψει η πηγή του, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Αυτό που μπορεί να ξεκινήσει άμεσα είναι να ενεργοποιηθούν τα σωματεία των εργαζομένων για να καταπολεμήσουν με τις εσωτερικές συλλογικές διαδικασίες τους το πρόβλημα, προλαβαίνοντας με έγκαιρη συναδελφική κριτική και υποδείξεις την επανάληψη ή τη διόγκωσή του.
Οι ποινές και η δημόσια καταγγελία είναι η ύστατη ενέργεια.
Στο κάτω – κάτω, για ποινικά κολάσιμα αδικήματα υπάρχουν τα δικαστήρια. Καθήκον δηλαδή των συλλογικών φορέων δεν είναι να καλλιεργούν το φόβο των ανθρώπων για τις συνέπειες των πράξεών τους, αλλά τη συνείδηση της ανθρωπιάς τους. Κι αυτό στη βαθύτερη ουσία του σημαίνει τη συνείδηση ότι μπορούν, έχουν τη συλλογική δύναμη να πετάξουν τα βρωμόνερα της εκμετάλλευσης και να απαλλάξουν οριστικά τη ζωή από τη δυσωδία».

Σχόλιο του ΚΚΕ για τη υπόθεση Λιγνάδη κλπ. καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση

«Το “σπάσιμο της σιωπής” είναι σε ατομικό επίπεδο η γενναία και αναγκαία πράξη για την τιμωρία των ενόχων.
Το επόμενο βήμα είναι η αποκάλυψη και η αναμέτρηση με όλους εκείνους τους κοινωνικούς καταναγκασμούς, που διευκολύνουν τους δράστες και επιβάλουν τη σιωπή. Αλλά και με όσους συντηρούν ή ενισχύουν αυτούς τους πολύμορφους καταναγκασμούς. Αυτή η ασπίδα προστασίας χτίζεται συλλογικά και αυτό είναι που πρέπει να γίνει τώρα».
Το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ

Η πολύμορφη βία κατά των γυναικών στη «βαριά βιομηχανία» του Τουρισμού

Με αφορμή τη δημοσιοποίηση των δεκάδων καταγγελιών για σεξουαλική βία και παρενόχληση από πληθώρα γυναικών, επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση το ζήτημα της βίας κατά των γυναικών. Η ξεκάθαρη καταδίκη τέτοιων περιστατικών είναι αυτονόητη, χωρίς «ναι μεν, αλλά». Πόσα ερωτήματα γεννιούνται με βάση αυτά που έρχονται στην επιφάνεια; Ποιοι παράγοντες ευθύνονται; Η κατάσταση που αντιμετωπίζουν χιλιάδες εργαζόμενες στον κλάδο του Τουρισμού και του Επισιτισμού αποκαλύπτει τις πραγματικές οικονομικές και κοινωνικές αιτίες της πολύμορφης βίας σε βάρος των γυναικών.

Στη «βαριά βιομηχανία» του Τουρισμού ξεπροβάλλουν ακόμα πιο αποκρουστικά τα αντιδραστικά δόντια της σύγχρονης εκμεταλλευτικής κοινωνίας, ο οικονομικός και κοινωνικός καταναγκασμός. Σε πρόσφατη έρευνα αναδείχτηκε ότι το 85% των εργαζόμενων γυναικών στον Επισιτισμό - Τουρισμό έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, ενώ το 77% δήλωσε ότι είναι «συχνό» ή «πολύ συχνό» φαινόμενο.

Από τις δεκάδες καταγγελίες που έχουν γίνει στο Συνδικάτο Επισιτισμού - Τουρισμού Ν. Αττικής και σε επιχειρησιακά Σωματεία του κλάδου, οι εργαζόμενες έρχονται αντιμέτωπες με τη σεξουαλική βία κατά κύριο λόγο από τους εργοδότες ή από τους προϊστάμενους. Αυτή η ωμή και χυδαία μορφή της βίας κατά των γυναικών συχνά συγκαλύπτεται κάτω από το πέπλο της «οικειότητας», της «παρεξήγησης», όπως επικαλέστηκε προϊστάμενος σε κουζίνα πεντάστερου ξενοδοχείου, ο οποίος καταγγέλθηκε για ανάρμοστες χειρονομίες απέναντι σε εργαζόμενες.

Η ξενοδοχοϋπάλληλος, η σερβιτόρα, είναι εκτεθειμένη στην εργοδοτική τρομοκρατία, στους εκβιασμούς των ξενοδοχειακών ομίλων και των πολυτελών εστιατορίων, που με κριτήριο τα κέρδη τους παρεμβαίνουν χυδαία ακόμα και στο ντύσιμο των εργαζόμενων γυναικών για την... προσέλκυση πελατείας. Τέτοια περιστατικά δεν αναπτύσσονται σε «κοινωνικό κενό», αλλά στο έδαφος της εμπορευματοποίησης της σεξουαλικότητας, που η σήψη του αγκαλιάζει και το λεγόμενο «τουριστικό προϊόν».

Τα παραπάνω περιστατικά αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου της εργοδοτικής βίας που δέχεται η εργαζόμενη, αλλά και ο εργαζόμενος. Η λεκτική βία, το βρίσιμο και ο εξευτελισμός αποτελούν «κανονικότητα» για όσες και όσους εργάζονται στον κλάδο, με τον εκάστοτε εργοδότη και εργοδότρια, διευθυντή και διευθύντρια, προϊστάμενο και προϊσταμένη να ασκεί πίεση για να γίνουν οι εργαζόμενοι «πιο παραγωγικοί», να τους «κοπεί ο αέρας».

Συχνές είναι οι καταγγελίες εργαζόμενων γυναικών, αλλά και ανδρών, για άσκηση σωματικής βίας, κοινώς ξυλοδαρμό, απευθείας από εργοδότες, από προϊστάμενους, αλλά και προϊστάμενες, ακόμη και από «πληρωμένους» μπράβους, επειδή... τόλμησαν να ζητήσουν τον μισθό τους, τα επιδόματά τους ή να μη δουλεύουν εξαντλητικά, ακόμα και 12ωρα.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ότι οι συνέπειες της πολύμορφης βίας κατά των γυναικών είναι πιο βαριές για την εργαζόμενη, η οποία βιώνει την ανασφάλεια της «ευέλικτης» εργασίας, του πετσοκομμένου εισοδήματος, των υποβαθμισμένων και εμπορευματοποιημένων υπηρεσιών Υγείας - Πρόνοιας. Οι εργαζόμενες στον κλάδο του Επισιτισμού - Τουρισμού έρχονται αντιμέτωπες με τον εκβιασμό να υπογράψουν δήλωση ότι δεν θα μείνουν έγκυες, ως προϋπόθεση για να προσληφθούν στο ξενοδοχείο ή στο εστιατόριο. Απειλούνται ακόμα και με απόλυση αν ζητήσουν άδεια για να πάρουν το παιδί από το σχολείο, από τον παιδικό σταθμό. Πρόκειται για εκβιασμούς που «εκτοξεύουν» ακόμη και γυναίκες διευθυντικά στελέχη, προϊστάμενες.

Οι γυναίκες στον κλάδο βιώνουν τη βία της υπερεντατικοποίησης και των ακανόνιστων ωραρίων εργασίας, ενώ ο εργοδοτικός εκβιασμός φτάνει σε δηλώσεις όπως «δεν θα φύγεις αν δεν τελειώσεις τη δουλειά», «δεν θα κάνεις διάλειμμα», «θα έρθεις όποτε και για όσο χρειαστεί για δουλειά». Σε αυτό το πλαίσιο, χιλιάδες καμαριέρες, σερβιτόρες και άλλες εργαζόμενες εξαναγκάζονται να παίρνουν τόνους αναλγητικά για να αντέξουν τους σωματικούς πόνους κατά τη διάρκεια της εντατικής δουλειάς.

Το έδαφος που «θρέφει» τον φόβο

Στο ερώτημα γιατί όλα αυτά δεν βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας, δεν καταγγέλλονται, η απάντηση βρίσκεται στη σκληρή πραγματικότητα που βιώνει η γυναίκα στο χώρο δουλειάς.

Είναι ο φόβος της σύγκρουσης με τον εργοδότη ή τον προϊστάμενο, της απόλυσης και της ανεργίας, ακόμα του κοινωνικού στιγματισμού. Σ' αυτές τις συνθήκες, η εργαζόμενη υποχρεώνεται να μένει σιωπηλή. Αρα, δεν είναι ατομικό της ζήτημα να «σπάσει τη σιωπή» της, όπως προβάλλεται από τη σημερινή κυβέρνηση και τα άλλα αστικά κόμματα, όπως και από τον ηλεκτρονικό και έντυπο Τύπο, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Το θάρρος, η τόλμη, η χειραφέτηση και η αντοχή απέναντι στις πιέσεις μπορούν να αναπτυχθούν στο έδαφος της συλλογικότητας, της συναδελφικότητας, της αλληλεγγύης, που είναι το πραγματικό «δίχτυ ασφαλείας» στους χώρους δουλειάς.

Οι δεκάδες καταγγελίες που γίνονται στα εργατικά σωματεία του κλάδου Τουρισμού - Επισιτισμού, επιβεβαιώνουν ότι η δημοσιοποίηση, η καταγγελία δεν είναι αρκετή για να αντιμετωπιστούν τέτοια φαινόμενα.

Γιατί μια εργαζόμενη έχει να αντιμετωπίσει πολλούς σκοπέλους μέχρι την τελεσίδικη καταδίκη του δράστη: Από την αστυνομική αυθαιρεσία μέχρι τις μακροχρόνιες νομικές διαδικασίες, που τις αποθαρρύνουν να καταγγείλουν σε νομικό επίπεδο το περιστατικό. Κυρίως, μαζί με την ατομική ευθύνη των δραστών τέτοιων εγκληματικών πράξεων, που πρέπει να αποδοθεί από τη Δικαιοσύνη, χρειάζεται να βγουν στο «φως» οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που διευκολύνουν τη δράση τους.

Οσο κυριαρχούν ο ανταγωνισμός, η αποθέωση της ατομικότητας σε βάρος της συλλογικότητας, ο οικονομικός και κοινωνικός καταναγκασμός, κάθε γυναίκα, εργαζόμενη είναι ευάλωτη σε κάθε είδους κίνδυνο.

Δηλαδή, η ολόπλευρη στήριξη της γυναίκας για να σταθεί στα πόδια της, οικονομικά και κοινωνικά ανεξάρτητη, ώστε να αποκρούσει, να αντισταθεί και να καταγγείλει τέτοια περιστατικά πολύμορφης βίας στο χώρο δουλειάς, σκοντάφτει στις πολιτικές διαχρονικά των κυβερνήσεων και της ΕΕ.

Σήμερα, πάνω στο «πλούσιο» αντεργατικό νομοθετικό έργο όλων των μέχρι τώρα κυβερνήσεων (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ/ ΚΙΝΑΛ), που βάθυναν την εκμετάλλευση και καταπίεση, γενίκευσαν την ανασφάλεια των εργαζόμενων γυναικών και το σμπαράλιασμα της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, έρχονται να προστεθούν και νέα αντεργατικά μέτρα, που συνοδεύονται με την ένταση της καταστολής και το παραπέρα χτύπημα της συνδικαλιστικής οργάνωσης και δράσης.

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση της ΝΔ ετοιμάζεται να φέρει προς κύρωση στη Βουλή τη Διεθνή Σύμβαση κατά της βίας και της παρενόχλησης (αρ. 190) της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «η βία και η παρενόχληση είναι ασυμβίβαστα με την προώθηση βιώσιμων επιχειρήσεων και επηρεάζουν αρνητικά την οργάνωση της εργασίας, τις εργασιακές σχέσεις, την αφοσίωση των εργαζομένων, τη φήμη των επιχειρήσεων και την παραγωγικότητα». Βέβαια, δεν πρόκειται για «πρωτοτυπία» της σημερινής κυβέρνησης. Στο ίδιο «μήκος κύματος» ήταν και ο περιβόητος νόμος της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ για την «ισότητα των φύλων», που χαρίζει «βραβεία ισότητας» σε επιχειρηματικούς κολοσσούς.

Η αλήθεια είναι ότι τα κυβερνητικά μέτρα για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών υπολογίζουν, ανάμεσα στα άλλα, το «κόστος» που έχουν τέτοιες κραυγαλέες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών για το καπιταλιστικό κράτος και τους επιχειρηματικούς ομίλους. Με βάση και τις κατευθύνσεις της ΕΕ, «κοστολογούν» τις συνέπειες που έχει η κακοποίηση μιας γυναίκας στη χαμηλότερη παραγωγικότητά της στην εργασία, το «κόστος» των υπηρεσιών συμβουλευτικής, ψυχολογικής, νομικής υποστήριξης που χρειάζεται.

Για να «σπάσει» ο φαύλος κύκλος της βίας κατά των γυναικών

Στο ερώτημα «πώς μπορεί να σπάσει» ο φαύλος κύκλος της βίας κατά των γυναικών, η απάντηση βρίσκεται στην ανατροπή των οικονομικών και κοινωνικών όρων που γεννούν και αναπαράγουν την ανισότιμη θέση της γυναίκας στην εργασία, στην οικογένεια, σε κάθε πλευρά της κοινωνικής της ζωής.

Γιατί η βία κάθε μορφής σε βάρος των γυναικών δεν αποτελεί μια παρέκκλιση κάποιων ατόμων ή αποτέλεσμα της «κρίσης των ανθρώπινων αξιών, της ηθικής». Πηγάζει από το «δίκαιο» που επιβάλλει ο καπιταλισμός, από τις αξίες που εκπορεύονται από την ίδια τη φύση του: Την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, το κυνήγι του καπιταλιστικού κέρδους, του ανελέητου ανταγωνισμού.

Η σιωπή των γυναικών για την πολύμορφη βία, ιδιαίτερα την εργοδοτική, κρατική, μπορεί να σπάσει στους χώρους δουλειάς, εκεί που χτίζεται πραγματικά ασπίδα προστασίας μέσα από τον συλλογικό αγώνα για να ξεριζωθεί το αγκάθι της εκμετάλλευσης και καταπίεσης, που ξεσκίζει τις σύγχρονες δυνατότητες να ζήσουμε όπως μας αξίζει τον 21ο αιώνα.

Ρεαλιστική απάντηση στα αδιέξοδα που συναντά η γυναίκα σε κάθε πλευρά της κοινωνικής της ζωής στον καπιταλισμό είναι η συμπόρευση με το ΚΚΕ στην πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας, που μπαίνουν οι βάσεις για την ισοτιμία της γυναίκας, την απελευθέρωσή της από κάθε κοινωνική καταπίεση.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στο νησί της επανάστασης

Η Κούβα τραβάει μπροστά χάρη στη κομβική θέση της γυναίκας στην κοινωνία

Η έγκριση του εθνικού προγράμματος Programa Nacional para el Adelanto de Mujeres (για την ανάδειξη του ρόλου της γυναίκας) αποτελεί δείγμα εμπιστοσύνης, σεβασμού και δέσμευσης της χώρας μας στην πραγματική ισότητα των φύλων, τονίστηκε από την Teresa Amarelle Boué, μέλος του ΠΓ του Κόμματος και Γενικής Γραμματέα της Ομοσπονδίας Γυναικών της Κούβας (Federación de Mujeres Cubanas – FMC) ~| Twitter – FaceBook |

Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης των κατευθυντήριων γραμμών του προγράμματος, τονίστηκε ότι, μολονότι αποτελεί συνέχεια μιας πολιτικής χωρίς αποκλεισμούς υπέρ των γυναικών, που μπήκε μπροστά από την επανάσταση από το 1959 σήμερα δείχνει τα αποτελέσματά της, με θηλυκό πρόσημο σε σχέση με τα καθήκοντα ανάπτυξης της χώρας.

«Για τους Κουβανούς, η επανάσταση, από μόνη της, είναι το κύριο πρόγραμμα ισότητας μας, διότι δημιούργησε τις πολιτικές που αποσκοπούν στην επίτευξη ενδυνάμωσης επί ίσοις όροις σε όλη την κοινωνία τόσο για τις γυναίκες όσο και τους άνδρες», συμπλήρωσε.
Και επίσης ότι
«Το Εθνικό Πρόγραμμα ανάδειξης του ρόλου των Γυναικών – περιλαμβάνει την ανάγκη ενσωμάτωσης σε ένα μοναδικό κείμενο δράσεων που αντιστοιχούν στις αρχές και τα δεδομένα του οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου, καθώς και των διεθνών δεσμεύσεων του νησιού της επανάστασης.
Ως γενική αρχή, στοχεύουμε στην προώθηση της παραπέρα αναβάθμισης του ρόλου της γυναίκας και των δικαιωμάτων ισότητας, ευκαιριών και δυνατοτήτων που εγκρίθηκαν στο Σύνταγμα μας, καθώς και η εμβάθυνση αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων των υπολειμμάτων διακρίσεων που εξακολουθούν να υφίστανται στην κοινωνία και εμποδίζουν το βέλτιστο που επιδιώκουμε σε όλους τους τομείς οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικογενειακό, προκειμένου να τα εξαλείψουμε.
Είναι οι ειδικοί άξονες του σχεδίου που στοχεύουν στη μεγαλύτερη συστηματικότητα σύμφωνα με τις συνδυασμένες δράσεις που προωθούν την ανάδειξη των γυναικών, χτυπώντας κάθε εμπόδιο που σχετίζεται με την απόλυτη ισότητα των φύλων
Εκπαίδευση, κατάρτιση και ενημερωτικές δράσεις από την παιδική ηλικία, μέσω της εισαγωγής των ζητημάτων φύλου σε σχέδια και προγράμματα σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης ενθαρρύνοντας τις οικογένειες, τις κοινότητες, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τις πολιτικές και φοιτητικές μαζικές οργανώσεις, να βάλουν στο επίκεντρο συζητήσεις και εκδηλώσεις του ρόλου των γυναικών, τόσο σε δημόσιο – κοινωνικό επίπεδο όσο και μέσα στο σπίτι.

Η ΓΓ της FMC υπογράμμισε ότι η διαμόρφωση του σχεδίου, για το οποίο έχει ήδη γίνει πολύπλευρη νομική προετοιμασία, είναι το αποτέλεσμα του έργου που εκτελείται από την οργάνωση σε μόνιμη σχέση και διάλογο με τις γυναίκες μέσα στην κοινωνία.

Σύντομη παρουσίαση του προγράμματος παραπέρα αναβάθμισης της γυναίκας και του ρόλου της στην κοινωνία της Κούβας

Η πορεία προς την πλήρη ισότητα για τις γυναίκες του νησιού της επανάστασης είναι μακρά και συνεχής, που νομοθετική και συνταγματική άποψη είναι δεδομένη εν τούτοις εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις που σχετίζονται με φαινόμενα διακρίσεων και έμφυλης βίας, καθώς και με σεξιστικές συμπεριφορές, οι οποίες επιβεβαιώνουν την ανάγκη να υπάρξει ένα ειδικό εθνικό πρόγραμμα, με ευθύνη του ΚΚ και του σοσιαλιστικού κράτους της Κούβας.

▪️ Να σημειώσουμε εδώ πως όχι τυχαία υπεύθυνη (ΓΓ) της FMC (Ομοσπονδίας Γυναικών της Κούβας) –όπως προαναφέραμε, είναι ένα μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚ η Teresa Amarelle Boué, στη «σκιά» της «μυθικής» Vilma Espín Guillois

Όσον αφορά τα δικαιώματα, οι πολλές μάχες που κέρδισαν οι γυναίκες, ξεκινάνε με το πρώτο πρόγραμμα ισότητας πριν 61+ χρόνια, έτσι η βασική απολαβή τους είναι ακριβώς, η επανάσταση.

Αυτό που την Πρωτομαγιά του 2000, ο Fidel στην κατάμεστη (με -ως συνήθως, πάνω από ένα εκατομμύριο κόσμου) Plaza de la Revolución, καθορίζοντας την ιστορική στιγμή ως «ημέρες έντονου και υπερβατικού αγώνα» βάζει μπροστά στο λαό της Κούβας το ερώτημα «Τι είναι Επανάσταση;»:
«Επανάσταση είναι να έχεις την αίσθηση της ιστορικής στιγμής, για να αλλάξεις τα πάντα, όλα όσα πρέπει, είναι η ισότητα και η πλήρης ελευθερία με την οποία πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον άνθρωπο (και τους εαυτούς μας και τους άλλους), είναι η χειραφέτησή μας (…)

Από τα πρώτα χρόνια, από εκείνη τη μακρινή 1^η Γενάρη και μέχρι σήμερα, οι λεωφόροι και τα μονοπάτια της χειραφέτησης έχουν υλοποιηθεί μέσω μιας συνειδητής συμμετοχής των γυναικών στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας .

Σημαντικοί σταθμοί οι νόμοι για την απασχόληση, η αναγνώριση, στο πρώτο συνέδριο του ΚΚ της Κούβας, το 1975, της πλήρους ισότητας των γυναικών, καθώς και η έγκριση, το 1997, του εθνικού σχεδίου δράσης στην Παγκόσμια Διάσκεψη στο Πεκίνο καθώς και οι συνεχείς βελτιώσεις (η ενσωμάτωση, στο Σύνταγμα του 1976, ενός ειδικού κεφαλαίου ισότητας κρίθηκε ανεπαρκές και διορθώθηκε στη μεταρρύθμιση του 1992).

🔻 Συνεχίζοντας το δρόμο της γυναικείας χειραφέτησης

Με το αποτύπωμα ενός ιστορικού αγώνα για τα δικαιώματα στην Κούβας, με τον Fidel και τη Vilma επικεφαλής, το τρέχον εθνικό πρόγραμμα επικεντρώνει την προσοχή της στις προκλήσεις του σήμερα επιδιώκοντας τη συστημική προσαρμογή των οργανισμών της κεντρικής διοίκησης και όλων των θεσμικών οργάνων στην παραπέρα ανάπτυξη του ρόλου των γυναικών στην κοινωνία.

Εντείνοντας την ανάπτυξη δημόσιων –κοινωνικών πολιτικών την προώθηση της συνεχούς εκπαίδευσης με προσεγγίσεις μεταξύ των φύλων στις οικογένειες και τις κοινότητες και φυσικά στους κρατικούς υπαλλήλους με ειδικά σεμινάρια.
Μεταξύ των τομέων που καλύπτονται από το σχέδιο δράσης, είναι η οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών –να είναι παραγωγικές μέχρι τα βαθειά γεράματα (αυτή τη στιγμή περίπου ένα εκατομμύριο γυναίκες –βασικά στη σύνταξη, είναι οικονομικά ανενεργές, κάποιες από αυτές απλά φροντίζοντας ηλικιωμένους)
Συγκεκριμένη αναφορά γίνεται στη σεξουαλική υγεία λόγω και της μεγάλης διαφορετικότητας αντιμετώπισης του θέματος μέσα στην οικογένεια που καθημερινά αλλάζει)

Τα 44 μέτρα που του προγράμματος απευθύνονται σε όλους αυτούς τους στόχους αλλά και σε άλλους, όπως η δημιουργία κι άλλων παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων, γιατί ο σημερινός αριθμός με τη αύξηση του αριθμού των εργαζομένων γυναικών δεν επαρκεί ή δεν είναι δίπλα στο χώρο κατοικίας η δουλειάς.

Αποτελεί επίσης έναν βασικό μηχανισμό στην πορεία για τη θεσμοθέτηση των δημόσιων πολιτικών σε αρμονία με το Σύνταγμα, τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης και την Ημερήσια διάταξη 2030, της πλατφόρμας του Πεκίνου.

Καθιερώνει και τη δέσμευση να αξιολογείται συστηματικά η συμμόρφωση, από τα τοπικά όργανα λαϊκής εξουσίας μέχρι τα ανώτερα σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Γυναικών της Κούβας πρωταγωνιστή και σύμβουλο σε όλη αυτή τη διαδικασία.

Όσον αφορά τα αποτελέσματα που νομικά επίπεδο επιδιώκει το πρόγραμμα, η Rosabel Gamón Verde, υφυπουργός το Υπουργείο Δικαιοσύνης, εξήγησε ότι ένα από τα πλεονεκτήματά της είναι ακριβώς ότι ορίζει συγκεκριμένο κανονιστικού νομοθετικό πλαίσιο, κατά της έμφυλης βίας.
Φυσικά η νομική πλευρά δεν έλυσε ποτέ από μόνη της τα προβλήματα.
Πέρα από το συνεχή έλεγχο, οι στόχοι δεν θα υλοποιηθούν εάν όλος ο λαός, οι μαζικές οργανώσεις και ο κάθε πολίτης ξεχωριστά δεν αισθανθούν μέρος αυτών των απαραίτητων αλλαγών.

Κάποια στατιστικά για τις κουβανέζες:

4.400.000 (~ 80%) είναι συνδικαλισμένες και αποτελούν
53,22% του εργατικού δυναμικού στον κρατικό τομέα
49% των επιστημόνων, της τεχνολογίας και της καινοτομίας
53% του ερευνητικού προσωπικού (στοιχεία 2019), ενώ κατέχει το
68% των εδρών της Εθνοσυνέλευσης

Το πρόγραμμα βασίζεται στην αυστηρή τήρηση από πλευράς του κράτους στις συμφωνίες και τις διεθνείς δεσμεύσεις του νησιού της επανάστασης για στήριξη των δικαιωμάτων της γυναίκας και λαμβάνει υπόψη τις υψηλότερες προκλήσεις που προκύπτουν από τις αξιολογήσεις που πραγματοποιούνται στο σχέδιο δράσης της Δημοκρατία της Κούβας και τη συμμόρφωση με την IV Διάσκεψη του ΟΗΕ για τις γυναίκες.
Βλ και Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (1979)

ℹ️ Τα βασικά σημεία του ΠΔ

Συνοψίζει την πολιτική βούληση του κράτους, ως ακρογωνιαίος λίθος στην ανάπτυξη πολιτικών υπέρ των γυναικών, δίνει συνέχεια στη βελτίωση και παραπέρα ανάπτυξη της ισότητας των φύλων στη χώρα και θεσμοθετεί αυτό το δικαίωμα.
Σχεδιάστηκε ως κορυφαίο στην ατζέντας του κράτους της Κούβας για την αναβάθμιση της γυναίκας, σε αντιστοιχία με τις αρχές και τις αξίες που αναγνωρίζονται στο Σύνταγμα και στα σενάρια του οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου της σοσιαλιστικής ανάπτυξης, όπως επίσης αναφορικά με τις διεθνείς δεσμεύσεις μας για την ισότητα των φύλων.
Προωθεί τις δράσεις που αποσκοπούν στην επίτευξη μεγαλύτερης ολοκλήρωσης και αποτελεσματικότητας στην πρόληψη και την εξάλειψη των διαδηλώσεων διακρίσεων κατά των γυναικών, ενισχύει τους μηχανισμούς και την επαγγελματική ικανότητα των δημόσιων υπαλλήλων και των υπαλλήλων να ενσωματώσουν θέματα φύλου στην ανάπτυξη πολιτικών, προγραμμάτων και στην παροχή υπηρεσιών.
Αποτελεί κυβερνητικό πρόγραμμα το οποίο, με τη συμμετοχή της Federación de Mujeres Cubanas (Ομοσπονδία Γυναικών Κούβας), προωθεί και εγγυάται την παρακολούθηση, αξιολόγηση και έλεγχο δράσεων με εμβάθυνση σε απαντήσεις πριν από τις συστάσεις της επιτροπής για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων εις βάρος των γυναικών .

Για την υλοποίηση αυτού του εθνικού προγράμματος, υπάρχει σχέδιο δράσης –μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, με μέτρα και επικοινωνιακή εκστρατεία που φτάνει μέχρι την τελευταία γωνιά της χώρας με στόχο:

«Προώθηση και υλοποίηση του προγράμματος παραπέρα αναβάθμισης του ρόλου της γυναίκας και των ίσων δικαιωμάτων, ευκαιριών και δυνατοτήτων, όπως εγκρίθηκαν στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Κούβας, καθώς και η εμβάθυνση των αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων που, ως εκφράσεις διακρίσεων, παραμένουν στην κοινωνία και εμποδίζοντας το βέλτιστο αποτέλεσμα στον οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικογενειακό τομέα, μέχρι την εξάλειψη κάθε ανισότητας»

Περιλαμβάνει επίσης εννέα ειδικούς στόχους που ξεκινάνε από την επίτευξη πιο συστηματικής παρέμβασης στην κυβερνητική παρακολούθηση των σχετικών δράσεων, μέχρι τη συμπερίληψη θεμάτων φύλου στα διάφορα επίπεδα εκπαίδευσης, στο θέμα της ανάδειξης των στελεχών, επίσης στην προώθηση τη δημόσιας συζήτησης σχετικά με το ρόλο των γυναικών σε όλους τους τομείς ανάπτυξης και δράσης τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το προαναφερθέν σχέδιο δράσης έχει έναν εγκάρσιο άξονα: την ισότητα των φύλων και ότι το σύνολο των δράσεων του προγράμματος έχει αναφορά όχι μόνο στα διεθνή εργαλεία και οργανισμούς, αλλά κυρίως στο σύνταγμα της Κούβας με το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο εθνικού σχεδιασμού της σοσιαλιστικής οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης έως το 2030.

Τα μέτρα προγραμματισμού καλύπτουν επτά μεγάλους τομείς που πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας:

Οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών.
Μέσο μαζικής και μη ενημέρωσης.
Εκπαίδευση, πρόληψη και κοινωνική εργασία.
Πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων.
Νομοθεσία και δίκαιο – Ρυθμιστικό πλαίσιο και συστήματα προστασίας έναντι όλων των μορφών διακρίσεων και βίας.
Υγεία σεξουαλική και γεννήσεων.
Στατιστικές και έρευνες.

Η Γενική Γραμματεία της Ομοσπονδίας Γυναικών πρέπει να παρουσιάσει, στα δύο επόμενα χρόνια, στο Συμβούλιο Υπουργών, την ακριβή κατάσταση υλοποίησης των στόχων, των δράσεων και τα μέτρων του προγράμματος, το οποίο θα είναι συλλογικά υπεύθυνο για τον έλεγχο της εκπλήρωσης των διατάξεων του προεδρικού διατάγματος.

🔷 Ενέργειες & μέτρα του εγκεκριμένου σχεδίου για την υλοποίηση του εθνικού προγράμματος για την αναβάθμιση της γυναίκας 🔷

Οι επτά προ καθορισμένοι τομείς περιέχουν –ο καθένας ξεχωριστά, δράσεις και μέτρα που, με τη σειρά τους, έχουν ιεραρχημένους υπεύθυνους και συμμετέχοντες. Αυτό εγγυάται όχι μόνο μια πιο άμεση παρακολούθηση του καθενός από τα αρμόδια υπουργεία, αλλά και συμπερίληψη άλλων φορέων.

Περιοδικές αξιολογήσεις σχετικά με τις ανάγκες και τις δυνατότητες απασχόλησης σε κάθε επικράτεια και στους διάφορους τομείς της οικονομίας.
Προώθηση της συμμετοχής των γυναικών αγροτών, ιδίως των νέων και σε διάφορους άλλους τομείς απασχόλησης.
Εμβάθυνση των αναλύσεων παραπέρα προσέγγισης των φύλων και πρακτικής εφαρμογής της, τόσο στον κρατικό όσο και στον μη κρατικό τομέα.

Εγγύηση, στην πολιτική επικοινωνίας, πληροφόρησης και ενημέρωσης, για μια κουλτούρα ισότητας, σεβασμό της ποικιλομορφίας και της μη διάκρισης.
Εξασφάλιση διαχείρισης της θεσμικής επικοινωνίας σε διαφυλική βάση και προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλα τα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς.
Προώθηση και επέκτασης της παρουσίας γυναικών στον πολιτισμό και ειδικά στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.

Ανάπτυξη δεξιοτήτων στο εκπαιδευτικό προσωπικό σχετικά με το φύλο, τη σεξουαλική εκπαίδευση, την ισότητα και τη μη διάκριση και ενσωμάτωση, σε διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης, ενημερωτικών ενοτήτων μέσω από διαφορετικά εργαλεία διδασκαλίας, ώστε οι μαθητές και φοιτητές να διαμορφώνονται με αυτές τις αξίες.
Σταδιακά εγγυάται ότι τα σχέδια και τα προγράμματα μελέτης, τα εγχειρίδια και τα διδακτικά υλικά προωθούν την εκπαίδευση και την κατάρτιση σε μια κουλτούρα ισότητας.

Βελτιστοποίηση-τελειοποίηση των πολιτικών που επιτρέπουν την προώθηση των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων, ξεκινώντας από την ποικιλομορφία τους (διαφορετικότητα σαν γυναίκες).
Συμπερίληψη –ειδικά των στελεχών, στο πλαίσιο της κατάρτισής τους σε όλα τα επίπεδα, στα κέντρα κατάρτισης και δεξιοτήτων, για την προετοιμασία τους στα ζητήματα φύλου.
Προώθηση της παρουσίας γυναικών στο σύστημα λαϊκής εξουσίας σε όλα τα επίπεδα, ειδικά εκείνων που δουλεύουν στις οργανώσεις βάσεις.

Επεξεργασία, επέκταση και εφαρμογή στην πράξη μιας συστημικής, αρμονικής και ολοκληρωμένης μορφής στρατηγικής για το φύλο αναφορικά με το νομικό σύστημα.
Εγγύηση θεσμικής εξασφάλισης ακραίων φαινομένων αναφορικά με την πρόληψη, την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, της πορνείας, της σωματεμπορίας, καθώς και κάθε μορφές διακρίσεων σε οποιαδήποτε προσωπική κατάσταση ή περίσταση που συνεπάγεται ζημία στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Με συνεκτικότητα και συστηματοποίηση των προσπαθειών κατάρτισης και δράσης όλων των υπεύθυνων και συμμετεχόντων στην υλοποίηση του προγράμματος μητρότητας και πατρότητας.
Ικανοποιητική προώθηση του προγράμματος της σεξουαλικής εκπαίδευσης των παιδιών –από την πολύ μικρή ηλικία, των εφήβων και των νέων, με έμφαση στην συναισθηματική στήριξη, το σεβασμό των διαφορών, της ευθύνης, της αλληλεγγύης και της ισότητας των φύλων.
Ενίσχυση της οπτικής του φύλου και των σεξουαλικών δικαιωμάτων σε όλα τα προγράμματα υγείας.

Υποχρεωτικότητα και επανεξέταση της αποτελεσματικής ενσωμάτωσης στις συνεχείς και ειδικές στατιστικές όλους τους οργανισμούς και τα ιδρύματα.
Ενσωμάτωση στα στατιστικά στοιχεία και στις βάσεις δεδομένων, εξειδικευμένων δεικτών αναφορικά με το φύλο.
Να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στα στατιστικά στοιχεία νοσηρότητας και θνησιμότητας, με έμφαση στο φύλο και την εδαφική κάλυψη, σύμφωνα με τις αιτίες τους.
Προώθηση δημιουργίας ενός επιστημονικού παρατηρητηρίου των φύλων.
Ο δρόμος είναι ακόμα μεγάλος, οι προκλήσεις είναι μεγάλες, αλλά ο στόχος είναι σαφής:
Στο μέτρο που φτάνουμε, ως κοινωνία, σε υψηλότερα στάδια ισότητας φύλων, θα είναι ευρύτερο και πιο ολοκληρωμένο το ιδανικό της δικαιοσύνης.