Το έθιμο της “Βαρβάρας”

           Καλημέρα σας
           Χρόνια πολλά σε Φίλες που γιορτάζουν

Θρακιώτικο έθιμο, είναι η “βαρβάρα” _την έκαναν (και την κάνουν ακόμη) προς τιμήν της Αγίας Βαρβάρας για να προστατεύει _λένε η Αγία τα παιδιά, από την ιλαρά. Ήθελαν να τη γλυκάνουν με τούτο το νόστιμο γλυκό. Τα παιδιά μόλις σηκώνονταν πρωί πρωί, έτρεχαν στο τραπέζι να φάνε τη β(Β)αρβάρα. Με ένα κουπάκι βαρβάρα πήγαιναν όλα τα παιδιά στο σχολείο. Έπρεπε να πάνε να μοιράσουν και στους δασκάλους τους… Τη γιορτάζανε με πολλή ευλάβεια. Από κανένα σπίτι δεν έλειπε ανήμερα στη γιορτή της. Το στάρι που χρησιμοποιούσαν ήταν ασπρόσταρο (σκληρό σιτάρι). Μισό στρέμμα ασπρόσταρο έσπερναν εκείνα τα χρόνια. Ίσα ίσα να το έχουνε που χρειαζόταν όλη τη χρονιά για την οικογένεια τους.

Με πολλή προσοχή οι νοικοκυρές ετοίμαζαν το καλοκαίρι το στάρι για αυτήν τη μέρα και για τις άλλες χρήσεις του. Βρέχανε το ασπρόσταρο και το στούμπιζαν στο μεγάλο ξύλινο γουδί! Γύριζαν το τσεκούρι ανάποδα και με το στυλιάρι του το χτυπούσαν για να φύγει η φλούδα του. Μετά το άπλωναν πάνω σε τραπεζομάντηλα για να φύγει εντελώς η υγρασία από το νερό που είχε απορροφήσει. Όταν στέγνωνε, το αποθήκευαν για τον χειμώνα μέσα σε πάνινα σακουλάκια.

Το σουσάμι επίσης ήταν καλλιέργεια του κάθε νοικοκυριού. Κοπιαστική καλλιέργεια, μα τα οφέλη του σουσαμιού στον οργανισμό πολλά. Το σουσάμι πλενόταν καλά και έμπαινε στο φούρνο να στεγνώσει και να ψηθεί. Το σουσάμι έπρεπε να στουμπιστεί σε μικρό γουδί με το γουδοχέρι. Μοσχοβολούσε το ψημένο σουσάμι και δίνει την δικιά του ξεχωριστή γεύση στην βαρβάρα. Άλλα υλικά που έβαζαν στην βαρβάρα ήταν: ζάχαρη ,καρύδια χοντροκομμένα ,σταφίδες και σύκα. Μερικές νοικοκυρές έβαζαν και κομμάτια κολοκύθας ή φέτες μήλου.Το σιτάρι το έβραζαν από την παραμονή της γιορτής.

Χαράματα έβαζαν την κατσαρόλα με το βρασμένο στάρι πάνω στην σόμπα. Όταν άρχιζε να κοχλάζει τότε έριχναν στην κατσαρόλα τις σταφίδες, τα σύκα, τη ζάχαρη, την κανέλα, τις φέτες του μήλου και της κολοκύθας. Όταν έβαζαν τη βαρβάρα στο πιάτα, πασπάλιζαν από πάνω τριμμένο καρύδι , σουσάμι και κανέλα.

Πρωί, πρωί οι νοικοκυρές θύμιαζαν τη βαρβάρα που είχαν ετοιμάσει και έβγαιναν να μοιράσουν στα σπίτια της γειτονιάς τους. Έδιναν το μπωλάκι στην άλλη νοικοκυρά, εκείνη το άδειαζε σε ένα δικό της πιάτο και γέμιζε το μπολ με την δικιά της βαρβάρα.Όλες προσπαθούσαν να βγουν πρώτες για το μοίρασμα. Όποια έβγαινε πρώτη ήταν κουσκούθκ (γρήγορη). Της καλής νοικοκυράς η βαρβάρα είναι άσπρη, έλεγαν οι παλαιότερες και καμαρώναν αν η δικιά τους ήταν από τις καλύτερες…. !!!

Το έθιμο της Βαρβάρας έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα και τα δείπνα της Εκάτης, και αργότερα προσαρμόστηκε από τον χριστιανισμό και τηρείται στη Θράκη μέχρι και σήμερα ως μέρος της λαϊκής λατρευτικής παράδοσης. Σύμφωνα με το έθιμο, η βαρβάρα ετοιμάζεται αποβραδίς και ανήμερα της Αγίας Βαρβάρας μοιράζεται ζεστή και αχνιστή στα γειτονικά σπίτια.

Υλικά

·     Σιτάρι αποφλοιωμένο (κατά προτίμηση “ασπρόσταρο”)

·     ξηροί καρποί της αρεσκείας μας

·     ζάχαρη ή γλυκαντικό της επιλογής μας

·     σταφίδες

·     ξερά σύκα ή άλλα αποξηραμένα φρούτα

·     ρόδι

·     κανέλλα

·     κύμινο

·        Μουλιάζουμε το σιτάρι σε νερό για 6-8 ώρες.

·        Αφού το ξεπλύνουμε καλά, το βράζουμε σε μπόλικο νερό, για 30-45’ μέχρι να σκάσει το σιτάρι και να χυλώσει. Ίσως χρειαστεί έξτρα νερό, κατά τη διάρκεια του βρασμού.

·        Ανακατεύουμε, ειδικά προς στο τέλος, για να μην μας κολλήσει στον πάτο της κατσαρόλας. Όσο ανακατεύουμε τόσο πιο πολύ χυλώνει το σιτάρι μας. (Θέλουμε να πετύχουμε μια υφή ελαφρώς πιο υδαρούς ριζότο).

·        Καβουρδίζουμε λίγο αλεύρι στο αντικολλητικό τηγάνι (3 κ.σ. για 500g σιτάρι) μέχρι να χρυσίσει, όχι να καεί. Διαλύουμε το αλεύρι σε λίγο κρύο νερό, το προσθέτουμε στη σούπα του σιταριού και ανακατεύουμε. Σε αυτό το στάδιο, μπορούμε να προσθέσουμε μια πρέζα αλάτι και λίγες σταφίδες για να φουσκώσουν.

·        Η βάρβαρα μας είναι έτοιμη! Μεταφέρουμε την ποσότητα που θέλουμε σε μπολάκι και προσθέτουμε ζάχαρη κατά βούληση (εγώ προσθέτω περίπου 2 κ.γ.) και από πάνω κανέλλα, τριμμένο καρύδι ή αμύγδαλο, καβουρδισμένο σουσάμι, ρόδι, αποξηραμένα φρούτα όπως σύκα ή βερίκοκα. Το έθιμο θέλει να έχουμε σύνολο 7 υλικά. Το μαγικό μπαχαρικό: το κύμινο. Προσθέστε λίγο κύμινο και θα με θυμηθείτε.

Ο ασουρές (τουρκικά: Aşure) ή βαρβάρα είναι ένα γλυκό, γνωστό στους Τούρκους και ως το γλυκό του Νώε, το οποίο παραδοσιακά υπάρχει στην Ελλάδα και στην Τουρκία, αλλά είναι διαδεδομένο και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το γλυκό εμφανίζεται στην παράδοση τόσο των χριστιανών όσο και των μουσουλμάνων των περιοχών αυτών. Περιέχει ένα μείγμα από σπόρους, όσπρια, όπως φασόλια και ρεβίθια, σιτάρι, ξηρούς καρπούς και φρούτα και σερβίρεται ζεστό, [2] πασπαλισμένο με κανέλα και γαρνιρισμένο με ξηρούς καρπούς, ρόδι, σταφίδες κλπ.

Μουσουλμανικός Κόσμος

Οι μουσουλμάνοι το σερβίρουν τον πρώτο μήνα του Ισλαμικού ημερολογίου Μουχαρέμ και συγκεκριμένα στις 10 του μήνα όταν γιορτάζεται η Ημέρα του Ασουρέ (Τουρκικά: Aşure Günü).

86+ χρόνια μια Βαρβάρα δεν τα χάνει τον αγκίστρωσε τον πιάνει τον κρατά στα δυο της χέρια και λιγώνεται στα γέλια!

 Ασουρές

 Υλικά

·      400gr σιτάρι
400gr ζάχαρη
150gr ξανθή σταφίδα
50gr μαύρη σταφίδα
150gr ξερά βερίκοκα
75gr καρύδια κομμένα στα τέσσερα
100gr σύκα ψιλοκομμένα
50gr φιστίκια Αιγίνης
50gr αμύγδαλα αποφλοιωμένα
50gr φουντούκια αποφλοιωμένα
50gr κουκουνάρια
1 ποτ. κόκκους ροδιού
ροδόνερο

Εκτέλεση

·        Βράζουμε το σιτάρι μέχρι να μαλακώσει και να χυλώσει.

·        Χαμηλώνουμε τη φωτιά και προσθέτουμε τη ζάχαρη, τα βερίκοκα κομμένα στα τέσσερα και τις σταφίδες.

·        Ανακατεύουμε με ξύλινη κουτάλα κατά διαστήματα, για να μην πίάσει ο πάτος της κατσαρόλας.

·        Αφήνουμε να πάρει αρκετές βράσεις, μέχρι να χυλώσει.

·        Ρίχνουμε τα καρύδια, τα φιστίκια, τα φουντούκια, τα αμύγδαλα, τα κουκουνάρια και τα σύκα.

·        Αφήνουμε να βράσουν για 5λ.

·        Αδειάζουμε τον ασουρέ σε βαθύ μπολ.

·        Όταν κρυώσει, γαρνίρουμε με κόκκους ροδιού και πασπαλίζουμε με ροδόνερο.

Από το βιβλίο: Σούλα Μπόζη,
Πολίτικη κουζίνα, παράδοση αιώνων,
εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003.

__________________

Η Αγία Βαρβάρα ήταν ένα όμορφο κορίτσι που έζησε στην πόλη της Νικομήδειας στη Μικρά Ασία, επί Ρωμαίου Αυτοκράτορα Μαξιμιανού. Ο Διόσκορος ή Διόσορος, ο φανατικός εθνικός (ειδωλολάτρης) πατέρας της, την είχε κλεισμένη σε ένα πύργο προκειμένου να τη διαφυλάξει από μνηστήρες. Ωστόσο μυστικά προσηλυτίστηκε στον Χριστιανισμό. Ο πατέρας της διέταξε να χτιστεί για αυτή ένα λουτρό, ούτως ώστε να μην χρειάζεται να χρησιμοποιεί τα δημόσια λουτρά. Ενώ το σχέδιο για το λουτρό προέβλεπε αρχικά δύο παράθυρα, η Βαρβάρα εγκατέστησε άλλο ένα για να τιμήσει την Αγία Τριάδα εκμυστηρευόμενη τον λόγο στον πατέρα της.

Τότε ο πατέρας της, βλέποντας αυτή την αλλαγή, εξεμάνη και διέταξε να την παραδώσουν στον Ρωμαίο Έπαρχο κατά τους διωγμούς των Χριστιανών. Ο Έπαρχος θαυμάζοντας την ομορφιά της προσπάθησε στην αρχή να τη μεταπείσει, βλέποντας όμως ότι εκείνη ήταν ανένδοτη την υπέβαλε σε μαρτύρια, περισσότερο για να τη σώσει από την οργή του πατέρα της που ήθελε να φονευθεί. Τελικά ο Έπαρχος διέταξε τον αποκεφαλισμό της, και όρισε την ποινή να εκτελέσει ο ίδιος ο πατέρας της που ήταν και επιθυμία του.

Στις αγιογραφίες εικονίζεται να κρατά άγιο ποτήριο, κλαδί φοίνικα ή σταυρό μαρτυρίου. Σε άλλες αγιογραφίες βρίσκεται ιστάμενη προ πύργου με τρία παράθυρα. Η Εκκλησία τιμά την Αγία Βαρβάρα κάθε χρόνο στις 4 Δεκεμβρίου. Την ημέρα εκείνη γιορτάζουν όσοι έχουν τα ονόματα Βαρβάρα, Ρούλα, Ρίτσα, Βαρβάρω, Βαρβαρούλα και Βαρβαρίτσα. Η Αγία Βαρβάρα είναι πολιούχος των πόλεων της Δράμας και του Ρεθύμνου. Η σύνδεση της Αγίας με κεραυνό συσχέτισε την επίκλησή της έναντι κεραυνού και φωτιάς. Έτσι η Αγία Βαρβάρα θεωρείται προστάτιδα αγία του Πυροβολικού καθώς επίσης των μεταλλωρύχων, των ανθρακωρύχων και των εργαζόμενων σε λατομεία, υπόγεια έργα, σήραγγες και ορυχεία. Επίσης είναι προστάτιδα των σταφιδεργατών στο Ηράκλειο Κρήτης. Παλαιότερα «Αγία Βαρβάρα» ονόμαζαν οι ναυτικοί τις πυριτιδαποθήκες και τους χώρους πυρομαχικών των πολεμικών πλοίων.

Η λέξη Βαρβάρα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη βάρβαρος η οποία είναι ηχομιμητική της λέξης βαρβαρ που χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους έλληνες για να αποδώσουν το πως ηχούσαν οι άλλες γλώσσες σε αυτούς. Ίσως έχει της ρίζες της στην εβραϊκή λέξη barbarah που σημαίνει “τραυλός”.