🔻🔻 Η πορεία της ταξικής πάλης στις κρίσιμες συνθήκες του 1944

Στο πρώτο 10ήμερο του Γενάρη του 1944 συνήλθε στην Αθήνα η 10η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ.
Αν και η Ολομέλεια επισήμανε ότι «τα αστικό κόμματα, οι κύκλοι του Γλίξμπουργκ ενισχύουν ενεργά την κυβέρνηση των προδοτών ενάντια στο ΚΚΕ, την οργάνωση των χιτλερικών ταγμάτων, των τσολιάδων και της Ασφάλειας (…) συνενώνουν τις δυναμικές οργανώσεις ΕΔΕΣ, Χ. ΙΤ. ΕΚΟ κ.λπ. (…) αρχίζουν συνδυασμένες πολεμικές επιχειρήσεις (…) από Γερμανούς και ελληνική αντίδραση κάθε λογής», αποφάσισε ότι οι εξελίξεις:
«Βάζουν μπροστά στο αγωνιζόμενο έθνος επιταχτικά το πρόβλημα της δημιουργίας στην ελεύθερη Ελλάδα κεντρικού κυβερνητικού οργάνου εθνικής ενότητας και απελευθέρωσης (…) Το ΚΚΕ πιστεύει ότι τα κόμματα, οργανώσεις και προσωπικότητες που δεν συνταύτισαν την τύχη τους με τον καταχτητή, θα συνεργαστούν με το ΚΚΕ και το ΕΑΜ γι’ αυτόν το σκοπό».

Στην εισήγηση προς την Ολομέλεια το ΠΓ παρουσίασε το κείμενο που έστειλε στα πολιτικά κόμματα, στις 24-Ιουν-1943, για το σχηματισμό κυβέρνησης. Το γράμμα προς τα αστικά κόμματα περιλάμβανε ανάμεσα σε άλλα:
«Το Πολιτικόν Γραφείον της ΚΕ του ΚΚΕ δέχεται ανεπιφυλάκτως από το σύμφωνον αυτό τα ακόλουθα σημεία:
🔸️  Το πρώτον σημείον είναι εκείνο εις το οποίον το σύμφωνον αναφέρει ότι “άμα τη καταλλήλω στιγμή θέλει επιδιωχθή ο σχηματισμός κυβερνήσεως εκ των συνεργαζόμενων κομμάτων και άλλων τυχόν προσώπων, ίνα λάβη αύτη το χαρακτήρα κυβερνήσεως εθνικής ενότητος, ήτις και θα εκπροσωπή ούτω εις την ολότητα της τον ελληνικόν λαόν. Η κυβέρνησις αύτη θέλει επιδιώξει την κατά το δυνατόν ταχύτερον χρόνον λύσιν του πολιτειακού ζητήματος διά της ενεργείας ελευθέρου δημοψηφίσματος, υποχρεωμένων των κομμάτων ίνα ταχθώσι κατά την διενέργειάν του υπέρ της αβασιλεύτου δημοκρατίας”»
🔸️ ️  Επιπλέον, η 10η Ολομέλεια αποφάσισε το ΚΚΕ να βοηθήσει τις διάφορες «λαϊκοδημοκρατικές ομάδες» !? για «τη συνένωση και συγκέντρωση μαζί τους σε ένα Ομοσπονδιακό κόμμα της λαϊκής δημοκρατίας»!?️. Αυτό σήμαινε ότι προσανατολιζόταν στην αναίρεση της οργανωτικής αυτοτέλειας του ΚΚΕ.

🔸️  Στην εισήγηση του ΠΓ προς τη 10η Ολομέλεια της ΚΕ (Γενάρης 1944), ο Γ. Ζέβγος έκανε λόγο για «το Κράτος του Λαού», υπογραμμίζοντας:
«Στις ανταρτοκρατούμενες περιοχές καταρρέει το κράτος (!?) των Ράλληδων» … επίσης επισήμαινε:
«Ο λαός με λαϊκές επιτροπές βγαλμένες από λαϊκές συνελεύσεις αναλαβαίνει όλες τις διοικητικές, πολιτικές, δικαστικές, εκπαιδευτικές και εκπολιτιστικές λειτουργίες και αρχίζει όσο είναι δυνατόν ο δημοκρατικός μετασχηματισμός (??) της νεοελληνικής κοινωνίας.»

Η απόφαση της 10ης Ολομέλειας εκτίμησε:
«Καταρρέει το αντιλαϊκό κράτος και φυτρώνει αυθόρμητο το καινούργιο κράτος του λαού που οργανώνει την αυτοδιοίκηση του»
Η πολιτική του ΚΚΕ, όσον αφορά το «κράτος του λαού», αποτελούσε έκφραση του στόχου για την εγκαθίδρυση μετά από την απελευθέρωση της «Λαϊκής Δημοκρατίας», σε συνδυασμό με τη γραμμή της «εθνικής ενότητας».

🔸 Η 10η Ολομέλεια πραγματοποιήθηκε σε μια φάση που η έκβαση του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου είχε κατά βάση κριθεί και οι αστικές τάξεις χωρών, όπως η Ελλάδα, επιδίδονταν εντατικά και μεθοδικά στην ολόπλευρη προετοιμασία για τη μεταπολεμική εξουσία. Η επίθεση των αστικών δυνάμεων κάθε απόχρωσης είχε δυναμώσει και γινόταν πιο συντονισμένη.
🔸️ ️ Αντί να ενισχύσει αποφασιστικά την ταξική διάσταση της πάλης του Κόμματος και να επιφέρει στροφή στη στρατηγική του κατεύθυνση, η 10η Ολομέλεια προχώρησε σε δρόμο ακριβώς αντίθετο, ενώ ο εχθρός βυσσοδομούσε

Έκανε ένα ακόμα αποφασιστικό βήμα στη γραμμή της σύμπραξης με τις αστικές πολιτικές δυνάμεις. Δεν πήρε υπόψη της ότι αυτή η πολιτική μόνο την αστική τάξη θα ωφελούσε.
Με την κατεύθυνση που χάραξε η 10η Ολομέλεια άμβλυνε αντί να οξύνει τα ταξικά αντανακλαστικά των κομματικών μελών.
Και όλ’ αυτά όταν τα γεγονότα που ακολούθησαν (διάλυση του 5/42 και η εκτέλεση του Ψαρρού από τον ΕΛΑΣ, η διάλυση του στρατού Μέσης Ανατολής κ.ά.) επιβεβαίωναν ότι η ταξική πάλη στην Ελλάδα είχε μπει στην αποφασιστική φάση της.

[ ΣΣ |>
Η Ολομέλεια επικύρωσε την απόφαση της ΚΕ του Ιούνη του 1943 για την αυτοδιάλυση της ΚΔ, ενώ τίμησε τη μνήμη του Δημήτρη Γληνού και εκτελεσμένους, μέλη της ΚΕ
ℹ️ ️  Οι υπογραμμίσεις και επισημάνσεις δικές μας

Το έργο της ΠΕΕΑ – Ο ταξικός χαρακτήρας της
🔻🔻

Σχετικά με τον ταξικό χαρακτήρα της ΠΕΕΑ δόθηκαν πολλές ερμηνείες και αναπτύχθηκε έντονη ιδεολογικοπολιτική διαπάλη.
Είναι αναμφισβήτητο ότι στο μικρό χρονικό διάστημα της ύπαρξης της (10-Μαρτ / 9-Οκτ-1944) η «κυβέρνηση του βουνού» πραγματοποίησε σημαντικό εκσυγχρονιστικό έργο με φιλολαϊκό προσανατολισμό. Αναγνωρίστηκαν μια σειρά δικαιώματα στη γυναίκα, υπήρξε μέριμνα για τις νέες γενιές, καθιερώθηκε η δημοτική γλώσσα και ένα σύστημα μονοτονικό σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθώς και το οχτάωρο ως ημερήσιος χρόνος μισθωτής εργασίας, πολύχρονο αίτηματης εργατικής τάξης. Με την άμεση λαϊκή οργάνωση και δράση αντιμετωπίστηκαν η ληστεία και η ζωοκλοπή, προστατεύτηκε η σοδειά χιλιάδων αγροτών, αποδόθηκε δωρεάν δικαιοσύνη σε σωρεία υποθέσεων, έγινε προσπάθεια να επιλυθούν προβλήματα Υγείας και Πρόνοιας, επισιτισμού, συγκοινωνίας και ασφάλειας των κατοίκων της Ελεύθερης Ελλάδας. Ρυθμίστηκαν ζητήματα δασικών εκτάσεων, βοσκοτόπων, αντιμετωπίστηκε η παράνομη υλοτομία με την ίδρυση Υπηρεσίας Δασών.
Στο ζήτημα της εκπαίδευσης, ζωτικής σημασίας μέτρο ήταν η αποκατάσταση της λειτουργίας των σχολείων στις ελεύθερες περιοχές.  Επίσης, έγινε μια πρώτη προσπάθεια πρακτικής εφαρμογής ορισμένων εκσυγχρονισμών και καινοτόμων στοιχείων εμπνευσμένων από την εκπαιδευτική και παιδαγωγική πείρα της ΕΣΣΔ.

Ιδιαίτερης σημασίας ζήτημα αποτελούσε και το περιεχόμενο της σχολικής εκπαίδευσης. Στο Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ (14-27 Μάη 1944), προσδιορίστηκαν «η θέση και οι σκοποί της λαϊκής εκπαίδευσης». Με βάση αυτούς, καθιερώθηκε η δωρεάν και ενιαία εκπαίδευση, που διαιρέθηκε σε τέσσερις περιόδους (υποχρεωτική προσχολική μέχρι 6 ετών, υποχρεωτική στοιχειώδης από 7-14 ετών, τετράχρονος κύκλος από 15-18 χρόνων και ανώτατη για τις ηλικίες από 19-22 χρόνων).
Στις επεξεργασίες της ΠΕΕΑ κυριαρχούσε το αστικοδημοκρατικό περιεχόμενο. Ανέφερε χαρακτηριστικά η Οδηγία της Επιτροπής Θεσσαλίας ΠΕΕΑ (Γραφείο Παιδείας και Θρησκευμάτων) για τη διδασκαλία στα σχολεία της περιοχής, (15-Σεπ-1944):
«Να παραβάλλεται ο σημερινός αγώνας προς τον αγώνα του 1821 και να εξάγονται τα αναγκαία συμπεράσματα, να εξηγείται δε στους τροφίμους των σχολείων γιατί οι παππούδες μας του ’21 νίκησαν μεν τον Τούρκο τύραννο, νι-κήθηκαν όμως από τον Έλληνα κοτσαμπάση κι έτσι έχασαν από τα αιματωμένα χέρια τους τη λαοκρατία της εποχής εκείνης (…) Επειδή όμως δεν βγήκαν ακόμη τα νέα βιβλία, να γίνεται χρήση των παλιών, μ’ επιλογή πάντοτε των κομματιών που πρέπει να είναι απαλλαγμένα από 4/αυγουστιανές επιδράσεις.»

Στα σχολεία της ΠΕΕΑ δίδαξαν σπουδαίοι παιδαγωγοί, όπως η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Κώστας Σωτηρίου, ο Μιχάλης Παπαμαύρος, ο αρχαιολόγος Γιάννης Μηλιάδης, καθώς και η Καίτη Ζέβγου, ο Θανάσης Γκένιος, ο Θ. Βανιώτης, ο Θ. Μητσόπουλος, ο Αλ. Παπαγεωργίου κ.ά.
Η ΠΕΕΑ πρωτοπόρησε στον τομέα της Λαϊκής Δικαιοσύνης εγκαθιδρύοντας: Την εκλογή των μελών του Λαϊκού Δικαστηρίου από το λαό της περιφέρειας. Την ανάκληση μελών του από το 1/3 των εκλογέων. Το χαρακτήρα του λειτουργήματος ως «τιμητικό, υποχρεωτικό και άμισθο». Όμως το άρθρο 25 του «Κώδικα Λαϊκής Δικαιοσύνης» ανέφερε στις «Γενικές Δικονομικές Διατάξεις»:
«Τα δικαστήρια είναι ανεξάρτητα και ελεύθερα στην άσκηση των καθηκόντων τους (…) Καμμιά πολιτική, στρατιωτική ή άλλη αρχή ή οργάνωση δεν μπορεί να επεμβαίνει στα έργα των δικαστηρίων.» Τα ριζοσπαστικά στοιχεία της Λαϊκής Δικαιοσύνης της ΠΕΕΑ, όπως ήταν επόμενο, δε διατηρήθηκαν στην πορεία, όταν η ταξική πάλη απέβαινε προς όφελος της αστικής εξουσίας.
Ωστόσο, όλα τα παραπάνω θετικά, καθώς και άλλα ακόμα, όντας πρωτόγνωρα μέχρι τότε στον ελληνικό λαό, αλλά και έχοντας πραγματοποιηθεί σε συνθήκες πολέμου και κατοχής, μετρούνταν ως κοσμογονικές αλλαγές. Πλατιές λαϊκές μάζες ένιωσαν ότι είχαν μετατραπεί σε πρωταγωνιστές των εξελίξεων, ότι γίνονταν νοικοκύρηδες στον τόπο τους. Γιατί -αυτό ήταν το κυριότερο- διαπίστωσαν με την πείρα τους ότι όλα αυτά αποτελούσαν κατακτήσεις που τις επέβαλε ο ίδιος ο λαός με πολύ σκληρούς αγώνες και με το όπλο στο χέρι.

🔻 Και το σημαντικότερο, ο λαός αναγνώριζε ότι ο φιλολαϊκός προσανατολισμός οφειλόταν στη δράση του ΚΚΕ, που ηγήθηκε ένοπλα και σε αυτήν την πελώρια προσπάθεια 🔻

Το γεγονός λοιπόν ότι ο λαός ήταν ένοπλος και ότι αναγνώριζε στο ΚΚΕ την κεντρική καθοδηγητική δύναμη του αγώνα, προσδίδει στο έργο της ΠΕΕΑ καταρχήν περιεχόμενο ριζοσπαστικό.

Αλλά το θεμελιώδες βρισκόταν στο γεγονός ότι η ΠΕΕΑ δεν ήταν όργανο εργατικής επαναστατικής εξουσίας. Δεν προέκυψε ως τέτοια, γιατί ούτε το ΚΚΕ έθεσε τέτοιο στόχο, ούτε οι πολιτικές διακηρύξεις και πράξεις της στόχευαν στην ανατροπή της αστικής εξουσίας και την απαλλοτρίωση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας.
Η Ιδρυτική Πράξη της ΠΕΕΑ (10 Μάρτη 1944) αναγνώριζε την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, καθώς ανέφερε στα καθήκοντα της: «3) το σεβασμό της ατομικής ιδιοκτησίας…»
Επίσης η Πράξη 12 της ΠΕΕΑ «Διατάξεις για τη λαϊκή δικαιοσύνη», όριζε στο Άρθρο 1:
«Τόσο το ιδιωτικό όσο και το ποινικό δίκαιο που ίσχυε πριν από την Κατοχή διατηρούνται σε ισχύ»

Η ΠΕΕΑ εξέφραζε συμμαχία κοινωνικών δυνάμεων από την εργατική τάξη έως και την αστική, της πόλης και του χωριού. Αυτή άλλωστε η συμμαχία απο-τυπώθηκε και στη σύνθεση της. Ήταν μια κυβέρνηση συνασπισμού πολιτικών δυνάμεων, στον οποίο συμμετείχαν από το ΚΚΕ μέχρι δυνάμεις του Κόμματος των Φιλελευθέρων, ενώ ως άτομα έδωσαν τη στήριξη τους και πήραν μέρος και πρόσωπα του Λαϊκού Κόμματος.

Και από την πορεία της ΠΕΕΑ προκύπτει ως συμπέρασμα η ανάγκη πλήρους πολιτικού διαχωρισμού της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων από την αστική τάξη και τα ανώτερα μεσαία στρώματα, σε οποιεσδήποτε συνθήκες.

🔻 Αυτό είναι ευθύνη της οργανωμένης ιδεολογικής-πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, του ΚΚΕ στη χώρα μας 🔻

Το ΚΚΕ -ακόμα και με Συνέδριο- έπρεπε να χαράξει γραμμή επίλυσης του ζητήματος της εξουσίας, σε πάλη με τις σοσιαλδημοκρατικές και τις άλλες αστικές πολιτικές δυνάμεις, να διαχωριστεί συνολικά από την αστική τάξη (εγχώρια και ξένη), να θέσει την εργατική τάξη με τα λαϊκά σύμμαχα στρώματα μπροστά στο ιστορικό καθήκον της επαναστατικής αλλαγής της κοινωνίας παίρνοντας γι’ αυτό όλα τα απαραίτητα ιδεολογικά-πολιτικά-οργανωτικά μέτρα, παράλληλα βέβαια με τον αγώνα για το διώξιμο των κατακτητών.

🔻 Η Συμφωνία του Λιβάνου🔻

Η Διάσκεψη του Λιβάνου πραγματοποιήθηκε από τις 17 έως τις 20 Μάη 1944 στο «Grand Hotel du Bois de Boulogne» του χωριού Ντουρ Ες Σουέ-ιρ, έξω από τη Βηρυττό. Η αντιπροσωπία ΚΚΕ-ΠΕΕΑ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ βρέθηκε απομονωμένη μέσα στη σφηκοφωλιά των βρετανικών υπηρεσιών, έχοντας υπονομευτεί η δυνατότητα επικοινωνίας της με το ΕΑΜικό κέντρο στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, το πρώτο μήνυμα από τα επιτελεία στην Ελλάδα, που έλεγε να μη δεχτεί τον Παπανδρέου ως πρωθυπουργό της υπό σχηματισμό κυβέρνησης, δεν έφτασε ποτέ στην αντιπροσωπία. Επόμενο, αφού τις επικοινωνίες έλεγχαν οι Βρετανοί…
Λίγες μέρες πριν φτάσει στο Κάιρο η αντιπροσωπία, είχε ολοκληρωθεί η διάλυση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Η αντιπροσωπία, αντί να καταγγείλει το χτύπημα της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης [ΑΣΟ] -λόγος από μόνος του αρκετός και για να αποχωρήσει από το Λίβανο (βλ |> [ 1 ] <| – |> [ 2 ] <| – |> [ 3 ] <| – |> [ 4 ] <|), έστειλε στις 16 Μάη 1944, παραμονή της Σύσκεψης, το εξής απαράδεκτο τηλεγράφημα στον Τσόρτσιλ, που υπέγραφαν οι Σβώλος, Ρούσος, Πορφυρογένης:
«Ως αντιπρόσωποι της μαχόμενης Ελλάδος παρά τη συνδιασκέψει διά την εθνικήν ενότητα, επιθυμούμεν να εκφράσωμεν τη Υμετέρα Εξοχότητι ευσεβάστως τον θαυμασμόν μας και Σας ευχαριστήσωμεν διά το ενδιαφέρον Σας υπέρ της χώρας μας και το μέλλον της.
Το ενδιαφέρον αυτό χρονολογείται από περισσότερον του ενός αιώνος παράδοσιν πολύτιμον εις τον Ελληνικόν λαόν και την οποίαν, πράξεις, ως αι υπό της Υμετέρας Εξοχότητος επιτελεσθείσαι, κατέστησαν έτι ισχυροτέραν.
Πιστεύομεν ότι το ενδιαφέρον αυτό, ομού μετά λύπης την οποία τόσον δικαίως ησθάνθητε διά τα πρόσφατα γεγονότα, τα επισυμβάντα μεταξύ των δυνάμεων μας Μέσης Ανατολής, προεκάλεσε τας σοβαρός κρίσεις σας διά την χώραν μας.
Ας μας επιτροπή, εν τούτοις να είπωμεν, ότι η αντίστασις και η αιματηρά πάλη του Ελληνικού λαού εις τας πόλεις και τα όρη είναι τοιαύται, ώστε να υπερτερούν εις ηθικήν σημασίαν των παραφρόνων πράξεων ανεύθυνων προσώπων, αι οποίαι πράξεις, μολονότι γεννηθείσαι από την επιθυμία διά την εθνικήν ένωσιν, ωδήγησαν εν τούτοις εις οδυνηρά και καταστρεπτικά αποτελέσματα, τα οποία πρέπει να καταδικαστούν από πάντας…
Ας είναι βεβαία η Υμετέρα Εξοχότης ότι θα πράξωμεν παν το δυνατόν όπως επιτύχωμεν την εθνικήν ενότητα, (κλπ)
Όμοιο τηλεγράφημα απέστειλαν οι Σβώλος, Πορφυρογένης, Ρούσος και προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ρούζβελτ, ο οποίος απάντησε αναφέροντας ανάμεσα σε άλλα:
«Έλαβον μετ’ ευχαριστήσεως το ευπρόσδεκτον και μεστόν διαβεβαιώσεων τηλεγράφημα σας (…) ησθάνθημεν βαθείαν λύπην διά την διαίρεσιν η οποία παρετηρήθη εσχάτως μεταξύ των Ελλήνων (…) ευχόμεθα ολοψύχως, όπως οι Έλληνες ηγέται, οι οποίοι συνήλθον εις την Εγγύς Ανατολήν προς σύσκεψιν, θα φροντίσουν ώστε η σύσκεψις αυτή ν’ αποβή νέος ιστορικός σταθμός εις την Ελληνικήν Ιστορίαν διά την ενότητα του Ελληνικού έθνους»

Επισημαίνεται ότι στις 5 Μάη, τη μέρα που η αντιπροσωπία της ΕΑΜικής Αντίστασης έφτανε στο Κάιρο, ο Τσόρτσιλ έστελνε στον Ίντεν (υπουργό Εξωτερικών) τηλεγράφημα με το ακόλουθο περιεχόμενο:
«Πρέπει να επιτύχουμε ρήξη με το ΕΑΜ πριν αυτό συνδεθεί πολύ με τους Σοβιετικούς. Πρέπει, αν είναι δυνατόν, να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο χάσμα που θα δώσει στους Σοβιετικούς να καταλάβουν ότι πρέπει να το σκεφτούν πολύ σοβαρά πριν πάρουν απόφαση. Το Φορέιν Όφις πρέπει να καταστρώσει την πιο ισχυρή επίθεση κατά του ΕΑΜ, έτσι που να είναι δυνατό να καταγγελθεί ανοιχτά. Δεν πρέπει να του δοθεί καμία βοήθεια ή οποιουδήποτε είδους όπλα και εφόδια. Όλη η βοήθεια μας πρέπει να δοθεί στον Ζέρβα και αυτή θα πρέπει, αν είναι δυνατό, να αυξηθεί.»
Παίρνοντας το λόγο στη Σύσκεψη ο Γ. Παπανδρέου, εξαπέλυσε μια αχρεία αντικομμουνιστική και αντιΕΑΜική επίθεση, (χαρακτηριστικά τα παρακάτω):
«Κόλασις είναι σήμερον η κατάστασις της Πατρίδος μας. Σφάζουν οι Γερμανοί. Σφάζουν τα Τάγματα Ασφαλείας. Σφάζουν και οι Αντάρται. Σφάζουν και καίουν (…)
Η ευθύνη του ΕΑΜ είναι ότι δεν απέβλεψε μόνον εις τον απελευθερωτικόν αγώνα, αλλά ηθέλησε να προετοιμάση την μεταπολεμικήν δυναμικήν του επικράτησιν. Διά τούτο επεδίωξε, πρώτον, τηνμονοπώλησιν του Εθνικού Αγώνος. Δεν επιτρέπει εις κανέναν άλλον να ανέβη εις τα βουνά και να πολεμήση τον Κατακτητήν -εμποδίζει με ποινήν θανάτου τους Έλληνας να εκπληρώσουν το πατριωτικόν των καθήκον…
Και επεδίωξε, δεύτερον, την τρομοκράτησιν και τηνεξόντωσιν των αντιπάλων του.
Εταύτισεν εαυτό με το Κράτος. Οι αντίπαλοι του ΕΑΜ εθωρήθησαν εχθροί της Πατρίδος.
Αλλά τούτο ημπορεί να συμβαίνη μόνον εις τον Φασισμόν, όπου το κόμμα ταυτίζεται με το Κράτος.
Εις τας δημοκρατίας όμως -και ημείς θέλομεν να είμεθα δημοκρατία, και αγωνιζόμεθα δι’ αυτό- εις τας δημοκρατίας το κόμμα δεν υποτάσσει, αλλ’ υποτάσσεται εις το Κράτος.
Με την τρομοκρατικήν αυτήν δράσιν του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εδημιουργήθη, δυστυχώς, το ψυχολογικόν κλίμα, το οποίον επέτρεψαν εις τους Γερμανούς να επιτύχουν εις το τρίτον έτος της δουλείας ό,τι δεν είχαν κατορθώσει κατά τα δύο πρώτα έτη -την κατασκευήν των Ταγμάτων Ασφαλείας, προορισμός των οποίων είναι ο εμφύλιος πόλεμος (…)
(…) Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος από τον οποίον οφείλομεν το ταχύτερον να εξέλθωμεν. Και προς τούτο εις μόνον υπάρχει τρόπος: Η κατάργησις του ταξικού και η δημιουργία Εθνικού Στρατού. (…)
Κωνσταντίνος Ρέντης:
«Το ΕΑΜ φονεύει πάντα μη οπαδόν του, ισχυριζόμενον ότι φονεύει προδότας. Η ακρότης αυτή ώθησε πολλούς να καταταχθούν εις τα τάγματα ασφαλείας. Πολλοί φορούν πένθος εις το περιβραχιόνιον. Είναι τέκνα, αδελφοί ή γονείς δολοφονηθέντων από το ΕΑΜ.»
Κωνσταντίνος Βεντήρης:
«Ο ΕΛΑΣ τρομοκρατεί την ύπαιθρον. Πρέπει να δημιουργηθεί πραγματικός Εθνικός Στρατός με μόνον σκοπόν την απελευθέρωσιν της ελληνικής Πατρίδος.»
Η Διάσκεψη του Λιβάνου κατέληξε σε συμφωνία, που χαρακτηρίστηκε ως «Εθνικό Συμβόλαιο».
Η Διάσκεψη καταδίκασε το κίνημα στη Μέση Ανατολή:
«Όλοι εμείναμε σύμφωνοι ότι η στάσις της Μέσης Ανατολής απετέλεσεν έγκλημα εναντίον της πατρίδος»
Η αντιπροσωπία του Κόμματος, σύμφωνα με τον Ρούσο, αρνήθηκε αρχικά να προβεί σε καταδίκη, όμως ο Γ. Παπανδρέου δε δεχόταν συζήτηση, αν πρώτα δεν καταδίκαζαν το κίνημα. «Ήθελαν να μας επιρρίψουν την άμεση ευθύνη της προετοιμασίας της», έγραψε για την εξέγερση ο Π. Ρούσος. Επίσης, υποστήριξε:
«Βρεθήκαμε μπροστά στο πρόβλημα αν θα έπρεπε να προχωρήσουμε υπό τέτοιες συνθήκες. Νομίσαμε ότι δεν θα έπρεπε να διευκολύνουμε το σχέδιο της δεξιάς να μας παρουσιάσει διασπαστές, ασυνεπείς»
Επίσης η συμφωνία ανάμεσα σε άλλα ανέφερε:
«Πρέπει το ταχύτερον να βαδίσωμεν προς την δημιουργίαν του Εθνικού μας Στρατού, ο οποίος θα είναι απηλλαγμένος πάσης επιρροής κομμάτων και οργανώσεων, θα ανήκη μόνον εις την πατρίδα και θα υπάκουη εις τας διαταγάς της κυβερνήσεως (…)
Στις 21 Μάη 1944 εκδόθηκε το επίσημο ανακοινωθέν, που έλεγε ανάμεσα σε άλλα:
«Αφού υπέγραψαν όλοι οι αντιπρόσωποι, ανεξαιρέτως, εν μέσω γενικών χειροκροτημάτων, οι αντιπρόσωποι εξέφρασαν τον θαυμασμών των και την ευγνωμοσύνην των προς τον Έλληνα Πρωθυπουργών διά την ικανότητα με την οποία διηύθυνεν το έργον της διασκέψεως, το οποίον ωδήγησεν εις τηνεπίτευξιν της Εθνικής Ενότητος»
Την επομένη η αντιπροσωπία έστειλε τηλεγράφημα, με το οποίο ενημέρωνε για την επίτευξη συμφωνίας με υποχωρήσεις.
Η αρχική αντίδραση της ηγεσίας του ΕΑΜικού κινήματος ήταν αρνητική, όσον αφορούσε τους όρους της συμφωνίας. Στο τηλεγράφημα της (23 Μάη 1944) προς την αντιπροσωπία έλεγε:
«Ελάβομεν μοναδικόν τηλεγράφημα σας. [Στοπ]. Οποίον αναφέρετε επήλθε συμφωνία με ιδικός σας υποχωρήσεις, οποίας παραλείπετε γνωρίσετε. Ραδιοφωνηθέντες όροι συμφωνίας είναι έξω και εναντίον γραπτών οδηγιών μας. [Στοπ]. Εντολή σας αυστηρώς καθορισμένη διά συμφωνίαν εξασφαλίζουσαν επιδιώξεις αγωνιζομένου Έθνους. [Στοπ]. Αναμένομεν επειγόντως εξηγήσεις. [Στοπ].» (Το τηλεγράφημα υπέγραφαν οι Μπακιρτζής, Σιάντος και Χατζής).
Η αντιπροσωπία κατηγορούνταν ότι δεν τήρησε τις οδηγίες που είχε πάρει από την ΠΕΕΑ στις 22 Απρίλη 1944.
Οι βασικότερες οδηγίες ήταν:
«Να καθοριστούν οι προγραμματικές κατευθύνσεις της Ενιαίας Κυβέρνησης με βάση τους σκοπούς της ΠΕΕΑ (…)
Ο στρατός και οι υπηρεσίες θα ξεκαθαριστούν από τα στοιχεία που έδρασαν στην περίοδο της 4ης Αυγούστου εναντίον του λαού και τα φασιστικά εν γένει στοιχεία.(…)
Η σύνθεση της κυβέρνησης θα στηριχθεί στη βάση ότι η πλειοψηφία ή, το ελάχιστο, το μισό των εδρών πρέπει να δοθούν στην ομάδα ΕΑΜ-ΚΚ-ΠΕΕΑ και ειδικά τα υπουργεία Εσωτερικών και Στρατιωτικών. Για την Προεδρία και το Υπουργείο Εξωτερικών θα καταβληθεί προσπάθεια να κερδηθούν για την ομάδα. Πάντως στην Ελεύθερη Ελλάδα θα υπάρχει Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης από την ομάδα.
Θα γίνει Ενιαίος Στρατός. Θα έχωμε υπ’ όψη για αρχιστρατήγους τους Σαράφη και Σαρηγιάννη. Θα είναι δεκτοί αξιωματικοί πρόθυμα με ανάλογες θέσεις, εκτός από τους εθνοπροδότες»

Η Έκθεση του Πέτρου Ρούσου για το Λίβανο

Όταν επέστρεψε από το Λίβανο στην Ελλάδα, ο Πέτρος Ρούσος υπέβαλε στο ΠΓ γραπτή έκθεση, που συζητήθηκε σε συνεδρίαση του.
Κεντρικό κορμό της έκθεσης αποτελεί η πολιτική της «εθνικής ενότητας», στο πλαίσιο της οποίας αντιμετώπιζε και τη στάση της αντιπροσωπίας στο Λίβανο, με αυτοκριτική για τον τρόπο που αυτή χειρίστηκε ορισμένα ζητήματα, κυρίως την καταδίκη του κινήματος της Μέσης Ανατολής.
Η πολιτική σημασία της έκθεσης πηγάζει από το γεγονός ότι ο Πέτρος Ρούσος ήταν ο επικεφαλής της αντιπροσωπίας και κυρίως από το περιεχόμενο της, που εξέφραζε αναλυτικά, ίσως και πιο εμπλουτισμένα, τη συλλογική σκέψη ολόκληρου του καθοδηγητικού οργάνου, ανεξάρτητα από τις επιμέρους ενστάσεις που υπήρχαν για τη Συμφωνία του Λιβάνου.
Τα βασικά σημεία της έκθεσης Ρούσου (ΣΣ |> βλ -του ίδιου «Η μεγάλη πενταετία» κεφ «η θυελλώδης συνεδρίαση του ΠΓ -τέλη Ιούλη του 1944») είναι τα εξής:
Εκτιμώντας ότι η προσπάθεια του εχθρού κατευθυνόταν στη διάσπαση της ενότητας του ΕΑΜικού αγώνα, υποδείκνυε ότι «εμείς οφείλουμε ν’ απαντήσουμε με ακόμα μεγαλύτερη επιμονή για την ολοκλήρωση της εθνικής ενότητας». Γιατί:
«Η θετική πολιτική της εθνικής ενότητας…
α|> Σπάει το διεθνές “λοιμοκαθαρτήριο” κατά του αγώνα μας.
β|> Μας μεγαλώνει τη δυνατότητα διαφώτισης και κινητοποίησης του λαού και πάλης του για δημοκρατικότερους όρους.
γ|> Δημιουργεί πιθανότητες μεγαλύτερης ενίσχυσης του αγώνα.
δ|> Δημιουργεί δυνατότητες αποσύνθεσης των ταγμάτων του Ράλλη.
ε|> Δημιουργεί δυνατότητες σωτηρίας των χιλιάδων “στασιαστών” αγωνιστών μας στη Μέση Ανατολή.
στ|> Αποκαλύπτει τους αντιδραστικούς, εχθρούς της ενότητας»

Η παραπάνω ανάλυση ακολουθεί κατά γράμμα τη στρατηγική που υλοποιούσε τότε το ΚΚΕ και η ΠΕΕΑ. Πρόκειται για το ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο το οποίο εξηγεί και αιτιολογεί και τη Συμφωνία του Λιβάνου. Παράλληλα αναδεικνύει ζητήματα που συγκροτούν επιμέρους έκφραση της γραμμής υποχωρήσεων στην αστική πολιτική:

Το πιο χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο σημείο της έκθεσης:
«Το κόμμα της εργατικής τάξης οφείλει να υποτάξει τις ταξικές του διεκδικήσεις στον κοινό αυτό μεγάλο σκοπό, χωρίς να χάσει την ανεξαρτησία του, βέβαιο πως η συντριβή του φασισμού και η εξασφάλιση της εθνικής ανεξαρτησίας και της προοδευτικής εξέλιξης είναι ο μόνος δρόμος που οδηγεί στη νίκη, στο σοσιαλισμό.»
Ακριβώς αυτή η αντίληψη ακύρωνε τον αυτοτελή ρόλο του ΚΚΕ και άνοιγε το δρόμο στην ανασύνταξη και κυριαρχία των αστικών δυνάμεων.
Ακόμα, η Έκθεση αναφέρεται στο ΚΚ Γαλλίας, που υποστήριζε τον αγώνα του Ντε Γκολ:
«Από φέτος συμμετέχει στη γαλλική επιτροπή του Αλγερίου που ονομάστηκε προσωρινή κυβέρνηση της Γαλλικής Δημοκρατίας»
Παρόμοια αναφορά γινόταν για τους Ιταλούς κομμουνιστές, οι οποίοι «μετά την άφιξη του Τολιάτι  (Έρκολι), σε συνεργασία με τους σοσιαλιστές και άλλους αποφάσισαν να συνεργαστούν προσωρινά στην κυβέρνηση με τον ίδιο τον Μπαντόλιο, παρακάμπτοντας για την ώρα ακόμη και το ζήτημα της ανατροπής της μοναρχίας»
Μετά από τη Διάσκεψη του Λιβάνου, οι αντιπροσωπίες ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΠΕΕΑ επισκέφτηκαν τις πρεσβείες των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας. Συναντήθηκαν με τους πρέσβεις των δύο χωρών, όχι όμως και με τον Βλ. Νόβικοφ, πρέσβη της ΕΣΣΔ. Τον Ρούσο κάλεσε αργότερα ο πρώτος σύμβουλος της σοβιετικής πρεσβείας Δανιήλ Σόλοντ, ο οποίος, όπως γράφει ο Ρούσος στην έκθεση, του έκανε την εξής ανακοίνωση για τη Συμφωνία του Λιβάνου:
«Η Σοβιετική κυβέρνηση δεν απάντησε επί του θέματος. Ο πρεσβευτής όμως σας διαβιβάζει την ακόλουθη προσωπική του γνώμη: α) Η συμφωνία του Λιβάνου ανταποκρίνεται προς τη σημερινή κατάσταση των πραγμάτων, β) Η στάση της αντιπροσωπείας σας είναι σωστή, γ) Πρέπει να μπείτε στην κυβέρνηση και δ) να φροντίσετε να γίνει γνωστή αυτή στα βουνά»
Η συνεδρίαση του ΠΓ (τέλη Ιούλη του 1944) που συνήλθε για να συζητήσει την έκθεση του Πέτρου Ρούσου «ήταν μια από τις θυελλώδεις», κυρίως με τις τοποθετήσεις των Ζέβγου και Στρίγκου.

🔻 Εκτίμηση για τη Συμφωνία του Λιβάνου 🔻

🔸 Στο Λίβανο οι αντιπροσωπευόμενες αστικές πολιτικές δυνάμεις, με τη στήριξη της Βρετανίας, υπερασπίζονταν την αστική εξουσία στην Ελλάδα που είχε κλονιστεί και που γι’ αυτό δεν μπορούσαν ούτε να επιστρέψουν δίχως τη συμφωνία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις έκαναν αγώνα ταξικό, ενώ η πολιτική του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ, παρά τις προθέσεις τους, οδηγούσε στην ταξική συνθηκολόγηση ◾

Το ΚΚΕ δεν έπρεπε να υποχωρήσει, ανεξάρτητα από το βάσιμο ή όχι της αποχώρησης από το ΕΑΜ συνεργαζόμενων, στην περίπτωση που δεν υπογραφόταν συμφωνία. Η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη έπρεπε να διεξαχθεί με στόχο την κατάκτηση ενός νέου, πιο ευνοϊκού από ταξική σκοπιά συσχετισμού δυνάμεων.

Η κατηγορία ότι η αντιπροσωπία δεν τήρησε τις οδηγίες του ΠΓ ήταν σωστή, όπως και ότι έγιναν απαράδεκτες υποχωρήσεις. Ωστόσο, το θεμελιακό λάθος αρχής, προϊόν της στρατηγικής της «εθνικής ενότητας», ήταν η απόφαση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ να στείλουν αντιπροσωπία στο Λίβανο.
Είναι σημαντική η ευθύνη των κομμουνιστών αντιπροσώπων που δέχτηκαν ακόμα και να καταδικάσουν το ηρωικό κίνημα της ΑΣΟ, ενώ έδειξαν υποχωρητικότητα και σε επιμέρους ζητήματα που προέκυψαν. Όμως η ΚΕ του ΚΚΕ, ως συλλογικό όργανο που είχε την πρώτη ευθύνη για την πορεία του κινήματος, όφειλε να ακυρώσει τη Συμφωνία του Λιβάνου.

Η Συμφωνία του Λιβάνου επιβεβαιώνει ότι ανάμεσα σε αντίπαλες τάξεις δεν μπορεί να υπάρξει «ισορροπία». Γι’ αυτό και καμιά συμφωνία μεταξύ τους δεν μπορούσε να έχει αμοιβαία επωφελή χαρακτήρα, να χρησιμοποιηθεί για φιλολαϊκές εξελίξεις από το ΚΚΕ, ως πρωτοπορία του εργατικού κινήματος, καθώς και από το ΕΑΜ.

🔸 Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες του 1944, οι αντιπαραθέσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ με τον Γ. Παπανδρέου συνεχίζονταν. Το θέμα απασχολούσε φυσικά τα ηγετικά όργανα, που δεν εξέφραζαν ενιαία άποψη. Σε συνάντηση που είχε ο Γ. Σιάντος με τον Αλ. Σβώλο, ο δεύτερος είπε σύμφωνα με τη μαρτυρία του Π. Ρούσου:
«Γιώργη, ξεκαθαρίστε τι θέλετε. Αν τραβάτε για μονομερή κατάληψη της εξουσίας και σύγκρουση, εγώ δεν θα σας ακολουθήσω. Θα μείνω στην μπάντα χωρίς ν’ αντιδράσω. Αν τραβάτε για εξομάλυνση της κατάστασης με βάση τις συμφωνίες, ελάτε να βρούμε λύση.»
Η συζήτηση επαναλήφθηκε στη συνέχεια κατά τη συνάντηση που είχαν οι Σιάντος και Ιωαννίδης με τους Τσιριμώκο, Σβώλο, Ασκούτση, Αγγελόπουλο, Στρατή και Θ. Χατζή.

Στο διήμερο 2-3 Αυγούστου 1944 πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ  στο χωριό Ρόσι του δήμου Αργιθέας των Αγράφων. Ήταν η τελευταία συνεδρίαση του καθοδηγητικού οργάνου του Κόμματος πριν την Απελευθέρωση και η πρώτη μετά από τη Συμφωνία του Λιβάνου. Στη συνεδρίαση συζητήθηκε η έκθεση του Π. Ρούσου που είχε εκτιμήσει προηγουμένως το ΠΓ.

Η συνεδρίαση της ΚΕ έγινε το διάστημα που το ΕΑΜ και το ΚΚΕ βρίσκονταν στο απόγειο της δύναμης τους και οι αποφάσεις που θα έπαιρνε ήταν καθοριστικής σημασίας, άμεσα και μακροπρόθεσμα.

🔸 Οι χιτλερικοί είχαν εντείνει τη δολοφονική δράση τους κατά του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, ενώ ήδη είχαν αρχίσει να αποσύρουν τις φρουρές τους, δίχως αισθητή ενόχληση από τις βρετανικές δυνάμεις. Ο διευθυντής της «Εστίας», Αχιλλέας Κύρου, έγραψε χαρακτηριστικά: «Εν τω μεταξύ είχε αρχίσει η μεταφορά μεγάλου μέρους του γερμανικού στρατού από τα διάφορα νησιά του Αιγαίου προς την Αττική και την πρωτεύουσα. (…) Τριάντα ως πενήντα αεροπλάνα κάνουν δυο φορές κάθε νύκτα το ταξίδι μεταξύ Αθηνών και νήσων. Προξενεί δε κάποιαν περίεργη εντύπωση (…) το γεγονός ότι οι σύμμαχοι, που παρακολουθούν με τα ανιχνευτικά των όλη αυτή την κίνηση, αφήνουν τους γερμανούς σχεδόν ανενόχλητους στις μεταφορές των.»
Τις ίδιες ώρες σύγχυση και φόβος επικρατούσε στα Τάγματα Ασφαλείας και στη Χωροφυλακή . Πολλοί ταγματασφαλίτες στη Βόρεια Ελλάδα προσπαθούσαν να ενταχτούν στον ΕΔΕΣ, για να αποφύγουν τις συνέπειες της δράσης τους.

Με το κίνημα στο απόγειο το κλίμα στη συνεδρίαση της ΚΕ ήταν τελείως διαφορετικό. Ακόμη και ο Γ. Ζέβγος, που αρχικά είχε αντιδράσει έντονα στη Συμφωνία του Λιβάνου, στη συνεδρίαση την δέχτηκε ως «βάση για συζήτηση»

Η απόφαση της ΚΕ επιβεβαίωνε 🔻
🔻«Το ΚΚΕ διακηρύχνει προς όλες τις κατευθύνσεις την ακλόνητη προσήλωση του στην πολιτική της εθνικής ενότητας. Μ’ αυτή τη συνεπή πολιτική του της ενότητας, πέτυχε να γίνει η διάσκεψη του Λιβάνου μ’ όλα τα κόμματα και οργανώσεις και να υπογραφεί μια κατ’ αρχήν συμφωνία (…) Η ΚΕ του ΚΚΕ, θεωρώντας πάντα ότι η απελευθέρωση της Ελλάδας (…) η εξασφάλιση της λαϊκής κυριαρχίας και η μεταπολεμική ανοικοδόμηση δεν είναι υπόθεση ενός μόνο κόμματος, αλλά ολάκερου του Έθνους, δηλώνει ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα (…) κάνει και θα κάνει το παν για την επίτευξη της ενότητας με βάση (…) τη λαοκρατική κοινοβουλευτική λύση των εσωτερικών προβλημάτων.» 🔺

Ακόμη και η wiki, αναφέρει στο σχετικό λήμμα: Το βράδυ της 20ης Μαΐου το κείμενο που προέκυψε ως κοινή δήλωση των 25 συνέδρων το οποίο και υπέγραψαν όλοι χαρακτηριζόμενο από τον Γ. Παπανδρέου «Εθνικό Συμβόλαιο» βασιζόταν στις αρχικές προγραμματικές διακηρύξεις του ίδιου. Αξίζει όμως να επισημανθούν τα ακόλουθα σημεία:
α) Πουθενά δεν έγινε μνεία για την μέχρι τότε “Εθνική Αντίσταση”.
β) Καταγγέλθηκε η τρομοκρατία της υπαίθρου με σαφείς υπόνοιες ότι οφείλονταν στο ΕΑΜ.
β) Δεν καταγγέλθηκαν τα Τάγματα ασφαλείας, αλλά αντίθετα αναφέρθηκε ότι απ΄ αυτά ζητούσαν προστασία τα θύματα του ΕΑΜ.
δ) Το δε κίνημα της Μέσης Ανατολής, στιγματίσθηκε χαρακτηριζόμενο ως εθνικό έγκλημα.
ε) Ο Αλ. Σβώλος δεν θα ανελάμβανε αντιπρόεδρος.
στ) Τα υπουργεία Εσωτερικών και Στρατιωτικών τέθηκαν εκτός διαπραγμάτευσης.
ζ) Τέλος αντί του 50% των υπουργείων, προσδιορίσθηκε να παραχωρηθούν στην Εαμική αντιπροσωπεία το 25%.
Και τα επτά παραπάνω σημεία σε συσχετισμό των προκαταρκτικών “μίνιμουμ αξιώσεων” καταμαρτυρούν όχι μόνο απλή υποχώρηση του ΕΑΜ, αλλά πλήρη αναδίπλωση αυτού σε ουσιαστικές θέσεις. Εξ ου και ο μεν Σ. Γρηγοριάδης να χαρακτηρίσει το Συνέδριο ως τη μεγαλύτερη ήττα που υπέστη το ΕΑΜ, ενώ ο Β. Ραφαηλίδης “Βατερλώ του ΕΑΜ, του ΚΚΕ και όλων των αριστερών πολιτικών δυνάμεων“

Και ακολουθεί -αμέσως μετά, ο Δεκέμβρης του ’44 μια εξαιρετικά κρίσιμη  ταξική σύγκρουση … Τριάντα τρεις ηρωικές μέρες. Συνέχεια της πάλης του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στην Κατοχή, του απελευθερωτικού κινήματος στο οποίο ηγήθηκε το ΚΚΕ. Και προοίμιο, της τρίχρονης εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), της κορυφαίας ταξικής σύγκρουσης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

Με το ΚΚΕ, που, αν και χτυπημένο άγρια από τη δικτατορία Μεταξά, ανασυγκροτήθηκε γρήγορα, έσωσε το λαό από την πείνα, συνέβαλε με τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ στην Αντιφασιστική Νίκη. Μια νίκη που δεν πρόλαβε να τη χαρεί ο λαός. Μια από τις πρώτες πράξεις του τότε πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, με τον ερχομό του στην Ελλάδα, ήταν η απαίτηση να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα ενίσχυε τον Ιερό Λόχο και την Ορεινή Ταξιαρχία, τον στρατό, δηλαδή, της αστικής τάξης που συγκροτούνταν για να σώσει την εξουσία της, αφού είχε φροντίσει ήδη να εγκλωβίσει τον αντίπαλό της πρώτα με τη συμφωνία του Λιβάνου (συμμετοχή του ΚΚΕ σε μια αστική κυβέρνηση) και ύστερα με τη συμφωνία της Καζέρτας (με υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής).

Η συνέχεια γνωστή: Ο Σκόμπι διατάσσει τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα συγκροτούνται τα τάγματα εθνοφυλακής με τους ταγματασφαλίτες. Και έρχεται η ματωμένη Κυριακή της 3ης του Δεκέμβρη του 1944, με μια γιγάντια διαδήλωση απ’ όλες τις γειτονιές της Αθήνας στο κέντρο της πόλης. Και το χτύπημά της: 21 νεκροί και 140 τραυματίες.

Στο Φάληρο έχουν φτάσει, στο μεταξύ, οι πρώτοι 6.000 Αγγλοι στρατιώτες. Ο λαός στο δρόμο, μετατρέπει την κηδεία των θυμάτων σε νέα διαδήλωση με το σύνθημα στα πανό να γράφει: «Οταν ο λαός βρίσκεται αντιμέτωπος με τον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα». Νέο χτύπημα, 40 νεκροί και 70 τραυματίες. Κι ακολουθεί η εποποιία των 33 μερόνυχτων. Με δυο εγγλέζικες μεραρχίες να καταφτάνουν στην Ελλάδα για να πνίξουν το λαϊκό κίνημα.

Στο ερώτημα αν μπορούσαν το ΕΑΜ – ΚΚΕ να καταλάβουν την εξουσία τις μέρες της απελευθέρωσης της Αθήνας (12-Οκτ-1944) ώστε να μην έρθει ο «Δεκέμβρης», η απάντηση μπορεί να δοθεί και πάλι μόνο με ένα «αν», παρότι η Ιστορία δεν γράφεται με υποθετικά σχήματα:

📍 Η κατάκτηση της εργατικής εξουσίας προϋπέθετε διαχωρισμό των ΕΑΜικών δυνάμεων από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους των «συμμάχων» και της κυβέρνησης Παπανδρέου, γεγονός που θα όξυνε πολύ περισσότερο την ταξική πάλη.
📍 Προϋπέθετε, ακόμα, αναδιάταξη των συμμαχιών μέσα στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ σε βάση επαναστατική και μετατροπή των φύτρων εξουσίας (Λαϊκός Στρατός, Λαϊκή Δικαιοσύνη) σε όργανα της επαναστατικής δράσης. Ακόμα: Επρεπε να προετοιμαστούν το Κόμμα και ισχυρές λαϊκές δυνάμεις για την εφαρμογή σχεδίου κατάληψης της Αθήνας, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Αυτό, σε συνδυασμό με αντίστοιχη δράση και συγκέντρωση δυνάμεων για την κατάληψη και άλλων βασικών κέντρων της χώρας, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης.
📍 Το Κόμμα μας ήταν ιδεολογικά – πολιτικά ανέτοιμο για να διαμορφώσει τέτοιες εξελίξεις. Το στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, που είχε χαράξει η 6η Ολομέλεια της ΚΕ, το Γενάρη του 1934 (και επικύρωσε λίγο αργότερα το 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ), αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία προσαρμόστηκε η στρατηγική του «αντιφασιστικού μετώπου», που υιοθέτησε το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ (8 Δεκέμβρη 1935), σύμφωνα με τις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλης – Αύγουστος 1935).
📍 Η στρατηγική των αντιφασιστικών μετώπων πάλης στηριζόταν στην ανάλυση ότι «…οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες είναι υποχρεωμένες σήμερα να διαλέξουν συγκεκριμένα όχι ανάμεσα στη δικτατορία του προλεταριάτου και στην αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό».

 

 

 

 

📍 Και πολλοί ακόμη, παράγοντες και -περισσότερες, υποθέσεις (γιατί όπως είπαμε υπάρχει ένα μεγάλο αν) που σίγουρα ξεφεύγουν από τα όρια αυτού του σημειώματος -όντας ένα ξεχωριστό «δοκίμιο Ιστορίας»📌

 

 

 

Δεκέμβρης του ’44– Οι Ανατολικές Συνοικίες

Η Καισαριανή μετά των συνοικισμών ΣΥΓΓΡΟΥ- ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ και ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ αποτελεί το ισχυρότερον κέντρον αμύνης των Στασιαστών, αποκαλουμένη κομπαστικώς το ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθηνών διέθετον τας μεγαλυτέρας και καλυτέρας δυνάμεις των. Εκάστη οικία είχε μεταβληθή εις Φρούριον, αι οδοί ήσαν πλήρεις οδοφραγμάτων νάρκαι δε και παγίδες συνεπλήρωναν μετά συρματοπλεγμάτων την ισχυράν ταύτην οργάνωσιν …
διά της πτώσεως του ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθηνών θα ετίθετο τέρμα…
                (από ημερολόγιο του «εθνικού στρατού»)

Δεκέμβρης του ’44… Τριάντα τρεις ηρωικές μέρες. Συνέχεια της πάλης του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στην Κατοχή, του απελευθερωτικού κινήματος στο οποίο ηγήθηκε το ΚΚΕ. Και προοίμιο, επίσης, της τρίχρονης εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), της κορυφαίας ταξικής σύγκρουσης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

Με το ΚΚΕ, που, αν και χτυπημένο άγρια από τη δικτατορία Μεταξά, ανασυγκροτήθηκε γρήγορα, έσωσε το λαό από την πείνα, συνέβαλε με τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ στην Αντιφασιστική Νίκη. Μια νίκη που δεν πρόλαβε να τη χαρεί ο λαός. Μια από τις πρώτες πράξεις του τότε πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, με τον ερχομό του στην Ελλάδα, ήταν η απαίτηση να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα ενίσχυε τον Ιερό Λόχο και την Ορεινή Ταξιαρχία, τον στρατό, δηλαδή, της αστικής τάξης που συγκροτούνταν για να σώσει την εξουσία της, αφού είχε φροντίσει ήδη να εγκλωβίσει τον αντίπαλό της πρώτα με τη συμφωνία του Λιβάνου (συμμετοχή του ΚΚΕ σε μια αστική κυβέρνηση) και ύστερα με τη συμφωνία της Καζέρτας (υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής).

Η συνέχεια γνωστή: Ο Σκόμπι διατάσσει τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα συγκροτούνται τα τάγματα εθνοφυλακής με τους ταγματασφαλίτες. Και έρχεται η ματωμένη Κυριακή της 3ης του Δεκέμβρη του 1944, με μια γιγάντια διαδήλωση απ’ όλες τις γειτονιές της Αθήνας στο κέντρο της πόλης. Και το χτύπημά της: 21 νεκροί και 140 τραυματίες.

Στο Φάληρο έχουν φτάσει, στο μεταξύ, οι πρώτοι 6.000 Αγγλοι στρατιώτες. Ο λαός στο δρόμο, μετατρέπει την κηδεία των θυμάτων σε νέα διαδήλωση με το σύνθημα στα πανό να γράφει: «Οταν ο λαός βρίσκεται αντιμέτωπος με τον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα». Νέο χτύπημα, 40 νεκροί και 70 τραυματίες. Κι ακολουθεί η εποποιία των 33 μερόνυχτων. Με δυο εγγλέζικες μεραρχίες να καταφτάνουν στην Ελλάδα για να πνίξουν το λαϊκό κίνημα.

Η λαϊκή ένοπλη πάλη τον Δεκέμβρη υπήρξε φαινόμενο μοναδικό σε όλη την καπιταλιστική Ευρώπη μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως μοναδικός υπήρξε και ο αγώνας του ΔΣΕ.

Στις μάχες των 33 ημερών, πρωταρχικά αναδείχτηκαν η μαζική λαϊκή οργάνωση και αυτενέργεια, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η πολιτική επαγρύπνηση, μαζί με την αυτοθυσία σ’ έναν αγώνα που δόθηκε με πρωταγωνιστές την εργατική τάξη και το κόμμα της, το ΚΚΕ.

Στην μπροσούρα «Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944» διαβάζουμε ανάμεσα στ’ άλλα: «Πίσω από κάθε μαχητή παραμόνευε και ένας άμαχος για να πάρει τη θέση του. Το Σύνταγμα των Ανατολικών Συνοικιών, που είχε τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη 1.300 μαχητές, είχε απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες οκτακόσιους! Και στην τελευταία μέρα του Δεκέμβρη βρέθηκε με δύναμη 1.800! Εκείνο που δημιουργούσε έναν τεχνικό διαχωρισμό ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και το λαό ήταν η έλλειψη όπλων. Αν υπήρχαν όσα όπλα ζητούσε ο λαός, τότε το ΙΙ Σύνταγμα θα μεταβαλλότανε σε Στρατιά!».

Η στρατηγική

Στο ερώτημα αν μπορούσαν το ΕΑΜ – ΚΚΕ να καταλάβουν την εξουσία τις μέρες της απελευθέρωσης της Αθήνας (12 Οκτώβρη 1944) ώστε να μην έρθει ο «Δεκέμβρης», η απάντηση μπορεί να δοθεί και πάλι μόνο με ένα «αν», παρότι η Ιστορία δεν γράφεται με υποθετικά σχήματα: Η κατάκτηση της εργατικής εξουσίας προϋπέθετε διαχωρισμό των ΕΑΜικών δυνάμεων από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους των «συμμάχων» και της κυβέρνησης Παπανδρέου, γεγονός που θα όξυνε πολύ περισσότερο την ταξική πάλη.

Προϋπέθετε, ακόμα, αναδιάταξη των συμμαχιών μέσα στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ σε βάση επαναστατική και μετατροπή των φύτρων εξουσίας (Λαϊκός Στρατός, Λαϊκή Δικαιοσύνη) σε όργανα της επαναστατικής δράσης. Ακόμα: Επρεπε να προετοιμαστούν το Κόμμα και ισχυρές λαϊκές δυνάμεις για την εφαρμογή σχεδίου κατάληψης της Αθήνας, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Αυτό, σε συνδυασμό με αντίστοιχη δράση και συγκέντρωση δυνάμεων για την κατάληψη και άλλων βασικών κέντρων της χώρας, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης.

Το Κόμμα μας ήταν ιδεολογικά – πολιτικά ανέτοιμο για να διαμορφώσει τέτοιες εξελίξεις. Το στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, που είχε χαράξει η 6η Ολομέλεια της ΚΕ, το Γενάρη του 1934 (και επικύρωσε λίγο αργότερα το 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ), αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία προσαρμόστηκε η στρατηγική του «αντιφασιστικού μετώπου», που υιοθέτησε το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ (8 Δεκέμβρη 1935), σύμφωνα με τις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλης – Αύγουστος 1935).

Η στρατηγική των αντιφασιστικών μετώπων πάλης στηριζόταν στην ανάλυση ότι «…οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες είναι υποχρεωμένες σήμερα να διαλέξουν συγκεκριμένα όχι ανάμεσα στη δικτατορία του προλεταριάτου και στην αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό».

Αμέσως μετά το 7ο Συνέδριο της ΚΔ και πριν το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, η 4η Ολομέλεια της ΚΕ (27 – 28 Σεπτέμβρη 1935) αποφάσισε ότι «…το ΚΚΕ συνεργάζεται όχι μόνο με τα σοσιαλιστικά και αγροτικά κόμματα (…) αλλά και όλα τα άλλα κόμματα (…) που στέκονται σε μια ελάχιστη δημοκρατική – αντιφασιστική βάση (…) όπως των Φιλελευθέρων». Η ουσία του 6ου Συνεδρίου, όπως και της 4ης Ολομέλειας, ήταν: Μέσα από την πάλη κατά του μοναρχοφασισμού, στη δημοκρατική επανάσταση και μετά στο σοσιαλισμό.

Το ΚΚΕ αντιμετώπισε και τον Δεκέμβρη με βάση αυτήν τη στρατηγική.

Η πραγματική αντίφαση

Η πολιτική της «εθνικής ενότητας», που βρισκόταν πίσω και από το στάδιο της λεγόμενης αστικοδημοκρατικής επανάστασης, ήταν γενική γραμμή του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος στα χρόνια του πολέμου και στα πρώτα μεταπολεμικά κι αυτή υλοποιήθηκε και στις χώρες που αποσπάστηκαν τελικά από το ιμπεριαλιστικό σύστημα (Πολωνία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία κ.λπ.).

Με μια μεγάλη διαφορά: Οτι σε αυτές τις χώρες υπήρχε η άμεση παρουσία του Κόκκινου Στρατού, ενώ ταυτόχρονα ασκούσε γενικότερη επίδραση ο αποτρεπτικός στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς ρόλος της Σοβιετικής Ενωσης. Για παράδειγμα, ο Τίτο έφτασε στο Βελιγράδι στις 27 Οκτώβρη 1944, αφού προηγουμένως, στις 20 του ίδιου μήνα, ο Κόκκινος Στρατός είχε απελευθερώσει τη γιουγκοσλαβική πρωτεύουσα, μαζί με παρτιζάνικο στρατό. Αντίθετα, στην Ελλάδα υπήρχε ο βρετανικός στρατός.

Μια σειρά επικριτές του Δεκέμβρη και του ΚΚΕ ισχυρίζονται ότι η πολιτική γραμμή του Κόμματος ήταν αντιφατική, επειδή, όπως λένε, κινούνταν ανάμεσα στην πολιτική λύση και τον ένοπλο αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας με τη βία.

Όμως το βαθύτερο αντιφατικό γεγονός ήταν ότι το ΚΚΕ, όντας καθοδηγητής της ένοπλης λαϊκής πάλης, συμμετείχε σε μια αστική κυβέρνηση με πολιτικό στόχο την ομαλή αστική δημοκρατική εξέλιξη ως μεταβατική στην πάλη για το σοσιαλισμό. Τέτοια εξέλιξη ήταν ανεδαφική. Η ανατροπή του συσχετισμού δυνάμεων, όπως είχε διαμορφωθεί προς το τέλος της Κατοχής, προϋπέθετε ταξική σύγκρουση, αιματηρή τρομοκρατία εκ μέρους της αστικής τάξης, ανεξάρτητα πόσο το συνειδητοποιούσε το ίδιο το Κόμμα.

Το ΚΚΕ αντιμετώπισε τον ένοπλο αγώνα των 33 ημερών ως μέσο επίτευξης ενός στόχου που δεν έβγαινε από το πλαίσιο της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ομως η ταξική πάλη έχει τους δικούς της αδήριτους νόμους. Για λογαριασμό της αστικής τάξης, συνόψισε τους νόμους της ταξικής πάλης ο Γ. Παπανδρέου:

«Το συμπέρασμα είναι ότι ο Δεκέμβριος μπορεί να θεωρηθή “δώρον του Υψίστου”. Αλλά, διά να υπάρξη ο Δεκέμβριος, έπρεπε προηγουμένως να είχωμεν έλθει εις την Ελλάδα. Και τούτο ήτο δυνατόν μόνο με την συμμετοχήν και του ΚΚΕ εις την κυβέρνησιν, δηλαδή με τον Λίβανον. Και διά να ευρεθούν εδώ οι Βρετανοί, οι οποίοι ήσαν απαραίτητοι διά την Νίκην, έπρεπε προηγουμένως να είχεν υπογραφή το Σύμφωνον της Καζέρτας. Και διά να γίνη Στάσις – “το δώρον του Υψίστου” – έπρεπε προηγουμένως να επιμείνω εις την άμεσον αποστράτευσιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώπιον του διλήμματος ή να αποδεχθή ειρηνικώς τον αφοπλισμόν του ή να επιχειρήση την Στάσιν, υπό συνθήκας όμως πλέον, αι οποίαι ωδήγουν εις την συντριβήν του. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια».

Επίκαιρα συμπεράσματα

Η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη, για τον ηρωικό ένοπλο αγώνα του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, τον Δεκέμβρη του 1944, εναντίον του βρετανικού στρατού στην Ελλάδα και των εγχώριων συμμάχων του, υπήρξε σκληρή και συνεχίζεται αμείωτη, παρά το γεγονός ότι μας χωρίζουν περισσότερα από εβδομήντα χρόνια από εκείνα τα γεγονότα. Μάλιστα, ανάλογα και με την κάθε φορά πολιτική συγκυρία, η διαπάλη αποκτά πιο οξυμένο χαρακτήρα. Δείχνει και αυτό με τον δικό του τρόπο, πόσο επίκαιρα είναι μια σειρά βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από εκείνον τον μεγάλο λαϊκό αγώνα.

Η πείρα κι εκείνης της περιόδου διδάσκει ότι η συμμετοχή στις αστικές κυβερνήσεις – σε πείσμα των πιο καλών προθέσεων – γίνεται φραγμός στη λαϊκή πάλη και οδηγεί σε πισωγύρισμα με αρνητικές επιπτώσεις και για πολλά χρόνια.

Στο πλαίσιο της συμμετοχής σε αστική κυβέρνηση δεν είναι δυνατό να υπάρξουν αμοιβαία επωφελείς συμβιβασμοί, από τη στιγμή που το ΚΚ έχει κάνει ήδη την πρώτη και θεμελιώδη υποχώρηση, προκειμένου να συμμετάσχει σε αυτήν την κυβέρνηση: Εχει παραιτηθεί από την πάλη για την εργατική εξουσία και συνεπώς από τον στόχο της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής και έτσι έχει προσχωρήσει εξ αντικειμένου στη διαχείριση του καπιταλιστικού συστήματος. Από εκείνη τη στιγμή, αρχίζουν να υλοποιούνται υποχωρήσεις, οι οποίες από πρώτη ματιά ίσως και να ξενίζουν.

Το Κόμμα μας δεν αντιμετώπισε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ως κρίκο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, αλλά αυτονόμησε την πάλη ενάντια στους κατακτητές από την πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας.

Επιβεβαιώθηκε, κυρίως, ότι ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό δεν υπάρχει ενδιάμεσο κοινωνικοοικονομικό σύστημα, άρα δεν μπορεί να υπάρξει και ενδιάμεση πολιτική εξουσία. Η επανάσταση ή θα είναι σοσιαλιστική ή δεν θα γίνει. Αυτό είναι σε τελευταία ανάλυση και το κριτήριο της αυτοτέλειας κάθε Κομμουνιστικού Κόμματος.

Το αβάσιμο της άποψης που λέει ότι η συμμετοχή του ΚΚ σε κυβέρνηση συνεργασίας αποτελεί σκαλοπάτι για να προχωρήσει το κίνημα σε πιο προωθημένους στόχους, αποδείχτηκε περίτρανα και πριν το Δεκέμβρη του 1944. Παρά το γεγονός ότι ο λαός είχε και τα όπλα, έγινε ουρά των εξελίξεων που το άρμα τους έσυραν οι αστικές πολιτικές δυνάμεις.

________________________________________________________________

Σημείωση: Τα υλικά για το σημερινό σημείωμα πάρθηκαν κατά κύριο λόγο από την έκδοση «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», που επιμελήθηκε το Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.

 

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1944 στις ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ (Καισαριανή)

 15 Οκτώβρη 1944

Από την Καισαριανή, το Βύρωνα, το Κατσιπόδι ξεκινά μεγάλη διαδήλωση για να γιορτάσει την απελευθέρωση της Αθήνας.

Μια βροχή από σφαίρες και χειροβομβίδες την ανακόπτει καθώς οι δολοφόνοι συνεργάτες των Γερμανών πυροβολούν ενάντια στον άοπλο λαό από τα ξενοδοχεία της Ομόνοιας.

Επτά Καισαριανιώτες και δυο Βυρωνιώτες σκοτώνονται και τραυματίζονται δεκάδες. Σε λίγο κάτω από τις πολύχρωμες πανηγυρικές αψίδες και τις σημαίες περνούν οι σωροί των λαϊκών αγωνιστών. Ο ζωηρός χαρούμενος ρυθμός της «Λαοκρατίας» ανακατεύεται με το υποβλητικό κρεσέντο του «Πένθιμου Εμβατήριου».

16 Οκτώβρη 1944

Σύσσωμος ο λαός των Ανατολικών Συνοικιών κηδεύει τα θύματά του.

Οι δολοφόνοι εξακολουθούν να κατέχουν τα ξενοδοχεία.

Γίνεται φανερό πως προδότες και δοσίλογοι έχουν την ανοιχτή υποστήριξη των Εγγλέζων. Προσπαθούν να αφοπλίσουν το λαό ενώ εξοπλίζουν τους χωροφύλακες, τους τσολιάδες, τους εδεσίτες, χίτες και κάθε λογής φασιστικό στοιχείο.

Στο σχέδιο των Άγγλων περιλαμβάνονται προκλήσεις που θα εξωθούσαν το λαό στην ένοπλη αντίσταση ώστε να βρει ο Τσόρτσιλ αφορμή για να χτυπήσει.

7 Νοεμβρίου 1944.

«…Είναι η μέρα που για πρώτη φορά οι Άγγλοι στρατιώτες προκαλέσανε τον 6^ο Λόχο του ΙΙΙ Τάγματος. Ήταν 7μ.μ. και όλοι οι μαχητές του Λόχου βρίσκονταν στη γιορτή που γινότανε στη πλατεία της Ν. Ελβετίας. Ξαφνικά ειδοποιούν πως δύο φορτηγά με Άγγλους στρατιώτες σταμάτησαν κοντά στην Πλατεία. Τρέξανε αμέσως στη Διοίκηση του Λόχου στην οδό Παλαιών Πατρών Γερμανού. Δεν προφτάσαν να φτάσουν και τρεις Άγγλοι πρότειναν τα αυτόματα, όπως τα είχανε πολλές φορές προτείνει οι Γερμανοτσολιάδες. Οι μαχητές προσπάθησαν να τους δώσουν να καταλάβουν πως δεν είναι τιμητικό γι’ αυτούς να χτυπάνε τον ΕΛΑΣ που χρόνια πολεμούσε τους καταχτητές. Άδικα όλα. Τους αφοπλίζουν. Η συνοικία ξεσηκώνεται κι ο λαός πλησιάζει απειλητικά. Οι Άγγλοι τα χάνουν, βρίσκουν μια ανόητη δικαιολογία και φεύγουν ντροπιασμένοι…. Όλα πια άρχισαν να δείχνουν πώς προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να βρουν μια δικαιολογία για να χτυπήσουν…»
                  Απόσπασμα από το ημερολόγιο του ελασίτη Κ. Δ.

20 Νοέμβρη 1944

Τρία αυτοκίνητα με Άγγλους σταματούν κοντά στη Διοίκηση του Πρότυπου Τάγματος του ΕΛΑΣ Καισαριανής. Προσπαθούν να αφοπλίσουν τον αντάρτη Λουμπάρ, που αντιστέκεται και φωνάζει πως το όπλο το πήρε πολεμώντας τους Γερμανούς και δεν το παραδίνει σε κανένα.

Ενώ ο ταγματάρχης του ΕΛΑΣ Ορέστης Βαλαλάκης προσπαθεί να τους εξηγήσει πως η στάση τους απέναντι στο λαό και τον ΕΛΑΣ είναι εχθρική. Οι Άγγλοι είναι αμετάπειστοι.

Οι ΕΛΑΣΙΤΕΣ αφού εξάντλησαν κάθε ειρηνικό μέσο συνεννόησης στήνουν τα πολυβόλα και τους διατάζουν να φύγουν. Οι Άγγλοι τα μαζεύουν και φεύγουν κάτω από τις αποδοκιμασίες ολόκληρου του λαού της Καισαριανής.

Από τα μέσα του Νοέμβρη οι χίτες Παπαγιώργηδες και Μπουραντάδες του Ι Τμήματος εγκαθιστούν μπλόκο στο τέρμα Παγκρατίου και στο Νοσοκομείο του Συγγρού. Προχωρούν σε έρευνες απειλώντας και βρίζοντας τους δημοκρατικούς πολίτες. Στήνουν δολοφονική ενέδρα στην ηρωίδα ελασίτισσα Ευτυχία Μορίκη, την αιχμαλωτίζουν και τη ρίχνουν στις φυλακές.

Από το λόφο του Αράπη πυροβολούν το κτίριο της Διοίκησης του Προτύπου Τάγματος του ΕΛΑΣ.

25 Νοέμβρη 1944

Οι Άγγλοι προσπαθούν να αφοπλίσουν μια διμοιρία του Προτύπου Τάγματος του ΕΛΑΣ που πήγαινε στο Κατσιπόδι. Ακολουθεί σύγκρουση και οι Άγγλοι τρέπονται σε άτακτη φυγή κάτω από τις αποδοκιμασίες του πλήθους.

27, 28 +29 Νοέμβρη 1944

Η Ορεινή Ταξιαρχία ακροβολίζεται ανάμεσα στην Καισαριανή και τα Κουπόνια για γυμνάσια.

Στη διάρκεια των «γυμνασίων» μια σφαίρα βρίσκει τον μικρό Δουρμούση στην κοιλιά και τον τραυματίζει θανάσιμα. Ο Δουρμούσης δεν ήτανε ούτε ελασίτης ούτε καν άντρας. Ήταν δώδεκα χρονών παιδί και την ώρα που δολοφονήθηκε έπαιζε στην αυλή του με τέσσερις φίλους του.

1 Δεκέμβρη 1944

Ορίζεται ως ημέρα παράδοσης του οπλισμού της Εθνικής Πολιτοφυλακής και ανάληψης της «τήρησης της τάξης» με τα υπό σύσταση Τάγματα Εθνοφυλακής. Όσοι δε συμμορφώνονταν, απειλούνταν με διώξεις «ως παραβάται του Νόμου». Σε ένδειξη διαμαρτυρίας παραιτούνται οι υπουργοί του ΕΑΜ από την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας».

Ο λαός απαντά πως: «Τα όπλα δεν τα δίνουμε» και προβάλλει τα δικά του συνθήματα: «Οι προδότες να πιαστούν!», «Να μη διαλυθεί ο ΕΛΑΣ!», «Ν’ αρχίσουν τα Λαϊκά δικαστήρια», «Να πιαστεί ο Γονατάς!»
Πάνω από 80.000 λαού κινητοποιήθηκαν και διαδήλωσαν μονάχα στις συνοικίες Παγκράτι, Βύρωνα, Καισαριανή, Νέα Ελβετία, Κατσιπόδι, Ζωγράφου, Υμηττό, Γούβα, Νέο Κόσμο, Αη Γιάννη, Βουλιαγμένης, Κοπανά, Δουργούτι, Ψυχικό, Φιλοθέη, Ζωγράφου» Ριζοσπάστης, 2 Δεκέμβρη 1944

Ο καθένας πια το νοιώθει «Αφού τώρα που είμαστε οπλισμένοι μας προκαλούν και μάς δολοφονούν έτσι ξετσίπωτα, τι θα γίνει όταν παραδώσουμε τα όπλα;»
Οι προκλήσεις ενάντια στο λαό παίρνουν χαραχτήρα ανοιχτής και άνανδρης δολοφονίας.
Η σύγκρουση γίνεται μέρα με τη μέρα αναπόφευκτη.

Μπροστά στο Αστυνομικό Τμήμα Παγκρατίου οι Εγγλέζοι προσπαθούν να αφοπλίσουν έναν ελασίτη. Ο διμοιρίτης του Προτύπου Τάγματος του ΕΛΑΣ, Βασίλης Σαραντόπουλος, προσπαθεί να τους αποτρέψει. Πέφτει νεκρός καθώς δέχεται πισώπλατα μια ριπή από αυτόματο.

3 Δεκέμβρη 1944

Ο λαός απαντάει στο προσκλητήριο της Κ.Ε. του ΕΑΜ και κατεβαίνει στους δρόμους για το «απαγορευμένο» συλλαλητήριο.
Την ώρα που η διαδήλωση των Ανατολικών Συνοικιών περνούσε την οδό Ηρώδου του Αττικού δέχεται ομοβροντίες από τον κήπο και το σπίτι του «χαφιέ». (Γ. Παπανδρέου).
Σκοτώνονται οι Σ. Αλεξίου, Μ. Γιαγκτσής, Π. Παπαδάκης από το Βύρωνα, ο Κ.Τριαντάφυλλου από την Καισαριανή, ο Κ. Μαυροματόπουλος από τη Νέα Ελβετία. Την ίδια στιγμή χτυπάνε τη συγκέντρωση μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη και στις ατέλειωτες σελίδες των γνωστών και άγνωστων στρατιωτών της πατρίδας προστίθενται τα ονόματα άλλων 54 λαϊκών αγωνιστών.

Ο λαός προχωρά κάτω από τη βροχή του μολυβιού.

«Εμπρός παιδιά, είμαστε οι πολλοί, είμαστε περισσότεροι κι’ από τις σφαίρες τους!».

Ποτέ ο λαός της Ελλάδας δεν ήτανε τόσο πολύς μα και τόσο Μεγάλος.

 4 Δεκέμβρη 1944

Στην κηδεία των θυμάτων δεκάδες κορμιά στρώνουν πάλι τους δρόμους της Αθήνας.

Την ίδια μέρα ο καπετάνιος του 6^ου Λόχου Κατσιποδιού, πρώην υπονωμοτάρχης της χωροφυλακής, Σπύρος Καρζής, τραυματίζεται σοβαρά από ελεύθερο σκοπευτή. Ο συναγωνιστής του Παναγιώτης Β., τον μεταφέρει στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών δίπλα στο Μηχανοκίνητο Τμήμα Αστυνομίας Πόλεων. Την ώρα που τον περιέθαλπαν εισβάλουν στο νοσοκομείο με τα αυτόματα στα χέρια Μπουραντάδες οδηγώντας έξω αιμόφυρτους τραυματίες. Ο Παναγιώτης για να γλυτώσει κατέβηκε στο υπόγειο αντικρίζοντας ένα αποτρόπαιο θέαμα. Σωριασμένα το ένα απάνω στο άλλο κείτονταν 14 πτώματα που έφερναν όλα τραύματα στο πίσω μέρος του κρανίου. Είχαν εκτελεστεί από τους Μπουραντάδες. Την ίδια μέρα εκτελέστηκε και ο Σπύρος Καρζής.

5 Δεκέμβρη 1944

Αρχίζει η ένοπλη σύγκρουση.
Ο ΕΛΑΣ διατάχθηκε να περιφρουρήσει τη ζωή του λαού, να εκκαθαρίσει τις συνοικίες, να τις κρατήσει ελεύθερες και να εμποδίσει τα όργανα του Παπανδρέου να συγκεντρωθούν στο κέντρο της Αθήνας.

Από πολύ πρωί μονάδες του ΙΙ Συντάγματος του ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών παίρνουν θέσεις γύρω από τα αστυνομικά τμήματα.
Η επιχείρηση αυτή δε συνάντησε αντίδραση τόσο γιατί οι Μπουραντάδες δεν είχαν το σθένος ν’ αντισταθούν, όσο και γιατί οι δημοκρατικοί αξιωματικοί και αστυφύλακες αρνήθηκαν κατηγορηματικά να χτυπήσουν το λαό.
Εξαίρεση αποτέλεσε το Τμήμα του Παγκρατίου που στην πρόσκληση του ΕΛΑΣ να παραμείνουν στο Τμήμα απάντησαν με πυροβολισμούς. Οι μαχητές του Λόχου του ΕΛΑΣ Παγκρατίου τους αιφνιδίασαν και τους περικύκλωσαν.
Στη μάχη που ξέσπασε ο κόσμος δεν ήταν απλός θεατής, ήταν συμπολεμιστής. Εμψύχωνε τους ελασίτες με θερμά λόγια, τους μοίραζε τσιγάρα, τους έδινε νερό.

Στις 9.30 οι άντρες της αστυνομίας δέχονται τη χαριστική βολή. Τη στιγμή που ετοιμάζονται να παραδοθούν φτάνουν οι «σύμμαχοι» και τους «φυγαδεύουν» για το 3^ο Αστυνομικό Τμήμα όπου τους εξοπλίζουν για να τους ξαναρίξουν στη μάχη.

Δολοφονούν τον υπαστυνόμο Χαράλαμπο Κοσκινά γιατί αρνήθηκε να χτυπήσει το λαό.
Συγχρόνως ένας χείμαρρος από διαδηλωτές περνάει από τους δρόμους του Παγκρατίου με κατεύθυνση το κέντρο της Αθήνας. Το μουγκρητό του λαού σκεπάζει το θόρυβο της μάχης: «Απάνω τους παιδιά! Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα… Ό,τι θέλει ο λαός !».

Λίγο πριν απ’ την Ομόνοια, η διαδήλωση δέχεται επίθεση από το ξενοδοχείο Μητρόπολη και τα Κρατικά Λαχεία. Οι διαδηλωτές στέκονται ακίνητοι στις θέσεις τους τραγουδώντας, ενώ οι ελασίτες απαντούν στην επίθεση. Έρχεται για ενίσχυση μια διμοιρία του Α’ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ.

Οι εδεσίτες εγκαταλείποντας τις οχυρότατες θέσεις τους προσπαθούν να γλυτώσουν πηδώντας στα διπλανά κτίρια. Πριν την τελική έφοδο του λαού καταφθάνουν οι «σύμμαχοι».

Στη μάχη της «Μητρόπολης» οι Ανατολικές Συνοικίες πλήρωσαν για άλλη μια φορά το φόρο του αίματος σε νεκρούς και τραυματίες. Ανάμεσα στους νεκρούς ο ελασίτης Π. Παπαδάκης και ο Δημήτρης Στογιάννης από τη Χαραυγή που γυρίζοντας από τη μάχη έπεσε στα χέρια των χιτών και εκτελέστηκε στο Θησείο.

Το ίδιο βράδυ οι Εγγλέζοι προσπαθούν να εγκατασταθούν στο Στάδιο που φρουρείται από τον Λόχο του ΕΛΑΣ της Γούβας. Ο διμοιρίτης της φρουράς Κώστας Ρούσσος διαμαρτύρεται στον επικεφαλής των Εγγλέζων. Δέχεται πισώπλατη ρυπή αυτομάτου και σωριάζεται νεκρός.

6 Δεκέμβρη 1944

Στις 12:30 στα πλαίσια των στοχευμένων επιθέσεων τρία τάγματα της Ορεινής Ταξιαρχίας με την προστασία δέκα τανκς «Σέρμαν» και πολλών θωρακισμένων αυτοκινήτων κινούνται προς Ζωγράφου- Κουπόνια- Λόφο Αράπη.

Το μέτωπο αυτό κρατούν μικρά τμήματα του 4ου Τάγματος του ΕΛΑΣ. Μετά από εξάωρη μάχη στις 5 το απόγευμα ο εχθρός κατορθώνει να καταλάβει τις συνοικίες Ζωγράφου και Κουπόνια και να φτάσει στο ρέμα της Καισαριανής.

Για πρώτη φορά μπαίνουν στη μάχη τ’ αεροπλάνα που πολυβολούν τις θέσεις του ΕΛΑΣ, ενώ οι Ριμινίτες προσπαθούν να διεισδύσουν στην Καισαριανή.

Η Καισαριανή βομβαρδίζεται και ο πρώτος βομβαρδισμός της στις 6 Δεκέμβρη στοίχισε 240 νεκρούς και τραυματίες. Μεγαλύτερο πλήγμα υπέστησαν τα σπίτια που βρίσκονταν στα μετόπισθεν, ενώ το 75 % των θυμάτων ήταν άμαχοι.

Επίσης βομβαρδίζεται με όλμους και το πολυιατρείο του Βύρωνα.

Έτσι δημιουργήθηκε το μέτωπο της Καισαριανής. Από εκείνη την ημέρα και επί 25 ημέρες η Καισαριανή ζούσε σ’ έναν κατακλυσμό φωτιάς και σίδερου.

Το βράδυ δίνεται το σύνθημα της πολεμικής επιφυλακής σ’ όλους τους Λόχους του III Τάγματος του ΕΛΑΣ που σταθμεύει στο Βύρωνα. Στις 3 τα μεσάνυχτα ανακοινώνεται το σχέδιο των επιχειρήσεων στους Λοχαγούς και Καπετανέους. Το σχέδιο προέβλεπε την κατάληψη του Τμήματος Μεταγωγών, του Α’ Σώματος Στρατού και του Β’ Αστυνομικού Τμήματος, ισχυρού συγκροτήματος του εχθρού που ήταν άριστα οχυρωμένο και επανδρωμένο.

7 Δεκέμβρη 1944

Στις 5.30 συγκεντρώνονται στο σιντριβάνι του Ζαπείου ο 6^ος Λόχος του ΕΛΑΣ της Νέας Ελβετίας μ’ επικεφαλής τον λοχαγό Νικήτα και ο 3^ος Λόχος της Γούβας με τον λοχαγό Νάση (Γέρο). Το σύνθημα της επίθεσης δόθηκε από τη διμοιρία πολυβόλων του 6^ου Λόχου που είχε εγκατασταθεί στον Αρδηττό.

Το Α’ Σώμα Στρατού είναι κυκλωμένο από παντού, αλλά είναι αδύνατο να πλησιάσει κανείς γιατί είναι καλά οχυρωμένο.

Ο 6^ος Λόχος του ΕΛΑΣ πολιορκεί το Β’ Αστυνομικό Τμήμα που αμύνεται. Ο 1^ος Λόχος δοκιμάζει να ενισχύσει τον 3^ο και τον 6^ο, αλλά χτυπιέται από τους Εγγλέζους στο Λαϊκό Γυμναστήριο και αναγκάζεται να αποσυρθεί προσωρινά.

Τα αγγλικά τανκς σχηματίζουν κλοιό κατά μήκος της λεωφόρου Αμαλίας-Συγγρού και οι Λόχοι του ΕΛΑΣ που πολιορκούσαν το εχθρικό συγκρότημα αποκόπτονται από τη διοίκηση του Συντάγματος που βρισκόταν στο Μετς. Ο λοχαγός του 6^ου Λόχου καλεί τηλεφωνικά το Τμήμα να παραδοθεί, αλλά παίρνει αρνητική απάντηση. Τότε εξορμάει ο Λόχος απ’ όλα τα στενά με τις χειροβομβίδες.

Οι αμυνόμενοι Μπουραντάδες με τριπλάσια δύναμη παραδίνονται και αφοπλίζονται.

Το κτίριο περνάει στα χέρια του ΕΛΑΣ μαζί με τα λάφυρα: 15 αυτόματα, 10 αραβίδες και 20 πιστόλια. Οι απώλειες του ΕΛΑΣ: 1 νεκρός και 4 τραυματίες. Απώλειες αντιπάλων: 10 τραυματίες.

Αμέσως μετά ο 6^ος Λόχος μαζί με τον 1^ο και 2^ο Λόχο επιχειρεί στο Τμήμα Μεταγωγών. Ένας ανθυπομοίραρχος με 15 χωροφύλακες παραδίνονται. Μένουν όμως άλλοι ογδόντα. Τη στιγμή που ετοιμάζεται η γενική επίθεση, οι Άγγλοι χτυπάνε άλλη μια φορά πισώπλατα. Αιχμαλωτίζουν τις δυνάμεις που πολιορκούσαν το Α’ Σώμα και προσπαθούν να απομονώσουν ολόκληρο το Τάγμα, που αναγκάζεται να υποχωρήσει στη γραμμή Ιλισού.

Ταυτόχρονα δύναμη του Λόχου του Παγκρατίου μ’ επικεφαλής τον καπετάνιο Κ, προσπαθούσε να αποκόψει τον ανεφοδιασμό προχωρώντας κατά μήκος της οδού Νίκης .

Το απόγευμα της ίδιας μέρας γίνεται επίθεση για την κατάληψη της Εφορίας Υλικού Πολέμου που την κρατούσαν οι χωροφύλακες. Στη μάχη παίρνουν μέρος τέσσερις διμοιρίες του ΕΛΑΣ. Έπειτα από λίγες ώρες η Εφορία πέφτει. Η υπεροχή του ΕΛΑΣ σε ηθικό και πολεμική τέχνη είναι πια καταφανής. Οι Σκόμπυδες επεμβαίνουν για άλλη μια φορά. Ο ΕΛΑΣ υποχωρεί συναποκομίζοντας όλο το υλικό που βρήκε, με απώλειες 2 τραυματίες.

6 Δεκέμβρη 1944:
Ξεκινά η μάχη του Μακρυγιάννη.

Το φρουριακό συγκρότημα στους πρόποδες της Ακρόπολης ήταν το ισχυρότερο οχυρό των αντιπάλων. Φαινόταν απρόσβλητο με τα οχυρωμένα κτήριά του και με 1.300 χωροφύλακες, που αποτελούσαν τη φρουρά, οπλισμένοι με πολυβόλα, αυτόματα και βαρείς όλμους. Επικεφαλής της άμυνάς του ήταν ο πρώην Δοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας Λακωνίας, Κ. Κωστόπουλος.

Η επίθεση αρχίζει στις 6 μέσα σ’ ένα πανδαιμόνιο από εκρήξεις. Στην επίθεση εκτός από μονάδες των γειτονικών συνοικιών πήραν μέρος και το II και III Τάγμα του ΙΙ Συντάγματος του ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών. Μέχρι τις 10 το πρωί είχαν εξουδετερωθεί τα 8 οχυρωμένα κτίρια.
Για ενίσχυση στους μαχόμενους Ελασίτες καταφθάνει μια άλλη φάλαγγα λαού, μια φάλαγγα χωρίς ντουφέκια και αυτόματα, φορτωμένη με τσιγάρα, κονιάκ και γλυκά.
Τη στιγμή που οι δυνάμεις τους ΕΛΑΣ εξορμούν για την τελική έφοδο οι Βρετανοί συνδράμουν καταλυτικά με ενισχύσεις σε άντρες, άρματα μάχης, καμιόνια, τανκς.

Στις 4 μμ. μπαίνουν στη μάχη και τα αεροπλάνα: Από 50 μέτρα πολυβολούν όλους τους δρόμους και τα κτίρια.
Ταυτόχρονα οι Ριμινίτες εξαπολύουν επίθεση ενάντια στην Καισαριανή, γεγονός που οδήγησε σε απόσπαση δύο ταγμάτων του ΕΛΑΣ από το μέτωπο του Μακρυγιάννη.

Η επίθεση στην Καισαριανή είναι σφοδρότατη. Τα αεροπλάνα πολυβολούν και βομβαρδίζουν αδιάκριτα, τα πολυβόλα και οι όλμοι θερίζουν όλους τους δρόμους, τα κανόνια της ξηράς και των τανκς ξερνάνε φωτιά κι ατσάλι απάνω στις παράγκες. Όλη η συνοικία έχει σκεπαστεί με καπνούς και φλόγες. Οι Ριμινίτες πίσω από το προπέτασμα του χάλυβα και της φωτιάς κατορθώνουν να εισχωρήσουν μέσα στη συνοικία, να φτάσουν μέχρι την οδό Βρυούλων και να καταλάβουν το λόφο του Αράπη. Η τελευταία ώρα της αδούλωτης γειτονιάς φαίνεται πως έφτασε.

Κανείς δεν πιστεύει πως η Καισαριανή θα μπορούσε ν’ αντέξει.

Και ενώ ο εχθρός βρίσκονταν ταμπουρωμένος μέσα στη συνοικία περιμένοντας να ξημερώσει για να δώσει τη χαριστική βολή, ο λαός της Καισαριανής συγκεντρώθηκε στην εκκλησία της Παναγίτσας. Ο καπετάνιος του Προτύπου Τάγματος, Τάσσος, με απλά λόγια εξέθεσε στο λαό την κατάσταση χωρίς να κρύψει τίποτα. Όταν τέλειωσε πήρε το λόγο ο λαός. Δεν είπε πολλά. Μοναχά μια φράση: «θα τους διώξουμε ή θα πεθάνουμε όλοι!»

Η λογική και οι στρατιωτικοί κανόνες πήγαν περίπατο κι αναμετρήθηκαν σε μια γιγαντιαία μάχη ο λαός με τους εχθρούς του. Εκείνο το Ιστορικό βράδυ και τις μέρες που το ακολούθησαν κάθε άντρας, γέρος, γριά, παιδάκι ήταν ελασίτης. Όσοι είχαν ντουφέκι πολέμησαν μ’ εκείνο. Όσοι δεν είχαν πολέμησαν με τα νύχια, τις πέτρες, τα τραγούδια. Και να πώς έγινε το θαύμα.

Οι διμοιρίες και οι λόχοι προχωρούσαν πλαισιωμένοι από τις οικογένειες των αγωνιστών, τα τραγούδια σκέπαζαν τον κεραυνό της μάχης. Μπροστά οδηγούσε λαό και στρατό στην έφοδο μια ξανθομαλλούσα επονίτισα 17 χρονών με την αραβίδα στο χέρι, η Τούλα. Και τότε οι σφαίρες, οι όλμοι, οι οβίδες πάψανε να σωριάζουν στο χώμα νεκρούς και τραυματίες.
Οι Ριμινίτες πανικόβλητοι αποχωρούσαν απ’ τον Αράπη αδειάζοντας και την τελευταία καλύβα της Καισαριανής.
Έτσι σώθηκε εκείνη τη μέρα η Καισαριανή, γιατί έτσι μονάχα μπορούσε να σωθεί…

7 – 8 Δεκέμβρη 1944

Είχαν πέσει οι φυλακές των παραπηγμάτων στην οδό Βουλιαγμένης. Οι 100 χωροφύλακες της φρουράς είχαν εξοπλίσει και τους φυλακισμένους προδότες. Η μάχη ήταν σκληρή.

Όταν έπεσαν τα οχυρωμένα φυλάκια η μάχη συνεχίστηκε στα παραπήγματα και στα κρατητήρια.

Το πρωί ο ΕΛΑΣ έκαμψε κάθε αντίδραση και εγκατέστησε φρουρά.

Οι Σκόμπυδες από την Ακρόπολη με καταιγιστικά πυρά άρχισαν να χτυπάνε τα παραπήγματα και την οδό Βουλιαγμένης. Ένας σύνδεσμος φτάνει με το ποδήλατο από την οδό Βουλιαγμένης και ήταν 13 χρονών.

Στις 7 Δεκέμβρη η επίθεση στο Πολυιατρείο του Βύρωνα επαναλήφθηκε, αυτή τη φορά από αεροπλάνα.

8 Δεκέμβρη 1944

Η μάχη συνεχίστηκε στο Μακρυγιάννη με μεγαλύτερη ένταση.

Το βράδυ της προηγούμενης οι Σκόμπυδες δεν δίστασαν να οχυρώσουν την Ακρόπολη, θερίζοντας από εκεί τις θέσεις του ΕΛΑΣ στο Μακρυγιάννη και τις γειτονιές της Αθήνας.

Ο Παρθενώνας, το μεγαλύτερο μνημείο ενός αθάνατου πολιτισμού έγινε πυροβολείο, απ’ όπου οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές δολοφονούσαν τα γυναικόπαιδα των λαϊκών συνοικιών της Αθήνας.

9 Δεκέμβρη 1944

Αγγλικά αεροπλάνα πολυβολούν τον άμαχο πληθυσμό στο Δουργούτι με αποτέλεσμα τρεις νεκρούς και οκτώ τραυματίες. Την ίδια μέρα αγγλικό τανκ από την οδό Ρηγίλλης τραυμάτισε δυο γυναίκες στο Βατραχονήσι. Χτυπήθηκε το Νοσοκομείο του Αη- Γιάννη.

10 Δεκέμβρη 1944

Το μέτωπο σταθεροποιείται σχεδόν παντού. Η γραμμή αρχίζει από τον Αϊ- Σώστη—Δουργούτι—Μακρυγιάννη—Αρδηττό και από κει συνεχίζει Φορμίωνος—Συγγρού—Καισαριανή.

Αγγλικά αεροπλάνα βομβάρδισαν με δέσμες βομβών την Καισαριανή την ώρα που ο κόσμος έκανε ουρά έξω από τους φούρνους. Χτυπήθηκε από όλμο το παιδικό άσυλο της Καισαριανής παρ’ όλο που στη στέγη του κυμάτιζε μια σημαία του Ερυθρού Σταυρού. Τραυματίστηκε σοβαρά ο Ε. Διαπαρός.
Ταυτόχρονα πολυβόλησαν το Βύρωνα και τη Νέα Ελβετία. Τα θύματα από τον άμαχο πληθυσμό ξεπέρασαν τα εκατό.

Ο ΕΛΑΣ εξορμάει προς το νοσοκομείο Συγγρού. Το κτίριο του νοσοκομείου είναι άριστα οχυρωμένο από τους αντιπάλους και το υπερασπίζονται 400 Ριμινίτες και χωροφύλακες.Ο 3^ος Λόχος του 4^ου Τάγματος Καισαριανής και μικρές ενισχύσεις απ’ το Βύρωνα και τον Υμηττό αρχίζουν την επίθεση. Σε δυόμιση ώρες καταφέρνουν να καταλάβουν μια πτέρυγα του νοσοκομείου πιάνοντας είκοσι αιχμαλώτους. Την άλλη μέρα έρχονται αγγλικές ενισχύσεις με τα τανκς και αρκετά αεροπλάνα. Ο ΕΛΑΣ κινδυνεύοντας να θαφτεί μέσα στα ερείπια αναγκάζεται να εκκενώσει το Νοσοκομείο. Την υποχώρηση του Λόχου την κάλυψαν δύο διμοιρίτες που με τις χειροβομβίδες στο χέρι συγκράτησαν τα τανκς.

Η σφήνα στου Συγγρού διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του Δεκέμβρη ανακουφίζοντας την Καισαριανή που ήταν πολιορκημένη ασφυκτικά.

12 Δεκέμβρη 1944

Οι Ριμινίτες με αιφνιδιαστική επίθεση καταλαμβάνουν το λόφο του Αράπη. Τον οχυρώνουν με πυροβολικό, όλμους και πολυβολεία.

Το ίδιο βράδυ ξεκινάει η ανακατάληψη με μια διμοιρία από Ανταρτοεπονίτες. Η νύχτα είναι σκοτεινή και βρέχει με το τουλούμι. Οι ελασίτες πλησιάζουν αθόρυβα τα πολυβολεία και αιφνιδιαστικά πέφτουν απάνω στους Ριμινίτες. Η φρουρά του Αράπη εξοντώνεται μέσα σε πέντε λεπτά. Το πυροβολικό τους αρχίζει ένα καταιγισμό πυρός αλλά δεν καταφέρνει να κρατήσει τη θέση που εγκαταλείφθηκε από τους Ριμινίτες την επόμενη μέρα. Ο Αράπης έγινε «νεκρή ζώνη».

Τη μέρα αυτή η Καισαριανή μετρούσε άλλα 40 θύματα από όλμους, οβίδες και πολυβολισμούς.

Την ίδια μέρα στον Υμηττό όλμοι και οβίδες καταστρέφουν τρία σπίτια κοντά στο Νοσοκομείο Ηλέκτρα τραυματίζοντας δύο γυναίκες κι ένα γέρο.

Το Μετς βάλλεται από το πρωί μέχρι το βράδυ και κανένα σπίτι σχεδόν δεν έμεινε ανέπαφο.

13 Δεκέμβρη 1944

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ της Καισαριανής με επικεφαλής τον καπετάνιο του Τάγματος Καισαριανής, Ορέστη, το διοικητή του 3^ου Λόχου Βουτυρά και δεκαπέντε ελασίτες ενεργούν αντεπίθεση και εισχωρούν στα Κουπόνια όπου είναι στρατοπεδευμένα δύο τάγματα της Ορεινής Ταξιαρχίας και τους αιφνιδιάζουν.

Ακολουθεί μια από τις ηρωικότερες συγκρούσεις του Δεκέμβρη.

Οι ελασίτες αρνιούνται να παραδοθούν παρά την εκατονταπλάσια δύναμη του αντιπάλου. Τα πυρομαχικά τους τελειώνουν και όσοι μένουν ζωντανοί πέφτουν στα χέρια του εχθρού. Και τότε δέχτηκαν τη θηριωδία και την ανανδρία των «ψευτοπαλληκαράδων» του Γκλύξμπουργκ. Τους κομμάτιασαν με τις ξιφολόγχες και τους σουγιάδες. Η Ιατροδικαστική έκθεση ανέφερε πως μόνο το πτώμα του καπετάν Ορέστη είχε 50 μαχαιριές στο στήθος και το κεφάλι.

Μέχρι τις 28 του Δεκέμβρη το μέτωπο της Καισαριανής με τον ηρωισμό, την αυτοθυσία και την πρωτοβουλία του λαού και του ΕΛΑΣ σταθεροποιείται.

Σταθεροποίηση, όμως, δεν σήμαινε απραξία.

Καθημερινά η Καισαριανή δεχότανε χιλιάδες οβίδες, όλμους, ρουκέτες και κάθε λογής βλήμα. Τίποτα δεν είχε μείνει όρθιο. Καθημερινά τα νοσοκομεία γέμιζαν με ελασίτες και άμαχους. «Ουδέν νεώτερον» έλεγαν τα ανακοινωθέντα, αλλά ο λαός είχε καθημερινά καινούρια θύματα.

14 Δεκέμβρη 1944

Οι Σκόμπυδες σκότωσαν στο Μετς την νοσοκόμα Έφη Γεωργοπούλου. Το κορύφωμα, όμως, της κτηνωδίας αποτέλεσε ο πολυβολισμός μιας κηδείας.

Στην κηδεία τεσσάρων θυμάτων από τον άμαχο πληθυσμό όταν η νεκρική πομπή κατευθυνόταν προς το νεκροταφείο της Νέας Σμύρνης, δέχτηκε επίθεση από τρία Σπίτφαΐρ.

Όταν τέλειωσε η επίθεση γύρω από το φέρετρο κείτονταν δύο τραυματίες κι ένας νεκρός, ο παπάς Πέτρος Συνοίκης. Πάνω στα θύματα μετρήθηκαν 30 τραύματα από σφαίρες…

15 Δεκέμβρη 1944

Πέφτουν όλμοι στο Άλσος Παγκρατίου, πλατεία Πλαστήρα, Προφήτη Ηλία. Τα θύματα ξεπερνούν τα 25. Οι Άγγλοι έπιασαν ένα νοσοκομειακό αυτοκίνητο και αιχμαλώτισαν τους τραυματιοφορείς, τους Π. Αυριλιώνη, Η. Μαμάτσα, Δ. Σωτηριάδη, Σ. Σαμαρά, Καλογήρου, Ρούσσο και Μ. Σαμαρά που τους οδήγησαν στο Χασάνι.

Το νοσοκομείο «Ηλέκτρα» στον Υμηττό βομβαρδιζόταν συστηματικά. Οι σκηνές τρόμου που εκτυλίσσονταν ήταν απερίγραπτες. Αδελφές φορτωμένες με τραυματίες και τραυματίες με τραύματα της κοιλιάς και του θώρακα προσπαθούσαν να κατέβουν στο υπόγειο. Εκεί στοιβαγμένα το ένα απάνω στο άλλο κείτονταν τα βασανισμένα σώματα των ελασιτών και των αμάχων.

16 Δεκέμβρη 1944

Οι Σκόμπυδες επιτίθενται στο Δουργούτι με όλα τα μέσα.

Ο ΕΛΑΣ δεν διέθετε παρά λιγοστές αραβίδες και χειροβομβίδες. Παρ’ όλα αυτά κρατάει με ηρωισμό τους Εγγλέζους προξενώντας τους μεγάλες απώλειες. Σέ ένα οδόφραγμα μπροστά στις πολυκατοικίες οι ελασίτες Γ. Τ., Κ. Τ., Σ. Μ. κι ένας επονίτης διαθέτοντας 3 αραβίδες κι ένα αυτόματο πολέμησαν μόνοι τους 3 ολόκληρες ώρες.

Το εργοστάσιο ΕΘΕΛ το υπεράσπιζαν 4 ελασίτες και το κράτησαν ώρες ολόκληρες ενάντια σε εκατονταπλάσιες δυνάμεις. Μισή μέρα χρειάστηκαν οι Σκόμπυδες για να λυγίσουν την αντίσταση αυτής της χούφτας των ηρώων και να καταλάβουν τις πολυκατοικίες και την ΕΘΕΛ. Οι προσπάθειες, όμως, να εισδύσουν μέσα στην συνοικία ναυάγησαν οικτρά. Οι ντενεκεδένιες καλύβες του Δουργουτιού γίνηκαν φρούρια απόρθητα και κάθε απόπειρα των Σκόμπυδων πληρωνόταν πανάκριβα. Σε μια από τις μάχες αυτές σκοτώθηκε ο β’ καπετάνιος του ΙΙ Τάγματος, Μήτσος Στριλάκος, από το Κατσιπόδι. Την ίδια μέρα έμεινε στα χέρια του ΕΛΑΣ το πτώμα ενός Άγγλου στρατιώτη και θάφτηκε με όλες τις τιμές.

Στον τομέα του Αρδηττού οι μάχες μαίνονται καθημερινά. Ο λόχος του Παγκρατίου έχει εγκαταστήσει φυλάκια που καθημερινά δέχονται βροχή από όλμους, οβίδες και εκρηκτικές σφαίρες.Τα νοσοκομειακά αυτοκίνητα δεν προφταίνουν να πηγαινοέρχονται. Οι Εγγλέζοι εκτελούν τους τραυματίες και πυρπολούν τα νοσοκομειακά αυτοκίνητα.

17 Δεκεμβρίου 1944

Οι «σύμμαχοι» περνούν αιφνιδιαστικά τον Αρδηττό. Ο Σκόμπυ σπεύδει να βγάλει ανακοινωθέν πανηγυρίζοντας για την επιτυχία.

Οι Εγγλέζοι κατέλαβαν τις πολυκατοικίες του Δουργουτιού, αφού τις έκαναν κόσκινο με τα κανόνια και τα πολυβόλα των τανκς. Τα μεσάνυχτα έβγαλαν στο δρόμο όλους τους ενοίκους, ακόμα και γυναίκες. Τους συγκέντρωσαν όλους σε μια γωνιά και αφού βασάνισαν και εξευτέλισαν με κάθε τρόπο τις γυναίκες, τις άφησαν και κράτησαν τους άντρες.Τους οδήγησαν στο γκαράζ της Λυών οπού τους παρέλαβαν οι Μπουραντάδες. Ενώ τους κακοποιούσαν με τον πιο απάνθρωπο τρόπο, οι Εγγλέζοι τους σφράγισαν στο μέτωπο με κόκκινη σφραγίδα και έπειτα τους έστειλαν στο Χασάνι.

Το μπλόκο αυτό ξεπέρασε σε αγριότητα τις γερμανικές θηριωδίες.
Όταν καταλήφθηκε ολόκληρη η συνοικία οι Εγγλέζοι οργάνωσαν παρέλαση της νίκης. Παρέλασαν οι σκωτσέζοι παίζοντας τις πίπιζες, ενώ οι Σκόμπυδες πετούσαν στα κεφάλια του μισοπεθαμένου από την πείνα κόσμου κονσέρβες.

18 Δεκεμβρίου 1944

Ο ΕΛΑΣ προβαίνει σε αντεπίθεση για την ανακατάληψη του Αρδηττού.

Οι Εγγλέζοι έχουν ταμπουρωθεί στον οχυρότατο λόφο και διαθέτουν όλα τα όπλα.

Στο πρώτο χαράκωμα δυο ελασίτες, ο Κ. Γκίκας (Μαχαίρας) και ο Αργύρης Κ., πιάνουν έντεκα αιχμαλώτους οπλισμένους με αυτόματα. Οι Εγγλέζοι που βρίσκονταν σ’ αυτό ενώ σηκώνουν άσπρη σημαία, πυροβολούν και τραυματίζουν βαριά το Γκίκα. Εκεί τα κτήνη τον ξεσκίζουν με τις ξιφολόγχες τους. Σε λίγο πέφτουν κι αυτοί αιχμάλωτοι στα χέρια του ΕΛΑΣ κι όμως δεν εκτελούνται επί τόπου, όπως θα ήταν φυσικό.

Οι Άγγλοι υπερτερούσαν συντριπτικά σε αριθμό και οπλισμό. Η Ορεινή Ταξιαρχία είχε δύναμη 3.000 άνδρες, δυο τάγματα αραπάδων, ένα τάγμα Εγγλέζων, περίπου 100 τανκς, μερικές δεκάδες πυροβόλα και ανάλογο αριθμό αεροπλάνων. Οι δυνάμεις τους ήτανε τέλεια οργανωμένες και οι ενισχύσεις έφταναν συνεχώς.

Ο ΕΛΑΣ τους αντιμετώπισε με το II Σύνταγμα των Ανατολικών Συνοικιών και διέθετε 500 τουφέκια, 80 αυτόματα και 12 πολυβόλα. Μ’ αυτά τα ασήμαντα μέσα σε λίγη ώρα ο Αρδηττός βρισκόταν στα χέρια του ΕΛΑΣ.

19 Δεκέμβρη 1944

Οι χωροφύλακες εκτελούν τραυματίες του ΕΛΑΣ αφού τους βασανίζουν απάνθρωπα: 2 Ελασίτες στο σπίτι της οδού Σεβαστίας 24 (Κουπόνια). Επίσης εκτελούνται ένας τραυματιοφορέας και ένας τραυματίας ελασίτης στη διασταύρωση Σεβαστίας—Ηλυσίων, στο σπίτι της οδού Ηλυσίων 11Β εκτελούνται 4 τραυματίες.

Οι κάτοικοι των γειτονικών σπιτιών υποχρεώθηκαν να τους θάψουν μαζί με άλλα 20 πτώματα εκτελεσθέντων στο προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου.

Στο άλσος των Κουπονιών εκτελέστηκαν άλλοι 5 αιχμάλωτοι και θάφτηκαν εκεί. Το Γενάρη τους ξέθαψαν και τους μετάφεραν σε άγνωστη κατεύθυνση. Στην ίδια συνοικία ένας ενωμοτάρχης της χωροφυλακής δολοφόνησε τον Δ. Ιωαννίδη (Παμφιλίας 9) επειδή βρέθηκε απάνω του μια προκήρυξη με ημερομηνία 12 Οκτωβρίου.

20 Δεκέμβρη 1944

Έσπασε το μέτωπο στη Νέα Σμύρνη και η Ανατολική Αθήνα απομονώνεται.

Δημιουργείται ένα καινούργιο μέτωπο που επανδρώνεται με τα υπολείματα του Τάγματος Νέας Σμύρνης, τμήματα του II Τάγματος και από μικρές δυνάμεις του Κρόνου, ενώ ο .εχθρός εξασκεί τρομαχτική πίεση παντού. Αιχμαλωτίζεται ο θρυλικός λοχαγός του 4ου Λόχου του Προτύπου Τάγματος Ορέστης, μαζί με 15 μαχητές στο άλσος των Κουπονιών. Οι Ριμινίτες τους κατακομμάτιασαν με σουγιάδες και ξιφολόγχες.

Μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου οΐ Σκόμπυδες θερίζουν τις συνοικίες Αη Γιάννη—Κατσιπόδι—Φάρο με πυροβολικό και ρουκέτες, αλλά δεν τολμάνε να προχωρήσουν.

26 Δεκέμβρη 1944

Τη νύχτα της 26^ης προς την 27^η Δεκέμβρη οι Άγγλοι προσπαθούν να διασπάσουν τις γραμμές των ελασιτών στο Φάρο. Καταφέρνουν να κυκλώσουν ένα φυλάκιο. Καλούν τους ελασίτες να παραδοθούν. Τα ξημερώματα ένα άγγλικό τανκ προσπαθεί να περάσει τη γέφυρα των Καλογήρων, αλλά πυρπολείται από τον αντάρτη Στ. Νικολάου παρ’ όλο που ήτανε βαριά τραυματισμένος.

Κατά τις 10 π.μ. ο εχθρός καταλαμβάνει το λόφο του Αη- Γιάννη. Στην κορφή του λόφου οι Σκόμπυδες έχουν εγκαταστήσει 4 τανκς.

Την ανακατάληψη αναλαμβάνει ο λόχος του Νέου Κόσμου. Σε λίγη ώρα η πλαγιά κι ο λόφος του Αη Γιάννη βρισκότανε ξανά στα χέρια του ΕΛΑΣ.

Την ίδια μέρα σημειώνεται ισχυρότατη επίθεση εναντίον της Καισαριανής από τη μεριά των Κουπονιών. Οι Ριμινίτες στην επίθεση χρησιμοποίησαν τανκς, αεροπλάνα και καπνογόνα. Οι προσπάθειες να διασπάσουν τις γραμμές του ΕΛΑΣ και να εισχωρήσουν στη συνοικία είναι ισχυρότατες. Οι υπερασπιστές της Καισαριανής κράτησαν τις θέσεις τους.

28 Δεκέμβρη 1944

Τα ξημερώματα εξαπολύεται γενική επίθεση προς τη γραμμή Αη Γιάννη—Κατσιπόδι—Δουργούτι— Γούβα. Την επίθεση υποστηρίζουν 80 βαριά τανκς, δεκάδες ρουκετοβόλα και πυροβόλα κάθε διαμετρήματος. Από τις οβίδες, τις βόμβες και τα καπνογόνα οι συνοικίες Αη Γιάννης—Γούβα—Δουργούτι και ο λόφος του Αρδηττού φλέγονται σκεπασμένοι μ’ ένα αδιαπέραστο σύννεφο καπνού.

Την ίδια μέρα ξεκίνησε το πρωί γενική επίθεση κατά του Βύρωνα και της Καισαριανής από όλες τις κατευθύνσεις και με όλα τα μέσα.

Οι θέσεις του ΕΛΑΣ δέχονται κατακλυσμό πυρός και οι δυνάμεις του δεύτερου συγκροτήματος αναγκάζονται να πάρουν νέες θέσεις κατά μήκος της οδού Ηλιουπόλεως.

Ο διμοιρίτης Α. Π. του λόχου Κατσιποδιού παίρνει διαταγή να ανακαταλάβει το λόφο του ¨Αη- Γιάννη για να ελαφρώσει η πίεση του εχθρού που απειλεί να κυκλώσει σοβαρές δυνάμεις. Διαλέγει δεκαπέντε μαχητές, ανάμεσα τους και το γιό του. Το λόφο τον κατέχουν εκατό Σκόμπυδες,που διαθέτουν 6 τανκς, 3 όλμους και άφθονο αυτόματο οπλισμό. Τα πυρομαχικά του ΕΛΑΣ τελειώνουν και η διμοιρία αναγκάζεται ν’ αποσυρθεί.

Κατά το μεσημέρι ο ΕΛΑΣ αναγκάζεται να αφήσει τη γραμμή Ηλιουπόλεως γιατί τα τανκς μη βρίσκοντας κατοικημένες περιοχές έχουν προχωρήσει μέσα στα χωράφια και απειλούν να κυκλώσουν ολόκληρο το τάγμα.

Στη φάση αυτή της μάχης έχουν αποκλεισθεί μέσα στο Δουργούτι—Νέο Κόσμο ο 5ος και 6ος Λόχος του ΙΙ Τάγματος καθώς και στο Στάδιο ο Λόχος του Παγκρατίου. Η θέση τους είναι κρισιμότατη. Με ηρωική έφοδο κατορθώνουν να διασπάσουν τον κλοιό του εχθρού και να ενωθούν με τον κύριο όγκο του Τάγματος κοντά στο συνοικισμό του Υμηττού.

Η επιχείρηση αυτή ήταν σωστό θαύμα που κατορθώθηκε χάρη στην ανδρεία του ΕΛΑΣ. Στην προσπάθεια να σπάσουν τον κλοιό πολεμάνε σα λιοντάρια ο Γιώργος Μουστάκας βαριά τραυματισμένος, καπετάνιος του ΙΙ Τάγματος., ο Χ. Κατσίλας από το Κατσιπόδι που γλυτώνει μια διμοιρία περνώντας μπροστά από τα τανκς κι ο καπετάνιος Παναγιώτης Φ. που περνάει ένα φορτηγό γεμάτο εκρηκτικές ύλες μέσα από το φραγμό πυροβολικού για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού.

28 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1944:
ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ- ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

Στις 9.30 το βράδυ δίνεται από την I Ταξιαρχία το σύνθημα της υποχώρησης με κατεύθυνση τον Υμηττό και σύμπτυξη στο Κορωπί-Λιόπεσι (Παιανία). Με δάκρυα στα μάτια ο ΕΛΑΣ και ο λαός αφήνουν τα αγία χώματα της Ανατολικής Αθήνας, ποτισμένα με τόσο αίμα και δάκρυα.

Οι στρατιωτικές μονάδες υποχωρούν σε πλήρη τάξη, χωρίς ν’ αφήνουν στα χέρια του εχθρού ούτε μια σφαίρα. Η μια μετά την άλλη εκκενώνονται οι Ανατολικές συνοικίες.

Έρχεται κι η σειρά της Καισαριανής. Το ένδοξο Στάλινκγραντ του Αγώνα θα πέσει στα χέρια «συμμάχων» και προδοτών. Από τους δρόμους της που γνώρισαν τόσες δόξες, ανάμεσα από τις ερειπωμένες καλύβες περνάει ο στρατός της, ο αθάνατος ΕΛΑΣ. Τα μάτια είναι στεγνά. Σιγά-σιγά στην αρχή και βροντερά κατόπιν ανεβαίνει από τα στόματα το τραγούδι της μάχης και της νίκης: «Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα». Καισαριανή τα παιδιά σου σ’ αποχαιρετούν όπως σ’ αξίζει.

Η ένδοξη στρατιά των λαϊκών αγωνιστών περνώντας μπροστά από τις μπούκες των πολυβόλων και των πυροβόλων του εχθρού αρχίζει ν’ ανεβαίνει τον Υμηττό μέσα σε πυκνή χιονοθύελλα.

Μαχητές με το πολυβόλο στην πλάτη βοηθούν τους γέρους και τις γριές να σκαρφαλώσουν τα κατσάβραχα. Νοσοκόμες και γιατροί μεταφέρουν μέσα από τα χιόνια τους τραυματίες που σφίγγουν τα δόντια τους για να μην τους ξεφύγει ούτε ένα βογγητό. Αετόπουλα 10—15 χρονών φορτώνονται τις κάσες με τα πυρομαχικά. Σε κάθε φωτοβολίδα όλος αυτός ο λαός πέφτει πρηνηδόν απάνω στα χιόνια και τις λάσπες για να μην τον επισημάνει ο εχθρός. Έτσι αδελφωμένοι, σφιχτοδεμένοι λαός και στρατός προχωράνε αφήνοντας πίσω τους τα σπίτια, τις αδούλωτες Ανατολικές Συνοικίες της Αθήνας.

29 Δεκέμβρη 1944

Στην Καισαριανή έχουν μείνει μικρά τμήματα για να καλύψουν την υποχώρηση. Παίρνουν τις θέσεις τους, στήνουν τα πολυβόλα και περιμένουν το θάνατο. Στις 6 το πρωί αρχίζει η τελική επίθεση. Όλες οι δυνάμεις της προδοσίας και του Σκόμπυ κινήθηκαν κατά της Καισαριανής. Εκατό τανκς, δεκάδες αεροπλάνα, όλμοι και πυροβόλα επιτίθενται στις μικρές δυνάμεις των υπερασπιστών της συνοικίας.

Χιλιάδες Ριμινίτες, χωροφύλακες, αραπάδες και Εγγλέζοι εξορμούν μέσα από το αδιαπέραστο προπέτασμα καπνογόνων. Με μεγάλες απώλειες κατορθώνουν στις 10 το πρωί να καταλάβουν το λόφο Μαυρομάτη. Στις 2 το μεσημέρι οι Ριμινίτες περνούν το ρέμα και καταφέρνουν να καταλάβουν τα πρώτα σπίτια της Καισαριανής. Μόλις αργά το απόγευμα κατορθώνουν να υπερισχύσουν της αντίστασης της χούφτας των ηρώων που τους αντιμετωπίζει. Και η Καισαριανή πέφτει όπως της αξίζει μέσα σε μια αποθέωση από φλόγες, καπνούς και εκρήξεις.

Οι τελευταίοι υπερασπιστές της ανταρτομάνας πολεμάνε μέχρι τη τελευταία σφαίρα. Ο αντάρτης Λουμπάρ σκοτώνεται, ο μαχητής Βαγγέλης Κυλισμανής πέφτει ηρωικά υπερασπίζοντας τη γέφυρα του Νοσοκομείου Συγγρού. Ο Νίκος Σταμπούλος πιάνεται αιχμάλωτος αφού εξαντλεί και την τελευταία σφαίρα. Ένας χωροφύλακας τον εκτελεί επί τόπου. Στην τελευταία μάχη της Καισαριανής πιάστηκε αιχμάλωτος ο ανθυπολοχαγός του αντάρτικου Λάζαρος Κεφαλίδης, που εκτελείται από τους χωροφύλακες την ίδια μέρα στην οδό Κριεζώτου.

Από τους αιχμαλώτους που πιάστηκαν στην τελευταία μάχη της Καισαριανής δεν έμεινε κανένας ζωντανός. Οι ριμινίτες κι οι χωροφύλακες διηγιόντουσαν με αφάνταστη κτηνωδία στους κατοίκους των Κουπονιών πως τους ξεκοίλιασαν με τις ξιφολόγχες. Ένας επιλοχίας περηφανευότανε πώς δολοφόνησε 12 ελασίτες αιχμαλώτους, ανάμεσα στους οποίους κι ένα κορίτσι. Οι ριμινίτες κι οι χωροφύλακες μπροστά στα μάτια των «συμμάχων» λεηλάτησαν όλα τα σπίτια και κάψανε 3 τετράγωνα παράγκες. Οι όλμοι, το πυροβολικό, τα τανκς και τα αεροπλάνα έκαναν θραύση στους άμαχους. Σε εκατοντάδες ανέρχονταν τα θύματα της μαρτυρικής αυτής συνοικίας.

Η τελευταία μάχη της Καισαριανής χάρισε δυο μορφές του Αγώνα, τον προαιώνιο εχθρό του λαού μας, τον αποκτηνωμένο χωροφύλακα που δολοφονεί ένα λαϊκό αγωνιστή και τον ΕΠΟΝ-ΕΛΑΣίτη Νίκο Σταμπούλο, το νέο τύπο του Έλληνα, που δίνει τη ζωή του αφειδώλευτα για την Ελλάδα, τη Λευτεριά, το Λαό.

 Ορκιζόμαστε να μη ξεχάσουμε ποτέ ούτε τον ένα ούτε τον άλλο!

 ________________________________________________________________

 |> Μουσείο ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης στην Καισαριανή /  Ψηφιακή περιήγηση