Καθ' οδόν σε ρεμπέτικα μονοπάτια... Μικρασιατική Καταστροφή & Μεσοπόλεμος _ Αντίσταση, πείνα & σαλταδορισμός

Με το βλέμμα και την καρδιά μας στραμμένη στον  Παλαιστινιακό λαό, με τη “δεύτερη φάση” των ισραηλινών επιδρομών να πνίγει στο αίμα τα παιδιά του κάνουμε μια δοκιμή να πετάξουμε  ανεμολάμνοντας, με «οχήματα» τις νότες και τους στίχους ρεμπέτικων τραγουδιών _ Αν η μισή μου καρδιά βρίσκεται, γιατρέ, εδώ πέρα η άλλη μισή στην Παλαιστίνη βρίσκεται _ Κι ύστερα, γιατρέ, την κάθε αυγή την κάθε αυγή, γιατρέ, με τα χαράματα πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται…

Μέσα από κείμενα για γνώριμα ακούσματα, θα προσεγγίσουμε βαθύτερα κάποια από τα τραγούδια, που έχουν να μας διηγηθούν τη δικιά τους ιστορία, με μια δυναμική βγαλμένη μέσα από τη ζωή των απλών ανθρώπων του λαού.

Το ρεμπέτικο τραγούδι μέχρι σήμερα συνεχίζει να κατακτά ανθρώπους τόσο αισθητικά όσο και συναισθηματικά. Άντεξε στο χρόνο, γιατί είναι μέρος της λαϊκής μας παράδοσης και όσους τρόπους και αν εφηύρε η αστική τάξη για να το απομακρύνει από το λαό δεν τα κατάφερε.
Τα ρεμπέτικα ανήκουν στα λαϊκά τραγούδια, γιατί δεν άφησαν κανένα κοινωνικό φαινόμενο που να μην το καταγράψουν. Η θεματολογία τους πηγάζει από τη ζωή των λαϊκών μαζών, τη φτώχεια, τον έρωτα, την πάλη της εργατικής τάξης, την κοινωνική αδικία, χωρίς όμως να δίνουν λύσεις.

Στράτος Παγιουμτζής,
ο ποιητής και στιχουργός Κώστας Βίρβος,
ο Ζαμπέτας κι άλλοι τρεις φίλοι αρχές του '50

Στο ουζερί των Γενίτσαρη & Παπαϊωάννου στα Καμίνια

Στελάκης Περπινιάδης, Ανέστος Δελιάς +2 (φιλικό ζευγάρι) Κοκκινιά τέλη '30

Πειραιώτες μάγκες αρχές του '30

Μιχάλης Γενίτσαρης, Αργύρης Βαμβακάρης,
ο Στράτος ο Τεμπέλης
κι ο Θανάσης Μπάτης (με το μπαγλαμαδάκι) το 1949

Με λίγα λόγια, οι ρεμπέτες με τα κομμάτια τους γίνονται χρονογράφοι της εποχής τους. Θα αναφερθούμε ενδεικτικά όχι τόσο λόγω έλλειψης χώρου, αλλά κυρίως γιατί _όχι η μισή μας, μα όλη μας η καρδιά κι ο νους και το μυαλό στην Παλαιστίνη βρίσκονται.

Μικρασιατική Καταστροφή & Μεσοπόλεμος
όπως _λίγο πολύ όλοι έχουμε σιγοτραγουδήσει

Το 1929 η Ρόζα Εσκενάζυ ερμηνεύει το τραγούδι «Δική μου είναι η ΕΛΛΑΣ», καλύπτοντας ολόκληρη την πολιτική σκηνή του Μεσοπολέμου (Βενιζέλο, βασιλιά, δικτάτορες). Σκιαγραφεί την Ελλάδα που με την Μικρασιατική Εκστρατεία θέλησε τα δυο της πόδια να πατάνε σε δυο Ηπείρους (Ευρώπη και Ασία) έτσι όπως είχαν οραματιστεί οι τότε πολιτικοί. Για να περάσει το κομμάτι ο δημιουργός (Σ. Ψαριώτης ή Ν. Δέλτας) από τη λογοκρισία χρησιμοποιεί ως τέχνασμα ότι όλα αυτά είναι φαντασίωση που τα δημιουργεί η ηρωίνη.

Από το βράδυ ως το πρωί \ με πρέζα στέκω στη ζωή
κι όλο τον κόσμο κατακτώ \ την άσπρη σκόνη σαν ρουφώ.

Ολος ο κόσμος είναι θύμα μου \ σαν έχω πρέζα και ρουφάω
κι οι πολιτσμάνοι όταν θα με δουν \ μελάνι αμολάω.

Σαν μαστουρωθείς \ γίνεσαι ευθύς
βασιλιάς, δικτάτορας, Θεός και κοσμοκράτορας.
Πρέζα όταν πιεις \ βρε θα ευφρανθείς
κι όλα πια στον κόσμο ρόδινα θε να τα δεις.

Δική μου είναι η Ελλάς \ και στην κατάντια της γελάς,
της λείπει το 'να της ποδάρι \ ρε και το παίξανε στο ζάρι.
Εγώ θα είμαι ρε δικτάτορας \ κι ο κόσμος στάχτη αν θα γίνει
ο ένας θα μ' ανάβει τον λουλά\ κι ο άλλος θα τον σβήνει.

Ο Παναγιώτης Τούντας ζει σε μια εποχή που το εργατικό κίνημα κάνει τα πρώτα του βήματα. Οι εργάτες ήδη έχουν αρχίσει και οργανώνονται σε σωματεία και ήδη απ' το τελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα έχουμε σε πολλά επαγγέλματα μεγάλες απεργίες. Τότε ο Π. Τούντας δημιουργεί τον «Εργάτη» που μέσα απ' αυτό εκφράζει την περηφάνια του προλεταριάτου όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά και για όλη την εργατική τάξη στην οποία ανήκει.

Εκατό δραχμές την ώρα παίρνω τζιβαέρι μου \
πες της μάνας σου πως θέλω βρε αμάν αμάν ωχ \ να σε κάνω ταίρι μου
Θα σου χτίσω ένα σπίτι γύρω με σκαλώματα \
ν' ανεβαίνεις να μου κάνεις βρε αμάν αμάν ωχ \σκέρτσα και καμώματα
Θα σου τηγανίζω ψάρια και παντζάρια σκορδαλιά \
θα περνούμε όλα τα βράδια βρε αμάν αμάν ωχ \ με ρετσίνα και βιολιά

Απ' τους πρώτους που ιδρύσανε σωματείο απ' τον 19^ο αι. κιόλας, ήταν οι μηχανικοί και οι θερμαστές του Πειραιά. Οι εργάτες της θάλασσας έπρεπε να παλέψουν με τα κύματα, τις μηχανές, τη φωτιά το κάρβουνο και τ' αφεντικά τους. Στην απεργία που κάνανε το 1910 πήραν μέρος χιλιάδες ναυτοθερμαστές και μάλιστα ήταν πολύ μαχητική.

Ο Γιώργος Μπάτης (Γιώργος Τσώρος) έρχεται με τον «Θερμαστή» του και μας μιλά για τα βάσανα των ναυτεργατών με τη δική τους γλώσσα.

Μηχανικός στη μηχανή \και ναύτης στο τιμόνι
κι ο θερμαστής στο στόκολο \με έξι φωτιές μαλώνει.
Αγάντα θερμαστάκι μου \και ρίχνε τις φτυαριές σου
μέσα στο καζανάκι σου \να φτιάξουν οι φωτιές σου.

Κάργα ρασκέτα, ωχ, και λοστός \τον Μπέη να περάσουν
και μες στου Κάρντιφ τα νερά \εκεί να πα ν' αράξουν.
Μα η φωτιά είναι φωτιά \μα η φωτιά είναι λάβρα
κι η θάλασσα μου τα 'κανε \τα σωθικά μου μαύρα

Ρίτα Αμπατζή ερμηνεύτρια Τούντα, Σκαρβέλη,
Β. Παπάζογλου, Κ. Καρίπη, Γρ. Ασίκη, Σ. Γαβαλά,
Μάρκου & Τσιτσάνη

 Παναγιώτης Τούντας (Σμύρνη, 1886 - Αθήνα, 1942).
Ο διασημότερος συνθέτης της Σμυρναίικης Σχολής,
ανήκει στην ομάδα των Μικρασιατών μουσικών
που μετά την καταστροφή του 1922,
διαμόρφωσαν το ρεμπέτικο τραγούδι στην Ελλάδα

Ο Μπαγιαντέρας (Δημήτρης Γκόγκος)
με την οικογένεια του και μια μαυροφορεμένη γειτόνισσα,
στην Καλλιθέα στα μέσα του '60

Η γυναίκα εργάτρια

Η απώλεια των αντρών κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και η ανάπτυξη της βιομηχανίας αναγκάζουν τη γυναίκα να βγει έξω απ' το σπίτι και να ζητήσει δουλειά. Στις κλωστοϋφαντουργικές μονάδες το μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων είναι γυναίκες. Χαρακτηριστικά κομμάτια είναι η «Λαναριώτισσα» (Μια μικρή απ' το Περιστέρι) του Κώστα Ρούκουνα και η «Κλωστηρού» του Μάρκου Βαμβακάρη. Στη «Λαναριώτισσα» δε γίνεται καμία προσπάθεια ωραιοποίησης. Η σατιρική παρομοίωσή της με βρεγμένη κλώσα εξυψώνει την κουρασμένη εργάτρια που πρέπει να αντεπεξέλθει στην πολύωρη δουλειά της στο εργοστάσιο και ταυτόχρονα να ζήσει και τη ζωή της.

Μια μικρή απ' το Περιστέρι \ μεσ' του Λαναρά δουλεύει.
Ολη μέρα μασουρίζει \ και το βράδυ μου γυρίζει.
Βάζει πούντρα και κραγιόνι\ κι έρχεται και μ' ανταμώνει.

Στην ταβέρνα ξεκινάμε \ και τη σούρα αρχινάμε.
Σα σουρώσει η μικρούλα \ μου φωνάζει αχ, μανούλα,
το μυαλό μου μασουρίζει \ και σαν αργαλειός γυρίζει.

Τότε φεύγουμε για σπίτι \και στο δρόμο, σαν μαγνήτης
με τραβάει στην αγκαλιά της \ και μου δίνει τα φιλιά της.

Το πρωί βαλαντωμένη \ σαν την κλώσα τη βρεγμένη
μεσ' του Λαναρά πηγαίνει\ και στον αργαλειό της φαίνει.

Βέβαια, υπάρχουν δεκάδες κομμάτια που περιγράφουν την εργαζόμενη γυναίκα της εποχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε: την «Πλύστρα» του Δημήτρη Σέμση, την «Καπνουλού» του Μπαγιαντέρα (Δημήτρη Γκόγκου), την γκαρσόνα «Μπολσεβίκα» του Π. Τούντα.

Κατοχή

Στην κατοχή οι κατακτητές είχαν αντικαταστήσει το μάρκο της κατοχής με πληθωριστικές δραχμές. Η αγοραστική αξία της δραχμής κατρακυλούσε. Έτσι, όταν κάποιος πήγαινε να ψωνίσει στην αγορά κουβάλαγε μαζί του μια τσάντα με πάρα πολλά χαρτονομίσματα. Το τραγούδι του Μάρκου «Ματσάκια πεντοχίλιαρα» μάς δίνει την καθαυτή εικόνα:

Ματσάκια πεντοχίλιαρα θες για να την περάσεις \
κι όταν καλά καλά σκεφτείς βρε τα μυαλά θα χάσεις \
Ματσάκια πεντοχίλιαρα θες για να την περάσεις \
Στην αγορά όταν θα πας βάστα πουγκί μεγάλο \
κι αν είσαι ο δόλιος φουκαράς τράβα από δρόμο άλλο\
στην αγορά όταν θα πας βάστα πουγκί μεγάλο [...]

Θα σαλτάρω, θα σαλτάρω,
τη ρεζέρβα να τους πάρω__

Απόκτημα της κατοχικής πείνας ο σαλταδορισμός: Μαζεύονταν μια ομάδα ατόμων (ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, και τα θρυλικά Αετόπουλα), στήνονταν σε πόστα και μόλις πέρναγε το γερμανικό αμάξι γεμάτο πράγματα κάποιοι απ' αυτούς πηδάγανε (σαλτάρανε) πάνω στην καρότσα και πετάγανε τα πράγματα κάτω όπου οι υπόλοιποι τα μάζευαν. Το κομμάτι του Μιχάλη Γενίτσαρη «Σαλταδόρος» «φωτογραφίζει» το «φαινόμενο» του σαλταδορισμού.

Ζηλεύουνε, δεν θέλουνε ντυμένο να με δούνε, \
μπατίρη θέλουν να με δουν, για να φχαριστηθούνε.
Θα σαλτάρω, θα σαλτάρω, τη ρεζέρβα να τους πάρω.

Μα εγώ πάντα βολεύομαι, γιατί τήνε σαλτάρω \
σε κάν' αμάξι Γερμανού και πάντα τη ρεφάρω.
Βενζίνες και πετρέλαια εμείς τα κυνηγάμε, \
γιατί έχουνε πολλά λεφτά και μόρτικα γλεντάμε.

Σάλτσα, ρίξε τη ρεζέρβα, κάνε ντου και σήκω φεύγα.
Οι Γερμανοί μας κυνηγούν, μα εμείς δεν τους ακούμε \
εμείς θα τη σαλτάρουμε μέχρι να σκοτωθούμε.

Θα σαλτάρω, θα σαλτάρω, τη ρεζέρβα να τους πάρω.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο Βασίλης Τσιτσάνης είχε συνθέσει ένα χασαποσέρβικο με τίτλο «Βάρκα γιαλό». Το κομμάτι αυτό δε βγήκε σε δίσκο κατά τη διάρκεια της Κατοχής, έτσι έγινε το «μοντέλο» πάνω στο οποίο γράφτηκαν οι στίχοι για την Ελ Ντάμπα. Το τραγουδούσαν στην Ελ Ντάμπα οι χιλιάδες όμηροι ΕΑΜικοί που έπιασαν οι Άγγλοι και τους μετέφεραν από την Αθήνα στην Ελ Ντάμπα, με σκοπό να εκβιάσουν (και με αυτόν τον τρόπο) το ΕΑΜ να δεχτεί τους όρους τους και να κάμψουν την αντίσταση του λαού.

Και μας πήγαν στην Ελ Ντάμπα - βάρκα γιαλό
Και μας πήγαν στην Ελ Ντάμπα \ όλο το ταξίδι... τσάμπα - βάρκα γιαλό
Και μας πήγαν στην Ελ Ντάμπα \
και μας βάλανε μια στάμπα - βάρκα γιαλό.

Μια άλλη παραλλαγή που τραγουδάγανε τότε:

Θα σας πω μια ιστορία - βάρκα γιαλό
Θα σας πω μια ιστορία\ από την αιχμαλωσία
Αχ να σε χαρώ - βάρκα γιαλό
Κάποια μέρα του πολέμου - βάρκα γιαλό
Κάποια μέρα του πολέμου \
Δεν το πίστευα ποτέ μου
Αχ να σε χαρώ - βάρκα γιαλό
Οι εγγλέζοι μας κυκλώσαν \
με τα τανκς και μας τσακώσαν

Στ' αυτοκίνητα μας βάλαν \
Και την πίστη μας εβγάλαν
Μας επήραν τα ρολόγια \
Με το ξύλο με τα λόγια
Στο Γουδί και στο Χασάνι \
Κι από κει για το λιμάνι
Μας εφέραν στην Ελ Ντάμπα \

Και στην πλάτη μας μια στάμπα
Μας εδίνανε φιστίκια \
Που 'τανε για τα κατσίκια
Μας εδίναν στη δεκάδα \
Πέντε δράμια μαρμελάδα
Μας εδίναν και μια στάλα \

Συμπεπυκνωμένο γάλα
Δεν ξεχάσαν οι εγγλέζοι \
Το ελληνικό τραπέζι
Και μας δίναν τακτικά \
Και μπιζέλια αρακά

Δεν το θέλουμε το γάλα \
Ούτε και τη μαρμελάδα
Θέλουμε να πάμε μόνο \
Πίσω στη γλυκιά Ελλάδα
Πίσω σα γυρίσουμε \

ΕΑΜ θε να ψηφίσουμε
Ζήτω ο Λαϊκός Στρατός \
Ζήτω και το ΚΚΕ

Εμφύλιος, στρατοδικεία, εκτελέσεις...

Τον Ιούλιο του 1946 αρχίζουν να λειτουργούν τα έκτακτα στρατοδικεία και γίνονται οι πρώτες εκτελέσεις κομμουνιστών και αριστερών. Μαστιγώματα, κελιά, ξερονήσια και σκλαβιά, δολοφονίες και εκτελέσεις. Οπαδός και τροφοδότης του ΕΛΑΣ ο Απόστολος Καλδάρας θα μελοποιήσει τότε το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», που συμβολίζει όλη αυτή την εποχή:

Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι, \ το σκοτάδι είναι βαθύ.
Κι όμως ένα παλικάρι, \ δε μπορεί να κοιμηθεί.
Αραγε τι περιμένει, \ όλη νύχτα ως το πρωί,
στο στενό το παραθύρι, \ που φωτίζει με κερί.

Πόρτα κλείνει, πόρτα ανοίγει, \ με βαρύ αναστεναγμό.
Ας μπορούσα να μαντέψω, \ της καρδιάς του τον καημό.

Πριν το τέλος του 1948 ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας έχει μια σειρά νίκες που δίνουν θάρρος και ελπίδες στο λαό. Επιτίθεται σε πόλεις και κωμοπόλεις με αποκορύφωμα την κατάληψη της Καρδίτσας. Εκείνο ακριβώς τον καιρό ο Βασίλης Τσιτσάνης γράφει το «Κάνε υπομονή»:

Μην απελπίζεσαι και δεν θ΄ αργήσει\ κοντά σου θα 'ρθει μια χαραυγή.
Καινούργια αγάπη να σου ζητήσει \ κάνε λιγάκι υπομονή
Διώξε τα σύννεφα απ' την καρδιά σου \ και με το κλάμα μην ξαγρυπνάς.
Τι κι αν δεν βρίσκεται στην αγκαλιά σου, \ θα 'ρθει μια μέρα μην το ξεχνάς!

Γλυκοχαράματα θα σε ξυπνήσει \ κι ο έρωτάς σας θ΄ αναστηθεί.
Καινούργια αγάπη θα ξαναζήσει, \ κάνε λιγάκι υπομονή.

Εκ πρώτης όψεως μοιάζει με ερωτικό κομμάτι. Μια πρώτη ένδειξη για την πολιτική του σημασία είναι η απαγόρευσή του που επαναλαμβανόταν απ' την αστυνομία μέχρι και μετά το τέλος του εμφυλίου. Οριστική απόδειξη για την πολιτική σημασία του τραγουδιού είναι οι δηλώσεις του Τσιτσάνη όπου λέει πως λόγω της λογοκρισίας αναγκαζόταν να βάζει αλληγορικά λόγια στα τραγούδια του.

Κομπανία 1930

"Φαληρικόν" 1961 _
Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου, Ρίτα Σακελλαρίου,
Ρία Κούρτη, Πόλυ Πάνου, Καραμπεσίνης, Διονυσίου,
Μαργαρώνης, Κοινούσης, Καρμανιόλας

«Φαληρικόν» 1961 _Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου,
Ρίτα Σακελλαρίου, Ρία Κούρτη,
Πόλυ Πάνου, Καραμπεσίνης, Διονυσίου,
Μαργαρώνης, Κοινούσης, Καρμανιόλας

"Τετράς του Πειραιώς"
Μάρκος Βαμβακάρης_Ανέστης Δελιάς,
Γιώργος Μπάτης & Στράτος Παγιουμιτζής
Αφισάκι του 1933

1933. Στην πρώτη σειρά καθιστοί:
Γιάννης ο Αιβαλιώτης με μπαγλαμά , Παναγιώτης Δήμας, δύο άγνωστοι με μπαγλαμά,
ο Παντέλος και ο Θάνος με κιθάρα.
Πίσω τους όρθιοι, ο ταχυδρόμος της γειτονιάς το Αριστειδάκι, ο Βαμβακάρης με μπουζούκι, δίπλα του ο Συριανός.
Στο κέντρο με την κιθάρα στον ώμο ο Μπάτης.
Αντώνης Μπόγρης δίπλα του με μπουζούκι ο νταής Θανάσης Γκότσης,
ο Αντώνης ο θερμαστής με μπουζούκι
και ο Κώστας Μπούρας με μαντολίνο.
Μπροστά από το μαγαζί του Μπάτη, στου Καραϊσκάκη

Ο Μπάμπης Μπακάλης συνθέτει το «Συρματοπλέγματα βαριά» σε στίχους Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Τραγούδι με πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Η σημαντική λέξη εδώ είναι τα «συρματοπλέγματα» που αμέσως μας φέρνει στο μυαλό φυλακές, τόπους εξορίας, στρατόπεδα κι όλα τα μέρη εγκλεισμού και καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που αφθονούσαν τότε στην Ελλάδα. Με τα λόγια «κουράγιο, δόλια μου καρδιά, τα συρματοπλέγματα να σπάσεις», θα μπορούσε να μιλά ο φυλακισμένος αγωνιστής:

Συρματοπλέγματα βαριά \ ζώνουν την δόλια μου καρδιά.
Κουράγιο δόλια μου καρδιά, τα σύρματα να σπάσεις,
κι αν η ζωή σε πρόδωσε, το θάρρος σου μη χάσεις.

Τόσο φαρμάκι βρε ζωή, πού θέλεις να το βάλω;
Ξεχείλισαν τα σπλάχνα μου και δεν χωράει άλλο...
Παλεύω σαν το ναυαγό στη μαύρη καταιγίδα,
το χάρο με τα μάτια μου πολλές φορές τον είδα.

Χούντα_ Βασανιστήρια, αντίσταση

Λίγο μετά τη δικτατορία κυκλοφορεί το τραγούδι «Της γερακίνας γιος» των Βασίλη Τσιτσάνη και του ποιητή Κώστα Βίρβου. Ενα από τα σημαντικότερα κομμάτια της σύγχρονης μουσικής ιστορίας μας, εμπνευσμένο από τα βασανιστήρια τόσων και τόσων αγωνιστών στο ΕΑΤ - ΕΣΑ.

Ούτε στρώμα να πλαγιάσω,\ ούτε φως για να διαβάσω
το γλυκό σου γράμμα, ωχ, μανούλα μου
Καλοκαίρι κι είναι κρύο \ ένα μέτρο επί δύο
είναι το κελί μου, ωχ, μανούλα μου

Μα εγώ δε ζω γονατιστός, \είμαι της γερακίνας γιος
Τι κι αν μ' ανοίγουνε πληγές\εγώ αντέχω τις φωτιές
Μάνα μη λυπάσαι, μάνα μη με κλαις

Ενα ρούχο ματωμένο\ στρώνω για να ξαποσταίνω
στο υγρό τσιμέντο, ωχ, μανούλα μου
Στο κελί το διπλανό μου\ φέραν κάποιον σύντροφό μου
πόσο θα τραβήξει, ωχ, μανούλα μου Μα εγώ δε ζω γονατιστός...

Στη δεκαετία του '60 και του '70, η ισορροπία τέχνης και εμπορίου, χάρη στην οποία άκμασε το Λαϊκό Τραγούδι, ανατράπηκε υπέρ του εμπορίου και σε βάρος της Τέχνης. Κι έτσι, ολοκληρώθηκε η καλλιτεχνική πορεία αυτού του είδους…

Με πληροφορίες από το Ριζοσπάστη και το εξαιρετικό βιβλίο του Νέαρχου Γεωργιάδη: "Ρεμπέτικο & Πολιτική", εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή".

 «Η Εθνική Αντίσταση και το Λαϊκό Τραγούδι των πόλεων είναι τα δυο κοινωνικά φαινόμενα που γνώρισαν την ομόθυμη συμμετοχή ή επιδοκιμασία της πλειοψηφίας των Ελλήνων στον αιώνα μας –δυο λαϊκά κινήματα που άφησαν πίσω τους απόλυτα θετικό και υποδειγματικό έργο, το ένα στον πολιτικό, το άλλο στον πολιτιστικό τομέα.
Από το λόφο της χρονικής απόστασης, αν κοιτάξουμε την πεδιάδα των περασμένων δεκαετιών, θα δούμε αυτά τα δύο ρεύματα να κυλούνε μεγάλα και λαμπερά, κάτω από τον ήλιο. Έχουν κοινές τις πηγές και κοινές τις εκβολές τους. Κάπου ανταμώνονται και αρδεύουν το έδαφος της ιστορικής συνείδησης…

Κυριαζής, Καλδάρας, Αφρούλα, Μπιθικώτσης στη "Ζούγκλα" αρχές του '50

Μήτσος Σέμσης (βιολί)__
Αγάπιος Τομπούλης (ταμπούρ) & η
Ρόζα Εσκενάζυ 1932

Ο Μάρκος Βαμβακάρης στο πάλκο (1956)

Παπαϊωάννου φαντάρος
με τον οργανοποιό Ζοζέφ
στον Πειραιά _____ 1940

Το βιβλίο αυτό στοχεύει να τοποθετήσει από την αρχή τη μελέτη του θέματος πάνω σε μια αυστηρά επιστημονική βάση και να δείξει με τρόπο τεκμηριωμένο τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα του Λαϊκού Τραγουδιού»
___Από την εισαγωγή της έκδοσης

Αν η μισή μου καρδιά βρίσκεται, γιατρέ, εδώ πέρα η άλλη μισή στην Παλαιστίνη βρίσκεται _ 

Κουβάρι και κινούμενη άμμος η περιοχή γύρω από την Παλαιστίνη ενώ οι “περισπούδαστοι”, δίνουν και παίρνουν, με τα αστικά ΜΜΕ παπαγαλάκια αμερικανών + CIA-ΝΑΤΟ-ΕΕ και τα ΜΚΔ με fake και “πρόθυμους” να δίνουν ρεσιτάλ _πολύ κουβέντα και για τη Χαμάς (εδώ ο παπάς ‑εκεί ο παπάς…) συχνά σαν κύριο θέμα _με θεωρίες συνωμοσίας, προκειμένου να κρυφτεί η ουσία.

Μακριά!! _φυλαχτείτε!!
Παρακολουθείτε τη ροή του 902.gr και το Ριζοσπάστη

Νέο μεγάλο συλλαλητήριο και συναυλία αλληλεγγύης στις 5 Νοέμβρη στο Σύνταγμα | Πολεμικό ορμητήριο ΗΠΑ — ΝΑΤΟ — Ισραήλ οι βάσεις σε Σούδα — Ελευσίνα — Λάρισα | Σε επιφυλακή η δύναμη των ελληνικών «Patriot» στη Σ. Αραβία, σε ρόλο «αντιπυραυλικής ασπίδας» για Ισραήλ — ΗΠΑ!

Τεράστιες ευθύνες της κυβέρνησης ΝΔ και των ΣΥΡΙΖΑ — ΠΑΣΟΚ για την εμπλοκή της Ελλάδας στο μακελειό! Από μια κλωστή κρέμεται η γενικευμένη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή

Κράτος — τρομοκράτης το Ισραήλ, συνεχίζει το φρικιαστικό έγκλημα: Πνίγει στο αίμα τον λαό της Παλαιστίνης, χιλιάδες παιδιά ανάμεσα στα θύματα

Όλοι οι λαοί μια φωνή: Συγκλονιστικό κύμα αλληλεγγύης για να τερματιστεί εδώ και τώρα η σφαγή στη Γάζα

 

Ο “μυροβλύτης” άγιος, που από αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού πολιτογραφήθηκε Σαλονικιός

Το όνομα Δημήτριος — προέρχεται από το επίθετο “δημήτριος” (ο σχετιζόμενος με τη θεά Δήμητρα) — και είναι από τα κοινότερα ανδρικά ονόματα (στη δεύτερη θέση, μαζί με τον “εβραίο” Ιωάννη, πίσω από τον Γιώργο). Οκτώ στους εκατό Έλληνες φέρουν αυτό το όνομα (και 2% γυναίκες είναι Δήμητρες).

💯 ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σφε. ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα 🔴 και σε όλες\ους τους απανταχού Demetrio _Δημήτριε, Δημήτρη, Δημητρό, Μίμη, Τζίμη, Μήτσο, Τζιμάκο, Μητσάκο, Μήτρο, Ντέμη, Ντίμη, Δήμητρα, Μιμή, Μιμίκα, Δημητρία, Ντίμι, Ντέμη __

Ήταν κοινό όνομα τόσο κατά την αρχαιότητα, όσο και τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Από τον 4^ο αι. μΧ. το όνομα συνδέθηκε με τον ομώνυμο χριστιανό μάρτυρα — άγιο που κατέκτησε υψηλή θέση στην κοινή συνείδηση. Τιμήθηκε εξαιρετικά από τους γεωργούς και κτηνοτρόφους που αποτελούσαν την πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού (όπως και ο Αϊ-Γιώργης). Καβάλα στο άλογό τους και οι δύο (άσπρο του Αϊ-Γιώργη, κοκκινωπό του Αϊ-Δημήτρη) προστατεύουν αγρότες και κτηνοτρόφους με τα όπλα τους.

Οι γιορτές αυτών των δύο αγίων είναι χρονικά ορόσημα, χωρίζουν τον κτηνοτροφικό χρόνο σε δύο εξάμηνα, το θερινό και το χειμερινό. Του Αγίου Δημητρίου κατεβαίνουν οι κτηνοτρόφοι στα χειμαδιά. Τώρα αρχίζουν και τελειώνουν οι συμβάσεις και οι συμφωνίες που κάνουν οι κτηνοτρόφοι μεταξύ τους, αλλά και με τους γεωργούς. Βέβαια, το κρύο και οι πάγοι αργούν ακόμη να έρθουν. Μεσολαβεί το μικρό καλοκαιράκι με τα αγιοδημητριάτικα χρυσάνθεμα. Από την ημέρα του Αγίου Δημητρίου όμως όλα προμηνύουν τον ερχομό του χειμώνα.

Ανάγλυφο: Τριπτόλεμος σε άρμα δράκου + Δήμητρα Ελευσίνα

Ο Άγιος Δημήτριος είναι πολιούχος της Θεσσαλονίκης από την οποία και καταγόταν. Σπάνια άλλος άγιος συνδέθηκε τόσο στενά με τον τόπο καταγωγής του όσο ο Αϊ-Δημήτρης με τις περιπέτειες της Θεσσαλονίκης. Χαρακτηρίστηκε φιλόπολις και σωζώπολις αφού η «θαυματουργική» του παρέμβαση έσωσε την πόλη από τους κατά καιρούς επιδρομείς. Ως φιλόπολις και σωζώπολις δε θα μπορούσε να λείπει και από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους το 1912. Έτσι η απελευθέρωση της πόλης …συνέπεσε με τη γιορτή του αγίου. Δεν είναι τυχαίο ότι όλα από το 1821 και μετά τα σημαντικά γεγονότα του «εθνικού μας βίου» ταυτίστηκαν με χριστιανικές γιορτές. Για να ενισχυθεί η ταύτιση έθνους και θρησκείας.

Εικονογραφική παράσταση του αγίου που παρουσιάζει
τρομερή σύμπτωση με αυτή του νεαρού Δεξίλεω.
Ο Αϊ-Δημήτρης για μια ακόμη φορά σώζει
την πολιορκούμενη Θεσσαλονίκη.
Εδώ σκοτώνει τον Βούλγαρο ηγεμόνα Ιωάννη Ασσάνη,
αποκαλούμενο και ως Σκυλογιάννη, το 1207.
Ολοι οι στρατιωτικοί αποδίδονται
από τη χριστιανική αγιογραφία καβαλάρηδες,
αντλώντας από τους αρχαίους μύθους, αλλά και
το ακριτικό και στρατιωτικό πνεύμα του Βυζαντίου
του 6ου-7ου αιώνα

Ο Δημήτριος , αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού, γεννήθηκε το 280 μ.Χ. και μαρτύρησε το 303 στο διωγμό του Διοκλητιανού. Περιγράφεται ως άνθρωπος που διακρινόταν για την πολυμάθειά του, την αρρενωπή ομορφιά του και τη γλυκύτητα του χαρακτήρα που συγκέντρωνε κρυφά και προσηλύτιζε νέους ανθρώπους. Ανήκει στην τάξη των στρατιωτικών αγίων, μαζί με τους Φανούρη, Σεβαστιανό, Ευστάθιο, Προκόπιο, Θεόδωρους, Νέστορα, Μερκούριο, Αρτέμιο και άλλους Ρωμαίους αυλικούς και στρατιώτες που μαρτύρησαν κατά τους διωγμούς των πρώτων χριστιανικών αιώνων.

Οι διωγμοί

Στους πρώτους αιώνες του χριστιανικού ημερολογίου, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επικρατούσε ανεξιθρησκία. Όσο οι χριστιανικές αδελφότητες ήταν μικρές, η άρχουσα τάξη δεν έδινε σημασία στη νέα θρησκεία. Οι Θεοί του Ολύμπου και του Καπιτωλίου είχαν χάσει το σεβασμό των πιστών. Η Ρώμη για να επιτύχει την ενότητα της αυτοκρατορίας επέβαλε τη λατρεία του αυτοκράτορα.

Μέσα στην απόλυτη ανεξιθρησκία ο χριστιανισμός δε μπορούσε να κηρύξει τα δόγματά του. Και αυτό γιατί, ως πολιτικοκοινωνική οργάνωση που ήταν, ζητούσε να τραβήξει μαζί του τις λαϊκές μάζες και έδειχνε περιφρόνηση στους κοινωνικοπολιτικους θεσμούς. Βάζοντας πάνω από όλα τις δικές του αρχές και δόγματα. Ούτε τους θεούς της πολιτείας σέβονταν, ούτε το ιερατείο, ούτε θυσίαζαν στο άγαλμα του αυτοκράτορα. Επίσης, ο θεός τους ήταν ένας παγκόσμιος θεός, ο θεός όλων των φυλών που θα ερχόταν να ιδρύσει το κράτος των φτωχών. Αυτό ανησύχησε την άρχουσα τάξη και κυρίως τους Ρωμαίους. Ηταν επικίνδυνος αφού δημιουργούσε παντού ενώσεις με αδιάρρηκτους δεσμούς και ο θεός τους όχι μόνο παρουσιαζόταν πιο μεγάλος από τους άλλους, αλλά και υποσχόταν να ιδρύσει ένα βασίλειο στη γη όπου θα ζούσαν ευτυχισμένοι οι φτωχοί όλου του κόσμου και θα βασανίζονταν οι κάθε λογής δυνάστες.

Παράλληλα, ο χριστιανισμός ζημίωνε κάποιους επαγγελματίες και το ιερατείο των εθνικών θρησκειών. Δεν αγόραζαν λουλούδια για να στεφανωθούν στις γιορτές και τις τελετές, δε θυσίαζαν, δεν αγόραζαν θυμίαμα, δεν έφτιαχναν αγάλματα. Γενικότερα επέφεραν μια διαταραχή στην αγορά. Έτσι την κρίση που χτυπούσε την πόρτα της αυτοκρατορίας το Γ’ αιώνα εξαιτίας του θεσμού της δουλείας την απέδωσαν στους χριστιανούς.

Η άρχουσα τάξη έβλεπε στους χριστιανούς μια επικίνδυνη αίρεση και μαζί με αυτή οι μαστρωποί, οι προαγωγοί, οι φίλοι και οι προστάτες των γυναικών, τα κακοποιά στοιχεία, οι αστρολόγοι, οι μάντεις, οι οιωνοσκόποι κακολογούσαν τους χριστιανούς και δημιούργησαν μια ατμόσφαιρα αντιπάθειας και έχθρας για τους οπαδούς της νέας θρησκείας. Οι χριστιανοί είναι στοιχεία ύποπτα και αντικαθεστωτικά, έλεγαν κάποιοι. Είναι συνωμότες και επαναστάτες, φώναζαν άλλοι. Έχουν κακούς σκοπούς και είναι επικίνδυνοι, ανταπαντούσαν τρίτοι.

Αφού σχηματίστηκε τέτοια αντίληψη, δεν ήταν δύσκολο να αρχίσουν οι διωγμοί εναντίον τους. Και όσο οι χριστιανοί πλήθαιναν, οι αυτοκράτορες χρησιμοποιούσαν την τρομοκρατία για την εξόντωσή τους. Οι χριστιανοί διώκονταν για πράξη πολιτική κατά της αυτοκρατορίας. Σε περίοδο που η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρίσκεται σε παρακμή και ο χριστιανισμός δεν έχει χάσει ακόμη το κοινωνικό του περιεχόμενο.

Μετά τον Νέρωνα οι μεγάλοι διωγμοί ήταν δύο, το 250 και το 303 και ενδιάμεσα κάποιοι μικρότεροι. Καλούνταν οι χριστιανοί αρνηθούν την πίστη τους και να θυσιάσουν στους θεούς της κρατικής θρησκείας. Η άρνηση επέφερε απάνθρωπα βασανιστήρια και φρικτό θάνατο. Χιλιάδες δείλιασαν και απαρνήθηκαν την πίστη τους. Μαζικά υπέγραφαν δηλώσεις στις οποίες έλεγαν ότι δεν είναι πια χριστιανοί (οι πιο πολύ πλούσιοι και ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι). Μα πολλοί ήταν και οι χριστιανοί που δεν έχασαν το θάρρος τους και δε γονάτισαν. Αυτή την περίοδο δημιουργήθηκε ο τύπος του μάρτυρα — αγίου.

Οι στρατιώτες

Η αυτοκρατορική λατρεία ως θεσμός πολιτικός με θρησκευτικό ένδυμα διαπότιζε όλη την κοινωνική ζωή εκείνων των χρόνων. Είτε επρόκειτο για θυσία είτε για συμμετοχή σε οποιοδήποτε τύπο δείπνου, δημόσιου ή ιδιωτικού συλλόγου, έπρεπε να προηγηθεί θυμίαμα ή θυσία προς τον αυτοκράτορα. Οι χριστιανοί αφού δε θυσίαζαν σε θεούς και στον αυτοκράτορα, δεν καταλάμβαναν δημόσια αξιώματα.

Έτσι, ένας Ρωμαίος πολίτης δε θα μπορούσε να είναι χριστιανός και αυτό ίσχυε για τους στρατιώτες και πολύ περισσότερο για τους αξιωματικούς, αφού η αυτοκρατορική λατρεία ήταν ένα είδος πίστης στον αυτοκράτορα και στην αυτοκρατορία.

Στα μέσα του τρίτου αιώνα η κατάσταση στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία δεν είναι καθόλου καλή. Ήταν η ευκαιρία οι χριστιανοί να πάρουν τα κλειδιά της αυτοκρατορίας. Για να το επιτύχουν αυτό όμως, έπρεπε να καταταγούν στο στρατό, έτσι ώστε την κατάλληλη στιγμή, εξοπλισμένοι όπως θα ήταν, να βάλουν το δικό τους αυτοκράτορα στη Ρώμη. Ετσι, αν και εχθρεύονταν τη στρατιωτική οργάνωση και δεν είχαν φιλοπόλεμα αισθήματα, όταν τους δόθηκε η ευκαιρία κατατάχτηκαν στο στρατό. Πριν από το 230 δεν ήταν όμως πειθαρχικοί και αψηφούσαν τις αυτοκρατορικές διαταγές.

Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού (σε πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας ήταν πλειοψηφία) πλήθυναν και οι αξιωματικοί και στρατιώτες στις ρωμαϊκές μισθοφορικές λεγεώνες. Φτωχοί και γενικά οι απόκληροι της κοινωνίας κατατάσσονταν στο στρατό για να εξασφαλίσουν πόρους ζωής. Αλλάζει και το προφίλ του χριστιανού στρατιώτη. Σε αντίθεση με τους άλλους, ήταν γενναίοι, πειθαρχικοί, αποφασιστικοί, δε λιποταχτούσαν, δεν έκλεβαν και δεν καταπίεζαν (αυτά τα χαρακτηριστικά εκμεταλλεύτηκε αργότερα ο Κωνσταντίνος).

Η πλειοψηφία των χριστιανών στη σύνθεση του στρατού συντέλεσε στην επικράτηση αργότερα του χριστιανισμού.

Με πληροφορίες από \\ Ηρακλή Κακαβάνη
Δημοσιογράφος — Συγγραφέας. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Από το 1991 έως το 2013 εργάστηκε στον Ριζοσπάστη και στη συνέχεια σε διαδικτυακά Μέσα.
Από το 2010 συνεργάτης του περιοδικού “Θέματα Παιδείας” _και φυσικά νους και καρδιά του “Ατέχνως” _atexnos.gr καθώς και εκδότης

Σύμφωνα με την ρωμαιοκαθολική εκκλησία “Ο εκ Θεσσαλονίκης Δημήτριος” (ο 3ος αι. – 306) ήταν μάρτυρας που “oι Ελληνορθόδοξοι του δίνουν τον τίτλο του Μεγαλομάρτυρα και θεωρείται Μυροβλίτης άγιος”. Πάντα κατά τους δυτικούς η προέλευση της λατρείας του είναι ασαφής, καθώς οι πρώτες αποδείξεις της ύπαρξής του έρχονται μόλις 175 χρόνια μετά το μαρτύριό του και πολλοί μελετητές αμφιβάλλουν ακόμη και αν υπήρξε ποτέ (μάρτυρας Δημήτριος) εκεί _ “κακίες”, λόγω κόντρας μεταξύ θρησκειών;

Ωστόσο (παραδέχονται), πως η παραδοσιακή αγιογραφία για τον άγιο λέει ότι ήταν ντόπιος διάκονος και ότι χτυπήθηκε από δόρατα στα πλευρά γύρω στο 306, κατά τους διωγμούς κατά των χριστιανών από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Διοκλητιανό ή ίσως από τον Γαλέριο.

Μια μεταγενέστερη παράδοση λέει ότι ήταν Ρωμαίος στρατιώτης και μάλιστα ανθύπατος και γι' αυτό υιοθετήθηκε ως προστάτης άγιος από τους Σταυροφόρους μαζί με τον Άγιο Γεώργιο κατά τον Μεσαίωνα. Σχετικά με τη σύλληψή του, αναφέρεται πως ένας από τους μαθητές του, ο Νέστορας, παρουσιάστηκε σε στάδιο της Θεσσαλονίκης, όπου ο Μαξιμιανός διοργάνωνε αθλητικούς αγώνες και ζήτησε να αγωνιστεί με τον θηριώδη και ακατανίκητο παλαιστή Λυαίο, ειδωλολάτρη καταγόμενο από το Σίρμιο της Πανονίας (σημερινή Μητροβίτσα Σερβίας), που μπήκε στην παλαίστρα και όχι μόνο νίκησε τον Λυαίο, αλλά τον σκότωσε.
Οργισμένος ο Μαξιμιλιανός από την ήττα του εκλεκτού του, διέταξε τον αποκεφαλισμό του Νέστορα και τη θανάτωση του Δημητρίου με λογχισμούς. Θάφτηκε και από τον τάφο του ανάβλυζε μύρο, εξού και Μυροβλύτης.

Λατρεία

Ενώ στη Θεσσαλονίκη, πόλη της οποίας είναι και πολιούχος εορτάζεται στις η 26-Οκτ- η ρωμαϊκή εκκλησία τον τιμά 9-Απρ, ακολουθώντας την παράδοση της συριακής μαρτυρολογίας. Μεταξύ των Σέρβων που ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάται ως Μίταρ και η ημέρα των εορτασμών προς τιμήν του ονομάζεται Μιτροβντάν(8^η Νοε, επίσημη αργία στο σερβικό τμήμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης). Τον San Demetrio Megalomartire προστάτη άγιο του San Demetrio Corone, στην επαρχία της Cosenza (δήμου με παράδοση arbëreshë) γιορτάζουν 26 Οκτωβρίου.

σσ.__Οι arbëreshë (αλβανικά: arbëreshët και Italisë), δλδ “Αλβανοί της Ιταλίας”, είναι   εθνογλωσσική μειονότητα που εγκαταστάθηκε ιστορικά στη νότια και νησιωτική Ιταλία.
Προερχόμενοι από την περιοχή της Ηπείρου και από τις πολυάριθμες αλβανικές κοινότητες της Αττικής και του Μορέα, εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία μεταξύ 15^ου_18^ου αι., μετά το θάνατο του εθνικού ήρωα Γεώργιου Καστριώτη ή Σκεντέρμπεη. Ο πολιτισμός τους καθορίζεται από χαρακτηριστικά στοιχεία, τα οποία βρίσκονται στη γλώσσα, τη θρησκευτική τελετή, τα ήθη, τα έθιμα, τα έθιμα, την τέχνη και τη γαστρονομία, που διατηρούνται με ζήλο μέχρι σήμερα, με συνείδηση ότι ανήκουν σε μια συγκεκριμένη εθνότητα.

Τα οστά του Αγίου Δημητρίου μεταφέρθηκαν από το αβαείο του San Lorenzo (45χλμ δυτικά της Ancona -Le Marche_ περιφέρεια της κεντροδυτικής Ιταλίας) στη Θεσσαλονίκη, πρώτα το κρανίο στις 24-Οκτ 1978 και μετά όλα τα άλλα οστά, εκτός από τα μηριαία, την άνοιξη του 1980. Τα μηριαία οστά παραμένουν στην κρύπτη του ναού στο San Lorenzo in Campo.

Εικονογραφία

Η εικονογραφία του _όπως ήδη αναφέραμε τον απεικονίζει με την πανοπλία ενός Ρωμαίου στρατιώτη, αν και οι πρώτες του παραστάσεις πριν από το 600 τον βλέπουν ντυμένο με απλό χιτώνα. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης συνδέθηκε όλο και περισσότερο με τον Άγιο Γεώργιο και μαζί απεικονίζονταν στην πλάτη ενός αλόγου, συχνά κόκκινο για τον Άγιο Δημήτριο και λευκό για τον Άγιο Γεώργιο. Ένα άλλο στοιχείο που τους επιτρέπει να διακρίνονται είναι ο στόχος τους: Ο Άγιος Γεώργιος σκοτώνει ένα δράκο, ενώ ο Δημήτριος σκοτώνει Μαυριτανό. Επιπλέον, όπως και ο Γεώργιος (και ο Άγιος Θεόδωρος) απεικονίζεται επίσης να νικάει έναν δράκο, συχνά και ένα φίδι.

Μια άλλη αγιογραφία για αυτόν τον άγιο τον βλέπει ζωγραφισμένο με φόντο τον Λευκό Πύργο της Θεσσαλονίκης που στην εικονογραφία απεικονίζεται όπως ήταν γνωστός κατά τον 16^ο αιώνα, αφού η αρχιτεκτονική και η διαμόρφωση του πύργου από την εποχή του παρέμεινε άγνωστη. Μία από τις παλαιότερες και σημαντικότερες αγιογραφίες αυτού του αγίου φυλάσσεται σήμερα στο μουσείο του Sassoferrato.

Bourdon Sébastien-Βάκχος & Ceres με Νύμφες +Σάτυρους