Θυμάμαι... δεκαοχτώ χρονώ- νάμαι παιδί βαθιά εκεί μέσα στην Ανατολή που πολεμάει

Στίχοι που αγάπησα – που αγαπήσαμε όλοι …Ναζίμ Χικμέτ

Η παρούσα έκδοση περιέχει είκοσι εννιά ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ τα οποία αντλήσαμε από δημοσιεύσεις σε περιοδικά του μεσοπολέμου και από την έκδοση της «ΝΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» στις αρχές της 10ετίας του 1950, στο Βουκουρέστι. Η μετάφραση αυτών των ποιημάτων έγινε από ομάδα «Ελλήνων επιστημόνων των Σοσιαλιστικών χωρών».
Ο Ναζίμ Χικμέτ στη συλλογή μας παρουσιάζεται επίκαιρος, θερμός, πολύχυμος και πάντα αγωνιστής, πάντα ανθρώπινος, ένας από εμάς που αγωνίζεται δίπλα μας και μαζί του μας συνδέουν κοινά βάσανα, κοινές «αλυσίδες» και κοινό όραμα.
Κάποια από τα ποιήματα ο αναγνώστης ίσως τα διαβάσει για πρώτη φορά.

Καλή ανάγνωση!

Κάπου στα χαλάσματα της Κωνσταντινούπολης -
από τη μεριά των κολασμένων που "δε βλέπει ο ήλιος"

 Το παλιό χρυσόδετο βιβλίο

Τη νύχτα ψες
                   στου φεγγαριού το φως
                   ώρες καθόμουνα πολλές
                   σκυφτός
                   σαν τον τρελό ντερβίση
                  —και είχε σβήσει
                                        πιάτο κερί—

Ώρες καθόμουνα γυρτός
σ’ ένα χρυσόδετο βιβλίο
που τόχαν σκίσει πια οι καιροί.
Κι αράδα-αράδα ως γύριζαν
οι κίτρινες σελίδες
—σα να ξυπνούσαν κάτω απ’ το ντύμα
                                       το χρυσάφι—

βαριά όλες εμύριζαν
μια μούχλα σαν ένα μνήμα
                                       νάχε ανοιχτεί.

Κι άρχισαν οι χειρόγραφες γραμμές να ζωντανεύουν
να ορθώνονται μπροστά μου φιγούρες μυθικές
ο Σατανάς έγινε φίδι
                                       με λέξεις που γητεύουν
κι η Εύα τον Αδάμ επλάνεψε μ’ αυτές.

Τ’ αδελφοκτόνο είδα το πνεύμα της κακίας,
την κιβωτό του Νώε σε κύμα τρικυμίας
κι αυτόν να περιμένει, καθώς φυσά τ’ αγέρι
                 ναρθεί το περιστέρι.
Κι είδα το Μωυσή, ψηλά στο όρος Σινά
τον είδα προσευχή
                βαθιά του ν’ αρχινά.

Θυμάμαι...

Θυμάμαι...
              δεκαοχτώ χρονώ
                                           νάμαι
                                                    παιδί
βαθιά εκεί μέσα στην Ανατολή
που πολεμάει.

Πάμε
          πορεία μες στη δημοσιά,
                                        λιοπύρι,
                                        δεν είναι ίσκιος πουθενά
                                        και χλωρασιά

κι ο σύντροφός μου
                 ο αγρότης
                 ο Μεχμέτ μου λέει:
«Οι πίκρες μας πια τώρα θα σωθούνε
                     οι μπολσεβίκοι, να,
                     ο Λένιν με τον Στάλιν
                                           μας βοηθούνε
     Στη θάλασσα θα ρίξουμε τον ξένο».

Θυμάμαι...
             στη Μόσχα νάμαι
                                         για σπουδές
στο μέγα εκείνο το σχολειό
                        που έχει τ΄ όνομά του.
Ερχότανε σε μας πολλές φορές,
καθόμασταν σιμά του
Μπορεί στις μπότες του να είχε σκόνη
                  από τις μάχες του Τσαρίτσιν,
στο Πέτρογκραντ μπορεί να φόραγε
                                το ίδιο αυτό χιτώνι
                  τότε που γλίτωνε την πόλη
απ’ τον εχθρό

 

Angine de poitrine ^(*)

Av είν΄ εδώ η καρδιά μου η μισή
η άλλη μισή, γιατρέ, είναι στην Κίνα
Και ορμάει
με το στρατό
που ροβολάει
στον Κίτρινο τον ποταμό.
Κάθε πρωί, γιατρέ, κάθε πρωί,
την ώρα που χαράζει
στον τοίχο στήνουν την καρδιά μου
που σπαράζει και στην Αθήνα
               — στο σκοτωμό.

Κι όταν βραδιάσει
στη φυλακή
Κι όταν ο ύπνος απλωθεί
στους διαδρόμους
η δόλια μου η καρδιά
παίρνει τους δρόμους
και πάει κονάκι να ζητήσει
             να κρυφτεί
σ' ένα σπιτάκι της Σταμπούλ
             να ξενυχτήσει

Μες απ΄ τα σίδερα, γιατρέ,
                        βλέπω τη νύχτα
και η καρδιά μου ας σφίγγεται
και η καρδιά μου ας θλίβεται
πάνω στο ξύλο
με τ’ άστρο θα χτυπάει
                       το μακρινό
γεμάτη πίστη.

(*) Angine de poitrine = Στηθάγχη

 

Θυμάμαι...

...Θυμάμαι
ήτανε μαύρα τα μουστάκια του πολύ
το βλέμμα του γαλήνιο, προσεχτικό
φαινότανε γερός
στητός και νέος
και στις παλάμες του μας έφερνε
κειδά
ο δάσκαλος και φίλος
ζεστασιά
από τα χέρια τ' άγια του Λένιν...

Θυμάμαι
Νάμαι
Στην Κόκκινη πλατεία
Χιονίζει.
Χίλια ενιακόσια εικοσιτέσσερα.
Κι' αυτός φορώντας χλαίνη μαχητή
Σκυφτός,
Κομίζει
Στον ώμο του το φέρετρο του Λένιν.
...Θυμάμαι τη μορφή του
οι πόνοι
την είχαν πετρωμένη
και κάτι στους κροτάφους του ασπρίζει
Ίσως το χιόνι;
-Όχι,
ο χωρισμός ο σκληρός
κι ο σπαραγμός
βουβός
βαθύς
που μόλις συγκρατιέται...             

Ο Ναζίμ Χικμέτ – του Αμπιντίν Ντινό
έκδοση Ναζίμ Χικμέτ Οι ρομαντικοί
Όμορφη που ’ναι η ζωή! - Θεμέλιο, 1976

Θυμάμαι
στη φυλακή
πια νάμαι
στην Τουρκία
(και δεν κρατώ στη θύμησή μου ποιά νάτανε χρονιά;)
Οι σύντροφοι μου
φέρανε εκεί
δικιά του μια φωτογραφία
κομμένη από 'να γαλλικό
περιοδικό
Πως έφτασε
στο σκοτεινό
γιατάκι μου δεν ξέρω...
Βρήκε το δρόμο,
μεσ' απ' τα σίδερα τον βρήκε,
μέσ' απ' το σύρμα το πυκνό.
Ένα χιτώνιο λευκό
φορούσε
κι είχε στο στήθος του αστέρι.
χαμογελούσε.

Ήταν στρατάρχης.
Κατά πως φαίνεται ετούτο το κλισέ
θα ήτανε μετά
που τρεις φαντάροι κόκκινοι ανέβηκαν
ψηλά
και
στήσαν
την κόκκινη σημαία τους
κειδά
στου Ράιχσταγ το θόλο.
Θυμάμαι
πιο ύστερα
πολύ
στο Βόλγα
μες στην καμπίνα μιας σωφέρισας
της σταχανοβικής της Τασίας
το ίδιο πορτραίτο εκείνο
πάλι χαμογελούσε.
Και τελευταία
πήγα στο Πεκίνο
σαν αντιπρόσωπος
εκεί
στην τελευταία του τον είδα
φωτογραφία του
ψηλά
στο ΧΙΧ Συνέδριο να μιλά.

Nâzım Hikmet Назим Хикмет
Новодевичье кладбище в Москве
Νεκροταφείο Νοβοντέβιτσι Μόσχα
"Ζει και βασιλεύει" και μετά
την καπιταλιστική παλίνόρθωση στην ΕΣΣΔ

Ήταν εκεί μαζί μου απ' την Κορέα
ένας αγωνιστής
σακάτης
και ένας τυπογράφος
απ΄τη Γαλλία
κι' απ' τις Ινδίες ένας ποιητής.
Μίλησα εγώ και είπα:
"Στέκει ακόμη ο πατέρας μας καλά!"
Ο Γάλλος πρόσθεσε:
"Τον είδα
τον τελευταίο καιρό στη Μόσχα
σαν παλικάρι ανέβαινε
τις σκάλες σφριγηλά".
Κι' απάντησε ο νέος μαχητής
απ' την Κορέα:
"Όνειρο της ανθρωπότητας αυτός
και το όνειρο ποτέ του δε γερνάει".
 

Κι' είπε ο Ινδός ο ποιητής
με τη σειρά του:
 

"Αυτός είναι ο ίδιος ο κομμουνισμός
η χώρα του εκεί
τραβάει και πάει.
Και είν' αγέραστος
απέθαντος
στητός
θα ζει μέσα στα χρόνια
σαν άνοιξη θα είναι γελαστός
αιώνια".

Μάρτης 1953

 Εκδόσεις “Ατέχνως”

Ναζίμ,
πολύ-πολύ μας αγάπησες,
πολύ-πολύ σ’ αγαπήσαμε, ‒
πώς όλοι σου μιλούν με το μικρό όνομά σου,
όλοι στον ενικό,
Γαλλία, Ρωσία, Ελλάδα,
κι ο Αραγκόν, Ναζίμ,
κι ο Νερούντα, Ναζίμ,
κι εγώ, Ναζίμ,
και πιο πολύ η Ελευθερία
με το μικρότερο όνομά σου
το πιο μεγάλο ‒

Γεια σου αθάνατε σύντροφε Ναζίμ

 

 

 

Ναζίμ Χικμέτ –Αφιέρωμα 🔴 Για να γενούνε τα σκοτάδια λάμψη 🔴

Κάπου στα χαλάσματα της Κωνσταντινούπολης -
από τη μεριά των κολασμένων που "δε βλέπει ο ήλιος"

Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά,
Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος,
Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα.
Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς.

Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρὰ
Τόσο μὰ τόσο σοβαρὰ
Ποὺ ἔτσι, νὰ ποῦμε, ἀκουμπισμένος σ᾿ ἕναν τοῖχο
μὲ τὰ χέρια σου δεμένα
Ἢ μέσα στ᾿ ἀργαστήρι
Μὲ λευκὴ μπλούζα καὶ μεγάλα ματογυάλια
Θὲ νὰ πεθάνεις, γιὰ νὰ ζήσουνε οἱ ἄνθρωποι,
Οἱ ἄνθρωποι ποὺ ποτὲ δὲ θά ῾χεις δεῖ τὸ πρόσωπό τους
καὶ θὰ πεθάνεις ξέροντας καλὰ
Πὼς τίποτα πιὸ ὡραῖο, πὼς τίποτα πιὸ ἀληθινὸ
ἀπ᾿ τὴ ζωὴ δὲν εἶναι.

Πρέπει νὰ τηνε πάρεις σοβαρὰ
Τόσο μὰ τόσο σοβαρὰ
Ποὺ θὰ φυτεύεις, σὰ νὰ ποῦμε,
ἐλιὲς ἀκόμα στὰ ἑβδομῆντα σου
Ὄχι καθόλου γιὰ νὰ μείνουν στὰ παιδιά σου
Μὰ ἔτσι γιατὶ τὸ θάνατο δὲ θὰ τόνε πιστεύεις
Ὅσο κι ἂν τὸν φοβᾶσαι
Μὰ ἔτσι γιατί ἡ ζωὴ θὲ νὰ βαραίνει
      πιότερο στὴ ζυγαριά.
Nâzim Hikmet -Γιὰ τὴ ζωή  
         (ἀπόδοση: Γιάννης Ρίτσος)

Σας σφίγγω όλους μ᾿ αγάπη στην αγκαλιά μου

Σημείωμα, μικρό αφιέρωμα, «περίληψη ζωής» για ογκόλιθους σαν τον μεγάλο Τούρκο διανοούμενο που σμίλεψε το διάβα του ανθρώπου και σημάδεψε ανεξίτηλα το χρόνο δε γίνεται.

Το Επιστημονικό Συνέδριο της Κ.Ε. του ΚΚΕ: ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ «Για να γενούνε τα σκοτάδια λάμψη», που κράτησε δυο ολόκληρες μέρες χωρισμένο σε τρεις ενότητες (1^η «Γεια στης ανθρωπιάς το μεγαλείο!», 2^η «Τα τραγούδια μας πιο μπροστά στη γραμμή να ορμάνε στον εχθρό» & 3^η «Καρδιά που αντιχτυπά και στο πιο μακρινό αστέρι» με 27 εισηγήσεις – παρεμβάσεις και πολλά δρώμενα) ανέδειξε το μεγαλείο του.
Έτσι θα περιοριστούμε σε ένα –απαραίτητο βιογραφικό ώστε να γίνει γνωστό το πολιτικό, κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έδρασε, διαμορφώθηκε ως άνθρωπος, ως κομμουνιστής και ως ποιητής.

Η πρώτη ολοκληρωμένη
συλλογή έργων
του Ναζίμ,
στην σοσιαλιστική Βουλγαρία
αμέσως μετά τον πόλεμο

Ο Ναζίμ Χικμέτ, αριστοκρατικής καταγωγής, γεννήθηκε το 1902 στη Θεσσαλονίκη. Γρήγορα η οικογένειά του μετακόμισε στο Καντικιόι της Κωνσταντινούπολης.
Το 1912 φοιτά σε ιδιωτικό σχολείο. Ο επόμενος όμως χρόνος τον βρίσκει σε δημόσιο σχολείο.
Το 1917 μπαίνει στη σχολή αξιωματικών του ναυτικού και φοιτά ως δόκιμος. Μια επίμονη πλευρίτιδα του στερεί τη δυνατότητα να υπηρετήσει τη θητεία του ως αξιωματικός.
Το 1921 ο Χικμέτ αποφασίζει να ενταχθεί στον «Πόλεμο Ανεξαρτησίας» του Κεμάλ, στην Ανατολή. Στο δρόμο συναντιέται με Τούρκους Σπαρτακιστές φοιτητές, που είχαν απελαθεί από τη Γερμανία. Απ’ αυτούς μαθαίνει για τους Μαρξ, Ενγκελς κι έρχεται σε επαφή με την κομμουνιστική ιδεολογία.
Στην πεζοπορία του προς την Άγκυρα γίνεται μάρτυρας της φτώχειας και δυστυχίας των αγροτών της Ανατολής και συνειδητοποιεί το μέγεθος των κοινωνικών προβλημάτων της χώρας.
Την ίδια στιγμή, η αστική επανάσταση του Κεμάλ δεν μπορεί να καταργήσει τις ταξικές διαφορές, πράγμα αντικειμενικό, κάτι που διαπιστώνει και ο ίδιος. Ενώ ζητά να σταλεί στο μέτωπο, τελικά στέλνεται ως δάσκαλος στην πόλη Μπολού.
Εκεί ενημερώνεται για την Οχτωβριανή Επανάσταση και αποφασίζει να ταξιδέψει στην ΕΣΣΔ.
Στο ταξίδι του πληροφορείται τη δολοφονία του ιδρυτή του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος Μουσταφά Σουπχί και 14 συντρόφων του.
Το 1922 γίνεται μέλος του Κόμματος των Μπολσεβίκων – ΠΚΚ (μπ) και του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας.
Σπουδάζει στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των Εργατών της Ανατολής (ΚΟΥΤΒ).
Γνωρίζεται με τον Μαγιακόφσκι, με φουτουριστές και κονστρουκτιβιστές καλλιτέχνες.

Το 1924 πεθαίνει ο Λένιν. Ο Ναζίμ στέκεται τιμητική φρουρά στο φέρετρο.

«Είμαι ένας κομμουνιστής ποιητής…»

Nâzım Hikmet
Avni Arbas Παρίσι 1961

Επιστρέφει στην Τουρκία και το 1925 συνεργάζεται με τα πολιτικά περιοδικά «Διαφώτιση» και «Σφυροδρέπανο», προσκείμενα στο ΤΚΚ.
Κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος, καταργείται η ελευθερία του Τύπου και διώκονται οι κομμουνιστές.
Ο Ναζίμ διαφεύγει στη Σμύρνη. Αποστολή του η οργάνωση παράνομου κομματικού τυπογραφείου.
Καταδικάζεται, ερήμην, σε 15 χρόνια φυλακή.
Μεταμφιεσμένος και χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα δραπετεύει στην ΕΣΣΔ, όπου συνθέτει ποιήματα και πάνω από 30 θεατρικά, που όμως δε διασώζονται.
Στην Τουρκία ξεκινούν καινούργιες δίκες κομμουνιστών.
Το 1928 καταδικάζεται, ερήμην, σε 3 μήνες φυλακή.
Τον Ιούλη, επιστρέφοντας παράνομα στην Τουρκία, συλλαμβάνεται στα σύνορα και φυλακίζεται στην Αγκυρα απ’ όπου αποφυλακίζεται μετά από 7μηνη κράτηση.
Το 1929 κυκλοφορεί η πρώτη του ποιητική συλλογή σε λατινικό αλφάβητο «835 στίχοι».
Η συλλογή περιλαμβάνει ποιήματα γραμμένα στην ΕΣΣΔ με έντονη τη σφραγίδα του κονστρουκτιβισμού. Σημειώνει μεγάλη επιτυχία για τις καινοτομίες που εισάγει στη μορφή και στο περιεχόμενο της τουρκικής ποίησης.
Παρά την αναγνώρισή του, δεν βρίσκει δουλειά λόγω της κομμουνιστικής του στράτευσης.
Στο μακροσκελές του ποίημα «Η Τζοκόντα και ο Σι-Για-Ου» καλεί την Τέχνη να συμμετέχει στον επαναστατικό αγώνα.
Το 1930 κυκλοφορεί δίσκος με τον ποιητή να διαβάζει ποιήματά του.
Για την ποιητική του συλλογή «Η πόλη που έχασε τη φωνή της», εμπνευσμένη από απεργία στα μέσα μεταφοράς, συλλαμβάνεται, αφήνεται όμως ελεύθερος λόγω πίεσης του μεγάλου λαϊκού ακροατηρίου της δίκης.

Ο Ναζίμ Χικμέτ – του Αμπιντίν Ντινό
έκδοση Ναζίμ Χικμέτ Οι ρομαντικοί
Όμορφη που ’ναι η ζωή! - Θεμέλιο, 1976

Στην απολογία του το 1931 ο Χικμέτ αναφέρει: «Είμαι ένας Κομμουνιστής ποιητής και κάθε μέρα προσπαθώ να γίνω καλύτερος Κομμουνιστής και καλύτερος ποιητής».
Το 1933 συλλαμβάνεται ξανά και απαγορεύεται η κυκλοφορία ποιητικής του συλλογής.
Υπόδικος μεταφέρεται από την Κωνσταντινούπολη στις φυλακές της Προύσας, όπου ξεκινά τη συγγραφή του εξαιρετικού «Το έπος του Σεΐχη Μπεντρεντίν».
Ο δημόσιος κατήγορος απαιτεί να καταδικαστεί σε θάνατο.
Τον Γενάρη 1934 καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλάκιση, τον Αύγουστο αποφυλακίζεται με γενική αμνηστία. Προσλαμβάνεται ως συντάκτης στις εφημερίδες «Απογευματινή» και «Αυγή» όπου υπογράφει με το ψευδώνυμο Ορχάν Σελίμ. Γράφει κινηματογραφικά σενάρια. Στα περισσότερα το όνομά του δεν αναφέρεται ή υπογράφει με ψευδώνυμο είτε για λόγους πολιτικούς, είτε γιατί το περιεχόμενό τους δεν τον εκφράζει.
Το 1935 δημοσιεύει το αφηγηματικό του ποίημα «Γράμματα στην Ταράντα – Μπαμπού», για την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας στην Αιθιοπία. Το 1936 στην μπροσούρα «Γερμανικός φασισμός και ρατσισμός» καταγγέλλει τη στενή σχέση φασισμού, καπιταλιστικών συμφερόντων και πολέμου. Στο «Επος του Σεΐχη Μπεντρεντίν» ο Χικμέτ ιστορικοποιεί την αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Ο Μάνος Λοΐζος το είχε καημό να μελοποιήσει και να εκδώσει σε δίσκο τα «Γράμματα στην αγαπημένη» σε ποίηση Nazim Hikmet (μετάφραση Γιάννη Ρίτσου).
Ο θάνατός του όμως το 1982 τον πρόλαβε και η επιθυμία του δεν πραγματοποιήθηκε όσο ήταν εν ζωή, αλλά αργότερα ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, βρήκε ανέκδοτα demos των τραγουδιών αυτών σε ερμηνεία του ίδιου του Μάνου, έτσι εκδόθηκε το ομώνυμο βινύλιο.
Μετά από χρόνια, ήρθαν στη δημοσιότητα κάποιες ακόμη εκτελέσεις των μελοποιημένων αυτών ποιημάτων -αυτή τη φορά από τον Μανώλη Ρασούλη πάντα υπό την καθοδήγηση του αξέχαστου Μάνου (εικάζεται ότι έχει γίνει αρχές της 10ετίας του ’70)
Τα demos βρέθηκαν ξεχασμένα σε ντουλάπια της Columbia και δημοσιεύτηκαν από τον ίδιο τον Ρασούλη στο προσωπικό του site.

Δώδεκα χρόνια φυλακή

Στις 17 Γενάρη του 1938 συλλαμβάνεται ξανά στη βάση σκευωρίας και περνά Στρατοδικείο, κατηγορούμενος για υποκίνηση των δοκίμων σε ανταρσία.
Καταδικάζεται σε 15 χρόνια φυλακή.
Το 1939 καταδικάζεται σε ακόμα 20 χρόνια φυλακή.
Το 1940 οδηγείται στις φυλακές της Προύσας.
Η επαφή του με τους λαϊκούς ανθρώπους επιδρά στην ωρίμανση της γλώσσας και της ποίησής του, που γίνεται πιο μεστή και απλή.
Ο Χικμέτ, ακολουθώντας τη διεθνή πρακτική των φυλακισμένων κομμουνιστών, μετατρέπει τη φυλακή σε ένα πραγματικό σχολείο για τους συγκρατούμενούς του με μαθήματα γλώσσας, λογοτεχνίας, Γαλλικών, αλλά και βασικών αρχών μαρξισμού.
Το 1941 ξεκινά τη συγγραφή του μνημειώδους έπους «Ανθρώπινα τοπία». Συνεχίζει τις μεταφράσεις, γράφει κινηματογραφικά σενάρια, φτιάχνει ξυλόγλυπτα και ζωγραφίζει πίνακες για βιοπορισμό. Υποφέρει από παθήσεις και αϋπνίες.
Το 1945 ξεκινά τη συγγραφή μιας σειράς ποιημάτων με τη μορφή επιστολών προς τη γυναίκα του, που ξεπερνούν τα όρια της προσωπικής σχέσης τους, με τον τίτλο «Ποιήματα των 9 και 10 μμ.».
Συνεχίζει με τα «Ανθρώπινα τοπία», και παράλληλα με τα «Ρουμπαγιάτ» με παραδοσιακή μορφή περσικών τετράστιχων, αλλά με σύγχρονο διαλεκτικό – υλιστικό, κοινωνικό και επαναστατικό περιεχόμενο.
Το 1948 τα προβλήματα υγείας του επιδεινώνονται.
Ξεσπά κύμα διεθνιστικής αλληλεγγύης για την απελευθέρωσή του.
Διανοητές όπως οι Ελυάρ, Κιουρί, Νερούντα, Σαρτρ, Πικάσο ζητούν την απελευθέρωσή του.
Το 1950, μετά από επαναλαμβανόμενες απεργίες πείνας, κατακτά την αποφυλάκισή του.
Το Νοέμβρη του 1950 τού απονέμεται στη Βαρσοβία το Παγκόσμιο Βραβείο Ειρήνης μαζί με τους Πικάσο, Ρόμπσον, Γουάντα Τζακουμπόσκα και Νερούντα.
Στον ίδιο απαγορεύεται να παραβρεθεί στην τελετή.

Nâzım Hikmet Назим Хикмет
Новодевичье кладбище в Москве
Νεκροταφείο Νοβοντέβιτσι Μόσχα
"Ζει και βασιλεύει" και μετά
την καπιταλιστική παλίνόρθωση στην ΕΣΣΔ

«Πρεσβευτής» του σοσιαλισμού και της ειρήνης

Το 1951 ο Ναζίμ καλείται στην Άγκυρα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία με στόχο να χαθεί κάπου στα βάθη της Ανατολής.
Εγκαταλείπει την Τουρκία. Στα διεθνή ύδατα επιβιβάζεται σε ρουμάνικο πλοίο. Το τουρκικό Κοινοβούλιο τον ανακηρύσσει προδότη και του αφαιρεί την τουρκική υπηκοότητα.
Μέσω Βουκουρεστίου φθάνει στη Μόσχα, όπου τον υποδέχεται με τιμές η Ένωση Συγγραφέων.
Στη Μόσχα δημοσιεύει έργα του, ανεβάζει θεατρικά και αρθρογραφεί στον Τύπο.
Συμμετέχει στο Φεστιβάλ Νεολαίας Βερολίνου και στο Συνέδριο για την Ειρήνη στη Βιέννη.
Τον επόμενο χρόνο, στο Πεκίνο παθαίνει την πρώτη καρδιακή προσβολή που ακολουθείται από δεύτερη στο Βερολίνο, σε πορεία ενάντια στον πόλεμο της Κορέας.
Το 1953 συμμετέχει στο δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης. Συναντάται με τους Αραγκόν, Σαρτρ, Ριβέρα, Νερούντα.
Το 1954 τον βρίσκει να γράφει σειρά ποιημάτων με έντονη νοσταλγία για τα αγαπημένα πρόσωπα και τον τόπο του, αλλά και ποιήματα εμπνευσμένα από τα ιδανικά του σοσιαλισμού και της αντιιμπεριαλιστικής πάλης.
Παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας ταξιδεύει και στηρίζει τους λαούς που υποφέρουν, που αγωνίζονται. Μόνο οι ΗΠΑ τού αρνούνται τη βίζα.
Γνωρίζεται με τον Γιάννη Ρίτσο.
Το 1956 γράφει το θεατρικό «Υπήρξε ή όχι ο Ιβάν Ιβάνοβιτς;»
Το 1958 συμμετέχει στο συνέδριο των Ανατολικών Συγγραφέων στην Τασκένδη.
Το 1961 ταξιδεύει στην Κούβα της Επανάστασης και συνθέτει το «Ρεπορτάζ στην Αβάνα» και την «Αυτοβιογραφία».
Το 1962 ανακηρύσσεται Σοβιετικός πολίτης. Ξεκινά το μοναδικό του μυθιστόρημα με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία «Η ζωή είναι ωραία, αδελφέ μου», που στην ΕΣΣΔ εκδόθηκε ως «Οι Ρομαντικοί».
Το 1963 συμμετέχει στο Συνέδριο Ασιατών και Αφρικανών συγγραφέων στην Τανζανία, γράφει το ποίημα «Ρεπορτάζ από την Τανγκανίκα» και ολοκληρώνει το μυθιστόρημα «Οι Ρομαντικοί».
Πεθαίνει από καρδιακή προσβολή στις 3 Ιούνη 1963, στη Μόσχα.

Τα Επιστημονικά Συνέδρια της ΚΕ του ΚΚΕ είναι πλέον ένα πολύ σημαντικό γεγονός-θεσμός

Η πορεία τους ξεκίνησε το 2010, με το πρώτο Συνέδριο να είναι αφιερωμένο στον Γιάννη Ρίτσο, το δεύτερο στον Κώστα Βάρναλη, το τρίτο στον Μπέρτολτ Μπρεχτ και, το τέταρτο στον Ναζίμ Χικμέτ, που με τη βοήθεια και του ΚΚ Τουρκίας (χορήγηση υλικών, πολιτιστικές δραστηριότητες, κινηματογραφικές προβολές, συναυλίες με τη συμμετοχή και του Πολιτιστικού Κέντρου “Ναζίμ Χικμέτ” της Κωνσταντινούπολης, αλλά και με τη συμμετοχή του σε εισηγήσεις κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου).
Ανιχνεύουμε το μεγαλείο του ποιητή, του κομμουνιστή, του αγωνιστή σήμερα και αύριο.
Κι αλήθεια πώς να ξεκινήσεις; Πώς ν’ αρχίσεις να μετράς τους ατέλειωτους στίχους του μεγάλου φίλου της Ελλάδας, του αγωνιστή λαού μας, του πραγματικού φίλου όλων των καταπιεσμένων και κατατρεγμένων;

ΕΣΣΔ CCCP USSR
γραμματόσημο προς τιμή
N.Hikmet 1982

«Μολύβι ο καιρός κι ο άνεμος πικρός, βάλτε όλοι σκοπό να αλλάξει ο καιρός…»
Όταν μετράς τους νεκρούς. Όταν μετράς τις ώρες των βασανιστηρίων. Όταν μετράς τους λυγμούς των κατατρεγμένων στην Τουρκία, στην Ελλάδα, στην Ισπανία, όπου Γης.
Ο Ναζίμ Χικμέτ είχε την ελπίδα, μέσα από την τέχνη του, να μας κάνει για όλα αυτά, για όλα τα βάσανα των κατατρεγμένων και καταπιεσμένων, να «κλάψουμε» από οργή, ήθελε να μετατρέψει το λυγμό σε εξέγερση, σε επανάσταση.
Πολλοί προσπάθησαν να σβήσουν αυτήν τη φωνή του λαού, της αντίστασής του, τη φωνή που ανοίγει το δρόμο στους καταπιεσμένους για να πάρει τέλος το «συμπόσιο της δυστυχίας» τους, που μας δείχνει πως…
«ο πλανήτης μας δε στέκεται σε ενός βοδιού τα κέρατα ανάμεσα στα χέρια μας κρατιέται».
[…] (Από τον χαιρετισμό του Δημήτρη Κουτσούμπα, Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ)

• Έργα του στα Ελληνικά |>biblionet.gr<|
• Nâzim Hikmet | Ναζὶμ Χικμέτ – Ποιήματα
• Ειδικό τεύχος του περιοδικού «Θέματα Παιδείας», για τον Χικμέτ (διακινήθηκε στο περίπτερο του περιοδικού στο 41ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – «Οδηγητή»).
• Ν. Χικμέτ, ο οικουμενικός «Τα έργα του, Βιβλίο 2^ο, 3η έκδοση “Σύγχρονη Εποχή”, 1997»
• Ν. Χικμέτ Ο διαχρονικός, επαναστάτης διανοούμενος
• Εφημερίδα Granma 17-Ιαν-2002 <|Nazim Hikmet|> σήμερα το πρωί επέστρεψε στην Κούβα
• Το ταξίδι του Ναζίμ στην Κούβα «El viaje de Nazim a Cuba» – Nâzim’in Küba seyahati βραβεύεται στο Festival Internacional de Cine de Ankara (Μάρτιος 2009)

Το κοριτσάκι της Χιροσίμα
του Ναζίμ Χικμέτ:

Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας
Εδώ ή αλλού χτυπάω όλες τις πόρτες
Ω μην τρομάζετε καθόλου που ‘μαι αθώρητη
κανένας μια μικρή νεκρή δεν μπορεί να δει

Εδώ και δέκα χρόνια εδώ καθόμουνα
στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε
κι είμαι παιδί τα εφτά δεν τα καλόκλεισα
μα τα νεκρά παιδιά δεν μεγαλώνουν.

Πήραν πρώτα φωτιά οι μακριές πλεξούδες μου
μου καήκανε τα χέρια και τα μάτια

Όλη όλη μια χουφτίτσα στάχτη απόμεινα
την πήρε ο άνεμος κι αυτή σ’ ένα ουρανό συννεφιασμένο
Ω μη θαρείτε πως ζητάω για μένα τίποτα
Κανείς εμένα δεν μπορεί να με γλυκάνει
γιατί το παιδί που σαν εφημερίδα κάηκε
δεν μπορεί πια τις καραμέλες σας να φάει
Εγώ είμα που χτυπώ την πόρτα σας, ακούστε με
φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
έτσι που τα παιδάκια πια να μην σκοτώνονται
και να μπορούν να τρων τις καραμέλες.
        (απόδοση Γιάννη Ρίτσου)

Nazım Hikmet & Joan Baez – Hiroşima
(…)
Βίντεο ακατάλληλο για ανηλίκους -βάσει των Οδηγιών κοινότητας ...

Μουσική:Tahsin İncirci (Ταχσίν Ιντσιρτσί)
Τραγουδάει παίζοντας το παραδοσιακό όργανο της πατρίδας της η Τουρκάλα τραγουδίστρια και αρχιτέκτονας Sümeyra Çakır (Σουμεϊρά Τσακίρ).
(d. 25 Mayıs 1946, Edirne - ö. 5 Şubat 1990, Frankfurt )
Η Sümeyra Cakir  γεννήθηκε στην Τουρκία (Edirne), στις 25 Μαΐου 1946 και πέθανε εξόριστη στη Γερμανία (Φρανκφούρτη), χτυπημένη από τον καρκίνο, στις 5 Φεβρουαρίου 1990.
"Η επαναστατική μου αποστολή είναι να ερμηνεύω προοδευτικά λαϊκά τραγούδια σύγχρονων προοδευτικών τραγουδοποιών. Προλογίζει – διαβάζει η Μαρία Δημητριάδη.

Ολότελα ακατάλληλη η στιγμή να σταθείς κριτικά απέναντι σ' ένα τόσο ογκώδες έργο, όταν ο δημιουργός του, ο πιο άμεσος και συναισθηματικός ποιητής του καιρού μας, ο Χικμέτ, ο αγαπημένος μας Ναζίμ "με τα γαλάζια μάτια", τα κάπως αόριστα λυπημένα μέσα στη ζωντάνια του προσώπου του, μέσα στην ανεπιφύλακτη και σχεδόν παιδική εγκαρδιότητα του γέλιου του, μόλις μας άφησε ένα μεγάλο σιωπηλό κενό γύρω μας και μέσα μας, που αντηχεί σοβαρά απ' τους βαθείς, ανθρώπινους στίχους του.
Ακατάλληλη στιγμή -αχρηστεύει την κριτική σαν ψυχρή, ανώφελη και μάλιστα μικρόλογη- αφήνοντας μόνο περιθώρια για αφηρημένες, γενικές και τυπικά θριαμβολογικές "εκτιμήσεις" και ακατάσχετα συγκινημένες, το ίδιο τυπικά θρηνητικές κι αυτές, νεκρολογίες. Αναπότρεπτο, τις περισσότερες φορές. Μα ο Ναζίμ Χικμέτ ήταν και μένει μια πλατιά παρουσία στα παγκόσμια γράμματα και δεν έχει ανάγκη από όλες αυτές τις κατά συνθήκην, έστω και πραγματικά συγκινημένες και συγκινητικές κάποτε, εκδηλώσεις, και το ίδιο του το έργο μας επιβάλλει να σταθούμε πάνω απ' τις συγκινήσεις μας. [...]
(Από τον πρόλογο του Γιάννη Ρίτσου στα “ΠΟΙΗΜΑΤΑ” – ΚΕΔΡΟΣ Δεκ-2016)

 

Αδελφέ μου Ναζίμ,

Ναζίμ με τα γαλάζια μάτια,

με τη γαλάζια καρδιά,

με τα πιο γαλάζια όνειρα,

εσύ που κάνεις

να γαλανίζει

το μαύρο κοιτώντας το κατάματα·
(Γράφει ο Γιάννης Ρίτσος)

 

Ναζίμ,
εσύ που μ’ ένα ποτήρι κρασί,
με το γόνατο μιας ωραίας γυναίκας,
μ’ ένα ποίημα από θάλασσα,
με μια λαϊκή σημαία αγάπη
ξεκαθαρίζεις τον ορίζοντα,
βάζεις ένα παράθυρο
εκεί που λείπουν τα πάντα,
κι οι πέτρες κυλούν ευδιάθετες
απ’ τους λόφους στις βάρκες,
κι ένα σκυλί ονειρεύεται κάτω απ’ το φανοστάτη ‒

Ναζίμ,
είδα τους μικρούς πλανόδιους μουσικούς
στη Γέφυρα του Γαλατά ‒
μέσα στις θήκες των βιολιών τους
κρατούσαν μια δική σου λέξη
πέρα απ’ αυτές που τους επέτρεπαν,
κοιτούσαν τα σύννεφα, περίμεναν
να την πουν
(κάποτε ένα βιολί, Ναζίμ,
είναι σα μια γροθιά σφιγμένη
και μέσα στη γροθιά κλεισμένο ένα φτερό
έτοιμο να πετάξει).

Ναζίμ,

είδα τους απεργούς ναυτεργάτες σου

ανάμεσα σε βίντζια, σε κατάρτια, σε ποιήματα,

ανάμεσα σε σακιά, σε κιβώτια, σε τριαντάφυλλα,

και δύο γαλάζια φώτα πλευρικά

στο μεγάλο καράβι ‒

σήκωνε άγκυρα

(για ποιο ταξίδι;)

αγώνας ήταν,

έρωτας ήταν,

κι εσύ καπετάνιος, Ναζίμ,

ταξίδι πέρα απ’ τα σύνορα.

Ναζίμ,
κάποιος ανέβαινε τη σκάλα
μ’ ένα κλουβί καναρίνια,
κάποιος έπρεπε να πει «καλημέρα»
κι είπε «κόκκινο»,
η γυναίκα έκλαιγε στην πόρτα,
ο ιχθυοπώλης πέρασε απαρατήρητος,
μες στο ρολόι του χεριού του,
κάτω απ’ το τζάμι, το πιτσιλισμένο αλάτι,
ένα μικρό ψάρι φώναζε ‒
το άκουσες, το άκουσα,
κι ήθελα ν’ αντιστρέψω
τη σκοτεινότερη λέξη
για να γίνει άσπρο,
επέμενα
όπως και σήμερα,
όπως πάντα,
όπως όλοι μας ‒
αυτά Ναζίμ.

 

Ναζίμ,

εσύ, που απ’ όποια φυλακή,

απ’ όποια γωνιά της νύχτας,

απ’ όποιο θάνατο,

χαμογελάς

ένα δικό σου γαλάζιο χαμόγελο

υπερασπίζοντας το χαμόγελο του κόσμου ‒

αδελφέ μου, Ναζίμ,

εσύ, που κάθε αυγή

τουφεκιζόταν η καρδιά σου στην Ελλάδα,

εσύ, που κάθε νύχτα

τουφεκίζεται ή καρδιά σου στην Τουρκία,

σύντροφέ μας,

εσύ ‒

γεια σου και γεια σου, Ναζίμ.

Ναζίμ,
πολύ-πολύ μας αγάπησες,
πολύ-πολύ σ’ αγαπήσαμε, ‒
πώς όλοι σου μιλούν με το μικρό όνομά σου,
όλοι στον ενικό,
Γαλλία, Ρωσία, Ελλάδα,
κι ο Αραγκόν, Ναζίμ,
κι ο Νερούντα, Ναζίμ,
κι εγώ, Ναζίμ,
και πιο πολύ η Ελευθερία
με το μικρότερο όνομά σου
το πιο μεγάλο ‒

Γεια σου αθάνατε σύντροφε Ναζίμ

Σε πείσμα της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στην ΕΣΣΔ ...
Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ πως θα γενούνε τα σκοτάδια λάμψη;