Ευρύτερα γνωστός έγινε με το μυθιστόρημα «100 Χρόνια μοναξιάς» τα βασικά πρωτότυπα του οποίου υπάρχουν σε προηγούμενα, αλλά και μετέπειτα έργα του. Επίσης ήταν εκφραστής της καταγγελτικής ματιάς της Λατινικής Αμερικής, αλλά και εμμέσως του (πρώην και νυν) αποικιοκρατούμενου κόσμου, προς τη Γηραιά Ευρωπαϊκή Ήπειρο που συνεχίζει να βλέπει τον υπόλοιπο κόσμο αφ’ υψηλού.
«Ίσως η αξιοσέβαστη Ευρώπη θα μας καταλάβαινε καλύτερα, αν προσπαθούσε να μας βλέπει στο δικό της παρελθόν» ήταν μια φράση του στην ομιλία του με αφορμή την απονομή του βραβείου Νόμπελ της Λογοτεχνίας που κέρδισε το 1982 δίνοντας έκφραση στην ουσία της «μοναξιάς της Λατινικής Αμερικής», όταν η «δική της πραγματικότητα» ερμηνεύεται με «ξένα σχήματα».
Η χαρακτηριστική για το έργο του (όπως και πολλών άλλων λογοτεχνών της Λατινικής Αμερικής) συνύφανση του ρεαλιστικού με το μαγικό – που καθιέρωσε τον όρο «μαγικό ρεαλισμό» — οφείλεται στην αξιοποίηση των στοιχείων της κουλτούρας του ιθαγενούς πληθυσμού και των Αφρικανών σκλάβων που αποτελούν συστατικό μέρος της ιστορικής κληρονομιάς της ηπείρου δίνοντάς της το εντελώς δικό της χαρακτήρα. Το θέμα του προσδιορισμού της δικής του ταυτότητας είχε και έχει μεγάλη σημασία για το λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο» που οι εκφραστές της κατηγορούν συχνά τον ευρωκεντρισμό της δυτικής διανόησης.
Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έζησε από την αρχή της συγγραφικής του σταδιοδρομίας τη βία της κολομβιανής εξουσίας, ενάντια στην οποία είχε πάντα σταθερές απόψεις. Η αδιάλειπτη υποστήριξή του της κουβανικής επανάστασης σ’ όλη του τη ζωή, όπως και η βαθιά φιλία του με τον Φιδέλ Κάστρο ήταν η αιτία μιας μόνιμης πολεμικής εναντίον του. Ο διάσημος συγγραφέας, πέθανε σε ηλικία 87 χρόνων αφήνοντας μια ογκώδη _σε ποσότητα και ποιότητα λογοτεχνική και κοινωνική κληρονομιά κληρονομιά. Στο δυσανάλογο με τον όγκο του έργου του μικρό ετούτο αφιέρωμα θα γίνει προσπάθεια μιας αρχικής προσέγγισης.
Ο Fidel Castro
που γνώρισα
¡Fidel Vive! ο Φιδέλ Ζει!
Ο Gabriel García Márquez, έφυγε πριν εννιά χρόνια,
αλλά το σημείωμά του στην Grannma (14-Αυγ-2019) είναι γραμμένο σε ενεστώτα, για
τον απλό λόγο ¡Fidel Vive!, «ο Φιδέλ Ζει!»
Τίτλος: El Fidel Castro que yo conozco «Ο Φιδέλ που
γνώρισα εγώ»
Υπότιτλος: Ένα πράγμα μπορώ να πω με βεβαιότητα: όπου κι αν
είσαστε, όπως κι αν αισθάνεστε με όποιον κι αν βρισκόσαστε, ο Φιδέλ είναι εκεί
δίπλα σας για να σας κερδίσει.
Το όραμα του Φιδέλ για τη Λατινική Αμερική και στην προοπτική της είναι το ίδιο με του Bolívar και του Martí: μια ολοκληρωμένη και αυτόνομη κοινότητα, ικανή να αλλάξει το πεπρωμένο των λαών.
Η αφοσίωσή του στη σημασία της λέξης. Η ικανότητά του να σε γοητεύει . Η αναζήτηση των προβλημάτων στη ρίζα τους. Η χαρακτηριστική ώθηση της έμπνευσης … το στυλ του. Τα βιβλία αντικατοπτρίζουν το εύρος των γούστων του. Έκοψε μέχρι και το κάπνισμα για να έχει το ηθικό ανάστημα να το πολεμάει. Του αρέσει να επινοεί συνταγές μαγειρέματος με ένα είδος επιστημονικού θάρρους. Παρέμεινε σε άριστη φυσική κατάσταση με αρκετές ώρες καθημερινής γυμναστικής και συχνή κολύμβηση. Ανίκητη υπομονή. Σιδερένια πειθαρχία. Η δύναμη της φαντασίας τον σέρνει στο απροσδόκητο. Η μαεστρία του στη σκληρή δουλειά πάει μαζί με τη η ικανότητά του να ριλαξάρει.
Η επίπονη ασταμάτητη και πιεστική κουβέντα «αποσυμπιέζεται» μέσα από την ίδια τη συζήτηση. Δεινός και στην πένα, το φχαριστιέται όσο δεν παίρνει. Το μεγαλύτερο κίνητρο της ζωής του είναι το συναίσθημα της πρόκλησης του κινδύνου. Το να αυτοσχεδιάζει συνεχώς φαίνεται να είναι το τέλειο φυσικό περιβάλλον του, το δικό του οικοσύστημα. Πάντα αρχίζει με μια σχεδόν ακούραστη φωνή, σε μια φαινομενικά αβέβαιη πορεία, επωφελούμενος από κάθε φλασιά της στιγμής, κερδίζοντας έδαφος σπιθαμή με σπιθαμή, μέχρι να δώσει εκείνο το είδος του τελειωτικού χτυπήματος που θα είναι σίγουρος πως καταλάβει το ακροατήριο. Είναι η έμπνευση: η κατάσταση του ακαταμάχητου και εκθαμβωτικού χαρίσματος, την οποία αγνοούν όσοι δεν είχαν τη ευκαιρία και την τιμή να τον ζήσουν από κοντά. Είναι ο κατ’ εξοχήν αντιδογματικός.
Αυτό εξηγεί την αμέριστη, απόλυτη εμπιστοσύνη του στην απευθείας επαφή. Έχει μια γλώσσα για κάθε περίσταση και έναν διαφορετικό τρόπο πειθούς ανάλογα με τους διαφορετικούς συνομιλητές. Έχει την ικανότητα να τοποθετεί τον εαυτό του στο επίπεδο του καθενός και μέσα από έναν τεράστιο και ποικίλο πλούτο γνώσεων καταφέρνει να κινηθεί εύκολα και με μαεστρία σε οποιοδήποτε μέσο.
Ένα πράγμα μπορώ να πω με βεβαιότητα: όπου κι αν είσαστε, όπως κι αν αισθάνεστε με όποιον κι αν βρισκόσαστε, ο Φιδέλ είναι εκεί δίπλα σας για να σας κερδίσει
Η προδιάθεση του στη νίκη, ακόμα και στα «μικρά» της καθημερινότητας, φαίνεται να υπακούει σε μια δική του λογική: δε δίνει σημασία στην αναποδιά, δεν έχει στασό μέχρι να καταφέρνει να ανατρέψει τους όρους και να την μετατρέψει σε νίκη. Δεν υπάρχει πιο εμμονικός ‑ψυχαναγκαστικός με τον εαυτό του όταν διαπιστώνει πως δεν έχει καταφέρει να φτάσει στο βάθος, στην ουσία των πραγμάτων στο «δια ταύτα». Δεν υπάρχει τεράστιο ή «ασήμαντο» έργο, που δεν συμμετέχει με τα μπούνια και με πάθος. Και ειδικά αν πρέπει να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες: τότε είναι που βρίσκεται στην καλύτερη ψυχική κατάσταση, στην καλύτερη διάθεση, κυριολεκτικά το απολαμβάνει.
- Αν κάποιος θέλει να τον μάθει καλά, μια συμβουλή: θα τα πάει πολύ άσχημα μαζί του αν ντρέπεται…
Οι συνεκτιμήσεις στα πράγματα είναι ένας από τους τρόπους που δουλεύει. Πχ.: Το θέμα του εξωτερικού χρέους της Λατινικής Αμερικής, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις συνεντεύξεις του περίπου δύο χρόνια μετά την εξέλιξή του, όταν είχε επικίνδυνα διακλαδισθεί και βαθύνει. Το πρώτο πράγμα που είπε, ως απλό αριθμητικό (!!) συμπέρασμα, ήταν ότι το χρέος ήταν ανάρμοστο. Στη συνέχεια εμφανίστηκαν τα κλιμακωτά του ευρήματα (επιχειρήματα): Οι επιπτώσεις του χρέους στην οικονομία των χωρών, ο πολιτικός και ο κοινωνικός αντίκτυπός του, ο καθοριστικός του ρόλος στις διεθνείς σχέσεις, η κρίσιμη σημασία του για μια ενιαία πολιτική της Λατινικής Αμερικής … μέχρι την επίτευξη ενός συνολικού οράματος, που παρουσίασε σε διεθνή σύσκεψη που συγκλήθηκε για το σκοπό αυτό ακριβώς τότε που έπρεπε.
Η πιο σπάνια αρετή του πολιτικού είναι η ικανότητα να διαβλέπει την εξέλιξη ενός γεγονότος ως τις πιο λεπτές και απίθανες συνέπειές του και αποχρώσεις… αλλά αυτή την ικανότητα να μην την ασκεί εγκεφαλικά, αλλά σαν αποτέλεσμα επίπονου και επίμονου συλλογισμού. Ο υπέρτατος βοηθός του είναι η μνήμη του, που την χρησιμοποιεί καταχρηστικά για να στηρίξει τις δημόσιες ομιλίες ή τις ιδιωτικές του συζητήσεις με μια συντριπτική συλλογιστική και αριθμητικές πράξεις απίστευτης ταχύτητας.
Απαιτείται ένα συνεχές αδιάλειπτο υπόβαθρο, καλομασημένων και αφομοιωμένων πληροφοριών (σσ_ información bien masticada y digerida). Η ενημερωτική του δραστηριότητα συσσώρευσης αρχίζει από την στιγμή που ξυπνάει. Για πρωινό όχι λιγότερες από 200 σελίδες ειδήσεων από όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της ημέρας του στέλνουν επείγουσες πληροφορίες οπουδήποτε και αν βρίσκεται, υπολογίζει ότι κάθε μέρα θα πρέπει να διαβάσει περίπου 50 έγγραφα, στα οποία θα πρέπει να προσθέσετε τις αναφορές των επίσημων υπηρεσιών και των επισκεπτών τους και ό, τι μπορεί να ενδιαφέρει την αστείρευτη περιέργειά του.
· Οι απαντήσεις πρέπει να είναι ακριβείς και ζυγισμένες, καθώς ψάχνουν ‑είναι προφανές αυτό, να ανακαλύψουν την παραμικρή αντίφαση ακόμη και σε μια απλή φράσης. Μια άλλη πηγή ζωτικής σημασίας πληροφοριών είναι τα βιβλία. Είναι ένας αδηφάγος, βιβλιοφάγος αναγνώστης. Κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει πώς φτάνει ο χρόνος του ή ποια μέθοδο χρησιμοποιεί για να διαβάσει τόσο πολύ και τόσο γρήγορα, αν και ο ίδιος επιμένει ότι «δεν υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο». Πολλές φορές έχει πάρει στα χέρια του ένα ολόκληρο βιβλίο το πρωί και σχολιάζει νωρίς το επόμενο πρωί. Τα αγγλικά αν και δεν το μιλάει τα διαβάζει άνετα αλλά προτιμάει τα ισπανικά πρόθυμος ανά πάσα στιγμή είναι να δει προσεκτικά το όποιο χαρτί πέφτει στα χέρια του. Τακτικός αναγνώστης οικονομικών και ιστορικών ζητημάτων, είναι ένας καλός αναγνώστης και της λογοτεχνίας που την παρακολουθεί προσεκτικά.
· Έχει τη συνήθεια των γρήγορων συζητήσεων. Διαδοχικές ερωτήσεις με στιγμιαίες εκρήξεις μέχρι να ανακαλύψει το πως και τι και το τελικό διότι και γιατί. Όταν ένας επισκέπτης από τη Λατινική Αμερική του έδωσε βιαστικά στοιχεία για την κατανάλωση ρυζιού από τους συμπατριώτες του, έκανε αμέσως υπολογισμούς με το μυαλό του και είπε: Πολύ παράξενο! κάθε ένας από σας τρώει τέσσερις λίβρες ρύζι την ημέρα. Η τακτική του είναι να κινείται σε ζητήματα που ξέρει καλά, για να επιβεβαιώσει τα λεγόμενα του συνομιλητή. Και σε ορισμένες περιπτώσεις να μετρήσει το μπόι του συνομιλητή του και να το αντιμετωπίσει ανάλογα.
· Δε χάνει ευκαιρία να ενημερώνεται. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αγκόλα περιέγραψε μια μάχη με τέτοια πληρότητα σε επίσημη υποδοχή, που στάθηκε δύσκολο να πείσει έναν ευρωπαίο διπλωμάτη ότι ποτέ ο ίδιος δεν είχε συμμετάσχει σε αυτόν. Ιστορικές (ΣΣ |> σα να έζησε ο ίδιος τα γεγονότα) οι ομιλίες που έκανε σχετικά με τη σύλληψη και τη δολοφονία του Τσε, εκείνη της επίθεσης στη la Moneda και το θάνατο του Σαλβαδόρ Αγιέντε ή τέλος του κυκλώνα Flora με τις καταστροφές που προκάλεσε…
· Το όραμά του για τη Λατινική Αμερική στο μέλλον είναι αυτό του Bolívar και Martí, σαν μιας ολοκληρωμένη και αυτόνομη κοινότητας, ικανή να αλλάξει το πεπρωμένο του κόσμου. Η χώρα που γνωρίζει περισσότερο (μετά την Κούβα) είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Γνωρίζει καλά τη φύση του λαού της, τις δομές εξουσίας, τις μύχιες προθέσεις των κυβερνήσεών της και αυτό τον βοήθησε να ξεπεράσει την αδιάκοπη καταιγίδα του εμπορικού αποκλεισμού (bloqueo)
Όταν μιλάει με το λαό στο δρόμο, η συζήτηση ανακτά την εκφραστικότητα και την ωμή ειλικρίνεια της πραγματικής ζωής. Τον φωνάζουν με το όνομά του ‑Φιδέλ, τον περιβάλλουν χωρίς πρόβλημα, τον προσέχουν, συζητούν μαζί του, τον κοντράρουν, απαιτούν επίμονα, δημιουργώντας ένα κανάλι άμεσης επικοινωνίας μέσω του οποίου κυκλοφορεί παρορμητικά …αναβλύζει και διακλαδώνεται η αλήθεια. Είναι τότε που αποκαλύπτεται αυτός ο ασυνήθιστος άνθρωπος, μια εικόνας που η μεγάλη του εμβέλεια δεν αποκαλύπτει στην πρώτη ματιά.
Αυτός είναι ο Φιδέλ Κάστρο που νομίζω ότι γνωρίζω: Ένας άνθρωπος με αυστηρές αρχές και ασταμάτητες ψευδαισθήσεις, με μια παλιομοδίτικη εκπαίδευση, με προσεκτικά ‑μετρημένα λόγια, που αδυνατεί να συλλάβει μια ιδέα που να μην είναι γιγαντιαία.
Ονειρεύεται τους επιστήμονες να βρίσκουν το τελικό φάρμακο κατά του καρκίνου και έχει δημιουργήσει μια εξωτερική πολιτική παγκόσμιας ισχύος, σε ένα νησί 84 φορές μικρότερο από τον κύριο εχθρό του. Έχει την πεποίθηση ότι το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπινου όντος είναι ο σωστός σχηματισμός της συνείδησής του και ότι τα ηθικά ερεθίσματα ‑όχι τα υλικά, είναι ικανά να αλλάξουν τον κόσμο και να προωθήσουν την ιστορία.
Τον έχω ακούσει στις λίγες ώρες της λαχτάρας για τη
ζωή… αναπολώντας, με τη θέλησή του να έκανε τα πράγματα που θα μπορούσε να
κάνει διαφορετικά για να κερδίσει περισσότερο χρόνο από τη ζωή. Βλέποντας τον
πολύ συγκλονισμένο από το βάρος πολλών «ξένων» καθηκότων, τον ρώτησα τι ήθελε
να κάνει περισσότερο σε αυτόν τον κόσμο και μου απάντησε αμέσως: να βρίσκομαι
λιγότερο στο επίκεντρο και περισσότερο σε μια γωνία.
πηγή |>
Gabriel García Márquez | internet@granma.cu | El Fidel Castro que
yo conozco (2014 & 2019)
Μοναξιά
Το θέμα της μοναξιάς διατρέχει πολλά από τα έργα του García Márquez. Όπως
σημειώνει ο Pelayo, στο «Ο έρωτας στην εποχή της χολέρας, όπως όλα τα έργα του Gabriel García Márquez, εξερευνά τη
μοναξιά του ατόμου και της ανθρωπότητας ...που απεικονίζεται μέσα από τη
μοναξιά της αγάπης και του ερωτευμένου».
Απαντώντας στην ερώτηση του Plinio Apuleyo Mendoza, "Αν η μοναξιά είναι το θέμα όλων των βιβλίων σας, πού πρέπει να αναζητήσουμε τις ρίζες αυτού του υπερβολικού συναισθήματος; Ίσως στην παιδική σας ηλικία;" Ο Márquez απάντησε, "Νομίζω ότι είναι ένα πρόβλημα που έχει ο καθένας. Ο καθένας έχει τον δικό του τρόπο και τα μέσα έκφρασης του. Το συναίσθημα διαπερνά το έργο τόσων πολλών συγγραφέων, αν και μερικοί από αυτούς μπορεί να το εκφράσουν ασυνείδητα."
Στην ομιλία του όταν πήρε το Νόμπελ, συσχετίζει το θέμα της μοναξιάς με την εμπειρία της Λατινικής Αμερικής, «Η ερμηνεία της πραγματικότητάς μας μέσω μοτίβων που δεν είναι δικά μας, χρησιμεύει μόνο στο να μας κάνει όλο και πιο άγνωστους, όλο και λιγότερο ελεύθερους, πάντα πιο μοναχικό».
Macondo_Μακόντο
Ένα άλλο σημαντικό θέμα σε πολλά από τα έργα του είναι το σκηνικό του χωριού που αποκαλεί Macondo. Χρησιμοποιεί την πατρίδα του την Aracataca της Κολομβίας ως πολιτιστική, ιστορική και γεωγραφική αναφορά για να δημιουργήσει αυτή τη φανταστική πόλη, αλλά η αναπαράσταση του χωριού δεν περιορίζεται σε αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή. Ο Márquez μοιράζεται…, "Το Macondo δεν είναι τόσο ένα μέρος όσο μια κατάσταση του νου, που σου επιτρέπει να δεις αυτό που θέλεις και πώς θέλεις να το δεις." Συχνά εξακολουθεί να υπάρχει μια σταθερή έλλειψη ιδιαιτερότητας στην τοποθεσία. Έτσι, ενώ συχνά συνδυάζονται με "μια ακτογραμμή της Καραϊβικής και μια ενδοχώρα των Άνδεων... κατά τα άλλα απροσδιόριστα, σύμφωνα με την προφανή προσπάθεια του, να συλλάβει έναν πιο γενικό περιφερειακό μύθο αντί να δώσει μια συγκεκριμένη πολιτική ανάλυση." Αυτή η φανταστική πόλη έχει γίνει πολύ γνωστή στον λογοτεχνικό κόσμο. Όπως σημειώνει ο Stavans για το Macondo, «η γεωγραφία και οι κάτοικοί του που επικαλούνται συνεχώς δάσκαλοι, πολιτικοί και τουριστικοί πράκτορες...» το καθιστά «...δύσκολο να το πιστέψεις ότι είναι μια καθαρή κατασκευή.» Στο Leaf Storm ο απεικονίζει την πραγματικότητα του Banana Boom στο Macondo, που περιλαμβάνει μια περίοδο μεγάλου πλούτου _για τα αφεντικά, κατά την παρουσία και μια περίοδο ύφεσης μετά την αποχώρηση των αμερικανικών εταιρειών μπανάνας, με τη φτωχολογιά στη φτώχεια και το περιθώριο και πριν και μετά. Επίσης, το Εκατό Χρόνια Μοναξιάς διαδραματίζεται στο Μακόντο και αφηγείται την πλήρη ιστορία της φανταστικής πόλης από την ίδρυσή της μέχρι την καταστροφή της.
Στην αυτοβιογραφία του, εξηγεί τη γοητεία του με τη λέξη και την έννοια Macondo. Περιγράφει ένα ταξίδι που έκανε με τη μητέρα του πίσω στην Αρακατάκα ως νεαρός: Το τρένο σταμάτησε σε έναν σταθμό που δεν είχε πόλη, και λίγο αργότερα πέρασε τη μοναδική φυτεία μπανάνας κατά μήκος της διαδρομής που έγραφε το όνομά της πάνω από την πύλη: Μακόντο. Αυτή η λέξη είχε τραβήξει την προσοχή μου από τα πρώτα ταξίδια που είχα κάνει με τον παππού μου, αλλά μόνο ως ενήλικας ανακάλυψα ότι μου άρεσε η ποιητική της απήχηση. Δεν άκουσα ποτέ κανέναν να το λέει και ούτε καν αναρωτήθηκα τι σημαίνει... Έτυχε να διαβάσω σε μια εγκυκλοπαίδεια ότι είναι ένα τροπικό δέντρο που μοιάζει με το Ceiba
(γράφει η \\ Άννεκε Ιωαννάτου)
Συνήθως, η λογοτεχνική δημιουργία του Μάρκες διαιρείται σε δύο περιόδους: Αυτήν
που προηγήθηκε του έργου που τον καθιέρωσε παγκοσμίως, το πασίγνωστο «100
Χρόνια Μοναξιάς» και την μετά απ' αυτό. Τα έργα που προηγήθηκαν μοιάζουν με
προετοιμασία στο μνημειώδες αυτό μυθιστόρημα με την έννοια, ότι κάποια πρόσωπα,
τόποι, γεγονότα, αντιλήψεις, που μπαίνουν σαν συστατικά στοιχεία στο «100
Χρόνια Μοναξιάς», απαντώνται εν μέρει σε προηγούμενα έργα του, όπως ο κεντρικός
τόπος, το χωριό Μακόντο. Που δεν πάει να πει ότι πρόκειται απλώς για δοκιμές.
Αντίθετα, πρόκειται για άρτια λογοτεχνικά έργα, που ωστόσο μαρτυρούν την
αναζήτηση μιας μεγαλύτερης σύνθεσης. Σαν κόκκινο νήμα περνάει από το έργο του
Μάρκες η παρουσία της δικτατορίας. Η βασανιστική παρουσία συνεχών
πραξικοπημάτων και δικτατορικών καθεστώτων στη Λατινική Αμερική βρίσκει την
αντανάκλασή της στα έργα του. Βασανισμένα μυαλά οι συγγραφείς της μαρτυρικής
αυτής ηπείρου. Υπάρχουν οι λόγοι. Ο Μάρκες, στην ομιλία του με αφορμή το
βραβείο Νόμπελ, που του απονεμήθηκε το 1982, θα εκφράσει ένα χαρακτηριστικό
παράπονο απέναντι στην παλαιά ήπειρο, μιλώντας στην αίθουσα απονομής στη
νορβηγική πρωτεύουσα για την ουσία της «μοναξιάς της Λατινικής Αμερικής»: «Η
ερμηνεία της δικής μας πραγματικότητας με ξένα σχήματα συμβάλλει μονάχα στο να
μας κάνει κάθε φορά πιο άγνωστους, κάθε φορά λιγότερο ελεύθερους, κάθε φορά πιο
μοναχικούς. Ισως η αξιοσέβαστη Ευρώπη θα μας καταλάβαινε καλύτερα, αν
προσπαθούσε να μας βλέπει στο δικό της παρελθόν», θίγοντας το θέμα του
σεβασμού για την ταυτότητα, κραυγή πόνου που ακούγεται συχνά από τον πρώην (και
νυν) αποικιοκρατούμενο κόσμο. Λίγο παρακάτω θα αναρωτηθεί: «Γιατί την
πρωτοτυπία που μας αναγνωρίζετε χωρίς επιφυλάξεις στη λογοτεχνία, μας την
αρνιέστε με κάθε είδος καχυποψιών στις τόσο δύσκολές μας προσπάθειες της
κοινωνικής αλλαγής;». Αλλά και τα ακόλουθα λόγια στο «Ο συνταγματάρχης δεν
έχει κανέναν να του γράψει» είναι χαρακτηριστικά για το «παράπονο» από τους
Ευρωπαίους: «Για τους Ευρωπαίους η Αμερική του Νότου είναι ένας άντρας με
μουστάκια, κιθάρα και ένα ρεβόλβερ - είπε ο γιατρός γελώντας πάνω από την
εφημερίδα. Δεν καταλαβαίνουν το πρόβλημα».
Το μαγικό που είναι ρεαλιστικό
Στο έργο του Μάρκες υπάρχει μια διαπάλη του πραγματικού, του ρεαλιστικού, του λογικού με το μαγικό. Ενώ στην Ευρώπη ο διαφωτισμός, ο μαρξισμός, αλλά και ο επιστημονικός θετικισμός, ο καθένας με τον τρόπο του, αποτελούν μέτωπο κόντρα στον ανορθολογισμό του Μεσαίωνα, στη λογοτεχνική παράδοση της ισπανοφωνίας, η οποία στη Λατινική Αμερική ενσωμάτωσε στοιχεία του ιθαγενικού πληθυσμού, εμφανίζεται ο κόσμος της «μαγείας», ενισχυμένος επίσης από την αφρικανική κουλτούρα των μαύρων σκλάβων. Υπάρχουν στη Λατινική Αμερική συγγραφείς που «κλοτσούν» αυτό που ονομάζουν ευρωπαϊκό ορθολογισμό, τονίζοντας υπερβολικά τα μη ορθολογικά στοιχεία των μεικτών κουλτούρων τους. Από τις πλούσιες μεικτές κουλτούρες και τις εθνικές παραδόσεις του λεγόμενου «Νέου Κόσμου» πολλοί συγγραφείς αντλούν στοιχεία ενός μαγικού κόσμου, που, άλλωστε, πάντα επιβιώνει στις λαϊκές παραδόσεις, εξαιρετικά εξασθενισμένες στην ευρωπαϊκή κουλτούρα. Ο Μάρκες, στο «100 Χρόνια....» βάζει μια γυναίκα - την Ούρσουλα - να έχει δεσμούς με την πραγματικότητα, επισημαίνοντας την αντίθεση ανάμεσα στις αλχημιστικές δραστηριότητες και την πραγματική επιστήμη που είναι το στήριγμα της προόδου: «Εδώ πρέπει να σαπίσουμε ζωντανοί χωρίς να δεχθούμε τα οφέλη της επιστήμης», θα πει για το «νεκρό» χωριό, όπου ζουν οι πρωταγωνιστές.
Τα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία
Τα στοιχεία αυτά στον κόσμο του χωριού Μακόντο στο «100 Χρόνια Μοναξιάς» αντιπροσωπεύουν την κολομβιανή πραγματικότητα, ιδιαίτερα αυτή μετά την εξέγερση στην Μπογκοτά του 1948 που ακολούθησε τη δολοφονία του φιλελεύθερου πολιτικού Ελιέσερ Γκαϊτάν. Το κλίμα των βιαιοτήτων γίνεται σύνηθες στη χώρα. Με αφορμή τις εκλογές του 1958, ο Μάρκες σημειώνει: «Μετά από οχτώ χρόνια, εννέα μήνες και έντεκα μέρες χωρίς εκλογές, ο κολομβιανός λαός γυρίζει στις κάλπες για να αποκαταστήσει ένα κογκρέσο που είχε διαλυθεί στις 12 Νοεμβρίου του 1949 με εντολή του Μαριάνο Οσπίνα Πέρες, ενός προέδρου συντηρητικού, ο οποίος πριν ήταν ένας διακριτικός πολυεκατομμυριούχος. Αυτή η πράξη βίας εγκαινίασε στις τρεις και τριάντα πέντε ενός Σαββάτου μια περίοδο τριών διαδοχικών δικτατοριών, οι οποίες μέχρι τώρα κόστισαν στη χώρα 200.000 νεκρούς και την πιο σοβαρή οικονομική και κοινωνική αναστάτωση όλης της ιστορίας. Η ανελέητη ένοπλη δίωξη ενάντια στους φιλελεύθερους στρέβλωσε την εκλογική πραγματικότητα. Ο απολυταρχισμός του Ρόχας Πινίγια έθεσε τέρμα στις εκλογές» (στο «Cuando Era Feliz E Indocumentado», «Οταν ήμουν ευτυχισμένος και ανενημέρωτος», σελ. 96). Πάνω σ' αυτή την ιστορική βάση γράφτηκε τελικά το «100 Χρόνια μοναξιάς». Μέσω πολλών «λεπτομερειών» η βαριά σκιά της δικτατορίας πνίγει την ατμόσφαιρα στο Μακόντο. Ο συνταγματάρχης, στην αρχή, ντύνεται με επίσημη στολή για μια κηδεία: «Είναι ο πρώτος φυσικός θάνατος που είχαμε σε πολλά χρόνια», ενώ οι καμπάνες της εκκλησίας ανακοινώνουν την κινηματογραφική λογοκρισία, οι εφημερίδες βγάζουν τις εθνικές ειδήσεις από τις σελίδες τους και τις αφιερώνουν στις διεθνείς ειδήσεις. Μ' αυτό τον τρόπο μαθαίνουμε ότι τα παραπάνω συμβαίνουν την εποχή της εθνικοποίησης της διώρυγας Σουέζ. Στην πορεία γίνεται πιο επαναστατική η συνείδηση του πρωταγωνιστή Μπουενδία, ο οποίος κατανοεί ότι το πολιτικό πρόβλημα είναι πρόβλημα όλης της ηπείρου. Μια αναφορά στην κουβανέζικη επανάσταση υπάρχει στην εξής φράση: «.....η πρώτη άμεση είδηση που έλαβε η Ούρσουλα απ' αυτόν, μερικά χρόνια από τότε που είχε φύγει, ήταν ένα γράμμα τσαλακωμένο και μουντζουρωμένο που της ήρθε από χέρι σε χέρι από το Σαντιάγο ντε Κούμπα».
Το Μακόντο γίνεται ζώνη εκβιομηχάνισης, άρα και κοινωνικής εξέγερσης και διαβάζουμε ότι δικαστές και γιατροί στηρίζουν το σύστημα της καταπίεσης, ο στρατός επεμβαίνει υπέρ της άρχουσας τάξης, ενώ οι εργάτες θέλουν τον ένοπλο αγώνα!
Η σχέση με τις χώρες του σοσιαλισμού
Ο Μάρκες επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ για πρώτη φορά τρεις μήνες πριν το λανσάρισμα του σπούτνικ. Μετά από πολλές εκπλήξεις, ο Μάρκες άρχισε να πείθεται ότι ο «Νέος Κόσμος» δεν ήταν πια η Αμερική, αλλά αυτή η χώρα των «22.400.000 τετραγωνικών μέτρων χωρίς ούτε μία διαφήμιση της κοκακόλα και όπου σχεδόν κανείς δεν ήξερε ποια ήταν η Μέριλιν Μόνρο», ενώ το μετρό ήταν «αποτελεσματικό, άνετο και πολύ φτηνό», όπως και οι επιβάτες του, οι οποίοι πάντα με το βιβλίο στο χέρι το μετέτρεπαν «στη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου». Σύμφωνα με τον Ισπανό δημοσιογράφο Ντανιέλ Ουτρίγια (στο: ANNCOL-Cultura, 27-4-14), ο κόσμος τον υποδέχθηκε με μεγάλο ενθουσιασμό, λουλούδια, σοκολάτες και ακόμα και μπουκάλια με σαμπάνια. Από τα αποφθέγματα του Μάρκες σχετικά με τις χώρες του σοσιαλισμού, μπορεί ο καθένας να κάνει μια επιλογή και να αποσιωπήσει ή να τονίσει ερμηνεύοντας τον Μάρκες σύμφωνα με ό,τι εξυπηρετεί την πολιτική θέση του καθενός και, έτσι, να δώσει μια «τάση» στις απόψεις του Μάρκες (όπως ο βιογράφος του Τζέραλντ Μάρτιν). Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει την τοποθέτησή του στο πλευρό της κοινωνικής προόδου με όλες τις συνέπειες.
Μια αγαπημένη ρήση του Μάρκες ήταν αυτή, που είναι και επιγραφή στην αυτοβιογραφία του: «Η ζωή δεν είναι αυτή που έζησε κανείς, αλλά αυτή που θυμάται και με ποιο τρόπο τη θυμάται κανείς για να την πει». Προσέγγιση μεταφυσική, θα λέγαμε, διότι η πραγματικότητα δεν είναι κάτι το υποκειμενικό, δεν είναι πάντα όπως τη βλέπουμε ή βιώνουμε. Ωστόσο, το ίδιο το έργο του Μάρκες αναιρεί κατά κάποιον τρόπο τα λόγια αυτά, αντανακλώντας ρεαλιστικά μαγικά τη ζωή και τις συγκρούσεις μιας ηπείρου.
Η συναρπαστική ζωή του Μαρκές
Εκατό στιγμές ευχάριστης συντροφιάς θα έχει ο αναγνώστης καθώς διαβάζει το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές «Ζω για να διηγούμαι», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Λιβάνη». Μέσα από τις πολυάριθμες σελίδες του ο αναγνώστης θα ζήσει λίγο από τη συναρπαστική ζωή του Κολομβιανού συγγραφέα και θα γνωρίσει τους τόπους που μεγάλωσε αλλά και όλη του την οικογένεια. Σταθμός της καριέρας του ήταν η μέρα που η μητέρα του νεαρού Γκαμπίτο τού ζήτησε να τη συνοδεύσει για να πουλήσει το σπίτι. Καθώς, λοιπόν, τη συνόδευε στο κουραστικό ταξίδι, η νοσταλγία σάλεψε μέσα στο στήθος του απένταρου δημοσιογράφου που ονειρευόταν να γίνει συγγραφέας, αλλά που δεν ήξερε πώς να αρχίσει. Ξύπνησε για τα καλά η νοσταλγία και του άνοιξε την μπουκαπόρτα, με αποτέλεσμα να ξεχυθούν οι ποταμοί της μνήμης των τόπων και των ανθρώπων των παιδικών του χρόνων.
Και ο αναγνώστης θα μάθει από πρώτο χέρι όλους όσοι ενέπνευσαν τον Μαρκέες, για να γράψει τα «Εκατό χρόνια μοναξιάς», τον «Έρωτα στα χρόνια της χολέρας», το «Ο συνταγματάρχης δεν έχει κανένα να του γράψει», το «Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου», που είναι όλοι μέλη της οικογένειάς του, ο παππούς του ο συνταγματάρχης, ο έρωτας της μητέρας του και του τηλεγραφητή πατέρα του, στα χρόνια της απογόρευσης της γιαγιάς Μίνας. Τούτο το τελευταίο βιβλίο είναι πραγματικά ευχάριστο. Κυλά σαν χείμαρρος, ενώ η ακατάσχετη φλυαρία του συγγραφέα όχι μονάχα δεν ενοχλεί αλλά τέρπει τον αναγνώστη.
Gabriel García Márquez
Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες _ Νόμπελ Λογοτεχνίας 1982
γεννήθηκε στις 6-Μαρτ-1927 στην Αρακατάκα, ένα παραλιακό χωριό της Κολομβίας,
όπου μεγάλωσε κοντά στους παππούδες του από τη μεριά της μητέρας του. Το 1947
άρχισε στο Πανεπιστήμιο της Μπογκοτά τις σπουδές του στα νομικά και τις
πολιτικές επιστήμες και τον ίδιο χρόνο η εφημερίδα Ελ Εσπεκταδόρ δημοσίευσε το
πρώτο διήγημά του με τίτλο "Η τρίτη παραίτηση". Το 1948 μετακόμισε
στην Καρταχένα των Δυτικών Ινδιών κι εκεί άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος
στην εφημερίδα "Ελ Ουνιβερσάλ". Στη συνέχεια συνεργάστηκε με πολλά
περιοδικά και εφημερίδες στην Αμερική και την Ευρώπη.
Το πρώτο μυθιστόρημά του, "Τα νεκρά φύλλα", εκδόθηκε το 1955 και ακολούθησαν τα έργα "Κακιά ώρα", "Ο Συνταγματάρχης δεν έχει κανέναν να του γράψει" και "Η κηδεία της μεγάλης μάμα". Το 1967 κυκλοφόρησε το έργο "Εκατό χρόνια μοναξιά", μυθιστόρημα που αποκόμισε αμέσως τις θετικότερες κριτικές και κέρδισε το αναγνωστικό κοινό, καθιερώνοντας έτσι τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ως έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας.
Στο τεράστιο έργο του, που το 1982 του χάρισε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, συμπεριλαμβάνονται και τα μυθιστορήματα: "Το φθινόπωρο του Πατριάρχη", "Χρονικόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου", "Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας", "Δώδεκα διηγήματα περιπλανώμενα" και "Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων". Επίσης έγραψε άρθρα σε περιοδικά, βιβλία με διηγήματα και κινηματογραφικά σενάρια.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε αποσυρθεί από τη δημόσια ζωή καθώς αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας. Πέθανε στις 17 Απριλίου 2014, σε ηλικία 87 ετών, στην Πόλη του Μεξικού όπου είχε εγκατασταθεί από το 1961.
Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός Αθήνα
· Δυο μοναξιές _ 2023 ISBN: 978-618-01-4659-2
· Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων _2021 ISBN: 978-618-01-3793-4
· Το σκάνδαλο του αιώνα _2021 ISBN: 978-618-01-3532-9
· Έρωτας στα χρόνια της χολέρας _Μυθιστόρημα _ 2019 ISBN: 978-618-01-3078-2 (1η έκδοση 1986 εκδ. Λιβάνη ISBN: 978-960-236-557-1)
· Οι δύστυχες πουτάνες της ζωής μου Αθήνα, 2019 ISBN: 978-618-01-2896-3 & από Α.Α. Λιβάνη Αθήνα, 2004 ISBN: 978-960-14-0981-8
· Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου, 2018 ISBN: 978-618-01-2719-5 (1η έκδοση, 1982 _Λιβάνη ISBN: 978-960-236-320-1 _επίσης Πλέθρον, 1982
· Εκατό χρόνια μοναξιά Μυθιστόρημα, 2018 ISBN: 978-618-01-2178-0 _1η έκδοση _Λιβάνη 1983 ISBN: 978-960-236-009-5 (έχει αποσυρθεί από την κυκλοφορία)
__________________________
· Gabriel García Márquez Άπαντα διηγήματα Νεφέλη Αθήνα, 2015 ISBN: 978-960-504-155-7
· Ερωτικές μομφές (Σ' έναν βολεμένο άντρα) Prosvasis 2015 ISBN: 978-960-6869-29-7
· Συλλογικό έργο _ Márquez _ Ανάμεσα σε ερωτιδείς και αγγέλους εκδ. Απόπειρα, 2010 ISBN: 978- 960-537-
· Ιστορίες και μύθοι _ Η τέχνη της γραφής 10 κορυφαίοι συγγραφείς αποκαλύπτουν τα μυστικά της τέχνης τους στο Paris Review Εκδ. Τόπος \ Αθήνα, 2010 ISBN: 978-960-6863-51-6
· Θάνατος σταθερός πέρα από τον έρωτα Νεφέλη Αθήνα, 1983 _με τίτλο …Η αφήγηση ενός ναυαγού _Που περιπλανήθηκε δέκα μέρες στη θάλασσα με μια σχεδία χωρίς να φάει και χωρίς να πιεί, ανακηρύχτηκε ήρωας της πατρίδας, φιλήθηκε από τις βασίλισσες της ομορφιάς, πλούτισε χάρη στη δημοσιότητα κι ύστερα αποκηρύχτηκε απ' την κυβέρνηση και ξεχάστηκε για πάντα _Η απίστευτη και θλιβερή ιστορία της αθώας Ερέντιρα και της άσπλαχνης γιαγιάς της εκδ. Γράμματα _Αθήνα, 1983 ISBN: 978-960-329-225-8
· Η κηδεία της Μεγάλης Μάμα, Νεφέλη, 1982 ISBN: 978-960-211-598-5
· Μάτια γαλάζιου σκύλου Νεφέλη Αθήνα, 1983
__________________________
Εκδ. Οίκος Α.Α. Λιβάνη
· Συλλογή Gabriel Garcia Marquez Ο συνταγματάρχης δεν έχει κανέναν να του γράψει. Δώδεκα διηγήματα περιπλανώμενα. Η κακιά ώρα. Ο στρατηγός μες στο λαβύρινθό του, 2010 ISBN: 978-960-14-2198-8
· Ζω για να τη διηγούμαι _Αθήνα, 2003 ISBN: 978-960-14-0694-7
· Το φως είναι σαν το νερό, 2000 ISBN: 978-960-14-0218-5
· Το ευτυχισμένο καλοκαίρι της κυρίας Φορμπς ISBN: 978-960-14-0219-2
· Η είδηση μιας απαγωγής, 1996 ISBN: 978-960-236-685-1
· Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων1994 ISBN: 978-960-236-472-7
· Δώδεκα διηγήματα περιπλανώμενα, 1993 ISBN: 978-960-236-349-2
· Ο στρατηγός μες στο λαβύρινθό του, 1990 ISBN: 978-960-236-114-6
· Ανεμοσκορπίσματα, 1983 ISBN: 978-960-236-519-9
· Το φθινόπωρο του πατριάρχη, 1984 ISBN: 978-960-236-555-7
· Η κακιά ώρα, 1983 ISBN: 978-960-236-319-5
· Ο συνταγματάρχης δεν έχει κανέναν να του γράψει, 1983 ISBN ____
· Λέγοντας ιστορίες Εκδ. Καστανιώτη Αθήνα, 2005 ISBN: 978-960-03-3962-8
· Η περιπέτεια του Μιγκέλ Λιττίν _ Παράνομα στη Χιλή, 1989 ISBN: 978-960-236-019-4
· Η έφοδος _Κινηματογραφική αφήγηση _Σύγχρονη Εποχή, 1988 ISBN: 978-960-224-348-0
11+1 _γυναίκες
στη σκέψη του Gabriel García Márquez
_προβληματισμοί του Κολομβιανού συγγραφέα για τη σημασία του
“’άλλου μισού του ουρανού” στην κοινωνία
και τη λογοτεχνία.
Από πολύ μικρή ηλικία, ο Gabo περιβαλλόταν από περισσότερες γυναίκες παρά άνδρες. Και έτσι συνέχισε να είναι σε όλη του τη ζωή, σε ένα είδος ενάρετου κύκλου όπου οι γυναίκες της πραγματικότητας επηρέασαν εκείνες της μυθοπλασίας, την ίδια στιγμή που οι γυναίκες της λογοτεχνίας του σφυρηλάτησαν μια ιδέα με την οποία θα κρίνουν εκείνες της μυθοπλασίας _πραγματικότητας. Από αυτή την οπτική είναι δυνατόν να κατανοήσουμε καλύτερα τη γένεση ιστοριών όπως “El avión de la bella durmiente” «Το αεροπλάνο της Ωραίας Κοιμωμένης», “El rastro de tu sangre en la nieve” «Το ίχνος του αίματός σου στο χιόνι» ή “La increíble y triste historia de la cándida Eréndira y de su abuela desalmada”. _«Η απίστευτη και θλιβερή ιστορία της ειλικρινούς Ερεντίρα και της άψυχης γιαγιάς της».
1. Το ισχυρό φύλο
Πιστεύω ότι η
γυναίκα είναι το δυνατό ον, το δυνατό φύλο και ότι χάρη σε αυτήν η ιστορία
συνεχίζεται. Δίνει την εντύπωση ότι οι άντρες είναι οι πρωταγωνιστές της
ιστορίας, αλλά αν είναι, αυτό επειδή κάποιος κρατά τον κόσμο πίσω τους και
αυτός είναι η γυναίκα.
«Ασχολούμαι τόσο πολύ με την πολιτική που νιώθω νοσταλγία για τη λογοτεχνία».
El Viejo Topo_ ο παλιός τυφλοπόντικας, 1979.
2. Για γυναίκα στην προεδρία
Οι άνδρες δεν
είναι ικανοί να κυβερνήσουν αυτή τη χώρα. Είμαστε καλοί στη ζωγραφική, στο
γράψιμο, στο ποδόσφαιρο... Υπάρχουν μεγάλα ιατρικά ταλέντα, μεγάλα ταλέντα στο
εμπόριο ναρκωτικών. Υπάρχουν μεγάλα ταλέντα του καλού και του κακού. Είναι όλοι
πολύ καλοί σε κάθε μια από τις ειδικότητες. Το μόνο πράγμα στο οποίο ήμασταν
τρομακτικοί είναι να διευθύνουμε τη χώρα. Η διέξοδος είναι οι γυναίκες. Ας
δοκιμάσουμε μια γυναίκα.
«Αυτός είναι ο
Gabo». Περιοδικό Semana (εβδομαδα), Μάιος 1985.
3. Προσγειωμένες_οι
Οι γυναίκες μου
είναι πολύ πιο προσγειωμένες στην πραγματικότητα από τους άνδρες. Έχουν τα
πόδια τους καλά φυτεμένα, είναι συγκροτημένες, υπομονετικές, σταθερές. Οι
άντρες είναι χιμαιρικά πλάσματα, ικανά για τρελές και μεγαλειώδεις πράξεις,
αλλά ανίκανοι για υπομονή και επιμονή, αδύναμοι στις αντιξοότητες, που
αναζητούν τη στήριξη μιας γυναίκας που στις αντιξοότητες θα είναι σταθερή σαν
βράχος.
«Το να γράφεις καλά είναι επαναστατικό καθήκον».
Triunfo (περιοδικό Θρίαμβος), Ιούνιος 1977.
4. Η δειλία του machismo (σσ. αίσθηση του
να είσαι «ανδρικός» _παιδαράς και αυτοδύναμος, μια έννοια που συνδέεται με μια
έντονη αίσθηση αντρικής υπερηφάνειας και αρρενωπότητα)
Είμαι σίγουρα
αντι_machismo... τον θεωρώ δειλία, έλλειψη ανδρισμού.
7 Voces (περιοδικό 7 φωνές), Ιούνιος 1971.
5. Μια απόδειξη πίστης για όλα, εκτός από
τον δόλο...
Δεν υπάρχει
τίποτα συγκρίσιμο με την πίστη μιας γυναίκας, υπό τον όρο ότι οι κανόνες του
παιχνιδιού έχουν θεσπιστεί από την αρχή και ότι τ6ηρούνται χωρίς κανενός είδους
εξαπάτηση. Το μόνο που δεν μπορεί να αντέξει μια τέτοια πίστη είναι η παραμικρή
παραβίαση των καθιερωμένων κανόνων.
El olor de la
guayaba, Η μυρωδιά της γκουάβας, 1982.
6. Κατά machismo_2
Οι «γαμιάδες» είναι
από αυτά που μισώ περισσότερο σε αυτόν τον κόσμο. Όλη μου η δουλειά είναι μια
μακρά και διαρκής καταδίκη αυτής της στάσης, γιατί είναι η χειρότερη ατυχία που
έχουμε στη Λατινική Αμερική και ιδιαίτερα στην Καραϊβική.
«Συνάντηση με τον Gabriel García Márquez».
Πορτρέτο του García
Márquez, 1989.
7. Μια ζωή χωρίς γυναίκες αδύνατο να κατανοηθεί
Δεν μπορούσα να
καταλάβω τη ζωή μου, όπως είναι, χωρίς τη σημασία που είχαν σε αυτήν οι
γυναίκες. Μεγάλωσα από μια γιαγιά και πολλές θείες που αντάλλαξαν την προσοχή
τους πάνω μου και από υπηρέτριες που μου χάρισαν στιγμές μεγάλης ευτυχίας στην
παιδική μου ηλικία, επειδή είχαν, αν όχι λιγότερες προκαταλήψεις, τουλάχιστον
διαφορετικές προκαταλήψεις από αυτές των γυναικών στην οικογένεια. Αυτή που με
έμαθε να διαβάζω ήταν μια πολύ όμορφη, πολύ αστεία, πολύ έξυπνη δασκάλα που μου
ενστάλαξε τη χαρά να πηγαίνω στο σχολείο μόνο και μόνο για να τη δω. Σε κάθε
στιγμή της ζωής μου υπάρχει μια γυναίκα που με παίρνει από το χέρι στο σκοτάδι
μιας πραγματικότητας που οι γυναίκες γνωρίζουν καλύτερα από τους άνδρες και
στην οποία βρίσκουν το δρόμο τους καλύτερα με λιγότερα φώτα. Αυτό κατέληξε να
γίνει ένα συναίσθημα που είναι σχεδόν δεισιδαιμονία: νιώθω ότι τίποτα κακό δεν
μπορεί να μου συμβεί όταν βρίσκομαι ανάμεσα σε γυναίκες. Μου δίνουν ένα αίσθημα
ασφάλειας χωρίς το οποίο δεν θα μπορούσα να κάνω τίποτα από τα καλά πράγματα
που έχω κάνει στη ζωή. Πάνω από όλα, νομίζω ότι δεν θα μπορούσα να είχα γράψει.
Η μυρωδιά της γκουάβας, 1982.
8. Ο ακαταμάχητος συνδυασμός
Μια γυναίκα
ντυμένη στα κίτρινα δεν μπορεί να αρνηθεί τίποτα.
«Θα παραδώσω ένα Μπολιβάρ από σάρκα και αίμα».
El Nacional, Μάιος
1988.
9. Αυτές: η σωτηρία του είδους
Οι γυναίκες
είναι εδώ για να διαιωνίσουν τον κόσμο, το είδος. Για να μην τελειώνουν τα
πάντα αυτοί _εμέις οι τρελοί, οι ανόητοι.
«Φανταζόμουν ότι θα έφτανα ένα όριο
O Globo,
Ιανουάριος 1988.
10. Η μηχανή του κόσμου
Πραγματικά η
δύναμη των γυναικών είναι αυτή που κινεί τον κόσμο.
«Το πλοίο όπου ήταν ο παράδεισος».
Nexos (σύνδεσμοι),
Δεκέμβριος 1993.
11. Ένα ξόρκι για ασθένειες
Δεν υπάρχει
τίποτα πιο όμορφο σε αυτόν τον κόσμο από μια όμορφη γυναίκα, … το μεγάλο ξόρκι
κάθε κακού είναι μια όμορφη γυναίκα.
«Δεν είχα την πολυτέλεια να συγκινηθώ».
El Mundo _ο κόσμος,
Δεκέμβριος 1982.
12. Περί Eréndira
.jpg)
«Ο Gabriel García Márquez και η γυναίκα».
Louis, Νοέμβριος 1986.
_____________________________
Gabriel García Márquez - "Αν μια μέρα"...
Αν
μια μέρα θες να κλάψεις, τηλεφώνησέ μου,
_Δεν υπόσχομαι να σε κάνω να γελάσεις, αλλά μπορώ να κλάψω μαζί σου.
Αν μια μέρα καταφέρεις να ξεφύγεις, μη διστάσεις να με πάρεις τηλέφωνο,
_Δεν υπόσχομαι να σου ζητήσω να μείνεις, αλλά θα μπορέσω να ξεφύγω μαζί σου.
Αν
μια μέρα δεν θέλεις να μιλήσεις σε κανέναν, πάρε με,
θα σιωπήσουμε
.JPG)
_αν μου τηλεφωνήσεις μια μέρα και δεν απαντήσω, έλα τρέχοντας κοντά μου,
Gabriel García
Márquez - "Si un día»...
Si algún día quieres llorar, llámame
no prometo hacerte reír, pero puedo llorar contigo.
Si un día logras escapar, no dudes en llamarme,
no prometo pedirte que te quedes, pero podré escapar contigo.
Si un día no quieres hablar con nadie, llámame,
estaremos en silencio.
Pero si me llamas un día y no contesto, ven corriendo a mí,
porque sin duda, te necesitaré.
Ρομπέρτο Μπολάνιο (Χιλή, 1953–2003)
Ο Μπολάνιο ήταν 20 χρονών, όταν στη χώρα του ο δικτάτορας Πινοσέτ κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία από τον δημοκρατικά εκλεγμένο Σαλβαδόρ Αγιέντε, ο οποίος δολοφονήθηκε. Το μυθιστόρημα Μακρινό Αστέρι κυκλοφόρησε το 1996. Τοποθετείται στη Χιλή και ξεκινάει λίγο πριν από το πραξικόπημα του Πινοσέτ για να ολοκληρωθεί αρκετά χρόνια μετά. Πρωταγωνιστής είναι ένα αινιγματικό και σκοτεινό πρόσωπο, ο ποιητής Αλβέρτο Ρουίς — Τάγλε, ο οποίος συχνάζει σε ένα λογοτεχνικό εργαστήρι, όπως και ο αφηγητής. Ο απόμακρος ποιητής ασκεί μια παράξενη γοητεία, ιδίως στις γυναίκες της παρέας, κάποιες από τις οποίες, λίγο αργότερα, κατά την περίοδο της δικτατορίας του Πινοσέτ, θα βασανίσει και θα δολοφονήσει. Γιατί ο Ρουίς — Τάγλε δεν είναι άλλος από τον γερμανικής καταγωγής υποσμηναγό της χιλιάνικης αεροπορίας Κάρλος Βίντερ, τον εκκεντρικό πιλότο — ποιητή που γράφει, με τον καπνό του αεροπλάνου του, στον ουρανό της Χιλής ανατριχιαστικούς στίχους, παρμένους από τη Βίβλο. Το βιβλίο διέπεται από το κλίμα του φόβου και της τρομοκρατίας. Έχουμε δηλαδή, το φαινόμενο της δικτατορίας από μια άλλη οπτική γωνία. «Καλλιγράφο των ονείρων» αποκάλεσε ο Ισπανός Ενρίκε Βίλα-Μάτες τον ομότεχνό του Χιλιανό Ρομπέρτο Μπολάνιο με αφορμή το θάνατο του τελευταίου. Το Μακρινό Αστέρι έχει μια ιδιόρρυθμη δομή. Ο συγγραφέας χρονικογραφεί, αλλά ανακατεύει στοιχεία αστυνομικού θρίλλερ και διαπλέκει το σύνολο με επί μέρους ιστορίες προσώπων. Στην αρχή έχουμε τα λεγόμενα ποιητικά εργαστήρια με την έντονη σφραγίδα της λογοτεχνικής δραστηριότητας να ποτίζει την ατμόσφαιρα. Χαρακτηριστική ρήση του ήταν, καθόλου τυχαία: «Να σκοτωθείς σε μια τέτοια κοινωνική στιγμή είναι περιττό. Το καλύτερο είναι να μεταμορφωθείς σε ποιητή.» Με την ποίηση μας εισάγει ο συγγραφέας στην ιστορία. Ο αναγνώστης μαθαίνει τα πρόσωπα στον κύκλο των ποιητών. Το πραξικόπημα δεν αναφέρεται ρητώς, αλλά το καταλαβαίνουμε. Σκουραίνουν τα πράγματα και ο φόβος αρχίζει να περπαταέι στις σελίδες του βιβλίου μαζί με την υπόνοια δολοφονιών και των μυστηριωδών εξαφανίσεων οι οποίες στη Χιλή – και όχι μόνο – έφτασαν στις χιλιάδες που δε βρέθηκαν ποτέ μέχρι σήμερα. Στο έκτο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια εναέρια επίδειξη με αεροπλάνο. Είμαστε στο 1974. Γράφονται στο σκοτεινιασμένο ουρανό οι εξής στίχοι:
“Ο
θάνατος είναι φιλία
Ο θάνατος είναι η Χιλή
Ο θάνατος είναι ευθύνη
Ο θάνατος είναι αγάπη
Ο θάνατος είναι ανάπτυξη”
Ο στρατηγός μες στο λαβύρινθο του
Ένα όχι τόσο γνωστό του έργο, όπως -ασφαλώς το «Εκατόν Χρόνια Μοναξιάς», αλλά που είναι αφιερωμένο στις τελευταίες μέρες της ζωής του μεγάλου ελευθερωτή της Λατινικής Αμερικής, τον Σιμόν Μπολίβαρ (1783–1830), εμβληματική ιστορική προσωπικότητα της υποηπείρου αυτής. Ο Μπολίβαρ είναι «ο στρατηγός μες στο λαβύρινθό του» και το βιβλίο περιγράφει το τελευταίο ταξίδι του Μπολίβαρ στον ποταμό Μαγδαλένα. Ο Μάρκες ομολογεί: «Περισσότερο από τις δόξες του ήρωα με ενδιέφερε ο ποταμός Μαγδαλένα, που πρωτογνώρισα παιδί καθώς ταξίδευα από τις ακτές της Καραϊβικής, όπου είχα την καλή τύχη να γεννηθώ, μέχρι την πόλη της Μπογκοτά, απόμακρη και καταχνιασμένη, όπου από την αρχή ένοιωσα πιο ξένος απ’ οπουδήποτε αλλού. Στα φοιτητικά μου χρόνια τον διέσχισα έντεκα φορές και προς τις δύο κατευθύνσεις μ’ εκείνα τα ατμόπλοια που έβγαιναν από τα ναυπηγεία του Μισισιπή καταδικασμένα στη νοσταλγία με τέτοια μυθική έλξη ώστε κανένας συγγραφέας να μην μπορεί να τους αντισταθεί» (σελ. 283/84).
Στο γράψιμο του βιβλίου προηγήθηκαν δύο χρόνια απροσδόκητης ιστορικής έρευνας, πράγμα με το οποίο ο Μάρκες δεν είχε καθόλου εμπειρία. Απροσδόκητη έρευνα, διότι η ιστορική βάση λίγο τον απασχολούσε μια και το τελευταίο ταξίδι του Μπολίβαρ είναι το λιγότερο τεκμηριωμένο. Μόνο λίγα γράμματα έγραψε σ’ αυτές τις τελευταίες δεκατέσσερις μέρες της ζωής του ο Μπολίβαρ και κανένας από τους συνοδούς του δεν άφησε μαρτυρία. Οπότε ο Μάρκες τελικά αναγκάστηκε ήδη από το πρώτο κεφάλαιο να ψάξει κάποια πράγματα σχετικά με τον τρόπο ζωής του Μπολίβαρ. Η έρευνα αυτή τον οδήγησε σε άλλη κι αυτή με τη σειρά της σε άλλη. Με λίγα λόγια ο Μάρκες ερευνούσε επί δύο χρόνια διαβάζοντας στοιχεία, αποκόμματα εφημερίδων μέχρι και τους τριάντα τέσσερις τόμους του Ιρλανδού Daniel O’ Leary (Δανιέλ Ο’ Λίαρι, 1802–1854, στρατηγός κάτω από τον Μπολίβαρ). Μεγάλη βοήθεια έλαβε ο Μάρκες από επιστήμονες σαν τους Κολομβιανούς ιστορικούς Εουχένιο Γκουτιέρες Σέλι (Eugenio Gutiérrez Cely), Φάμπιο Πούγιο (Fabio Puyo) και Γκουστάβο Βάργας (Gustavo Vargas), καθηγητή στο Αυτόνομο Εθνικό Πανεπιστήμιο του Μεξικού και τον Βενεζουελάνο μπολιβαριστή ιστορικό Βινίσιο Ρομέρο Μαρτίνες (Vinicio Romero Martinez, 1940–2007). Στις «Ευχαριστίες» ο Μάρκες αναφέρεται και σε σειρά άλλων προσωπικοτήτων, που τον βοήθησαν να βρει το δρόμο του στο λαβύρινθο των ιστορικών στοιχείων σχετικά με τη ζωή και τη δράση του Σιμόν Μπολίβαρ έτσι δίνοντάς του τη δυνατότητα να γράψει το βιβλίο, που κυκλοφόρησε στα ισπανικά το 1989.
Η ρεαλιστική μαγεία μιας ιστορικής πραγματικότητας
Η μορφή του Μπολίβαρ, όπως βγαίνει από το βιβλίο, είναι πέρα για πέρα ανθρώπινη. Ο Μπολίβαρ, στις τελευταίες μέρες της ζωής του, είναι εξαντλημένος από αρρώστια και χωρίς εξουσία πια. Το ιδανικό του να ενώσει τη Λατινική Αμερική, έχει αποτύχει. Το μεγάλο του κατόρθωμα ήταν η δημιουργία της Μεγάλης Κολομβίας απελευθερώνοντας και ενώνοντας έξι χώρες: τη Βενεζουέλα (ο ίδιος ήταν Βενεζουελάνος, γεννημένος στο Καράκας), την Κολομβία, το Εκουαδόρ, το Περού, τη Βολιβία και τον Παναμά. Το όραμά του μιας κοινωνίας δικαίου κατάρρευσε. Οι ταξικές ανισότητες παρέμειναν ισχυρές. Πέθανε απογοητευμένος. Διάφορες πόλεις, στις οποίες είχε θριαμβεύσει, τον υποδέχονται στο τελευταίο αυτό ταξίδι με ενθουσιασμό αγνοώντας ότι δεν έχει πλέον καμία εξουσία. Νοερά ξαναζεί τις νίκες, τις δόξες, τις μάχες της απελευθέρωσης, αλλά και την ιστορία της Λατινικής Αμερικής. Ωστόσο, ο Μάρκες δεν γράφει ιστορικό μυθιστόρημα, ούτε μυθιστορηματική βιογραφία. Όπως το διατυπώνει ο ίδιος: μεταχειρίζεται την ιστορία «χωρίς να παραιτηθεί από τις ακραίες φωτιές του μυθιστορήματος». Με τα λόγια του σπουδαίου Περουβιανού κριτικού λογοτεχνίας, καθηγητή πανεπιστημίου Χοσέ Μιγέλ Οβιέδο (José Miguel Oviedo) στον 4ο τόμο της «Ιστορίας της Ισπανοαμερικανικής Λογοτεχνίας»: «Οι αντιθέσεις και μικρότητες του ήρωα δεν τον κάνουν μονάχα πιο ανθρώπινο, αλλά τονίζουν –ειρωνικώς – την οραματική σχεδόν υπερανθρώπινη ποιότητα του αμερικανίστικου ιδανικού του, που του προσδίδει ένα τραγικό κιχωτικό προφίλ: ο Μπολίβαρ είναι ο φτωχός τρελός που έχει δίκιο. Τούτο το σχέδιο εμποδίζει το βιβλίο να παγώσει και να γίνει μια σκέτη βιογραφική ή αγιογραφική αναπαράσταση και του επιτρέπει να μας δώσει την εικόνα του προσώπου που πέρα από πιθανό είναι τέλεια απτό και επίκαιρο. ‘Ετσι, τα ζητήματα που ανησυχούσαν τον Μπολίβαρ το 1830 προβάλλονται πάνω στη σημερινή κατάσταση μιας Λατινικής Αμερικής σε κρίση που εξακολουθεί να ψάχνει την ενότητά της» (σελ. 300). Δηλαδή, ο Μάρκες μετατρέπει τον Μπολίβαρ σε ζωντανό πρόσωπο της εποχής μας.
Γνωρίζοντας την επιθυμία του Μάρκες να βγάλει τη Λατινική Αμερική από την «μοναξιά» της και να πάψει η ήπειρος αυτή να είναι για τους Ευρωπαίους «ένας άντρας με μουστάκια, κιθάρα και περίστροφο» και να πάψει να «μας αρνιούνται με κάθε είδος καχυποψιών την πρωτοτυπία στις τόσο δύσκολές μας προσπάθειες της κοινωνικής αλλαγής» , νομίζουμε ότι μπορούμε να πάρουμε αλληγορικά το ταξίδι του Μπολίβαρ και να του προσδώσουμε τη διάσταση του ταξιδιού μέσα στο χρόνο σαν πορεία προς το μεγάλο ιδανικό της πραγματικής ανεξαρτησίας και χειραφέτησης.
Τα
αρχεία του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
δωρεάν στο διαδίκτυο
(2017)
Το Πανεπιστήμιο του Τέξας ανήρτησε στο διαδίκτυο περίπου 27.500 έγγραφα από τα
αρχεία του Κολομβιανού Νομπελίστα συγγραφέα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, δηλαδή
περίπου τα μισά από όσα έχει στην κατοχή του, κυρίως χειρόγραφα, σημειωματάρια,
επιστολές και φωτογραφίες.
Το Κέντρο Χάρι Ράνσομ, το ίδρυμα λογοτεχνικής καταγραφής του Πανεπιστημίου,
αγόρασε τα αρχεία έναντι 2,2 εκατομ$ (χρηματοδοτήθηκε από τον ανεξάρτητο
αμερικανικό οργανισμό CLIR_Συμβούλιο Βιβλιοθοικονομικών Πηγών και Πληροφοριών),
το Νοέμβρη του 2014, λίγους μήνες μετά τον θάνατο του στο Μεξικό.
Στη διεύθυνση http://www.hrc.utexas.edu _κάνοντας αναζήτηση Gabriel García Márquez οι χρήστες μπορούν να περιηγηθούν δωρεάν στα αρχεία, πολλά από τα οποία δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται χειρόγραφα δέκα βιβλίων του συγγραφέα καθώς και ένα κείμενο 32 σελίδων που προοριζόταν για να συμπληρώσει τον δεύτερο τόμο των απομνημονευμάτων του.
