Παράδεισος ή κόλαση; Eros 🙌 l'uno ci porta felicità ✨🔥 l'altro ...🎈

Η διάσημη Venus del espejo (Αφροδίτη με καθρέφτη) του Diego Velázquez είναι ο μόνος σωζόμενος πίνακας του καλλιτέχνη που απεικονίζει γυμνή γυναίκα: χαλαρή κι αυθόρμητη πινελιά εμφανής σε αυτόν τον υπέροχο, μεγάλο καμβά, 122x177εκ., τον οποίο θαυμάσαμε _πάνω από μια φορά στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Οι δύο φιγούρες σε φυσικό μέγεθος αντιστοιχούν στην Αφροδίτη, τη θεά της ομορφιάς, και στον νεαρό γιο της, τον Έρωτα, ο οποίος γονατίζει και κρατά έναν καθρέφτη στον οποίο αντανακλάται το πρόσωπο της. Η θεά απεικονίζεται ξαπλωμένη με την πλάτη της στον θεατή σε απόλυτη οικειότητα, σαν να είχε μόλις κάνει μπάνιο. Αυτή η διακριτική και αισθησιακή στάση ορίζει την οριζόντια σύνθεση, στην οποία δεν μπορούμε να μαντέψουμε ποιανού το πρόσωπο αντιπροσωπεύει η πρωταγωνίστρια λόγω των θολών χαρακτηριστικών της, υποδηλώνοντας ότι αντιπροσωπεύει όλες τις γυναίκες. Ωστόσο, η στοχαστική πτυχή της ίδιας της θεάς μας προσκαλεί να εξερευνήσουμε και να θαυμάσουμε τον πίνακα οπτικά από την αρχή μέχρι το τέλος.

🙃 _συνειρμικά:
Τη “σουφραζέτα” Mary (Raleigh) Richardson (1882-1961), μάλλον δεν την γνωρίζετε: ήταν Καναδή σουφραζέτα που δραστηριοποιήθηκε στο κίνημα για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών στην Αγγλία, επικεφαλής του γυναικείου τμήματος της British Union of Fascists (_Βρετανικής Ένωσης Φασιστών BUF). Το 1914, εισήλθε στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου και χρησιμοποιώντας φαλτσέτα έσκισε την Αφροδίτη του Βελάσκεθ, που προαναφέραμε γράφοντας στους Times: “Προσπάθησα να καταστρέψω την εικόνα της πιο όμορφης γυναίκας στη μυθολογική ιστορία ως διαμαρτυρία κατά της κυβέρνησης για την καταστροφή της Mrs Pankhurst, η οποία είναι ο πιο όμορφος χαρακτήρας στη σύγχρονη ιστορία. Αν υπάρξει κατακραυγή κατά της πράξης μου, είναι υποκρισία, εφόσον επιτρέπουν την καταστροφή όμορφων ζωντανών γυναικών και μέχρι το κοινό να πάψει να ανέχεται την ανθρώπινη καταστροφή, οι πέτρες που ρίχνονται εναντίον μου αποτελούν απόδειξη κατά της καλλιτεχνικής, ηθικής και πολιτικής απάτης και υποκρισίας”.
               Τέλος πρώτου μέρους __
                                                           _______________

Δεν μπορούσε να υπολογίσει πόση ώρα έμεινε σκαλωμένος εκεί ώσπου ν’ ακούσει επιτέλους κάποιους ανεπαίσθητους τριγμούς από βήματα που τον στρωμένο με χαλιά ξύλινο διάδρομο δονούσαν. Ήτανε εκείνη, του άνοιξε, τον τράβηξε επάνω, ξανάκλεισε τα παντζούρια και το παραθύρι και παίρνοντάς τον απ’ το χέρι τον οδήγησε στα σκοτεινά ως την κάμαρά της και ξεκινώντας να τον γδύνει _η ίδια ήταν ήδη ολόγυμνη, του εξήγησε ψιθυριστά πως μια απ' τις κοπέλες ήταν άρρωστη και πως εξαιτίας της είχε αργήσει το σπίτι να ησυχάσει και δεν είχε βρει την ευκαιρία ν’ ανοίξει στην ώρα του το παράθυρο, ζητώντας του συγγνώμη που τον είχε αφήσει να περιμένει τόσην ώρα μες στο κρύο.

Diego Rivera (Ντιέγο Ριβέρα) _
Πορεία Πρωτομαγιάς στη Μόσχα_ 1956

Έπειτα έσπευσε να τον αποζημιώσει για την ταλαιπωρία, τρίβοντας τα ξεπαγιασμένα μέλη του με τα ζεστά κι ευκίνητα δάχτυλά της, που τον ξέντυναν ταυτόχρονα, με μια ευκολία και μια χάρη λες και μαδούσαν μαργαρίτα, ρωτώντας “μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει”, με τον στήμονα της γύμνιας του να κραυγάζει καταφατικά κι εκείνη να τυλίγει γύρω του χέρια και πόδια, σαν ξετρελαμένη μέλισσα, σ' ένα σμίξιμο απ’ τα πιο παθιασμένα που του 'χε δώσει — με τις σάρκες τους να πάλλονται στον ίδιο δαιμονικό ρυθμό, τα χείλη συνθλιμμένα σ’ ένα παρατεταμένο φιλί, ανασαίνοντας ο ένας τις εκπνοές του άλλου και με τα μάτια εκείνης ορθάνοιχτα, σαν σφουγγάρια φωτός, να βυθίζουν τις διασταλμένες τους ίριδες ίσια στα σκοτάδια του βλέμματός του, πασχίζοντας, θαρρείς, μαζί με τη σάρκα του να ρουφήξει μέσα της και την ίδια την ψυχή του. Το επανέλαβαν, μέχρι που άνοιξε ο παράδεισος και η κόλαση και πάλι παράδεισος και κόλαση και πάλι και πάλι…  Όταν αργότερα είχαν τελειώσει πια τα παλέματά τους κι είχαν ξαπλώσει αγκαλιασμένοι σφιχτά κάτω απ' τις βαριές κουβέρτες, ο Φανούρης, ακούγοντάς τη να …

         Τέλος δεύτερου μέρους __
                                                                      _______________

Η ερωμένη (γυναίκα ή φίλη), όπως και ο Θεός, είναι ουσιαστικά ένας βωμός όπου αναλίσκεται το απόθεμα του έρωτα μέσα μας. Εκείνου του έρωτα που οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι ήταν ένα συναίσθημα άγριο ή απλό, χωρίς τίποτα το πνευματικό, και στρεφόταν γύρω από την εξωτερική ομορφιά της γυναίκας με τελικό σκοπό την ηδονή; (που συμπεριλαμβανόταν μετά την “πολλαπλή χρήση” και η εγκατάλειψη της ερωμένης); Εκείνου που με την έλευση του Χριστιανισμού, σε πολλούς θρύλους της Βόρειας Ευρώπης είναι ο λεγόμενος “ιπποτικός”; (φυσικά με ζώνη αγνότητας _“προσέχουμε για να έχουμε”).

Ο βασιλιάς Carlo Martello επέστρεψε από τον πόλεμο …
η γη του τον καλωσορίζει,
τον περιβάλλει με δάφνες η πανοπλία του νικητή αντανακλά
στον ζεστό ανοιξιάτικο ήλιο ενώ
το αίμα του μαύρου πρίγκιπα,
έχει κοκκινίσει τις στάχτες του πύργου του αλλά …αλλά

Περισσότερο από τις πληγές του σώματος
τον καίει η κάψα κι η λαχτάρα της σάρκας,
αφού η δίψα για δόξα για τιμή στον πόλεμο _
ακόμη και για τον νικητή
δεν σου δίνει ούτε στιγμή να κάνεις έρωτα.

Έτσι ποθώντας τη γυναίκα του
που _νύφη ακόμη ασφάλισε
με ζώνη (γλυκιάς αγνότητας) με κίνδυνο
στη μάχη να χάσει το κλειδί
παραπονιέται ο χριστιανός Βασιλιάς

Το σιτάρι υποκλίνεται γύρω του
τα λουλούδια τον στεφανώνουν
οι καθρέφτες της καθαρής βρύσης
αντανακλώνται περήφανα στη σέλα
των Μαυριτανών _βγαίνει νικητής

Και μετά ενώνεται στο νερό
υπέροχο όραμα
Να!! το σύμβολο του έρωτα
με τις μεγάλες μακριές ξανθές πλεξούδες
και εκείνο το στήθος (που) μπερδεύεται
ολόγυμνο στον ήλιο

“Τίποτα πιο όμορφο δεν έχει δει ποτέ
Δεν έχω πιάσει ποτέ τέτοιο κορίτσι”
είπε ο βασιλιάς Κάρολος κατεβαίνοντας γρήγορα __

“Μην πλησιάζεις ιππότη
αυτό που ψάχνεις είναι χαρά για άλλους
ξεδιψάστε σε μια άλλη ευκολότερη πηγή”

Έκπληκτος από το αποφασιστικό της
νιώθοντας κοροϊδία
Ο βασιλιάς Κάρολος σταμάτησε αλλά…

Αλλά η (ερωτική) νηστεία ξεπερνούσε την τιμή του
δε μένει παρά το μυστικό όπλο
που χρησιμοποιείται συχνά από τον Carlo
στις μεγάλες δυσκολίες __ “είμαι ο βασιλιάς”!!

Το κράνος βγάζει κι η γυναίκα διακρίνει
την τεράστια μύτη και ένα απαίσιο πρόσωπο
αλλά ήταν η μεγαλειότητά του…
“Αν δεν ήσουν ο κυρίαρχος μου”
            __Ο Carlo βγάζει το βαρύ σπαθί του…
“Δεν θα αρνιόμουν την επιθυμία μου να φύγω μακριά σου,
αλλά αφού είσαι κύριός μου”
             __Ο Κάρλο απογειώνει ολόκληρη την πανοπλία
               “Πρέπει να παραδοθώ με κάθε σεμνότητα”

Fabrizio de André

Ήταν ένας πολύ ικανός ιππότης
και μάλιστα σε εκείνη τη συγκυρία
με τιμή
έφτασε στο τέλος του αγώνα
αβέβαιος
προσπάθησε να σηκωθεί αλλά …

Ο αγαπημένος μας Φαμπρίτσιο Ντε Αντρέ (1940 - 1999) ήταν Ιταλός τραγουδιστής-τραγουδοποιός. Στα τραγούδια του αναφερόταν κυρίως στους περιθωριοποιημένους από το αστικό κράτος, τους επαναστάτες και τους άτυχους. Στα 40 χρόνια δημιουργίας του εξέδωσε περισσότερα από 20 άλμπουμ, αριθμός σχετικά περιορισμένος, αλλά στην πραγματικότητα ΟΧΙ δεδομένης της βαρύνουσας σημασίας που ο Ντε Αντρέ έδινε στην ποιότητα _Επίσημος ιστότοπος

Αλλά το κορίτσι τον καμακώνει πάλι __
(δεύτερος γύρος)
"Λοιπόν, ακριβώς επειδή είστε ο βασιλιάς
πέντε χιλιάδες λίρες
είναι μια καλή τιμή"

"Είναι ποτέ δυνατόν, διάολε
οι περιπέτειες σε αυτό το βασίλειο
να λύνονται με μεγάλες πουτάνες,
Υπάρχει επίσης κάτι να πούμε και για την τιμή!
Το θυμάμαι καλά πριν φύγω
υπήρχαν τιμές χαμηλότερες κι από τρεις χιλιάδες λίρες"

Τούτου λεχθέντος, συμπεριφέρθηκε σαν μεγάλος απατεώνας
__δε δίνει φράγκο
με άλμα λιονταριού
πήδηξε στη σέλα
μαστιγώνοντας το άλογο σαν γαϊδούρι
ανάμεσα σε γλυτσίνες και σαμπούκο
ο Βασιλιάς εξαφανίστηκε

Ο βασιλιάς Κάρολος γύρισε από τον πόλεμο
η γη του τον καλωσορίζει
να τον περιβάλλει με δάφνες
στον ζεστό ανοιξιάτικο ήλιο
αναβοσβήνει η πανοπλία
του νικητή κυρίου
                           Fabrizio de André
Τέλος τρίτου μέρους __ 

Δείτε Ο πόλεμος του Πιέρο

Είχε φύγει για να πάει στον πόλεμο

για να βοηθήσει τη γη του...

του είχαν υποσχεθεί κονκάρδες παράσημα κι αστέρια

και συμβουλέψει να πουλήσει ακριβά το τομάρι του

 

Ninetta μου να φεύγεις Μάη
θέλει πάρα πολύ κουράγιο
Όμορφή μου Ninetta κατευθείαν στην κόλαση
θα προτιμούσα να πάω χειμώνα…
Και ενώ το σιτάρι σ΄άκουγε στωικά
μ΄ ένα τουφέκι σφιχτά στα χέρια σου
Μέσα στο στόμα σου κρατούσες λόγια
πολύ παγωμένα για να τα λιώσει ο ήλιος

Κοιμάσαι θαμμένος σε ένα σταροχώραφο
Δεν είναι τριαντάφυλλο, ούτε τουλίπες
Που αγρυπνούν στη σκιά των τάφων

(…) είναι χίλιες κόκκινες παπαρούνες                                                                    _______________

Από αυτή την έννοια, μετά το τέλος του Μεσαίωνα προήλθε ο ρομαντικός έρωτας. Μια παρερμήνευση αυτού του έρωτα ήταν ο πλατωνικός, η αγνή αγάπη που δεν αποσκοπεί στη σαρκική ηδονή,. Αυτή η θυσία, η προσφορά, δεν απευθύνεται στον ουρανό ή τον εραστή, αυτοί είναι μονάχα η επίφαση για την τέλεσή της. Η θυσία είναι Αυτοσκοπός. Ο Αλφόνσο Αλδεβαράν, ένας μεσήλικας, καθ' όλα αξιοπρεπής άνδρας, ανύπανδρος, υπάλληλος για τριάντα συναπτά έτη στο Υπουργείο Οικονομικών, αναπτύσσει, εν μια νυκτί, μια ανεξήγητη, ασυγκράτητη, θρησκευτικής φύσεως λατρεία για τα οπίσθια της νεαρής υπηρέτριάς του, της Άννας.

Ποια ήταν όμως η ιδιαίτερη σημασία, η σκοτεινή αλήθεια που ανακάλυψε εκεί; Γιατί ο κώλος της Άννας κατόρθωσε να αφυπνίσει την ψυχή του απ' τον λήθαργό της και με μια αχτίδα αγαλλίασης να τη φωτίσει; Αυτό ήταν ένα ερώτημα στο οποίο δεν κατάφερε καμιά ικανοποιητική απάντηση να δώσει, όμως η αδυναμία του αυτή δεν ήταν παράλογη αλλά επιβεβλημένη, καθώς κάθε αντικείμενο λατρείας εσωκλείει ένα μυστήριο πάνω στο οποίο βασίζεται το αίσθημα αφοσίωσης που εμπνέει και χωρίς το οποίο θα ήταν αδύνατον να υπάρξει και να νοηθεί σαν τέτοιο πρόκειται για ένα μυστήριο που δεν επιζητεί να λυθεί αλλά να παραμείνει ως έχει και που αντανακλά κάτι από τον γρίφο του ίδιου του λάτρη.
                   Τέλος τέταρτου μέρους __
                                                           _______________
         Σχετικά με τον τίτλο βλ. Ευριπίδης Ἰφιγένεια ἡ ἐν Αὐλίδι

✨ “Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους” Φ. Ενγκελς

✨ Βιβλίο _Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους

 

Το Μουνί της Ιρέν _1

"Πολύ σύντομα μου γεννήθηκε η υποψία ότι το "βλέμμα" του έκρυβε κάποιο μυστικό και ότι αυτή η πόζα περιείχε κάτι που αιχμαλώτιζε την ψυχή του συνταξιούχου με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Μια οποιαδήποτε άλλη συνηθισμένη πόζα δεν θα επέτρεπε να φανερωθεί το συγκεκριμένο μέρος του κορμιού, και εννοώ τη στάση των γυμνών ποδιών ιδωμένων κάτω από το άνοιγμα του κιμονό, την καμπύλη γραμμή που έφτανε μέχρι τα νύχια των δαχτύλων. Καθώς ήμουν ήδη από την παιδική μου ηλικία ιδιαιτέρως επιρρεπής στη γοητεία των αρμονικών γυναικείων ποδιών, είχα υπνωτιστεί από την τέλεια καμπύλη των ποδιών της Ο-Φούμι.

Οι γάμπες της, λεπτεπίλεπτες και αισθησιακές, ήταν λες και είχαν σμιλευτεί προσεκτικά σε λευκό ξύλο, το περίγραμμά τους, καθώς κατηφόριζε προς τους αστραγάλους, γινόταν όλο και πιο φίνο, καταλήγοντας με μία μαλακή κλίση στην καμάρα του πέλματος, ενώ στο τέλος αυτής της καμπύλης παρατάσσονταν το ένα μετά το άλλο τα δάχτυλα από το μικρό μέχρι το πιο μεγάλο σε μία σειρά, και αυτή η ευθυγράμμιση μού φαινόταν πολύ πιο άμορφη ακόμα κι απ' το πρόσωπο της Ο-Φούμι". Ο Ουνοκιτσi, φοιτητής στη Σχολή Καλών Τεχνών, αφηγείται τη συνάντησή του με τον συνταξιούχο Τσουκακόσι και τη μαιτρέσσα του Φουμίκο.
Ο γέρος έμπορος, παθιασμένος με την ομορφιά του ποδιού της ερωμένης του, αναθέτει στον νεαρό ζωγράφο να αποδώσει δυτικότροπα τη Φουμίκο, κατά τον τρόπο όμως μιας παλιάς γιαπωνέζικης γκραβούρας, σε μια στάση που αναδεικνύει τη μοναδική αισθησιακότητα της γυναίκας που αναπαρίσταται. Η έμμονή του για ένα συγκεκριμένο μέρος του σώματός της, τα πόδια της, θα αποκτήσει τέτοια ένταση που θα τον οδηγήσει στα όρια της τρέλας. Το Πόδι της Φουμίκο παραμένει το πιο αντιπροσωπευτικό από τα πρώιμα έργα του Τανιζάκι που διερευνούν πλευρές "διαστροφικής ", όπως ονομαζόταν εκείνη την εποχή, σεξουαλικότητας. Η Ιαπωνία με συγγραφείς όπως ο Τανιζάκι, ο Καουαμπάτα, η Ογκάουα, καταφέρνει να μας εκπλήσσει, γιατί ανανεώνει το πεδίο του ερωτισμού με συνταγές ολότελα διαφορετικές από τις συνηθισμένες. Αν και το "Πόδι της Φουμίκο" είναι πολύ απλό και κατανοητό στην ανάγνωση, προϋποθέτει μια εξοικείωση με τον ιαπωνικό τρόπο ζωής. Σε μια ιστορία όπου το σημαίνον και το σημαινόμενο σχεδόν συμπίπτουν σε μια ταυτολογία, η υποψία πως κάτι βαθύτερο υφίσταται είναι διάχυτη. Αυτή η αισθητική διατριβή πάνω στις αναλογίες της θηλυκότητας, εδώ συνδυάζεται με τον ενθουσιασμό της νεότητας και το βάρος των γηρατειών».

Το Μουνί της Irene _2
συζήτηση με την Ιωάννα Αβραμίδου για τον Λουίς Αραγκόν

Στο βιβλίο λέει: «Είναι αστική μανία να θες να τα κάνεις όλα ιστορία», και φυσικά, αυτός που μιλάει είναι ο Αραγκόν. Εδώ βλέπουμε το μίσος για το παραδοσιακό μυθιστόρημα- χαρακτηριστικό όλων των σουρεαλιστών- και ως προς τη δομή και τη διαχείριση του υλικού του, στοιχεία του nouveau roman, πολύ πριν εμφανιστεί στη Γαλλία αυτό το τελευταίο, δηλαδή την πολυφωνία και τη μείξη των λογοτεχνικών ειδών. Το βιβλίο ξεκινά (εκτός από τον πρόλογο) με το κεφάλαιο όπου ο αφηγητής επισκέπτεται ένα μπουρδέλο, και ακολουθούν το ένα μετά το άλλο τα κεφάλαια που αναφέρονται στο μονόλογο ενός ηδονοβλεψία παραλυτικού, στο χρονικό μιας οικογένειας όπου είναι οι γυναίκες που αναλαμβάνουν τα ηνία της οικογενειακής επιχείρησης, σε μια ωδή στο μουνί, ό,τι πιο θηλυκό, στις μεταπτώσεις της διάθεσης του αφηγητή που νιώθει αποτελματωμένος στην θλιβερή γαλλική επαρχία της δεκαετίας του ΄20, στα ψάρια που αυνανίζονται και κλείνει με το κεφάλαιο για τον στοχασμό γύρω από τη γραφή και τον ερωτισμό.

Ιωάννα Αβραμίδου 

              Τέλος πέμπτου μέρους __

 

__Κάτι σαν επίλογος ⚠️
Réveille toi vite, Antigone, sois heureuse \ La vie n'est pas ce que tu crois.
C'est une eau que les jeunes gens laissent couler sans le savoir, entre leurs doigts ouverts. Ferme tes mains, ferme tes mains, vite. Retiens-la.
Tu verras cela deviendra une petite chose dure & simple qu'on grignote, assis au soleil. Ils te diront tous le contraire parcequ'ils ont besoin de ta force et de ton élan. Ne les écoute pas... Ne m'ecoute pas quand je ferai mon prochain discours.
Ce ne sera pas vrai...!! RIEN N EST VRAI QUE CE QU ON NE DIT PAS.... Tu l'apprendras toi aussi, trop tard, la vie c'est un livre qu'on aime, c'est un enfant qui joue à vos pieds, un outil qu'on tient bien dans sa main, un banc pour se reposer le soir devant sa maison.
Tu vas me mépriser encore, mais de découvrir cela, tu verras, c'est la consolation dérisoire de vieillir, LA VIE, CE N EST PEUT ETRE TOUT DE MEME QUE LE BONHEUR... ♪♫•**•.¸ ♪♫•**•. ♪♫ •* * • . ¸ ♪♫ •**•.¸♥

__Ξύπνα γρήγορα Αντιγόνη, να είσαι χαρούμενη.
__Η ζωή δεν είναι αυτό που νομίζεις.

Είναι το νερό που οι νέοι αφήνουν να κυλήσει χωρίς να το ξέρουν, ανάμεσα στα ανοιχτά τους δάχτυλα.
__Κλείστε τα χέρια σας, κλείστε τα χέρια σας, γρήγορα.

Κράτα το πίσω. Θα δεις ότι θα γίνει ένα σκληρό και απλό μικρό πράγμα που θα το τσιμπήσεις, καθισμένος στον ήλιο.
Όλοι θα σου πουν το αντίθετο γιατί χρειάζονται τη δύναμη και την ορμή του.
Μην τους ακούς... Μην ακούς ούτε και μένα όταν θα κάνω την επόμενη “διάλεξη”.

Δεν θα είναι αλήθεια...!! ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΛΕΣ...
Θα το μάθεις κι εσύ αργά, η ζωή είναι ένα βιβλίο που αγαπάς, είναι ένα παιδί που παίζει στα πόδια σου, ένα εργαλείο που το κρατάει κανείς καλά στο χέρι του, ένα παγκάκι για να ξεκουραστείς το βράδυ μπροστά στο σπίτι κάποιου.
Ακόμα θα με περιφρονείς, αλλά να το ανακαλύψεις αυτό, θα δεις, είναι η γελοία παρηγοριά του γήρατος.

Η ΖΩΗ, είναι πολύπλευρη ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΗ όπως ακριβώς και Η ΕΥΤΥΧΙΑ....! ♪♫•**•.¸ ♪♫•**•. ♪♫ •* * • . ¸ ♪♫ •**•.¸♥

Η Αντιγόνη είναι ένα μονόπρακτο του Jean Anouilh που παίχτηκε για πρώτη φορά στο Théâtre de l'Atelier στο Παρίσι στις 4 Φεβρουαρίου 1944, κατά τη γερμανική Κατοχή, σε σκηνικά, σκηνικά και κοστούμια του André Barsacq. Ξαναγράφοντας το ομώνυμο έργο του Σοφοκλή, είναι μέρος της σειράς Nouvelles Pièces noires (νέα μαύρα κομμάτια),  Jézabel (με βάση το πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης _πριγκίπισσα της Τύρου και της Σιδώνας, 1932), Roméo et Jeannette (1946) και Médée -Μήδεια (1953).
Το έργο είναι _φυσικά εμπνευσμένο από τον αρχαίο μύθο της Αντιγόνης, της κόρης του Οιδίποδα, αλλά είναι γραμμένο σε αντίθεση με τους κώδικες της ελληνικής τραγωδίας:

"Η Αντιγόνη του Σοφοκλή, που διαβάστηκε και ξαναδιαβάστηκε, και που πάντα ήξερα από καρδιάς, ήταν ένα ξαφνικό σοκ για μένα στον πόλεμο, την ημέρα των μικρών κόκκινων αφισών. Το ξαναέγραψα με τον δικό μου τρόπο, με την απήχηση της τραγωδίας που βιώναμε τότε"
                          — Jean Anouilh.

Η Αντιγόνη είναι κόρη του Οιδίποδα και της Ιοκάστης (μητέρας και γυναίκας του Οιδίποδα), ηγεμόνων της Θήβας. Μετά την αυτοκτονία της Ιοκάστης και την εξορία του Οιδίποδα, τα δύο αδέρφια της Αντιγόνης, ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης, αλληλοσκοτώθηκαν για τον θρόνο της Θήβας. Ο Κρέοντας, αδερφός της Ιοκάστης, είναι - ως τέτοιος - ο νέος βασιλιάς και αποφάσισε να προσφέρει την ταφή μόνο στον Ετεοκλή και όχι στον Πολυνείκη, που χαρακτηρίζεται ως τραμπούκος και προδότης. Προειδοποιεί με διάταγμα ότι όποιος τολμήσει να θάψει το σώμα του αποστάτη θα τιμωρηθεί με θάνατο. Κανείς δεν τολμά να αψηφήσει την απαγόρευση και το πτώμα της Πολυνίκης εγκαταλείπεται στον ήλιο και στους σκουπιδιάρηδες.

Μόνο η Αντιγόνη αρνείται αυτή την κατάσταση. Παρά την απαγόρευση του θείου της Κρέοντα, πηγαίνει αρκετές φορές στο σώμα του αδελφού της και προσπαθεί να το θάψει καλύπτοντας το με χώμα. Η Ισμήνη, η αδερφή του, δεν θέλει να την συνοδεύσει γιατί φοβάται τον Κρέοντα και τον θάνατο.

Η Αντιγόνη πιάνεται στα πράσα από τους φρουρούς του βασιλιά. Ο Κρέοντας αναγκάζεται να εφαρμόσει τη θανατική ποινή. Μετά από μια μακρά συζήτηση με τον θείο της για τον σκοπό της ύπαρξης και της ζωής, καταδικάζεται να ταφεί ζωντανή. Αλλά τη στιγμή που ο τάφος πρόκειται να σφραγιστεί, ο Κρέοντας μαθαίνει ότι ο γιος του, ο Αίμονας, αρραβωνιαστικός της Αντιγόνης, ζήτησε να τον κλείσει με την αγαπημένη του. Όταν ο τάφος ανοίγεται ξανά, η Αντιγόνη έχει κρεμαστεί με τη ζώνη της και ο Αίμονας, φτύνοντας στο πρόσωπο του πατέρα της, ανοίγει το στομάχι της με το σπαθί του. Απελπισμένη για την εξαφάνιση του γιου που λάτρευε, η Ευρυδίκη, η γυναίκα του Κρέοντα, της κόβει το λαιμό.

Ο Jean Anouilh έγραψε το έργο μεταξύ Ιούλη 1941 και 1942, _όπως λέει ο ίδιος «υπό το πρίσμα των πρώτων αντιστασιακών πράξεων», από το αριστούργημα του Σοφοκλή κυρίως ως παραλλαγή, για την εξουσία και την εξέγερση ενάντια στον κατακτητή. Ένα από αυτά τα ορόσημα είναι η αποτυχημένη δολοφονία του Pierre Laval και του Marcel Déat από τον αντιστασιακό Paul Collette στις 27-Αυγ-1941 (σσ. αστό αλλά ορκισμένο εχθρό των προσκυνημένων του Vichy). Αυτή η πράξη καταδικασμένη σε αποτυχία φαίνεται ότι ήταν ένα σημαντικό στοιχείο στην ανάπτυξη των χαρακτήρων.

Όπως εξηγεί στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης, ο Anouilh, που θαύμαζε το έργο του Σοφοκλή από την εφηβεία του, κατά τη διάρκεια του πολέμου διαπίστωσε ότι τα θέματά του –το άτομο που αντιστέκεται στις δυνάμεις του κατακτητή– αποκτούν διαφορετικό φως. Σε αντίθεση με τον κλασικό συγγραφέα που απεικόνισε τον αγώνα των ανθρώπων ενάντια στους θεούς και το πεπρωμένο, ο Anouilh εξανθρωπίζει τον μάταιο αγώνα των χαρακτήρων του, με τις παρούσες δυνάμεις να είναι ό,τι πιο ανθρώπινο: υποκρισία, εγωισμός και υπερηφάνεια.

Μετά την επικύρωση της γερμανικής διοίκησης για τη λογοκρισία, το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στις 4-Φεβ-1944 στο Théâtre de l'Atelier του André Barsacq. Φίλος του συγγραφέα, ανέβασε αρκετά από τα έργα του, όπως το Le Bal des voleurs (1938), το Le Rendez-vous de Senlis (1941) και το Eurydice (1941). Ο Barsacq είναι επίσης ο δημιουργός των σκόπιμα μοντέρνων σκηνικών και κοστουμιών.
Ο βασιλιάς (Κρέοντας) εγκατέλειψε το toga του για ένα φράκο, η Αντιγόνη και η Ισμήνη φορούν κομψά φορέματα, ασπρόμαυρα αντίστοιχα, οι φρουροί φορούν μακριά μαύρα αδιάβροχα (παρόμοια με αυτά που φορούσαν οι πολιτοφύλακες και αντίστοιχα η Γκεστάπο).

Κύριοι χαρακτήρες

·         Αντιγόνη: κόρη του Οιδίποδα, αδερφή του Ετεοκλή, της Πολυνίκης και της Ισμήνης, αυτή η νεαρή μοντέρνα κοπέλα είναι η ηρωίδα του έργου. Περιγράφεται ως «pas assez coquette όχι αρκετά κοκέτα» από τους γύρω της. Αλλά αυτό δεν την εμποδίζει να έχει μια σιδερένια θέληση (που θα την ωθήσει να αντιμετωπίσει τον θείο της Κρέοντα ενώ προσπαθεί να θάψει τον αδελφό της).

·         Κρέοντας: αδελφός της Ιοκάστης, νόμιμος βασιλιάς της Θήβας μετά τον θάνατο των δύο εχθρών πριγκήπων, ο Κρέοντας είναι ένας ηλικιωμένος, στοχαστικός και θαρραλέος κυρίαρχος. Μας περιγράφεται ως μόνος \ μοναχικός _Créon est seul, αφιερώνοντας έτσι τον εαυτό του ολοκληρωτικά στη κυριαρχία του, για την οποία αναλαμβάνει τις απαραίτητες θυσίες όπως η τιμωρία του Πολυνείκη η εκτέλεση της Αντιγόνης κλπ.

·         Ισμήνη: Η αδερφή της που αγαπά πολύ (αν τη σκοτώσεις, θα πρέπει να με σκοτώσεις μαζί της!), αλλά τελικά δεν είναι πολύ γενναία προς το τέλος της ιστορίας. Παρόλα αυτά, παραμένει ένα όμορφο, «στιλάτο» και λογικό νεαρό κορίτσι (έχω δίκιο πιο συχνά από εσένα!).

·         Αίμονας (Ναι Αντιγόνη, σε αγαπώ –με τρελαίνεις σαν γυναίκα) πίστη που θα τον οδηγήσει στην αυτοκτονία και θα τον κάνει να περιφρονήσει τον πατέρα του, τον οποίο θαύμαζε πολύ πριν (ανατροπή στα ινδάλματα).

Δευτερεύοντες χαρακτήρες

·         Η νταντά: η ηλικιωμένη κυρία που την αποκαλούσαν και Nounou (Νάνι) από τα κορίτσια που φροντίζει.
·    Ο Πρόλογος \ Χορός: από τα έργα της αρχαίας Ελλάδας, αυτή η «οντότητα» παρεμβαίνει στην αρχή του κειμένου για να μας πει το πλαίσιο του έργου και να μας συστήσει τους χαρακτήρες που εξελίσσονται σε αυτό. Από την αρχή αποκαλύπτει εκ των προτέρων το τραγικό τέλος των χαρακτήρων. Επανεμφανίζεται στη συνέχεια σε όλο το έργο για να προωθήσει την αφήγηση ή να φέρει έναν χαρακτήρα σε προβληματισμό.
·   Ευρυδίκη: η γυναίκα του Κρέοντα …περνά τις μέρες της πλέκοντας ρούχα για τους φτωχούς της Θήβας. Η τελευταία στο τέλος του έργου κόβει το λαιμό της όταν μαθαίνει τον θάνατο του γιου της.
·    Οι τρεις φρουροί: επιφορτισμένοι με τη φύλαξη του πτώματος του Πολυνείκη.
·    Η Σελίδα του Βασιλιά
·    Ο αγγελιοφόρος

1944
Η υποδοχή ήταν μάλλον ευνοϊκή, βλέποντας κάποιοι στην Αντιγόνη την αλληγορία της αναγκαίας εξέγερσης ενάντια στην αδικία. Η Simone Fraisse γράφει ότι «το πνεύμα της Αντίστασης αναγνώρισε τον εαυτό της σε αυτήν».

Η Αντιγόνη γνώρισε μεγάλη επιτυχία, ιδίως με δεδομένες τις δύσκολες συνθήκες στις οποίες πραγματοποιήθηκαν οι παραστάσεις (θέατρα παγωμένα –χωρίς θέρμανση, διακοπές ρεύματος κ.λπ.). Ο Anouilh θυμάται ότι «η αίθουσα ήταν γεμάτη κάθε βράδυ, υπήρχαν πολλοί Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες. Τι σκεφτόντουσαν; Πιο διορατικός, ένας Γερμανός, ο Friedrich Sieburg, συγγραφέας του Dieu est-il Français? (είναι ο θεός Γάλλος;), ειδοποίησε, μου είπαν, το Βερολίνο, λέγοντας ότι παιζόταν ένα έργο στο Παρίσι που θα μπορούσε με τους στρατιώτες να συνωστίζονται εκεί. Ο Barsacq κλήθηκε αμέσως στο Propagandastaffel όπου τον κατηγόρησαν ότι έπαιξε έργο χωρίς να ζητήσει άδεια από τις αρχές _θέμα σοβαρό που επίσυρε φυλάκιση ... αυτός τον l’imbécile -innocent _αθώο ανόητο, το έργο είχε εγκριθεί νωρίτερα το 1941 - έδειξε το σφραγισμένο χειρόγραφό του, ωστόσο, του προτάθηκε να κόψει κομμάτια.

Ο κυρίαρχος τύπος εκφράζει τον ενθουσιασμό του για την επανεγγραφή ενός κλασικού όπως η Αντιγόνη. Στο L'Illustration, ο Olivier Queant θεωρεί ότι «από τον Racine, τίποτα δεν έχει γραφτεί τόσο όμορφα, τόσο μεγαλειώδες και τόσο βαθιά δεν πρόδωσε ποτέ τον Σοφοκλή τόσο καλά, σκόπιμα επιπλέον. […] Οι Giraudoux και Cocteau έχουν αναζωογονήσει, ανανεώνουν τα αιώνια θέματα.

• Ο Anouilh, παρακολουθώντας πολύ στενά το αρχαίο θέατρο, το μεταμόρφωσε εντελώς του εμφύσησε άλλο πνεύμα ενώ από τεχνικής άποψης, τα σύγχρονα σκηνικά και κοστούμια, καθώς και οι ερμηνείες των ηθοποιών επαινούνται ευρέως.
• Η Αντιγόνη συμμερίζεται την άποψη για τη συμβολική της σημασία, καθώς η καθεμία φαίνεται να βλέπει κάτι διαφορετικό στην ηθική της. Ενώ κάποιοι πιστεύουν ότι θα ενθάρρυνε τη συνεργασία εξανθρωπίζοντας τον χαρακτήρα του Κρέοντα, άλλοι αντιλαμβάνονται στον θάνατο της ως άρνηση του συμβιβασμού με τον εχθρό. Οι ακροδεξιές εφημερίδες, όπως η Je Suis Partout, χαιρέτησαν το έργο για το τέλος του (την συντριβή της εξέγερσης και την αποκατάσταση της τάξης): «Η Αντιγόνη, μικρή θεά της αναρχίας, με το να αντισταθεί ενάντια στον νόμο του Κρέοντα, δεν θα είναι μόνο ενάντια στον νόμο, αλλά και εξέγερση της αγνότητας ενάντια στα ψέματα των ανθρώπων, της ψυχής ενάντια στη ζωή, μια παράλογη και χωρίς έννοια εξέγερση αλλά τρομερά επικίνδυνο για το είδος, αφού στη ζωή των κοινωνιών οδηγεί σε αταξία και χάος και στη ζωή των ανθρώπων οδηγεί στην αυτοκτονία» (Alain Laubreaux, Φεβ-1944).

Άλλοι, όπως η αντιστασιακή εφημερίδα Les Lettres françaises, πιστεύουν ότι το έργο προωθεί τη συμπαιγνία με τους Γερμανούς, μέσω της απαισιοδοξίας που αναδύεται:
«Μεταξύ του Κρέοντα και της Αντιγόνης εγκαθιδρύεται μια τέλεια αρμονία, μια ταραγμένη συνενοχή. [Επειδή περιφρονεί τους άντρες], η Αντιγόνη τρέχει να αυτοκτονήσει. Επειδή τους περιφρονεί, ο Κρέοντας τους καταπιέζει και τους υποτάσσει. Ο παγωμένος τύραννος και η εξυψωμένη νεαρή κοπέλα φτιάχτηκαν ο ένας για τον άλλον… Η απελπισμένη προφορά της Αντιγόνης του Jean Anouilh κινδυνεύει να παρασύρει μερικούς σε αυτή την εποχή που ανατέλλει η αντίσταση, την ώρα της περιφρόνησης και της απελπισίας. Αλλά υπάρχει στην απόγνωση και στην άρνηση και στον συναισθηματικό και ολοκληρωτικό αναρχισμό ενός Ανούιγ και των αδελφών του σε όπλα και πνεύματα, το μικρόβιο των απείρως σοβαρών κινδύνων... “Με την απόλαυση της «απόγνωσης» και το συναίσθημα των πάντων, της ανοησίας και του παραλογισμού του κόσμου, φτάνουμε να δεχτούμε, να ευχηθούμε, να επευφημήσουμε la première poigne _χειραψία με τον εχθρό»”

Μέσα από το πρίσμα της ελεύθερης Γαλλίας, κατακρίνουν τον Ανούιγ ότι εφησυχάζει προς τον κατακτητή, που σύμφωνα με τους επικριτές του συμβολίζεται από τον χαρακτήρα του Κρέοντα, _στρατάρχη Πετέν. Πράγματι, ο Κρέοντας δεν είναι πια ο τύραννος του Σοφοκλή, αλλά ένας πραγματιστής βασιλιάς, συντετριμμένος από το καθήκον που έχει απέναντι στο λαό του και διχασμένος από την αγάπη που τρέφει για την ανιψιά του. Για τον André Breton, η Αντιγόνη «είναι ένα άδοξο έργο, το έργο ενός Waffen-SS» (Les Lettres françaises, 1944)7.

Αρκετές προσωπικότητες των αστών έρχονται να διασώσουν τον Ανούιγ και την Αντιγόνη του. Ο Στρατηγός Koenig, αναφωνεί «είναι αξιοθαύμαστο! στο τέλος μιας παράστασης, ενώ ο Pierre Bénard στο Le Front national (εφημερίδα φιλικά προσκέιμενη στο ΚΚ Γαλλίας): «Μερικοί από τους φίλους μου είχαν καταγγείλει […] μια έμπνευση που θεωρούσαν χιτλερική. Από την πλευρά μου είχα βρει εκεί μια αντιφασιστική προφορά. Δεν μπορώ να δω στην Αντιγόνη ένα έργο αφιερωμένο στη δικτατορία»

Το έργο σε πολλές παραλλαγές ανέβηκε σε 20άδες ευρωπαϊκά θέατρα κατά τη διάρκεια του πολέμου και αργότερα

• ·  Η Katharine Cornell παρήγαγε και πρωταγωνίστησε σε μια παραγωγή του 1946 στο Εθνικό Θέατρο της Ουάσιγκτον, D.C. με τον Sir Cedric Hardwicke στο ρόλο του βασιλιά Κρέοντα και BerthaBelmore, WesleyAddy, RuthMatteson, GeorgeMathewsOliverCliff, και MarlonBrando (αγγελιοφόρος), MichaelHiggins κά. Έκτοτε έχει επανεκδοθεί πολλές φορές _το 1959, ανέβηκε στο East 74th Street Theatre στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης.
• ·   5 χρόνια μετά την πρεμιέρα στο Théâtre de l'Atelier (1944), προς το τέλος της ναζιστικής κατοχής το έργο ανέβηκε από το θίασο OldVicTheatreCompanyστο NewTheatre, Λονδίνο (10-Φεβ-1949) σε παραγωγή Laurence Olivier, με τον ίδιο στα χορικά και VivienLeighως Αντιγόνη,  EileenBeldonΝοσοκόμα και άλλους σπουδαίους ηθοποιούς
• ·   Υπήρχε και μια αγγλόφωνη τηλεοπτική παραγωγή για το BBC το 1959 με πρωταγωνίστρια την Dorothy Tutin.
• ·   Το 1974, μια αμερικανική τηλεοπτική παραγωγή του έργου, παρουσιάστηκε στις Great Performances του PBS (με Geneviève Bujold και η Stacy Keach)

Ενστάσεις της φίλης Κ.Μ.

2022_η “Αντιγόνη”
του Ζαν Ανούιγ στο Θέατρο Τέχνης

Ένα κλασικό έργο δεν εξαντλείται ποτέ. Γι' αυτό πάντα ανεβαίνουν “Αντιγόνες” σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου διαχρονικά. Γι' αυτό και η Αντιγόνη είναι ένα αρχέτυπο ηρωίδας, ένα διαλεκτικό αποτύπωμα ανά τους αιώνες. Αντιγόνη ή Κρέοντας; Κρέοντας ή Αντιγόνη; Μια φαινομενική απάντηση μπορεί γρήγορα να ανατραπεί αν δεν λάβεις υπόψη σου τις κοινωνικές μετατοπίσεις, το κοινωνικοοικονομικό σύστημα στο οποίο τοποθετείται μια αφήγηση αλλά και τη σχέση των προσώπων με τα μέσα παραγωγής.

Έτσι, έχοντας ως σίγουρη τη φαρέτρα της εθνικής δραματουργίας, η “Αντιγόνη”, το έργο που έχει συσχετιστεί από την κοινή τηλεοπτική pop κουλτούρα μέχρι τον Λευτέρη Βογιατζή και τα λυκειακά μας χρόνια, μπαίνει στο προσκήνιο και συνεχίζει τον επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων της περσινής σεζόν στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα. Μια “Αντιγόνη” γραμμένη από τον Ανούιγ (που είχε ένα πάθος με τις μεταγραφές έργων) στα 1942, στην καρδιά του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Όλη αυτή η τραγικότητα της κοινωνικής συνθήκης διαφαίνεται και στη μετατόπιση του έργου. Η τραγωδία του Σοφοκλή γίνεται ένα κοινωνικό δράμα ιψενικών αποχρώσεων με άφθονες δόσεις ειρωνείας και κυνισμού. Ο ποιητικός λόγος γειώνεται στα χείλη των κοινών ανθρώπων, όπου δεν έχουν ίχνος ηρωισμού, αλλά η σημειολογία των πράξεών τους βασίζεται σε άλλα στοιχεία του χαρακτήρα τους. Στην περίπτωση της Αντιγόνης ο Ανούιγ βάζει όλα τα στοιχεία της νεότητας - αγνότητας στο πρόσωπό της. Τοποθετεί έναν καινούριο χαρακτήρα, αυτόν της Τροφού που προστατεύει, συμβουλεύει, περιθάλπει το ανήλικο κορίτσι. Διατρανώνει μέσα από την επιλογή του την επαναστατική διάθεση των νέων που δεν είναι ένα εφηβικό ξέσπασμα, αλλά ο τρόπος να βλέπουν τον κόσμο έτσι δίκαιο. “Εγώ τα θέλω όλα, αν δεν έχω αυτό δεν έχω τίποτα”. Στον αντίποδα ο Κρέοντας, ο ρυτιδωμένος, κουρασμένος, ταλαιπωρημένος αφέντης που περπατάει ασθμαίνοντας, ο νέος βασιλιάς - διαχειριστής που απλώς έτυχε να 'ναι τη λάθος στιγμή στη λάθος θέση και πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του. Να πιάσει δουλειά για να βάλει τάξη στο έργο που του είχε ανατεθεί, άκρως αφοσιωμένος στον στόχο του, ανυποψίαστος γι' αυτό που θα έρθει. Για τον Ανούιγ δεν διαπράττει ύβρη, απλώς προσπαθεί να βρει ένα νόημα στον ρόλο που έχει κληθεί να κάνει, γιατί είναι ολοκληρωτικά αβοήθητος. Μέσα από μια οδηγία διά στόματος Κορυφαίου του Χορού στην αρχή του έργου, μας γίνεται γνωστό στο φαντασιακό μας τουλάχιστον επίπεδο, ότι η γυναίκα του σε όλη τη διάρκεια της παράστασης θα πλέκει. Αυτοί οι δύο γέροντες, Κρέοντας και Ευρυδίκη, θα μπορούσαν να είναι δύο μπεκετικές φιγούρες σε άλλο έργο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι είναι μόνοι και κάνουν αυτό που τους είπαν να κάνουν. Το έργο στην ολότητά του είναι αρκετά συμπυκνωμένο σε σχέση με το πρωτότυπο, δεν μεγεθύνεται κάποια σκηνή σε σχέση με τη σοφόκλεια ανάγνωση του έργου, ενώ κρατιέται δομικά η αναλογία, αν εξαιρέσουμε τον Χορό που τώρα είναι ένας γέροντας εν είδει κομπέρ, σχολιάζοντας τη δράση, σαρκάζοντας, ειρωνευόμενος μας αποστασιοποιεί από τα σκηνικά τεκταινόμενα, είναι σαν να μας κουνάει το δάχτυλο: Στο τέλος η Αντιγόνη και ο Αίμονας πεθαίνουν, μην περιμένετε κάποια ιδιαίτερη έκπληξη.

Μέσα σε αυτό το παγιωμένο υπαρξιακό status quo συντίθεται και αποσυντίθεται η παράσταση. Με ένα λιτό λευκό εικαστικό σκηνικό περιβάλλον (σκηνικός χώρος - κοστούμια: Εύα Νάθενα) αποτελούμενο από τρία επίπεδα. Τα φώτα ανοίγουν και οι ηθοποιοί στέκονται καθήμενοι μπροστά μας. Και ενώ φαινομενικά τα πρώτα λεπτά δείχνουν μια εγκεφαλική κειμενοκεντρική ανάγνωση του έργου μακριά από συναισθηματισμούς, σιγά σιγά η ένταση, το πάθος, η ενέργεια αναβλύζουν από τις σκηνικές δράσεις τους. Η Μαρία Πρωτόπαππα, υποβλητική, αξιοποιώντας τη σκηνοθετική της θέση, μπαινοβγαίνει στη φόρμα των ρόλων που ερμηνεύει με ευκολία άλλοτε καθήμενη, άλλοτε ως ταυτόχρονη διερμηνέας νοηματικής γλώσσας και άλλοτε όπου τα πράγματα χρειάζονται υποβοήθηση γίνεται η σκηνοθέτρια που δίνει οδηγίες. Η Ηλέκτρα Μπαρούτα _αντικαθιστά την Κίττυ Παϊταζόγλου που ερμήνευε τον ρόλο πέρυσι, δεν φαίνεται να δυσκολεύεται ιδιαίτερα, έχει μία φυσικότητα μέσα στον περιορισμό που έχει επιβάλει η σκηνοθεσία συνδυάζοντας παράλληλα νότες υψηλής συναισθηματικής φόρτισης. Αδιαμφισβήτητα, όμως, το enfant terrible της παράστασης είναι ο Κρέοντας του Γιάννη Τσορτέκη. Μαγνητικός από τις στιγμές της ακινησίας του μέχρι τις μεγάλες εξάρσεις του, κρατάει ψηλά ενεργειακά δύσκολες περιοχές, όπως είναι η σκηνή Κρέοντα - Αντιγόνης που στο έργο του Ανούιγ λαμβάνει επίτηδες δυσανάλογα μεγάλο χώρο. Είναι εκεί για να σε κάνει να τον συμπονέσεις και να αισθάνεσαι άβολα με αυτό. Διακριτικά φλεγματικός ο Κορυφαίος του Χορού, Χρήστος Στέργιογλου. Ανάλαφρες οι παρουσίες των Δημήτρη Μαμιού και Δημήτρη Μαργαρίτη στους υπόλοιπους ρόλους. Επιτυχημένοι οι φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα πάνω σε δύσκολα διαχειρίσιμες λευκές επιφάνειες. Εναρμονισμένες η κίνηση της Κατερίνας Φωτιάδη και η μουσική του Λόλεκ στην αισθητική οπτική της παράστασης. Συμπερασματικά, μια παράσταση ερμηνειών ενός μεγαλειώδους κειμένου που περνά από τα φίλτρα 3 δραματικών χρόνων για να συνομιλήσει με το “δραματικό” σήμερα.

“Αντιγόνη”
Antigone / Sophie Deraspe / 2019_109λ

Από μια σκηνοθέτιδα με 47 βραβεία + 33 υποψηφιότητες, η Αντιγόνη, άριστη μαθήτρια και υποδειγματικό μέλος της κοινότητας, παραβαίνει τον νόμο βοηθώντας τον αδερφό της να δραπετεύσει από τη φυλακή. Καθώς ο κλοιός στενεύει διαρκώς γύρω της, αυτή ορθώνει το ανάστημά της απέναντι στις αρχές:

Στην αστυνομία, στη Δικαιοσύνη, στο σωφρονιστικό σύστημα, αλλά και στον πατέρα του φίλου της, του Αίμονα. Η σθεναρή άρνηση της Αντιγόνης να συμβιβαστεί και να καταπνίξει το προσωπικό περί δικαίου αίσθημα κερδίζει την υποστήριξη των συνομηλίκων της. Απορρίπτοντας μια πρόταση που θα εξασφάλιζε το δικό της μέλλον, η Αντιγόνη επιλέγει την αγάπη και την αφοσίωση στην οικογένειά της, μια οικογένεια μεταναστών. “Παρανόμησα αλλά θα το ξαναέκανα. Η καρδιά μου λέει να βοηθήσω τον αδερφό μου”...

Την Αντιγόνη την πρωτοείδαμε στην πλατφόρμα του 23^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, μέσα στην πανδημία. Το Φεστιβάλ, γνωστό όπως πάντα για τις εξαιρετικές ταινίες του, και εκείνη τη χρονιά, μας έκλεψε την καρδιά. Ξεχωρίσαμε την Αντιγόνη, και όχι άδικα. Στηριγμένη στον μύθο της αρχαίας τραγωδίας του Σοφοκλή, είναι μια αλληγορία προσαρμοσμένη στο σήμερα με στιβαρή σεναριακή δομή.

Η Σοφί Ντεράπ, όταν πληροφορήθηκε το πραγματικό περιστατικό της αναίτιας δολοφονίας ενός νέου ανθρώπου από την αστυνομία στο Μόντρεαλ και τη συνακόλουθη απέλαση του αδερφού του, συγκλονίστηκε και αμέσως σκέφτηκε πώς θα αντιδρούσε μια σύγχρονη Αντιγόνη. Δείχνοντας τον ξεριζωμό μιας οικογένειας από τα πατρογονικά της εδάφη και τον άρρηκτο δεσμό μεταξύ των μελών της στον τόπο «προσωρινής» κατοικίας τους, καταφέρνει να αναδείξει ότι οι πρόσφυγες δεν χωράνε σε καμιά πατρίδα, είναι παντού απόκληροι και ξένοι. Η Αντιγόνη δεν θα μπει ούτε στιγμή στο δίλημμα να βάλει τον εαυτό της πάνω από την οικογένειά της, να ξεχάσει τις ρίζες της ώστε να ενσωματωθεί στον καινούργιο τόπο και να πάρει άδεια παραμονής, όταν απελαύνουν τον αδερφό της. Πατρίδα της είναι οι άνθρωποί της. Αυτούς επιλέγει, αυτούς υπερασπίζεται με κάθε τίμημα. Η Αντιγόνη δεν μένει σκυφτή. Δεν σιωπά. Ακόμα κι όταν όλοι οι συσχετισμοί είναι εναντίον της, εκείνη ορθώνει το ανάστημά της στην αδικία. Mια ταινία που θα κάνει τα παιδιά να αναγνωρίσουν στοιχεία του εαυτού τους μέσα στα μάτια της έφηβης πρωταγωνίστριας, μια ταινία που δείχνει πως όταν κάποιος αγωνίζεται για το δίκιο, δεν είναι μόνος του. Η ακεραιότητα και η αγωνιστικότητα του χαρακτήρα της Αντιγόνης είναι το κλειδί. Σε όλους τους τόπους, σε όλους τους χρόνους.

Η “Αντιγόνη” του Εμφυλίου

Η “Αντιγόνη” αποτελεί μια “χαμένη ευκαιρία” για το μετεμφυλιακό ελληνικό θέατρο. Ο Άρης Αλεξάνδρου, με πρότυπο το τραγικό είδος, επεξεργάστηκε θεατρικά τη θεματική του συγκλονιστικού μυθιστορήματός του “Το κιβώτιο”. Η πρώτη μορφή της σχεδόν άγνωστης - στο ευρύτερο κοινό αλλά και στους ανθρώπους του θεάτρου_ “Αντιγόνης” του Α. Αλεξάνδρου, γράφτηκε το 1945 σε στρατόπεδο της Λήμνου. Το 1951, ο εξόριστος στον Αη- Στράτη Α. Αλεξάνδρου σκίζει το πρώτο σχέδιο και ξαναγράφει το έργο, υπό το πρίσμα του εμφυλίου. Την ίδια εποχή που ο Μπρεχτ γράφει τη δική του “Αντιγόνη” και η “Αντιγόνη” του Ζαν Ανούιγ πρωτοπαρουσιάζεται στο “Θέατρο Τέχνης” από τον Κάρολο Κουν, ο Αλεξάνδρου μεταπλάθει τη σοφόκλεια τραγωδία, με δύο πράξεις. Στην πρώτη πράξη η ηρωίδα, πολεμά στα βουνά το γερμανικό φασισμό. Στη δεύτερη πράξη, αντιστέκεται στον αγγλοαμερικάνικο φασισμό, πολεμώντας και πάλι στα βουνά. Ο Αλεξάνδρου πιστεύοντας ότι “ο ποιητής είναι πάντοτε με το μέρος της Αντιγόνης και ποτέ με το μέρος του Κρέοντα”, θέτει το πρόβλημα της ηρωικής θυσίας σε αντιηρωικούς καιρούς, παρουσιάζοντας το ζοφερό τοπίο του εμφυλίου και την τραγωδία που συνιστά η ανθρωποθυσία.

Η Αντιγόνη του Μπρεχτ (1947), με τίτλο στα γερμανικά Die Antigone des Sophokles, αποτελεί διασκευή της μετάφρασης του Hölderlin της Αντιγόνης του Σοφοκλή και τοποθετείται σε ένα ολοκληρωτικό, φασιστικό κράτος.

Ο Μπρεχτ μεθερμηνεύει την τραγωδία του Σοφοκλή σύμφωνα με τον σκοπό του να γράψει ένα δράμα αντίστασης στο ναζιστικό Γ΄ Ράιχ. Μέσω της Αντιγόνης που είναι ένα διαχρονικό σύμβολο της Αντίστασης και της Ελευθερίας, βλέπουμε τον παραλογισμό του πολέμου και της εξουσίας, που ζητάει το αίμα των πολιτών για να παίξει τα βρόμικα πολιτικά της παιχνίδια. Για πρώτη φορά παίχτηκε το 1948 στο θέατρο Chur Stadttheater στην Ελβετία, με την Helene Weigel στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Το έργο μεταφράστηκε από τον Αλέξη Σολομό και το 1973 ανέβηκε από την Ελληνική Σκηνή της Άννας Συνοδινού.

“Στα φανάρια του Βερολίνου της δεκαετίας του 1940 ήταν κρεμασμένοι λιποτάκτες, έφηβοι τρελαμένοι από τον φόβο, στρατιώτες που είχαν χάσει τις διαλυμένες μονάδες του. Όποιος τυχόν δοκίμαζε να αποκαθηλώσει τα σκεπασμένα με μύγες πτώματά τους, ετιμωρείτο με επιτόπια εκτέλεση. Αυτή είναι η ζοφερή έναρξη της Αντιγόνης του Μπρεχτ, παραλλαγής στον Σοφοκλή και στον Σοφοκλή του Hölderlin, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1948. Ένα πτώμα αιωρείται κρεμασμένο μπροστά από την πόρτα. Η μια από τις δύο αδελφές έχει ένα μαχαίρι στο χέρι. Ο άνθρωπος της Γκεστάπο κάνει την είσοδό του”…
                     Κώστας Καρυωτάκης 

         🔥 Αγαπημένη
Βρεθήκαμε μονάχοι στο μπαλκόνι·
μας έσπρωξε κει πάνου αυτή η φροντίδα
που τα πουλιά στα δέντρα ζευγαρώνει.
Ολόφωτη στα σκοτεινά την είδα.

Η νύχτα με τη νύχτα των ματιών της παράβγαινε —

μα, μάταια— στη μαυρίλα· 

κάθε άστρο μπρος στ’ αστέρια των ματιών της 

τρεμόσβηνε σαν άλαδη καντήλα.

Τα μάτια της τα μάργαρα… 

Η ματιά της εβύθιζε, 

πλατιά και γοργοφτέρα, 

στα τρίπαχα σκοτάδια τη φωτιά της 

κι επέταγε όλο πέρα κι όλο πέρα,

σε κόσμους ονειρόβγαλτους, σε μάκρη ανίδωτα.
Στο δροσομάγουλό της 

εκύλησε διαμάντινο ένα δάκρυ και πρόδωσε 

το μαύρο στοχασμό της.