Ο πόλεμος του Πιέρο

Η σχέση που έχουμε σαν λαός με το ιταλικό τραγούδι, ανάγεται στην περίοδο της 10ετίας του ΄60, όταν εκεί κυριαρχούσαν (και) σοβαροί καλλιτέχνες, αλλά εμείς μέναμε βασικά στην canzonetta ‑την εύπεπτη και όχι σ’ αυτή καθεαυτή με ιστορική της μορφή του 16^ου αιώνα ‑παρόμοια με τα madrigale και όπως εξελίχτηκε σαν λαϊκό τραγούδι από το 18^ο αιώνα, με παραδοσιακά όργανα κλπ.

Από την άποψη αυτή ο «αναρχικός» Fabrizio De André ήταν μόνο για «μυημένους» ‑και δεν εννοούμε κουλτουριάρηδες.
21 χρόνια από τον θάνατο του –δεδομένων και των ανατροπών στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, που άλωσαν συνειδήσεις μικρών και μεγάλων, από τον Fabrizio (Faber, για τους Ιταλούς) απομένει από τον ίδιο μάλλον κάτι σαν απλό περιτύλιγμα αυγού kinder.
Ο μεγάλος μαέστρος της γλώσσας, με τον ιδιόμορφο τονισμό ‑κυρίως στη λήγουσα και χωρίζοντας τις συλλαβές υπογραμμίζοντας τα νοήματα –γενοβέζος με ό,τι αυτό σημαίνει για τη συγκεκριμένη διάλεκτο (της Λιγουρίας) «τόλμησε» να συναντηθεί με τα –στον «αντίποδα»  ναπολιτάνικα διαπρέποντας ως partenopeo Don Raffae (…Io mi chiamo Pasquale Cafiero | E son brigadiero del carcere, oiné!)

Από τη συλλογή "αγριολούλουδα"
του κομμουνιστή ζωγράφου Γιώργη Βαρλάμου

La guerra di Piero

Αδέρφια μου από τον άλλο κόσμο | όλοι μαζί τραγουδάγαμ' εν χωρώ εδώ στη γη, | εκατό αγαπήσαμε την ίδια γυναίκα | χιλιάδες ξεκινήσαμε για τον ίδιο πόλεμο | αλλ΄αυτές οι μνήμες δεν είναι παρηγόρια | όταν πεθάνεις πεθαίνεις μόνος … τραγουδούσε ο Fabrizio στο διάσημο τραγούδι του «η Διαθήκη» (Il testamento |> Cari fratelli dell’altra sponda | cantammo in coro qui sulla terra | amammo in cento l’identica donna | partimmo in mille per la stessa Guerra… | Questo ricordo non vi console | quando si muore si muore soli).

«Μίλησα πολύ για τον πόλεμο, πάνω απ’ όλα στον Πόλεμο του Πιέρο, μέσα από τις ιστορίες που μου είπε ο θείος μου, ο αδερφός της μητέρας μου, για την εκστρατεία στην Αλβανία»
Ο πόλεμος του Πιέρο (La guerra di Piero), μια από τις πρώτες  μπαλάντες του Fabrizio De André (arrangiamento Fabrizio De André, Vittorio Centanaro) ηχογραφήθηκε το 1964 από το τρίο Vittorio Centanaro (κιθάρα), Fabrizio De André (κιθάρα) και Werther Pierazzuoli (μπάσο) και πρωτοβγήκε στο άλμπουμ «tutto Fabrizio De André» το 1966

Με την μπαλάντα αυτή, ο De André επιστρέφει στο θέμα του πολέμου, τρία χρόνια μετά τη ballata dell’eroe.

Είχε φύγει για να πάει στον πόλεμο
για να βοηθήσει τη γη του
του είχαν υποσχεθεί κονκάρδες παράσημα και αστέρια
και συμβουλέψει να πουλήσει ακριβά το τομάρι του

Και όταν του είπαν να προχωρήσει
πολύ μακριά πήγε αναζητώντας την αλήθεια
τώρα που πέθανε η πατρίδα καμαρώνει γι' αυτό
στη μνήμη ενός ακόμη ήρωα

Είχε φύγει για τον πόλεμο
για να βοηθήσει τη γη του
του είχαν υποσχεθεί (…)

Αλλά εκείνη που τον αγαπούσε περίμενε την επιστροφή
ενός ζωντανού στρατιώτη,
έναν νεκρό ήρωα τι να τον κάνει
με ένα μετάλλιο “εις μνήμην” -αυτή η δόξα θα μείνει
δίπλα της στο κρεβάτι

Στυλιστικό σημείο αναφοράς του Πιέρο (La guerra di Piero), ο Georges Brassens, αλλά η έμπνευση προέρχεται από τη φιγούρα του θείου του τραγουδιστή-τραγουδοποιού, Francesco.
Η ανάμνηση της επιστροφής του από το στρατόπεδο συγκέντρωσης, οι ιστορίες του, το υπόλοιπο της ζωής του πέρασε, σμίλεψε βαθιά την ευαισθησία του ανιψιού του Fabrizio, που τον θυμάται συχνά-πυκνά.

Εκτός από το arrangiamento, η μουσική είναι επίσης του Centanaro ο οποίος, ωστόσο, δεν μπόρεσε να την υπογράφει επειδή δεν ήταν εγγεγραμμένος στον ©® SIAE (τα αμαρτωλά Πνευματικά δικαιώματα)
Το single 45άρι είχε flip-side, ως ρετρό, τη Ballata dell’eroe σε νέα ηχογράφηση (είχε ήδη κυκλοφορήσει το 1961).

Η σύνθεση

ℹ️  Τραγούδι 13 στροφών με ομοικαταληξίες αντικριστές ή «χιαστί» πολλά ακούσματα από άλλα ποιήματα ‑ανάμεσά τους, το Le dormeur du val (L’addormentato nella valle) από τα πιο γνωστά και πιο συχνά ερμηνευμένα ποιήματα του Arthur Rimbaud (Cahier de Douai, 1870), μουσική και τραγούδι του Léo Ferré του 1955 (συλλογή του 2004 Maudits soient-ils!) κά.
🔷 Μια quartina παραπέμπει ξεκάθαρα στο τραγούδι Dove vola l’avvoltoio (εκεί που ο γύπας πετάει) γραμμένο το 1958 από τον Italo Calvino και μελοποιημένο από τον Sergio Liberovici:
[Nella limpida corrente | ora scendon carpe e trote | non più i corpi dei soldati | che la fanno insanguinar] 

«Κυπρίνοι και πέστροφες κατεβαίνουν
το γάργαρο ποταμίσιο ρεύμα
όχι πια τα κορμιά των στρατιωτών
που το έβαφαν κόκκινο»

|>Lungo le sponde del mio torrente | voglio che scendano i lucci argentati | non più i cadaveri dei soldati | portati in braccio dalla corrente<|

«Κατά μήκος της όχθης ποταμιού μου
Θέλω να βλέπω ασημένιους λούτσους
όχι πια να παρασύρει
τα πτώματα των στρατιωτών
(Fabrizio De André, πόλεμος του Πιέρο, 1964)

Όσον αφορά το περιεχόμενο, το κείμενο μιλάει με δύο φωνές, τον αφηγητή και τον Πιέρο, τον πρωταγωνιστή
Ο δημιουργός δεν τραγουδά για έναν συγκεκριμένο πόλεμο, αλλά για τον ίδιο τον πόλεμο…

Αρχικά, η ιστορία του αντι-ήρωα Piero μπήκε σε δεύτερο πλάνο, σχεδόν στην αφάνεια.
🔷  Στη συνέχεια, έγινε αντιπολεμικός ύμνος κατά του θανάτου των παιδιών του λαού.
Τα επόμενα χρόνια, το συμπεριλήφθηκε στις σχολικές ανθολογίες, βασικά στα δημοτικά σχολεία, ωστόσο ο ίδιος ο Ντε Αντρέ ειρωνευόταν αυτή την υποκρισία του αστικού κράτους, λέγοντας ότι «στην πραγματικότητα, είναι ένας τρόπος να κάνουν τα παιδιά να αρχίσουν να μισούν το τραγούδι από νεαρή ηλικία»

◾  La guerra di Piero ◾

Θαμμένος σε ένα σταροχώραφο κοιμάσαι 
Δεν είναι τα τριαντάφυλλα, ούτε οι τουλίπες
Που αγρυπνούν στη σκιά των τάφων
(…) είναι χίλιες κόκκινες παπαρούνες

Στις όχθες του ποταμιού μου
Θέλω να πέφτουν οι ασημένιοι λούτσοι
Όχι πια να παρασύρει 
άλλα πτώματα στρατιωτών

Έτσι μου είπες και ήταν χειμώνας
Και όπως οι άλλοι στην κόλαση
φεύγεις τόσο θλιμμένος όσο πρέπει
Ο άνεμος ραπίζει με χιόνι το πρόσωπο…

Σταμάτα Πιέρο, σταμάτα τώρα!
Ασε τον άνεμο να σε διαπεράσει λίγο
Τη φωνή των νεκρών στη μάχη να σου φέρει
Όποιος χάθηκε πήρε σ΄ αντάλλαγμα 
ένα σταυρό μόνο

Αλλά δεν μ΄ άκουσες και ο χρόνος παρήλθε
Οι εποχές δρασκελάνε
Και εσύ ήρθες να διασχίσεις τα σύνορα
Μια όμορφη ανοιξιάτικη μέρα…
Και καθώς βάδιζες με την ψυχή στο στόμα
ένας άνθρωπος στο βάθος της κοιλάδας
τάλε κουάλε με σένα
Αλλά με στολή ενός άλλου χρώματος

Ρίξ’ του Piero, Ρίξ’ του τώρα!
Και μετά πάλι –ξανά και ξανά! 
Μέχρι να τον δεις χωρίς αίμα
Πεσμένον στο χώμα να σκεπάζει το αίμα του
Και αν του ριξες στο μέτωπο ή στην καρδιά
στιγμή δεν του μένει μέχρι να πεθάνει
αλλά…

Αλλά εσύ θα έχεις το χρόνο να βλέπεις
τα μάτια ενός ανθρώπου που φεύγει

Και μες΄ στη φούρια
γύρισε, σε βλέπει και φοβάται
κι το ντουφέκι αρπάζοντας
σε σου κάνει τη χάρη

Πέφτεις στο χώμα χωρίς κιχ
Κι αντιλαμβάνεσαι στη στιγμή
Πως ο χρόνος σου δεν θα ΄ναι αρκετός 
να ζητήσεις συγχώρεση για κάθε αμαρτία

Έπεσες στο έδαφος χωρίς κιχ
καταλαβαίνοντας στη στιγμή
ότι η ζωή σου τέλειωσε εκείνη τη μέρα
Και δεν θα υπάρχει επιστροφή

Ninetta μου να φεύγεις Μάη
θέλει πάρα πολύ κουράγιο
Όμορφή μου Ninetta κατευθείαν στην κόλαση
θα προτιμούσα να πάω χειμώνα…

Και ενώ το σιτάρι σ΄άκουγε στωικά
μ΄ ένα τουφέκι σφιχτά στα χέρια σου
Μέσα στο στόμα σου κρατούσες λόγια
πολύ παγωμένα για να τα λιώσει ο ήλιος

Κοιμάσαι θαμμένος σε ένα σταροχώραφο
Δεν είναι τριαντάφυλλο, ούτε τουλίπες
Που αγρυπνούν στη σκιά των τάφων
(…) είναι χίλιες κόκκινες παπαρούνες

---

ℹ️   σσ |> Σε ελεύθερη μετάφραση –εξ άλλο το είπαμε, μαέστρος της γλώσσας ο Faber: για τη δρασκελιά χρησιμοποιεί το όρο «a passo di giava» (έχουν γράψει ιταλοί Μπαμπινιώτιδες σχετικά  και αντί για τουφέκι λέει «imbracciata l’artiglieria» = με αγκαλιά το πυροβολικό

---

🔹  Το τραγούδι εμπορευματοποιήθηκε μετά το θάνατό του (2005 ‑Modena City Ramblers, στο άλμπουμ Partisan Notes,  2006 ‑Mercanti di Liquore, στο άλμπουμ Live in Dada, 2008 ‑Premiata Forneria Marconi, στο άλμπουμ PFM τραγουδά De André, 2013, 7grani, στο άλμπουμ Neve diventeremo)

Ο Φαμπρίτσιο Ντε Αντρέ (Fabrizio Cristiano De André) — τραγουδιστής-τραγουδοποιός, γεννήθηκε στη Γένοβα, 18-Φεβ-1940 και έφυγε από τη ζωή στα 59 του χρόνια (Μιλάνο, 11-Ιαν-1999).
🔹 Γέννημα θρέμμα του καιρού του, ένας από τους σημαντικότερους Ιταλούς τραγουδοποιούς, με δυνατό στίχο και αναφορά στους επαναστάτες στους «άτυχους-κολασμένους» της ζωής αλλά και στο περιθώριο
Το έργο του είναι μαζεμένο σε (μόνο) περίπου 20 άλμπουμ όντας απαιτητικός από τη δουλειά του και εκλεκτικός.

Σημείο γραφής
To «La Canzone Di Marinella» (τραγούδι της Μαρινέλλας) –ένα ερωτικό γλυκανάλατο από τα πρώτα που ηχογράφησε –στον αντίποδα του Hijo de la luna (ο γιος της σελήνης) –θα έμενε για πάντα στο συρτάρι η μεγάλη Mina (82άρα+, απαστράπτουσα και ακμαιότατη ακόμη σήμερα) δεν το είχε διασκευάσει με σαρωτική επιτυχία

Όπως είπε ο Nicola Piovani  «ο De André δεν ήταν ποτέ “της μόδας ” –η μόδα εφήμερη εξ ορισμού έρχεται και φεύγει. Τα τραγούδια του Fabrizio μένουν ζωντανά στο χρόνο»

 

Καθιερώθηκε (από το 2002) το βραβείο premio-Fabrizio-de-Andrè «για την ανάδειξη νέων καλλιτεχνών που διακρίνονται για την πρωτοτυπία των συνθέσεων τους» (αφορά τις τέχνες γενικά –όχι μόνο τη μουσική)

|> Περισσότερα εδώ |>