Μάρκος Αυγέρης _ Ο μαρξιστής ασυμβίβαστος κομμουνιστής, “Νέστορας” των Ελληνικών Γραμμάτων

Ήταν 8 Ιούνη, πριν πενήντα χρόνια, που το παράνομο τότε ΚΚΕ, η γενιά της Εθνικής Αντίστασης, η προοδευτική διανόηση, η ελληνική και ξένη λογοτεχνία έχασαν έναν αφοσιωμένο «θεράποντά» τους, έναν κορυφαίο πνευματικό «καθοδηγητή» τους.
Τον Μάρκο Αυγέρη.

Ενα διανοούμενο και δημιουργό, για του οποίου την ποιητική και κριτική προσφορά ακόμη και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος έλεγε: «Ο Αυγέρης κατάγεται από τον Εμπεδοκλή, από τη Βίβλο, από το δημοτικό τραγούδι, από τον εαυτό του». Ενδεικτικοί αυτής της κρίσης του Π. Κανελλόπουλου είναι οι παρακάτω στίχοι του Αυγέρη:

“Σ' αυτό τον τόπο, που η φωνή
πνίγεται μέσα στο λαρύγγι,
τη λέξη θέλω, ζητάω τη λέξη σάλπιγγα
που ρίχνει τα τείχη της Ιεριχώςκαι ξυπνάει τους κεκοιμημένους
         (...)”.

Ο Μάρκος Αυγέρης χαρακτηρίστηκε «Νέστορας» των Ελληνικών Γραμμάτων στον αιώνα μας, «Νέστορας», όπως θα λέγαμε «πατέρας». Ένας χαρακτηρισμός, που αποδόθηκε στην παρουσία του Αυγέρη ως συμβόλου και οροσήμου για τα γράμματα και την προοδευτική σκέψη στον αιώνα μας, καθώς ο Αυγέρης δεν ήταν μόνο αρχαιομαθής, γλωσσομαθέστατος, αλλά και εξαίρετος ποιητής. Υπήρξε, όμως, και πρωτοπόρος - και ιδιοφυής - όπως χαρακτηρίστηκε, θεωρητικός και κριτικός της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας, καθώς είχε μαθητεύσει με το πνεύμα του «θεμελιωτή» της θεωρίας και κριτικής της παγκόσμιας λογοτεχνίας, του Μπελίνσκι.

Μάρκος Αυγέρης + Πικέρμι 1934
Γαλάτεια Καζαντζάκη _Θράσος Καστανάκης _Στρ. Μυριβήλης _
Έλλη Αλεξίου & Κώστας Βάρναλης

Μακρύ “ταξίδι” ζωής - δημιουργίας

Γιος φαρμακοποιού στην Καρίτσα της Ηπείρου, ο Αυγέρης γεννήθηκε στα Γιάννενα, στις 18-Φλεβάρη-1884. Γεώργιος Παπαδόπουλος ήταν το όνομά του στα επίσημα χαρτιά, αλλά ως Μάρκος Αυγέρης θα «ζει» για πάντα στα Ελληνικά Γράμματα, στην αγωνιστική ιστορία του λαού μας και στα τιμητικά «κατάστιχα» του κόμματός του, του ΚΚΕ. Και, μάλιστα, θα «ζει», όπως ποιητικά ο ίδιος «προφήτευσε»:

«Μέσα στους αγνώστους αδελφούς που έρχονται
θα ζήσω λάμποντας κι όλο λάμποντας,
μέσα στις γενιές θα πορεύομαι
και θα υψώνω ολοένα το ανάστημά μου».

Ο Μάρκος Αυγέρης, μετά τα γυμνασιακά του χρόνια στη φημισμένη «Ζωσιμαία Σχολή», έρχεται το 1901 στην Αθήνα και εισάγεται στην Ιατρική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, από το οποίο αποφοιτά το 1907. Φοιτητής ακόμα εργάζεται στην παθολογική και χειρουργική κλινική του Πολιτικού Νοσοκομείου. Μετά την αποφοίτησή του αρχίζει να εργάζεται στην Πολυκλινική και σε ιδιωτική κλινική. Ο «γιατρός», όπως τον έλεγαν μέχρι τέλους οι φίλοι του, φοιτητής ακόμα κάνει τη λογοτεχνική εμφάνισή του, δημοσιεύοντας ποιήματα στο σπουδαίο περιοδικό της εποχής «Νουμάς». Μεταξύ αυτών των πρώτων ποιημάτων του ήταν και το περίφημο «Η βάβω η Τασιά». Ενα ποίημα, που σε καιρούς σκληρών μαχών του σκοταδισμού ενάντια στο Κίνημα του Δημοτικισμού, με τη «βροντόλαλη μούσα» του, «αναβίωνε» το δημοτικό τραγούδι:

-«Πού πας; πού; χρυσογέρακα με τα φτερά βαμμένα;
              -Πάγω στα σπίτια μου ψηλά, τα μαρμαροχτισμένα.
-Και τι κρατάς στα χέρια σου, άξιε μου κυνηγάρη;
              -Τη νια την καλοπλέξουδη, την άσπρη περιστέρα».

Τη μεγαλειώδη, πολύπλευρη, πρώιμα ριζοσπαστική και αργότερα στρατευμένη για την πρόοδο του λαού πνευματική δημιουργία του προοιωνίζεται, το 1904, το δίπρακτο δράμα του «Μπροστά στους ανθρώπους», που ανεβάζει η πρωτοπόρα «Νέα Σκηνή» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και το οποίο υμνείται, μεταξύ άλλων, από τον «πατριάρχη» του θεάτρου μας Γρηγόριο Ξενόπουλο. Στην πρώτη δεκαετία του αιώνα δημοσιεύει ποίηση και άλλα κείμενα στα περιοδικά «Ακρίτας», «Παναθήναια». Και στα 1907 στο «Ηγησώς», «ψυχή» του οποίου είναι ο τότε «ανθός» των Γραμμάτων: Γρυπάρης, Βάρναλης, Καρβούνης, Λαπαθιώτης, Κουμαριανός, Γιώργος και Φώτος Πολίτης, Φιλύρας κ. ά.

Πλήθος τα σπουδαία λογοτεχνικά περιοδικά, με τα οποία συνεργάστηκε από τότε και σ' όλη του ζωή ο Μ. Αυγέρης, μεταξύ των οποίων τα «Νεοελληνικά Γράμματα», τα «Ελεύθερα Γράμματα», η «Επιθεώρηση Τέχνης» και οι εφημερίδες, μεταξύ των οποίων ο παράνομος κατοχικός «Ριζοσπάστης» και ο νόμιμος «Ρίζος της Δευτέρας» και αργότερα η «Αυγή».

Πολύμορφο έργο

Από τα 1910 αρχίζει να ερευνά, να μελετά και να γράφει, θέτοντας συστηματικά κοινωνικά κριτήρια για το ρόλο της λογοτεχνίας, αλλά και της κριτικής της, μνημειώδους αξίας θεωρητικά έργα για την ξένη και ελληνική λογοτεχνία. Ταυτόχρονα μεταφράζει Αριστοφάνη, Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Γκαίτε, Ιψεν, Λάτσκο, Ουγκό, Μάιτερλιγκ. Τη δεύτερη δεκαετία του αιώνα μας ο μέγιστος δάσκαλος του λαού μας, ο Δημήτρης Γληνός, του αναθέτει την επιμέλεια των πρώτων διδακτικών βιβλίων της δημοτικής γλώσσας.

Αυτή τη δεκαετία το ιατρικό του κύρος μεγεθύνεται: Λόγω των πρωτοποριακών για την εποχή σπουδών του περί Υγιεινής της Εργασίας στο Παρίσι, διορίζεται Επιθεωρητής Υγιεινής της Εργασίας στο υπουργείο Εργασίας (1926-1947). Ακολούθησαν μελέτες του στη Γερμανία για το θεσμό της Κοινωνικής Ασφάλισης, από τις οποίες προέκυψε και το έργο του «Η Κοινωνική Ασφάλισις και η Δημόσια Υγεία», με το οποίο ο Αυγέρης συνέβαλε τα μέγιστα στη θεμελίωση του θεσμού στην Ελλάδα, έχοντας παράλληλα την ιδιότητα του μονίμου συνέδρου στο Τμήμα Εργασίας της «Κοινωνίας των Εθνών».

Και μόνο η παράθεση των τίτλων του τεράστιου - και σε όγκο - ποιητικού, θεωρητικού, αισθητικού, κριτικού (για τους Ελληνες και ξένους λογοτέχνες και τον Δ. Σολωμό, για τον οποίο έγραψε δύο μελέτες), πεζογραφικού έργου του θα απαιτούσε αρκετές σελίδες του «Ρ». Πολλές σελίδες θα απαιτούσαν και η ιδρυτική συμβολή του στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών. Η αγωνιστική και πολύτροπη πνευματική δράση του. Η ζωή του μέσα στη συγγραφική οικογένεια των Αλεξίου και με τη γυναίκα του Γαλάτεια Καζαντζάκη (η πρωτοκόρη του Στυλιανού Αλεξίου, που λογοτεχνικά έμεινε γνωστή με το όνομα του πρώτου άνδρα της, του Νίκου Καζαντζάκη). Η συμβίωσή του, όταν πέθανε η Γαλάτεια, με τη συμπαραστάτρια σε όλα του τα βάσανα, αδελφή της, Έλλη Αλεξίου.

Βιβλία του εδώ, ενώ 10άδες είναι τα δημοσιεύματα στην Επιθεώρηση Τέχνης

Αταλάντευτος μαρξιστής

Είναι απαραίτητο, όμως, να σημειώσουμε ότι το έργο του από νωρίς «ζυμώθηκε» με τις μαρξιστικές ιδέες, θέλοντας σαν ποιητής να υπηρετήσει τον άνθρωπο του λαού: «Θα μελετήσω όπως στα ιερά βιβλία/ τον καθημερινό σου μόχθο/ και το έργο των χεριών σου θ' ανυμνήσω».

Οι μαρξιστικές ιδέες, που από νέος εγκολπώθηκε ο Αυγέρης, «γιγαντώθηκαν» με τη στρατολόγησή του - από τον Κώστα Καραγιώργη - στο ΕΑΜ, του οποίου διατέλεσε Γενικός Γραμματέας (όταν έφυγε ο Νίκος Καρβούνης στο Βουνό) και βέβαια με την ένταξή του στο ΚΚΕ, στο οποίο εντάχθηκε το 1944 (κατά μαρτυρία της Ελλης Αλεξίου), και στο οποίο παρέμεινε πιστός μέχρι το θάνατό του (8/6/1973).

Βάδισε το βήμα της ιστορίας

Υποδειγματικά σεμνός αυτός ο μέγας διανοούμενος - για τον οποίο ο Νίκος Εγγονόπουλος είχε πει ότι «Οσο θα περνά ο καιρός, τόσο θα τρανεύει το όνομα του Μάρκου Αυγέρη, τόσο πιο πολύ θα φανερώνεται η μεγάλη σημασία της δουλιάς του μέσα στο πνευματικό ελληνικό στερέωμα» και ο Γιάννης Τσαρούχης, όταν στα χρόνια της δικτατορίας ήταν στο εξωτερικό, ότι «ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους που μ' έκαναν να νοσταλγώ την Ελλάδα, που δεν πρέπει να 'ναι μόνο φως και ουρανός...». Ενας αγωνιστής και δημιουργός, που θα διδάσκει πάντα με το ιδεολογικό και ανθρώπινο ήθος του. Ηθος, που αποκαλύπτεται με το παρακάτω αυτοβιογραφικό κείμενό του:

«Μπήκα στις αγωνιζόμενες τάξεις του λαού. Ετσι συντόνισα το βήμα μου με το βήμα της ιστορίας. Μέσα στις τάξεις του λαού γνώρισα την ψυχική του έξαρση και την ηθική του μέθη. Σ' αυτόν τον αγώνα πήρα περισσότερα απ' όσα έδωσα. Η ζωή μου σαν πνευματικού ανθρώπου δικαιώθηκε και απόκτησε νόημα. Βέβαια, εγώ δεν είχα στο ενεργητικό μου κανένα πνευματικό κεφάλαιο, όμως, θα μπορούσα να καυχηθώ, όπως ο Αισχύλος, πως πολέμησα στο Μαραθώνα κι είναι αυτό η μόνη μεγάλη μου αρετή. Ετσι θα μπορούσε και για μένα να γραφτεί στον τάφο μου "Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση" και αυτό θα 'ταν αρκετό για την ευθανασία ενός ανθρώπου».

Την τελευταία αυτή επιθυμία του, με τη χάραξη αυτής της φράσης στον τάφο του, εκπλήρωσε η Ελλη Αλεξίου, ενώ η συναγωνίστριά και ομότεχνη του Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη την έκανε επιτάφιο ποίημα:

«Σαν τον Αισχύλο, τ' αστόχησες κι εσύ,
το έργο, της ζωής σου το στεφάνι,
κι είπες μια φράση μόνο αν χαρακτή,
στην πλάκα που σε κλείνει, αυτό σου φτάνει.

(…)
Κάτω από το μυρωδάτο γιασεμί,
που το λεπτό του μύρο σε μεθούσε,
"Ητανε στην Αντίσταση" αν γραφτεί
είναι αρκετό κι αυτό θα σε τιμούσε.

(…)
"Ητανε στην Αντίσταση"! Μ' αυτή
όλα τα κλείνει η φράση: ιδέες, δράση.
Αντίσταση ήταν όλη σου η ζωή
κι ύμνος της Λευτεριάς ό,τι έχεις πλάσει».

“Ζει”, θανάτω θάνατον πατήσας

Ο Μάρκος Αυγέρης, «έφυγε» εν μέσω της αμερικανοκίνητης Απριλιανής χούντας, αφήνοντας στο λαό μας την επίκαιρη και σήμερα «διαθήκη» του: «Μέσα στις ύπουλες ενέδρες των καιρών\ έτοιμος πάντα νάσαι\ γι' αντίσταση κι αγώνα\Κι αν τόχει η μοίρα σου να πέσεις\ βάστα ακόμα\ μην πεις ποτέ, ψυχή μου παραδόσου». Ο,τι δίδαξε, έπραξε με όλη τη ζωή και το έργο του ο Αυγέρης, γι' αυτό και πραγματοποιήθηκε ο πόθος του: «Αχ, να φτερώσω και να 'ρθώ κι εγώ μαζί σας\ να με αναστήθηκα θανάτω θάνατον πατήσας».

Ο Μάρκος Αυγέρης δικαιωματικά πέρασε στη χορεία των «αθανάτων». Και γιατί η ζωή, πρότυπο ανθρώπινου, αγωνιστικού, επιστημονικού ήθους και προσφοράς στο λαό μας, εκτιμήθηκε και εξακολουθεί να εκτιμάται, ακόμα και από τους ιδεολογικούς αντιπάλους του. Και γιατί το - αν και όχι εκτενές - ποιητικό έργο του θεωρείται σημαντικότατο. Και γιατί τα θεωρητικά και κριτικά κείμενά του για κορυφαίους Έλληνες και ξένους ποιητές και πεζογράφους αποτελούν «αφετηριακό» και μέγιστο σημείο αναφοράς, «δάσκαλο» των σύγχρονων μελετητών (ακόμα και των αντιμαρξιστών) της ιστορίας, της θεωρίας και της κριτικής της λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Για κάθε σοβαρό σημερινό Ελληνα μελετητή αυτού του τομέα, η μελέτη του θεωρητικού και κριτικού έργου του Αυγέρη είναι εκ των ων ουκ άνευ.

Και, αλήθεια, όποιος - ειδικός ή μη - δε φορά αντικομμουνιστικές παρωπίδες και μπει στον κόπο να κάνει μια συγκριτική ανάγνωση μεταξύ των θεωρητικών και κριτικών κειμένων του Αυγέρη και «δοκιμίων» κάποιων «νεοτεριστών» και «μεταμοντέρνων» θεωρητικών και κριτικών, θα διαπιστώσει στα κείμενα του Αυγέρη την τεράστια ευρυμάθεια, την ανυπόκριτη μαρξιστική αντίληψη, το ήθος του. Τη βαθιά, τολμηρή, σαφή, καθάρια κριτική σκέψη, την ειλικρίνεια, ευαισθησία και σεμνότητα του ανθρώπου και του κριτικού, τη θερμή, ανεπιτήδευτη, χυμώδη, εύληπτη από όλους γλώσσα του. Την αγάπη του για το λαό και, εντέλει, τον πόθο του η λογοτεχνία να γίνει μέσο πνευματικής καλλιέργειας και κοινωνικής ανύψωσης του λαού. Αντίθετα στα κείμενα των «μεταμοντέρνων» θα διαπιστώσει τον ανομολόγητο, δήθεν απολιτικό κι όμως βαθύτατα πολιτικό, παρωπιδισμό τους, τη θεωρητική ανεπάρκεια, την αισθητική σύγχυση, τη νοηματική ασάφεια, την έπαρση του «παντογνώστη ειδικού», την απώθηση, αν όχι την απέχθεια, για οτιδήποτε λογοτεχνικό αφορά και εκφράζει το λαό μας, τη γλωσσική επιτήδευση, αν όχι μια απόλυτη «τρικυμία εν κρανίω».

Μάρκος Αυγέρης + Ελλη Αλεξίου _1941

«Σχολειό» του ο λαός

Ο Αυγέρης, έχοντας μελετήσει πολύπλευρα και «έχοντας ζήσει όλη την ιστορία της ανθρωπότητας», όπως έλεγε, ήξερε και πίστευε ακράδαντα ότι «καμιά λογοτεχνία στον κόσμο δε διαμορφώνεται σε τόσο στενό σύνδεσμο με τη ζωή του λαού, όσο η ελληνική λογοτεχνία και ποίηση». Και, βέβαια, δεν έκρυψε ποτέ ότι «ο λαός με τη γλώσσα του και τις λαϊκές δημιουργίες του ήταν η μεγάλη σχολή» του. Ότι «η αισθητική του ανταποκρινόταν στην ιδεολογία του». Ότι «συντόνισε το βήμα του με το βήμα της ιστορίας» και «μέσα στις τάξεις του λαού» γνώρισε «την ψυχική του έξαρση και την ηθική του μέθη. Σ' αυτόν τον αγώνα πήρα περισσότερα απ' όσα έδωσα». Ο Αυγέρης δεν έκρυψε ότι ήταν μαρξιστής. Ούτε με όσα σπουδαία πρόσφερε ως γιατρός, ως αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, ως ποιητής, ως ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, ως θεωρητικός και κριτικός της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας.

Στο διαχρονικής αξίας θεωρητικό έργο, το οποίο ξεκίνησε να διατυπώνει από τα 1910, ανέπτυξε στο μεσοπόλεμο και ολοκλήρωσε μετά τον πόλεμο (περιλαμβάνεται στον τόμο «Κριτικά - Αισθητικά» των «Απάντων» του), γράφει ξεκάθαρα:
«Τρεις κύριες ιδεολογικές τάσεις ξεχωρίζουν μέσα στην ιστορία της τέχνης: α) την επαναστατική ιδεολογία, από τις τάξεις που ανεβαίνουν και που τώρα μεγαλώνει η δύναμή τους. Αυτές αρνούνται την τωρινή κατάσταση και προβάλλουν ένα ιδανικό τελειότερης ζωής για το αύριο, β) τη συντηρητική ιδεολογία, από τις τάξεις που κυριαρχούν και είναι στάσιμες, καταδικάζουν τις αλλοτινές προοδευτικές ιδέες τους και θέλουν να διαιωνίσουν τα τωρινά σαν αξίες αναντικατάστατες και γ) την αντιδραστική ιδεολογία, από τις τάξεις που βρίσκονται στον ξεπεσμό τους και τις έχουν παραμερίσει άλλες ιστορικές δυνάμεις. Οι δύο αυτές τελευταίες τάσεις είναι ιδεαλιστικές στην κοσμοθεωρία τους, γιατί βρίσκουν σ' αυτή τα επιχειρήματα που τους χρειάζονται για να αποδείξουν την αιωνιότητα των κοινωνικών, ηθικών, πνευματικών αξιών που αντιπροσωπεύουν κι επομένως και την αιώνια αξία στο δικό τους κοινωνικό σύστημα. (...)
Από την ιστορία παρατηρούμε πως τις μεγάλες κοινωνικές μεταβολές δεν τις ακολουθούν με τον ίδιο ρυθμό οι μεταβολές στα πνευματικά φαινόμενα. Πολλές αντιλήψεις, θρησκευτικές, φιλοσοφικές, ηθικές, αισθητικές, που ανταποκρίνονται σ' έναν προηγούμενο τρόπο ζωής, επιζούν κι ύστερα από τις μεταβολές που αλλάζουν τη συγκρότηση μιας κοινωνίας. Οι αντιλήψεις όμως αυτές είναι προορισμένες αργά ή γρήγορα να παραμεριστούν και να εξαφανιστούν ή να αλλάξουν και να προσαρμοστούν στις νέες καταστάσεις». Και τόνιζε ότι «μ' όλο που οι πνευματικές αντιλήψεις δεν παίζουν τον πρωταρχικό κύριο ρόλο στην ιστορική εξέλιξη, αποτελούν σπουδαία κοινωνική δύναμη. Είναι κι αυτές μια πραγματικότητα».

Αρχοντιά, συνέπεια, τελειομανία

Σ' αυτή τη «μνημόσυνη» αναφορά μας, δίνουμε το λόγο σε προσωπικότητες που γνώρισαν και μελέτησαν τον Μ. Αυγέρη.

Ο Βάρναλης στα «Φιλολογικά Απομνημονεύματά» του θυμόταν ότι στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, στο φιλολογικό καφενείο της Δεξαμενής ο φίλος του «ο Αυγέρης με το τετράγωνο πιγούνι, το μεγάλο ηπειρώτικο κεφάλι και τα μυωπικά γυαλιά του εδέσποζε. Ητανε φτασμένος πια ποιητής, (...) προικισμένος με πολλή ευαισθησία και ασφαλή κρίση και με νοσηρή σχεδόν συνείδηση της τελειότητας. Ο,τι έγραψε είναι αριστουργηματικό. Δυστυχώς έγραψε πολύ λίγα (σ.σ. εννοεί ποιήματα). Του αναχαίτισε τη δημιουργική του δραστηριότητα ο τρόμος της τελειότητας».

Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος γράφει ότι το έργο του Αυγέρη είναι έργο σημερινό, «με την επικαιρότερη σημασία». Είναι «ένα έργο για τον άνθρωπο και τη χιλιοπροδομένη του μοίρα». Εργο, που «είναι στην ουσία Πόλεμος από το ίδιο πάντοτε μετερίζι, που διάφορα λαγούμια θεατά και αθέατα (...) το κάνουν να επικοινωνεί με κάποιες θεμελιώδεις αξίες και θέσεις που ανήκουν και στα χρόνια αυτά, στη μαύρη τριετία (1967-1969), αλλά ανήκουν και στα παλιότερα και στα ακόμα παλιότερα και σε εκείνα που ακόμα δεν ήρθαν μα θάρθουν, έρχονται». Εξάλλου, αυτή η διαλεκτική σκέψη του Μ. Αλεξανδρόπουλου για τους μέλλοντες καιρούς, διατυπώθηκε από τον Αυγέρη και ποιητικά: «Μα οι μέρες έρχονται, έρχονται οι μέρες\ και δε θ' αργήσουν\Ο λόγος ο προφητικός δε θ' αναιρεθεί\και δε θα χαθεί στων καιρών τα γυρίσματα».

·        Ο Νίκος Εγγονόπουλος θεωρούσε ότι «όσο θα περνά ο καιρός, τόσο θα τρανεύει το όνομα του Μάρκου Αυγέρη, τόσο πιο πολύ θα φανερώνεται η μεγάλη σημασία της δουλιάς του μέσα στο πνευματικό ελληνικό στερέωμα».

·        Ο Γιάννης Τσαρούχης έλεγε: «Στον Αυγέρη η πρώτη ύλη δημιούργησε το έργο, ενώ σε άλλους το έργο καλύπτει την ανυπαρξία πρώτης ύλης... Είχε την απλότητα της αληθινής αρχοντιάς. Την αρχοντιά του, που ήτανε πρώτα απ' όλα πνευματική, ήθελε να τη δώσει σε όλους. Αν στην ευγένειά του προσθέσουμε τον πραγματισμό του, τη γνώση της ζωής, θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τη γοητεία που εξασκούσε η προσωπικότητά του. Ο Δίκαιος αυτός ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους που μ' έκαναν να νοσταλγώ την Ελλάδα».

·        Ο Αλέξης Αργυρίου σημειώνει ότι «η έντονη παρουσία του από το 1945 και έπειτα, σε συνδυασμό με την πλατιά του καλλιέργεια και ενημέρωση συνέβαλαν στο να θεωρηθεί ο πρύτανης των μαρξιστικών κριτικών της γενιάς του, στην οποία συμπεριλαμβάνονται ο Βάρναλης και ο Γληνός».

·        Ο Μιχάλης Παπαϊωάννου έγραφε στο «Ρ»: «Πολύ λίγοι από τους Ελληνες λογοτέχνες γνώριζαν τόσο καλά την ποίηση, την πεζογραφία, το θέατρο, το δοκίμιο, τη φιλοσοφία της Ευρώπης και της Αμερικής, όσο ο Αυγέρης. Τα κύρια ρεύματα της ξένης σκέψης τα είχε παρακολουθήσει σαν πιστός, με το πάθος του οπαδού (...). Μπορούσε να τα απολαμβάνει σαν άνθη του καλού, ή ύστερα, στην περίοδο του διαφωτισμού του, να τα ελέγχει, να τα κρίνει σαν άνθη του κακού. Εμεινε πιστός στον όρκο του (...), δε σάλεψε, δε δείλιασε, έμεινε στις επάλξεις, δυσκολοπλησίαστο παράδειγμα αγωνιστή, διανοούμενου υπερασπιστή της κομμουνιστικής ιδέας».

 Ο ασυμβίβαστος κομμουνιστής

«Εστεμμένος προελαύνεις\ με τις
Επευφημίες\ των λαών της γης\
καθώς επεκτείνεσαι/ στους τέσσερις
ορίζοντες».
         (Νίκος Δεληγιάννης)

Ο Μάρκος Αυγέρης, θεράπων των μουσών, για να θυμηθούμε τον μεγάλο Ελληνα λυρικό ποιητή Αρχίλοχο, ήταν μαζί με τους Γληνό, Βάρναλη, Κορδάτο, Λεκατσά_ οι κυριότεροι εκπρόσωποι της μαρξιστικής διανόησης της εποχής τους. Απ' τους «Πρωτοπόρους», το μηνιάτικο παράνομο φιλολογικό περιοδικό των οργανωμένων Ελλήνων Λογοτεχνών της Αντίστασης, που συνεργάζονταν (Αύγουστος 1943), μέχρι το θάνατό του, υπήρξε, ο ασυμβίβαστος κομμουνιστής: «Δεν αφήνω στους νέους καμιά κληρονομιά, παρά τους αφήνω ευχή και κατάρα, ν' αγωνίζονται για να λυτρώσουν το λαό, απ' τις διάφορες δουλείες. Απ' την καθολική αλλοτρίωση που βαραίνουν τον τόπο».

Στο πρώτο τεύχος των «Πρωτοπόρων» αναλύονται τα ιδανικά των λογοτεχνών της Αντίστασης. Προγραμματίζεται το καθήκον της τέχνης, στις επικές στιγμές που ζούσε η Ελλάδα. Στο μελέτημά του «Νεοελληνική Αναγέννηση - τέχνη» αναφέρει: «Ότι η τέχνη εκφράζει γενναίες ορμές, ακμή, ζωή χυμώδη. Εκφράζει τα πανανθρώπινα ιδανικά». Γι' αυτό τα ιδανικά πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Θεράπων σ' όλα τα λογοτεχνικά είδη, ποίηση, θέατρο, κριτικές μελέτες, μεταφράσεις, πέρασε τα μηνύματα, κατά των πολέμων, της βαρβαρότητας. Στο διήγημά του «Πατριωτική προσφώνηση», καταγγέλλει το φασισμό που υποδουλώνει - ακρωτηριάζει τον άνθρωπο. Καλεί όλο τον ελληνικό λαό ν' αγωνιστεί ενάντια στις καταστάσεις που εμποδίζουν την ανάπτυξη του πολιτισμού. Όραμα του, ήταν η φιλειρηνική διαβίωση των λαών. Διεθνιστής, βαθυστόχαστος για τα αιτήματα των καιρών: Τα αιτήματα δεν είναι εποχικά. Είναι τα μόνιμα αιτήματα του πολιτισμού. Είναι ζητήματα ζωής και θανάτου. «Ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σ' έναν πυρηνικό πόλεμο. Η καταστροφή του πολιτισμού από τον ιμπεριαλισμό δεν είναι ένας προσωρινός κίνδυνος της εποχής, αλλά θα μας απειλεί "εις το διηνεκές" όσο ο ιμπεριαλισμός επιζεί» (συζήτηση με τον αείμνηστο φίλο του ποιητή Στάθη Πρωταίο).

Στο ιστορικό μετερίζι των λαϊκών αγώνων, πάλεψε με τη γροθιά, τη γραφίδα του. Στο δημοτικό τραγούδι υπάρχει η σοφία του λαού: «Υπάρχει ένας λαϊκός πολιτισμός\ ουμανιστικός\. Ενα ιδανικό ανθρωπιάς, όνειρα...». Για την αισθητική της λογοτεχνίας έγραφε: «Όταν η κριτική δεν εξετάζει την τέχνη από την κοινωνιολογική της πλευρά/ από την κοινωνική της τοποθέτηση, κάθε θέμα είναι έωλο». Δεν μπορεί να ερμηνεύσει τον κόσμο. Στις «ιδεολογικές του» μελέτες ήταν πρωτοπόρος. Οι μελέτες του: «Κοινωνική Ασφάλιση, Δημόσια Υγεία» (1931) είναι μνημειώδεις. Η προσφορά του σε λογοτεχνία, αισθητική λογοτεχνική κριτική, ποίηση, με πολύ πιο ανεπτυγμένη την πολιτική συνείδηση των αξιών, το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης περισσότερο απ' όλα τ' άλλα, αποτελούν τις παρακαταθήκες του.

Γι' αυτά αγωνίστηκε, αντιστάθηκε όπως ο «νους ερών» του Αναξαγόρα:
«Μέσα στους άγνωστους αδελφούς που έρχονται\ θα ζήσω λάμποντας κι όλο λάμποντας\ θα εξελίσσομαι μέσα στο χρόνο\ όπου ανάθεσα τις ελπίδες μου και την τελείωσή μου»

Στο άγαλμα της Ελευθερίας

Φωνές, δάκρυα ικεσίας, χέρια υψωμένα,
φωνές της οργής, της κατάρας και του τρόμου.
Λαοί που μάχονται να ζήσουν στρέφονται σε σένα
που είσουνα υπόσχεση κι ελπίδα.

Το τεράστιο ανάστημά σου
είναι τώρα ο τρόμος των λαών.
Οι πρώτοι κάτοικοι σ’ αυτή τη χώρα
φυλές αρχαίες όσο κι ο κόσμος
είναι εξοντωμένοι.

Με μιας στιγμής χειρονομία σου μεγάλες πολιτείες
καίονται σα λαμπάδες.
Θα κάψει τη γη ο αναμμένος δαυλός σου;

Οι χώρες που η ρομφαία σου προστατεύει
πνίγονται στα δάκρυα.
Στρέφονται σε σένα που είναι τ’ όνομά σου
υποκρισία κι αίνιγμα το πρόσωπό σου.

Με τις γκρεμισμένες πολιτείες και την καμένη γη
τον ύμνο σου θα υψώσεις και τη δόξα;
Είναι τα σπλάχνα σου νεκρά;
κι είναι κλεισμένες σιδερόδετες οι ακοές σου;
Σαν πιο θανατερή κι απ’ το τραγούδι των Σειρήνων
είναι η φωνή σου, δολερή.

«Λάτε σε μένα οι πρόσφυγες της ζωής,
οι αποδιωγμένοι των εθνών,
όσοι δεν έχετε στον ήλιο μοίρα…».

Και ν’ ακούω του αητού σου το κρώξιμο
απάνω σε βουνά πτωμάτων.

     Μάρκος Αυγέρης, Άπαντα-Ποιητικά, Κέδρος, 1975

Εργογραφία

Ι. Ποίηση

• Τραγούδι της τάβλας. Αθήνα, Παρνασσίς, 1921.

• Αντίδρομα και παράλληλα · Στίχοι. Αθήνα, Ιωλκός, 1969.
• Φωνές της νύχτας ·Δώδεκα ποιήματα. Αθήνα, Κέδρος, 1970. 

 

ΙΙ. Μελέτες – Δοκίμια

• Αι κοινωνικαί ασφαλίσεις και η δημόσια υγεία. Αθήνα, τυπ. Βιτσικουνάκη, 1931.
• Η πολυμέρεια του Παλαμά
• Διάλεξη. Αθήνα, Τρέμπελας, 1943.
• Ο Έλιοτ ποιητής του δυτικού κόσμου. Αθήνα, Λογοτεχνική Γωνία, (1951)

• Άγγελος Σικελιανός

• Ι.Η ποίησή του ΙΙ. _Το θέατρό του _ΙΙΙ. Κριτικός απόλογος. Αθήνα, 1952.

• Η έννοια της ελευθερίας στο Σολωμό. Βερολίνο, ανάτυπο από την περιοδική έκδοση Berliner Byzantinistische Arbeiten17, 1959.

• Εισαγωγή στην ποίηση του Παλαμά. Βερολίνο, ανάτυπο από την περιοδική έκδοση Berliner Byzantinistische Arbeiten, 1959.
• Κριτικά, αισθητικά, Ιδεολογικά. Αθήνα, Πολιτικές Λογοτεχνικές εκδόσεις, 1959.
• Η ποίηση του Σεφέρη. Αθήνα, 1962 (ανάτυπο από τον τόμο Για το Σεφέρη).
• Ζητήματα της λογοτεχνίας μας. Αθήνα, Πολιτικές λογοτεχνικές εκδόσεις, 1964 (και νεώτερη έκδοση Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1979).
• Έλληνες λογοτέχνες. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
• Εισαγωγή στην ελληνική ποίηση και πεζογραφία. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
• Ξένοι λογοτέχνες _Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
• Θεωρήματα. Αθήνα, Ίκαρος, 1972.
• Η παγκόσμια έρις. Αθήνα, Ίκαρος, 1972.
• Ιδεολογικά. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1974.

 

 ΙΙΙ. Θέατρο • Θεατρικά 

Ι.Μπροστά στους ανθρώπους –ΙΙ. Χριστούγεννα. Αθήνα, αφοι Τολίδη, 1972. IV. Μεταφράσεις
• Σοφοκλή, Ηλέκτρα. Αθήνα, Φέξης, χ.χ. • Αισχύλου, Ικέτιδες. Αθήνα, Φέξης, χ.χ.
• Ουγκώ, Οι Άθλιοι. Αθήνα, Εκδοτικός Επιμορφωτικός Οργανισμός, χ.χ.
• Andreas Latzko, Οι άνθρωποι στον πόλεμο. Αθήνα, Αργώ, χ.χ.
• Αριστοφάνους, Αχαρνής. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αριστοφάνους, Ειρήνη. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αριστοφάνους, Ιππής. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αριστοφάνους, Σφήκες. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αριστοφάνους, Πλούτος. Αθήνα, Φέξης, 1912.
• Αριστοφάνους, Θεσμοφοριάζουσαι• Μετάφρασις Μ.Αυγέρη. Αθήνα, Φέξης, 1912.
• Goethe, Φάουστ• Μετάφρασις Μάρκου Αυγέρη. Αθήνα, Φέξης, 1914.
• Ερρίκου Ίψεν, Ο εχθρός του λαού• Δράμα εις πράξεις τρεις. Αθήνα, Φέξης, 1915 (στο εξώφυλλο Δράμα εις πράξεις πέντε).
• Ερρίκου Ίψεν, Ο Αρχιτέκτων Σόλνες
• Δράμα εις πράξεις τρεις. Αθήνα, Φέξης, 1915.
• Σαίξπηρ, Ο Βασιλεύς Ληρ
• Τραγωδία εις πράξεις πέντε. Αθήνα,Φέξης, 1916.
• Σαίξπηρ, Ρωμαίος και Ιουλιέτα
• Τραγωδία εις πράξεις πέντε. Αθήνα, Φέξης, 1916.
• Σαίξπηρ, Οθέλλος _ή Ο Μαύρος της Βενετίας _Τραγωδία εις πέντε πράξεις. Αθήνα, Φέξης, 1917.
• Latzko Andreas, Οι άνθρωποι στον πόλεμο· Μετάφραση Μάρκου Αυγέρη. Αθήνα, Μ.Χ., 1953.
• Λένιν · Αναμνήσεις επιφανών συνεργατών του. Αθήνα, Εκδόσεις Ποιότητος, 1961.
• Μαίτερλιγκ, Η αδελφή Βεατρίκη. 

 

V. Συγκεντρωτικές εκδόσεις

• Άπαντα · Αισθητικά-κριτικά, Θεωρητικά-κριτικά, Ιδεολογικά ζητήματα τέχνης1-3. Αθήνα, έκδοση περ. Νέα Τέχνη,1964.
• Άπαντα Ποιητικά · εισαγωγή – επιμέλεια Άντα Γκίβαλου-Κατσίκη και Πέτρος Σπεντζής. Αθήνα, Κέδρος, 1975.

Πηγή Ριζοσπάστης \ κυρίως Αριστούλα Ελληνούδη

 

Το ευρηματικό Tetris της πλανητικής ΕΣΣΔ κλείνει 39 χρόνια, με τα Warfares να επελαύνουν

Το ημερολόγιο έγραφε 6 Ιούνη 1984, όταν κυκλοφόρησε στην Σοβιετική Ένωση ένα από τα πιο διάσημα (και για πολλούς ένα από τα καλύτερα) βιντεοπαιχνίδια όλων των εποχών, το “Tetris”.

Tetris (ρωσικά: Те́трис) _όλοι το παίξαμε κάποια στιγμή, αφού υπήρχε στα παιχνίδια ακόμη και της 1^ης έκδοσης των windows είναι παζλ αντιστοίχησης πλακιδίων, που αναπτύχθηκε και σχεδιάστηκε από τον Σοβιετικό σχεδιαστή βιντεοπαιχνιδιών Αλεξέι Παζίτνωφ, που εργαζόταν τότε στο διάσημο Κέντρο Υπολογιστικής Ντορόντνιτσιν της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών στη Μόσχα. Η ονομασία του προήλθε από το ελληνικό πρόθημα «τέτρα» (τέσσερα) + αντισφαίριση \ τένις, αγαπημένο άθλημα του Παζίτνωφ (και όχι μόνο, αφού τότε ο αθλητισμός δεν ήταν προνόμιο των λίγων, αλλά του λαού της ΕΣΣΔ με εκατομμύρια απλού κόσμου να παίζει αυτό το «παιχνίδι πολυτελείας»).

Alexey Leonidovich_Pajitnov

Το θέμα σε ότι μας αφορά σαν μαρξιστές λενινιστές, έχει να κάνει βασικά με το ερώτημα “από ποιους και για ποιους”; _και από τότε που το συγκεκριμένο αντικείμενο μπήκε στη ζωή μας με πάταγο είναι προφανές ότι τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο.

Ειδικά η νεολαία ήταν πάντα στο στόχαστρο της ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας και των μηχανισμών της ιδεολογικής χειραγώγησης. Οι τρόποι που χρησιμοποιεί το κεφάλαιο, η αστική τάξη, προκειμένου να την μπολιάσει με τη δική της ιδεολογία, εξελίσσονται διαρκώς. Αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες, την επιστήμη, την τέχνη, τους χώρους αναπαραγωγής της αστικής ιδεολογίας και τα πάσης φύσεως ιδεολογήματα.

Ο Θάνατος έρχεται από ψηλά...
Death From Above, είστε ένας μόνος _του χειριστής ουκρανικού στρατιωτικού drone
που μάχεται με τις ρωσικές δυνάμεις κατοχής.
Κρυμμένοι πίσω από τις εχθρικές γραμμές, δίνετε εντολή σε ένα "σούπερ drone"
να αναζητήσει και να καταστρέψει τανκς, να πάρει πίσω πύργους επικοινωνίας,
να ανακτήσει κλεμμένα αγαθά
και να πολεμήσει για ένα καλύτερο αύριο.
Σλάβα Ουκρανία!

Τα τελευταία χρόνια, τα μέσα με τα οποία επιχειρείται η χειραγώγηση των νεολαιίστικων συνειδήσεων έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ. Ως ένα βαθμό είναι παλιά και δοκιμασμένα και χρησιμοποιούνται είτε με την κλασική τους μορφή είτε με την εκσυγχρονισμένη. Ωστόσο υπάρχουν και κάποια «νεωτερικά» που έχουν μπει σε λειτουργία. Παλιά και νέα μέσα έχουν έναν και μόνο στόχο: να προετοιμάσουν ανθρώπους, οι οποίοι μέσα από το σχολείο, το πανεπιστήμιο, το στρατό, την παραγωγή να αποτελέσουν «καλολαδωμένα γρανάζια» για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος.

Ο Θάνατος έρχεται από ψηλά...
Death From Above, είστε ένας μόνος _του χειριστής
στη μάχη της Αθήνας _Δεκέμβρης, Τάνια
από μηχανής θεός !!

Ηλεκτρονικοί υπολογιστές
smart phones
και ηλεκτρονικά παιχνίδια

Τα παιχνίδια με τα οποία μεγάλωσαν προηγούμενες γενιές σχεδόν έχουν μπει στο μουσείο. Οι βόλοι, οι σβούρες, οι ξύλινες κατασκευές κά. μάθαιναν με έναν άμεσο τρόπο στα παιδιά νόμους και φαινόμενα της φύσης. Την αρχή διατήρησης της ενέργειας, την κρούση, τη στροφορμή… Βοηθούσαν στην ανάπτυξη της φαντασίας, τη δημιουργικότητα, την εφευρετικότητα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνεται και σήμερα ή εν πάση περιπτώσει γίνεται αλλά πολύ περιορισμένα από τα κλασικά ή από νέα παιχνίδια. Τα πράγματα, όμως, έχουν αλλάξει εντυπωσιακά. Ένα μεγάλο πλήθος εφήβων και παιδιών χειρίζονται με εντυπωσιακό τρόπο τον προσωπικό τους υπολογιστή και το παιχνίδι από τις αλάνες έχει μεταφερθεί στο κλειστό διαμέρισμα και στην οθόνη του υπολογιστή. Επιμένουμε όπως και σε άλλο σημείο του κειμένου: το μέσο δεν είναι από μόνο του προβληματικό. Το θέμα είναι η χρήση του και το μήνυμα που εκπέμπει. Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών για ψυχαγωγία είναι ένα μάλλον πρόσφατο φαινόμενο που οι προηγούμενες γενιές δε βίωσαν. Είναι από τα πλέον ισχυρά μέσα χειραγώγησης της νεανικής συνείδησης και θα εξηγήσουμε το γιατί.

Πρώτα από όλα θα σταθούμε σε μερικές επιπτώσεις βιολογικού χαρακτήρα. Σύμφωνα με τον ειδικό καθηγητή Ριούτα Καβασίμα και την ομάδα του στο πανεπιστήμιο Τοχούκου στην Ιαπωνία, αφού μετρήθηκε το επίπεδο δραστηριότητας του μυαλού εκατοντάδων νέων ηλικίας 13-19 ετών, οι οποίοι έπαιζαν ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι της εταιρείας Νιντέντο, διαπιστώθηκε ότι το ηλεκτρονικό παιχνίδι προκαλούσε διέγερση μόνο εκείνων των τμημάτων του εγκεφάλου που αφορούν στην όραση και στην κίνηση. Αντίθετα, δραστηριότητες όπως η εκτέλεση αριθμητικών πράξεων προκαλούσαν διέγερση και του αριστερού και του δεξιού ημισφαιρίου του μετωπιαίου λοβού, δηλαδή της περιοχής που σχετίζεται με τη μάθηση, τη μνήμη και τα συναισθήματα. Να σημειώσουμε ότι ο μετωπιαίος λοβός αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 20 ετών και παίζει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο της συμπεριφοράς του ατόμου, όπως στην ικανότητα αυτοκυριαρχίας. Στους μαθητές λοιπόν που έπαιζαν ηλεκτρονικά παιχνίδια, διακοπτόταν η ανάπτυξη του μυαλού με αποτέλεσμα να επηρεάζεται ο έλεγχος αντικοινωνικών συμπεριφορών (”Φρένο” στο μυαλό τα ηλεκτρονικά παιχνίδια_ Εφημερίδα «Καθημερινή» _αναδημοσίευση από Observer).
Ας δούμε ένα παράδειγμα για το πώς εκφράζεται αυτή η αντικοινωνική συμπεριφορά. Σε έρευνα που διεξήχθη με μαθητές αμερικανικού κολεγίου, διαπιστώθηκε ότι όσοι μαθητές έπαιξαν για 20 λεπτά ένα βίαιο βιντεοπαιχνίδι έκαναν 4 φορές περισσότερη ώρα να αποφασίσουν να βοηθήσουν κάποιον που είχε δεχτεί επίθεση στο διάδρομο της σχολής, σε σχέση με αυτούς που είχαν παίξει ένα βιντεοπαιχνίδι χωρίς βία (Σ. Ξενικουδάκης: «Βία στην τηλεόραση, βιντεοπαιχνίδια και παιδική ψυχή»). Επομένως -όπως και στην περίπτωση της τηλεόρασης, τα αποτελέσματα είναι μόνο κατ’ αρχάς βιολογικά, αφού βλέπουμε ότι συνοδεύονται από συγκεκριμένα πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς. Μαζί όμως με αυτές τις κοινωνικοβιολογικές επιπτώσεις που περιγράψαμε δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι συνυπάρχουν και άλλου είδους κοινωνικές επιπτώσεις. Μιλάμε για την απομόνωση του νέου που ασχολείται μόνος του με το ηλεκτρονικό του παιχνίδι, χωρίς επαφή με τους συνομηλίκους του, με αποτέλεσμα την αποκοινωνικοποίησή του ή τη μη κοινωνικοποίησή του. Το πρόβλημα έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που, στη λογική του «θεραπεύειν» και ότι του «προλαμβάνειν», στη Γερμανία λειτουργεί «...ένα «θεραπευτήριο» ειδικευμένο για παιδιά και εφήβους που παρουσιάζουν εξάρτηση από τον υπολογιστή τους και γενικότερα από τα ηλεκτρονικά μέσα...» (Ολγα Κολιάτσου «Απεξάρτηση από τους υπολογιστές» _Ελευθεροτυπία).

Η προβολή της βίας και του πολέμου μέσω των ηλεκτρονικών παιχνιδιών είναι μια ακόμα σοβαρή διάσταση του ζητήματος. Μάλιστα, οι πολεμικές βιομηχανίες έχουν άμεση εμπλοκή στο σχεδιασμό και στην εξέλιξη των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Για παράδειγμα, από το 1993, η εταιρεία Kaiser Electro-Optics που κατασκευάζει οθόνες για τα ελικόπτερα Apache, υπέγραψε συμφωνία με τη Visions of Reality, μια εταιρεία κατασκευής παιχνιδιών για αίθουσες ψυχαγωγίας. Έτσι, ο κάθε νέος μπορεί να βιώσει τη «συγκίνηση» ενός βομβαρδισμού. Ακόμα, η Locheed Martin, η μεγαλύτερη πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ, συνεργάζεται με τη βιομηχανία ηλεκτρονικών παιχνιδιών Sega. Η σχέση και τα οφέλη είναι αμφίδρομα και πολλαπλά. Οι εταιρείες παιχνιδιών βελτιώνουν την «ποιότητα» των προϊόντων τους με την απόκτηση πιο εντυπωσιακών εφέ, γραφικών κλπ. Αυτό σημαίνει νέες αγορές προϊόντων. Οι πολεμικές εταιρείες με τη σειρά τους αποκτούν εξομοιωτές πολέμου μειώνοντας το κόστος παραγωγής.

Τέλος, ο νέος που συμμετέχει με τη χρήση του παιχνιδιού δεν αποτελεί πλέον τον παθητικό τηλεθεατή που παρακολουθεί απλώς τα δρώμενα μιας πολεμικής ταινίας από το δέκτη της τηλεόρασής του. Τώρα, συμμετέχει ενεργά. Έχει τη δυνατότητα να σχεδιάζει τον τρόπο με τον οποίο θα πολεμήσει κι όταν σκοτώνει τον εχθρό, τότε ανταμείβεται, προχωρώντας στο επόμενο επίπεδο του παιχνιδιού. Κάποιες στιγμές η σχέση χειραγώγησης-κέρδους γίνεται πιο περίπλοκη: εκτιμάται ότι ο πόλεμος στον Κόλπο έδωσε στη βιομηχανία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών την ώθηση που χρειαζόταν σε μια στιγμή που οι ιδέες είχαν στερέψει. Έτσι, κυκλοφόρησαν παιχνίδια με φόντο τις ερήμους της Ανατολής, όπου ο παίκτης κυνηγάει μη Χριστιανούς τρομοκράτες και κάποιο «παρανοϊκό δικτάτορα» με σκοπό να τον τιμωρήσει (η ομοιότητα οπωσδήποτε και δεν είναι συμπτωματική). Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται μια σειρά παιχνίδια, όπως το imperialisme & Red Allert. Στο πρώτο, ανάμεσα στα άλλα, ο παίκτης μπορεί να επεμβαίνει σε κράτη που παραβιάζουν τα όρια της αυτονομίας τους, ενώ στο δεύτερο οι κακοί της υπόθεσης είναι οι Σοβιετικοί. Η «κόκκινη αρκούδα» επελαύνει με τα στρατιωτικά της μέσα σε πόλεις της Δυτικής Ευρώπης, οπότε και καλείται ο παίκτης να σώσει την ανθρωπότητα από την «κομμουνιστική βαρβαρότητα» (Γ. Τσίρου: «Ο πόλεμος του κόλπου επί…οθόνης» _εφημερίδα «Καθημερινή»). Σε αυτή λοιπόν την περίπτωση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, τα πράγματα γίνονται μάλλον περισσότερο επικίνδυνα σε σχέση με την «κλασική» τηλεόραση. Κι αυτό, γιατί δεν επιχειρείται μόνο η ιδεολογική χειραγώγηση αλλά και η πληρέστερη ψυχολογική προετοιμασία για τους επερχόμενους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, μέσα από την ενεργό συμμετοχή του υποκειμένου. Τελικά, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η προβολή της βίας μέσα από αυτά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχει συγκεκριμένο ταξικό περιεχόμενο, αφού οι πόλεμοι που προβάλλονται είναι ιμπεριαλιστικοί, με διαστρέβλωση μάλιστα των αιτιών τους. Πρόσφατα και ο πόλεμος στην Ουκρανία έγινε βιντεοπαιχνίδι από Γερμανική εταιρεία το "Death from Above”, με έναν προσομοιωτή –υποτίθεται μη επανδρωμένων αεροσκαφών (κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες στην πλατφόρμα Steam και βρίσκεται σε συνεχή φάση ανάπτυξης) όπου ο παίκτης αναλαμβάνει τον ρόλο ενός Ουκρανού στρατιώτη που ελέγχει ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος (drone), με στόχο τον βομβαρδισμό ρωσικής πολεμικής τεχνολογίας και μαχητικών αεροσκαφών…

Η κινητή τηλεφωνία

Οι άνθρωποι αφιερώνουν πλέον περισσότερο χρόνο από κάθε άλλη φορά στα κινητά τηλέφωνα τους, καθώς πέρασαν το 2021 κατά μέσο όρο σχεδόν πέντε ώρες (4,8ω) τη μέρα, 30% παραπάνω σε σχέση με το 2020 και το 2022 7,8ω ασχολούμενοι με διάφορες εφαρμογές.
Αφιερώνουν δηλαδή σε αυτές πάνω από το ¹/₃ του χρόνου τους όταν είναι ξύπνιοι (στοιχεία της App Annie). Κάθε λεπτό οι καταναλωτές στον κόσμο «κατεβάζουν» περισσότερες από 435.000 εφαρμογές και το 2023 αναμένεται να σημειωθεί νέο ρεκόρ.
Η έκθεση «State of Mobile» εκτιμά ότι το 2021 οι χρήστες «κατέβασαν» 230 δισ. φορές κάθε είδους εφαρμογές στα κινητά τους τηλέφωνα και δαπάνησαν 170 δισ. δολάρια για να τις. Η πιο δημοφιλής εφαρμογή για «download» ήταν το Tik Tok, στο οποίο οι χρήστες πέρασαν πέρυσι σχεδόν διπλάσιο χρόνο (90% παραπάνω) σε σχέση με το 2020. Σήμερα το Tik Tok ξεπερνάει τα 2,0δισ. μηνιαίους ενεργούς χρήστες διαθέσιμο πλέον σε πάνω από 150 χώρες και 75 γλώσσες και με την ειδική έκδοση Douyin για τους χρήστες στην Κίνα.

«Η μεγάλη οθόνη αργοπεθαίνει, καθώς η κινητή τηλεφωνία συνεχίζει να σπάει ρεκόρ σε κάθε κατηγορία, από άποψη αφιέρωσης χρόνου, λήψεων εφαρμογών και εσόδων», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Θίοντορ Κραντς της App Annie, σύμφωνα με το BBC. Εκτιμάται ότι κάθε λεπτό του 2021  «έρρεαν» στα ηλεκτρονικά καταστήματα για εφαρμογές (app stores) πάνω από 320.000 δολάρια, σχεδόν 20% περισσότερα έναντι του 2020.

Τα χρόνια της αθωότητας

Ο Παζίτνωφ είχε αναλάβει τη δοκιμή ενός νέου τύπου ηλεκτρονικού υπολογιστή, του “Electronika 60”. Για να το πετύχει αυτό, δημιούργησε ένα απλό παιχνίδι, βασισμένο σε ένα παζλ από την παιδική του ηλικία. Ήθελε να διαπιστώσει πόσο ισχυρός ήταν ο υπολογιστής –και παράλληλα να προσφέρει μια πιο διασκεδαστική πλευρά στο εγχείρημά του. Eμπνεύστηκε από το πεντόμινο, ένα κλασικό επιτραπέζιο παιχνίδι, που αποτελείται από όλα τα διαφορετικά σχήματα που μπορούν να γίνουν συνδυάζοντας πέντε τετράγωνα.
Σκοπός του παιχνιδιού είναι το ορθό και συμμετρικό κτίσιμο αυτών των σχημάτων. Σε περίπτωση σωστών τοποθετήσεων εξαφανίζεται μια ομάδα και δημιουργείται περαιτέρω χώρος για κτίσιμο, ενώ σε αντίθετη game over try again…

Το παιχνίδι χρησιμοποιεί επτά σχήματα τούβλων, τα οποία πέφτουν από το πάνω μέρος της οθόνης, χωρίς σταματημό. Ο παίκτης καλείται να τα τοποθετήσει με τρόπο τέτοιο, ώστε να ταιριάζουν και να μην υπάρχουν κενά μεταξύ τους. Όταν τα τούβλα σχηματίζουν πλήρεις γραμμές, τότε οι γραμμές αυτές εξαφανίζονται οριζοντίως. Αν δεν γίνει αυτό και οι συνθέσεις από τουβλάκια έχουν συνεχώς κενό χώρο, η οθόνη αναπόφευκτα θα γεμίσει και το παιχνίδι θα τερματιστεί με ήττα του παίκτη.
Κλασικά σχήματα παζλ, τα οποία χρησιμοποιούνται από το 1907, τα οποία τα ονόμασε Πολυόμινα ο γνωστός μαθηματικός Σόλομον Γ. Γκόλομπ (σσ. Solomon Wolf Golomb Αμερικανός μαθηματικός, μηχανικός και καθηγητής ηλεκτρολόγων μηχανικών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια, περισσότερο γνωστός για τα έργα του στα μαθηματικά παιχνίδια)

Το Τέτρις έγινε στη συνέχεια το πρώτο βιντεοπαιχνίδι της ΕΣΣΔ που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ, όπου διανεμήθηκε από την Spectrum HoloByte για το Commodore 64 και τους υπολογιστές IBM.

Το παιχνίδι (και οι πολυάριθμες εκδόσεις του) είναι διαθέσιμο σχεδόν σε οιαδήποτε κονσόλα και λειτουργικό σύστημα υπολογιστή, καθώς και σε κινητά, σε γραφηματικές αριθμομηχανές, σε φορητές συσκευές αναπαραγωγής πολυμέσων, σε προσωπικούς ψηφιακούς οδηγούς και σε συσκευή αναπαραγωγής μουσικής δικτύου, ενώ έχει παιχτεί κι επάνω σε διάφορα πραγματικά κτήρια.

Και ενώ η ΕΣΣΔ βάδιζε προς τις ανατροπές και την παλινόρθωση του καπιταλισμού από τις πρώτες εκδόσεις του παιχνιδιού, τόσο εκείνη των μηχανών τύπου στοών (arcade) όσο και οι οικιακές εκδόσεις είχαν μεγάλες εισπρακτικές επιτυχίες, σε ΗΠΑ και Ευρώπη, ωστόσο η έκδοση που το έκανε ένα από τα δημοφιλέστερα και κλασικότερα παιχνίδια όλων των εποχών ήταν αυτή του Game Boy (1989).
Στο εκατοστό τεύχος του, το Electronic Gaming Monthly τοποθέτησε το Τέτρις πρώτο στη λίστα με τα σπουδαιότερα παιχνίδια όλων των εποχών, το 2007, σε αντίστοιχη λίστα της IGN, το παιχνίδι καταγράφεται στην 2^η θέση. Το 2010, ανακοινώθηκε ότι όλη η σειρά Τέτρις είχε πουλήσει 170 εκατομμύρια αντίτυπα, εκ των οποίων τα 70 εκ. ήταν υλικά και τα 100 εκ. ψηφιακά σε κινητές συσκευές, πράγμα που το έκανε το παιχνίδι με τις περισσότερες πωλήσεις μέσω λήψεως όλων των εποχών.
Το 2014, η The Tetris Company ανακοίνωσε ότι, για την 30ή επέτειο του παιχνιδιού, το παιχνίδι θα ήταν διαθέσιμο στις κονσόλες PlayStation 4 και Xbox One, με τη συνεργασία της Ubisoft (διανομή) και της SoMa Play (ανάπτυξη).

Το διάσημο παιχνίδι από την ΕΣΣΔ κάποτε με μόνο κριτήριο την διασκέδαση του χρήστη (τότε που δεν υπήρχε αυτή καθεαυτή επιχειρηματική ιδιοκτησία αλλά με την περεστρόικα ante portas –ως glasnost με ένα «λογικό κέρδος»), συνεχίζει μέχρι σήμερα να έχει φανατικούς χρήστες. Για την ιστορία το 1991, μετά τις ανατροπές στην μεγάλη σοσιαλιστική χώρα, ο Παζίτνοφ, που το δημιούργησε μετακόμισε στις ΗΠΑ και αργότερα έγινε αμερικανός πολίτης (δούλεψε για την Microsoft)., το 1996, ίδρυσε την The Tetris Company (μαζί με τον Ολλανδό σχεδιαστή βιντεοπαιχνιδιών Henk Rogers), ενώ δεν έλαβε δικαιώματα πριν από αυτό το διάστημα, παρά την υψηλή δημοτικότητα του παιχνιδιού.

Λεφτά …υπάρχουν!

Οι εκδόσεις του Spectrum HoloByte για προσωπικούς υπολογιστές πούλησαν 150.000 αντίτυπα για 6 εκατομμύρια $ (15 εκατομμύρια σημερινή αξία) σε δύο μόνο χρόνια, μεταξύ 1988 και 1990. Το Tetris κέρδισε μεγαλύτερη επιτυχία με την κυκλοφορία της έκδοσης NES της Nintendo και της Game Boy το 1989. Σε έξι μήνες, η NES πούλησε 1,5 εκατομμύρια κομμάτια _52 εκατομμύρια $ (123 σημερινή αξία), ενώ τα πακέτα Game Boy με Tetris πούλησαν 2 εκατομμύρια μονάδες. Και ήταν στην κορυφή των ιαπωνικών τσαρτ πωλήσεων Αυγ-Σεπ 1989 Δεκ-Ιαν 1990.
Το Tetris έγινε το top-seller της Nintendo για τους πρώτους μήνες του 1990 (7,5 εκατομμύρια αντίτυπα στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το 1992) και περισσότερα από 20 εκατομμύρια παγκοσμίως -μέχρι το 1996. Η Nintendo τελικά πούλησε συνολικά 35 εκατομμύρια κομμάτια Game Boy και 8 NES.
Η arcade έκδοση του Tetris της Sega ήταν στην Ιαπωνία, το παιχνίδι με τις υψηλότερες εισπράξεις του 1989, ενώ οι εκδόσεις του Tetris για υπολογιστή Spectrum HoloByte πούλησαν περισσότερα από 1 εκατομμύριο το 1995, με τις γυναίκες να αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ των παικτών Tetris, σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα παιχνίδια PC.
Τον Ιανουάριο του 2010, το franchise Tetris είχε πουλήσει περισσότερα από 170 εκατομμύρια (και άνω των 100 εκατομμυρίων για κινητά καθιστώντας το ένα από τα franchise βιντεοπαιχνιδιών με τις μεγαλύτερες πωλήσεις όλων των εποχών), ενώ από το 2011, έχει πουλήσει 132 εκατομμύρια λήψεις παιχνιδιών για κινητά επί πληρωμή.

Από τα μεγαλύτερα,
πιο εθιστικά και επιτυχημένα όλων των εποχών
που κατέκτησε όχι μόνο την Σοβιετική Ένωση
αλλά όλο τον κόσμο.

Το Tetris μπορεί να προκαλέσει τον εγκέφαλο να απεικονίσει ακούσια συνδυασμούς Tetris ακόμα και όταν ο παίκτης δεν παίζει (εφέ Tetris σσ. όταν άτομα που παίζουν παιχνίδια όπως το Tetris βλέπουν αιωρούμενα κομμάτια), αν και αυτό μπορεί να συμβεί με οποιοδήποτε παιχνίδι υπολογιστή ή κατάσταση που παρουσιάζει επαναλαμβανόμενες εικόνες ή σενάρια, όπως παζλ. Ενώ οι συζητήσεις για τα γνωστικά οφέλη του Tetris συνεχίζονται, ορισμένοι ερευνητές το βλέπουν ως ορόσημο στην λεγόμενη “παιχνιδοποίηση” της εκπαίδευσης. Μελέτες από τον Αμερικανό ψυχολόγο Richard Haier ανακάλυψαν το 1992 ότι ο εγκέφαλος καταναλώνει λιγότερη ενέργεια καθώς οι δεξιότητες των παικτών στο παιχνίδι βελτιώνονται. Η μελέτη έδειξε ότι το τακτικό παιχνίδι Tetris επέτρεψε στον εγκέφαλο να αποδώσει πιο βέλτιστα και μάλιστα αύξησε το πάχος του εγκεφαλικού φλοιού!! Η παρατεταμένη δραστηριότητα στο παιχνίδι μπορεί επίσης να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματική εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του,  Όταν παίζετε για πρώτη φορά, η λειτουργία και η δραστηριότητα του εγκεφάλου αυξάνεται, μαζί με μεγαλύτερη εγκεφαλική κατανάλωση ενέργειας, που μετράται με το μεταβολικό ρυθμό της γλυκόζης. Καθώς οι παίκτες Tetris γίνονται πιο ικανοί, ο εγκέφαλός τους εμφανίζει μειωμένη κατανάλωση γλυκόζης, υποδεικνύοντας πιο αποτελεσματική εγκεφαλική δραστηριότητα. Σύμφωνα με μια μελέτη, το μέτριο παιχνίδι Tetris (μισή ώρα την ημέρα για τρεις μήνες) ενισχύει τις γενικές γνωστικές λειτουργίες όπως «κριτική σκέψη, συλλογισμός, γλώσσα και επεξεργασία» και αυξάνει το πάχος του εγκεφαλικού φλοιού.

Η Jackie Andrade και ο Jon May, από το Γνωστικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Πλύμουθ, και η διδακτορική φοιτήτρια Jessica Skorka-Brown διεξήγαγαν έρευνα που δείχνει ότι το παιχνίδι θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή από “κολλήματα” με το σώμα τους και να δώσει μια «γρήγορη και διαχειρίσιμη» λύση σε άτομα που παλεύουν να ακολουθήσουν δίαιτες ή να σταματήσουν το κάπνισμα \ ποτό.

Ο ερευνητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Robert Stickgold, διεξήγαγε εκτενείς μελέτες το 2000 σχετικά με τα όνειρα \ Tetris. Αφού έπαιξαν αρκετές ώρες κάθε βράδυ πριν τον ύπνο, το 60% των χρηστών ανέφεραν ότι έβλεπαν κομμάτια Tetris καθώς κοιμόντουσαν, ακόμη και όταν ξυπνούσαν!!. Αυτό είναι αποτέλεσμα ωρών παιχνιδιού, το οποίο επιτρέπει στον εγκέφαλο να αρχίσει να δημιουργεί νέες νευρικές οδούς, βοηθώντας τον εγκέφαλο να αναγνωρίζει τα μοτίβα πιο εύκολα και να τα αποδίδει καλά με λιγότερη προσπάθεια. Ο εγκέφαλος αρχίζει να εκπαιδεύεται στην αναζήτηση περισσότερων εικόνων για οργάνωση και έχει βρεθεί ότι οι παίκτες σκέφτονται ασυνείδητα τρόπους με τους οποίους μπορούν να συναρμολογήσουν αντικείμενα στην πραγματική ζωή, όπως η οπτικοποίηση κτιρίων ή ραφιών, χρησιμοποιώντας τα ευρήματά του (με βάση προηγούμενο έργο του Richard Haier \ Tetris Effect).

Το 2009, μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης με επικεφαλής την Έμιλι Χολμς ανέφερε ότι, για υγιείς εθελοντές, το παιχνίδι Tetris αμέσως μετά την προβολή τραυματικού υλικού στο εργαστήριο μείωσε τον αριθμό των αναδρομών σε αυτές τις σκηνές μια που _όπως φαίνεται το παιχνίδι στον υπολογιστή μπορεί να διαταράξει τις αναμνήσεις που διατηρούνται από τις εικόνες και τους ήχους που είδαμε εκείνη τη στιγμή, και οι οποίες αργότερα βιώνονται ξανά μέσω ακούσιων, οδυνηρών αναδρομών εκείνης της στιγμής. Η ομάδα ήλπιζε να αναπτύξει περαιτέρω αυτήν την προσέγγιση ως μια πιθανή παρέμβαση για τη μείωση των αναδρομών που παρουσιάζονται στη διαταραχή μετατραυματικού στρες, ενώ μια μελέτη του 2017 διαπίστωσε ότι τα άτομα που έπαιξαν Tetris και παρόμοια παιχνίδια όπως το Candy Crush, σε αναμονή θεραπείας μετά από τροχαία, είχαν λιγότερες ενοχλητικές αναμνήσεις.
Μελέτη –επίσης το 2009 που διεξήχθη από το Mind Research Network παρατήρησε ότι κορίτσια που έπαιξαν Tetris για 30 λεπτά σε διάστημα 3 μηνών έδειξαν υψηλότερη λειτουργία στην αποτελεσματικότητα του εγκεφάλου και στο πάχος του φλοιού. Η παράταση του παιχνιδιού Tetris μπορεί να έχει σημαντική βελτίωση στις γνωστικές δεξιότητες των παικτών, στη χωρική επίγνωση και στη διατήρηση της μνήμης.

Ένα άλλο αξιοσημείωτο αποτέλεσμα είναι ότι, σύμφωνα με μια καναδική μελέτη τον Απρίλιο του 2013, το Tetris βρέθηκε ότι θεραπεύει τους μεγαλύτερους εφήβους με αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι), κάτι που ήταν καλύτερο από το να «μπαλώσετε» το καλό μάτι ενός θύματος για να εκπαιδεύσετε το πιο αδύναμο μάτι του. Ο Robert Hess της ερευνητικής ομάδας είπε: «Είναι πολύ καλύτερο από το έμπλαστρο – πολύ πιο ευχάριστο· είναι πιο γρήγορο και φαίνεται να λειτουργεί καλύτερα». Δοκιμασμένο στο Ηνωμένο Βασίλειο, αυτό το πείραμα φαίνεται επίσης να βοηθά τα παιδιά με αυτό το πρόβλημα.

Το Tetris είναι εθιστικό λόγω του φαινομένου Zeigarnik (από τον σοβιετικό_Λιθουανό ψυχολόγο Bluma Zeigarnik, όταν μια δραστηριότητα που έχει διακοπεί μπορεί να ανακαλείται πιο εύκολα. Υποθέτει ότι οι άνθρωποι θυμούνται τις ημιτελείς ή τις διακοπείσες εργασίες καλύτερα από τις ολοκληρωμένες εργασίες), δηλ. ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποθηκεύει ημιτελείς εργασίες και τις απορρίπτει όταν δεν τις χρειάζεται πλέον, δημιουργώντας συνεχώς νέες ημιτελείς παραστάσεις, κρατά την προσοχή μας σε εγρήγορση.

Μια μελέτη το 2021 συμμάζεψε δεδομένα σε 28 άλλων (μεταξύ 2006-2021) και βρήκε θετική συσχέτιση με το μειωμένο άγχος ως εργαλείο χαλάρωσης.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ - ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Μια τεράστια βιομηχανία
με στόχο την τσέπη και τον νου

Νέες και παλιότερες αποκαλύψεις για την πολύμορφη αξιοποίηση των παιχνιδιών, που απορροφούν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου μικρών και μεγαλύτερων παιδιών

Πόσες φορές δεν αναρωτηθήκαμε «τι πάει λάθος» και δεν μπορούμε να ξεκολλήσουμε το παιδί μας από την οθόνη του τάμπλετ ή του υπολογιστή, την ώρα που παίζει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι; Πόσες φορές δεν μας γεννήθηκε η απορία γιατί όλα αυτά τα παιχνίδια, που γίνονται συνήθως «viral» σε συγκεκριμένες ηλικίες, είναι τόσο εθιστικά, ώστε να απορροφούν για ώρες τις αισθήσεις μικρών και μεγαλύτερων χρηστών;

Η αλήθεια είναι ότι στην προσπάθεια να αξιοποιήσουν δημιουργικά και ποιοτικά τον ελεύθερο χρόνο τους, αντί «να πέσουν με τα μούτρα» σ' ένα ηλεκτρονικό ή διαδικτυακό παιχνίδι, πέρα από τις κοινωνικές και άλλες αιτίες, που είναι το πρωτεύον, γονείς και παιδιά έχουν να αναμετρηθούν με έναν πολύ ισχυρό αντίπαλο: Μια τεράστια βιομηχανία αξίας πολλών δισ. ευρώ, που αξιοποιεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και επιστημονικά επιτελεία, προκειμένου να δημιουργήσει παιχνίδια και προγράμματα που θα μονοπωλούν το ενδιαφέρον, μέχρι τον βαθμό του εθισμού.

Το κίνητρο, πέρα από οικονομικό, έχει να κάνει και με την αξιοποίηση αυτών των παιχνιδιών ως «συλλέκτες δεδομένων» για επιχειρηματική ή άλλη χρήση, αλλά και ως «διαδραστικά μέσα επιρροής», καθώς μέσα από ειδικές κατηγορίες παιχνιδιών, τα επεξεργασμένα σενάρια αναπαράγουν κυρίαρχα προπαγανδιστικά στερεότυπα του σημερινού ξεπερασμένου κοινωνικοοικονομικού συστήματος και των κυρίαρχων οικονομικών - στρατιωτικών δυνάμεων, οι οποίες κατά κανόνα πρωταγωνιστούν και ανταγωνίζονται στην παραγωγή τέτοιων προϊόντων.

Ας δούμε ορισμένες πλευρές αυτού του σύνθετου ζητήματος, που επικεντρώνει σε παιχνίδια με πολεμικά κυρίως σενάρια και δεν μπορεί βέβαια να εξαντληθεί σε ένα μόνο δημοσίευμα.

Μια ραγδαία αναπτυσσόμενη βιομηχανία

Στις 7 Νοέμβρη 2022, ο κολοσσός της βιομηχανίας των βιντεοπαιχνιδιών, η αμερικανική «Αctivision/Blizzard», ανακοίνωσε πως ο τελευταίος τίτλος στη σειρά παιχνιδιών «Call of Duty», το «Modern Warfare 2», απέφερε έσοδα από τις πωλήσεις που ξεπέρασαν το 1 δισ. δολάρια μέσα σε μόλις 10 μέρες από την κυκλοφορία του, στις 28 Οκτώβρη.

Το προηγούμενο ρεκόρ της ίδιας σειράς κατείχε το «Black Ops 2», που το 2012 χρειάστηκε μόλις 15 μέρες για να ξεπεράσουν οι πωλήσεις του το 1 δισ. δολάρια.

Μπορεί οι αριθμοί με την πρώτη ματιά να προκαλούν δέος, όμως δεν πρόκειται για μοναδικές περιπτώσεις στη βιομηχανία των βιντεοπαιχνιδιών, που αναπτύσσεται ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες και πλέον αποτιμάται σε πάνω από 300 δισ. δολάρια παγκοσμίως, όσο περίπου το ΑΕΠ της Ελλάδας!
Σύμφωνα με την «Newzoo», εταιρεία μελέτης της βιομηχανίας παιχνιδιών, οι δύο χώρες που κατείχαν τη μερίδα του λέοντος είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα. Το 2014, τα έσοδα για τα αμερικανικά μονοπώλια της βιομηχανίας ηλεκτρονικών παιχνιδιών ξεπέρασαν τα 21 δισ. δολάρια, ενώ για τα κινεζικά έφτασαν τα 18 δισ.

Τέσσερα χρόνια μετά, η κατάταξη άλλαξε, με τις κινεζικές εταιρείες να περνούν στην πρώτη θέση με 32,8 δισ. έσοδα και τις αμερικανικές στα 24 δισ. Οι τελευταίες εκτιμήσεις για το 2022 δείχνουν πως οι αμερικανικές εταιρείες κλείνουν την «ψαλίδα», καθώς φτάνουν τα 45 δισ. έσοδα, με αγορά 197 εκατομμυρίων ατόμων, ενώ στην Κίνα τα έσοδα θα προσεγγίσουν τα 46 δισ., με αγορά 742 εκατομμυρίων ατόμων.

“Αποτελεσματικές πλατφόρμες επιρροής”

Ο ψηφιακός κόσμος των βιντεοπαιχνιδιών, που απευθύνεται κατά κανόνα σε παιδιά και εφήβους, αγκαλιάζει όμως κάθε ηλικία και φύλο, δεν αφορά μόνο τους πωλητές και τους αγοραστές σ' αυτήν την τεράστια αγορά.
Υπάρχουν μια σειρά λόγοι που κρατικές υπηρεσίες και επιτελεία έχουν «ασχοληθεί» ιδιαίτερα με αυτήν την αναδυόμενη βιομηχανία. Ορισμένους από αυτούς αποκάλυψαν τα έγγραφα που έδωσε στη δημοσιότητα ο Εντουαρντ Σνόουντεν.

Για παράδειγμα, έρευνα του 2007 για λογαριασμό της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (NSA), με τον τίτλο «Παιχνίδια: Μια ματιά στις αναδυόμενες τάσεις, χρήσεις, απειλές και ευκαιρίες σε δραστηριότητες επιρροής», περιγράφει λεπτομερώς τη χρησιμότητα αυτών των παιχνιδιών για τις κρατικές επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών, αλλά και ως «διαδραστικό μέσο επιρροής».

Ο λόγος που η NSA εκφράζει ενδιαφέρον, έχει να κάνει με τη δημοφιλία των παιχνιδιών, που ανοίγει παράθυρα στην «προσέγγιση» των χρηστών, αλλά και επειδή εξυπηρετούν τις εξής λειτουργίες: «1) προπαγάνδα και επηρεασμός πληθυσμών, 2) παράκαμψη καθιερωμένων μεθόδων παρακολούθησης επικοινωνιών, 3) στρατολόγηση, 4) στρατιωτική εκπαίδευση και προσομοίωση και 5) δυνητική νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και συγκέντρωση χρημάτων».

Στο κεφάλαιο της έρευνας με τίτλο «Γιατί τα παιχνίδια είναι μια αποτελεσματική πλατφόρμα επιρροής» αναφέρεται ότι αυτά έχουν ρόλο στην εκπαίδευση και την κατάρτιση δεξιοτήτων, ότι είναι ικανά για «παθητικά μηνύματα και προετοιμασία», προωθούν συγκεκριμένα συστήματα αξιών και συναισθήματα και είναι ελκυστικά και εθιστικά, αναγκάζοντας έτσι τους χρήστες να «επιστρέψουν για περισσότερο».

Μεταξύ άλλων, η έκθεση τονίζει ότι υπάρχουν παιχνίδια που «ενισχύουν τις προκαταλήψεις και τα πολιτιστικά στερεότυπα, ενώ μεταδίδουν ένα στοχευμένο μήνυμα. (...) Είναι μια ιδανική πλατφόρμα επιρροής επειδή ενσωματώνουν εικόνες, αφήγηση, συντροφικότητα και δράση. Αυτός ο συνδυασμός λειτουργεί επειδή οι προηγμένες εικόνες και γραφικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προσελκύσουν τις αισθήσεις, οι ιστορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παρέχουν ένα πλαίσιο και ομαδικούς στόχους, η συντροφικότητα με τη μορφή πολλαπλών παικτών διευκολύνει υψηλότερα επίπεδα αφοσίωσης και απαιτείται δράση με τη μορφή συμμετοχής.

(...) Τα παιχνίδια που προκαλούν έντονα συναισθήματα μπορούν να προδιαθέσουν έναν παίκτη προς μια συγκεκριμένη άποψη ή σκοπό ή να προκαλέσουν συγκεκριμένες αντιδράσεις από την πλευρά του παίκτη. Τα παιχνίδια αυτά είναι πλούσια σε αισθητηριακές εμπειρίες, ελκυστικές κινητικές δεξιότητες και οπτικές και ακουστικές εμπειρίες. Το σύστημα ανταμοιβών των παιχνιδιών που τελικά οδηγεί σε ανταμοιβή ή τιμωρία για τον παίκτη, μπορεί επίσης να προκαλέσει τρομερά συναισθήματα».

Το παιχνίδι αιχμαλωτίζει
το μυαλό των χρηστών

Άλλη μία απόρρητη έκθεση, που βρέθηκε στα ίδια αρχεία, με τίτλο «Αξιολόγηση των επιπτώσεων των εικονικών κόσμων για τις Υπηρεσίες Πληροφοριών», αναφέρει πως «λόγω της καθηλωτικής φύσης της εμπειρίας, οι εικονικοί κόσμοι είναι ένα ιδιαίτερα ισχυρό μέσο για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένης της συμπεριφοράς εκτός σύνδεσης. Οι διαδικτυακές εμπειρίες που μεταφέρουν οι χρήστες στον πραγματικό κόσμο θα υπόκεινται σε χειραγώγηση και επιρροή.

(...) Σε γενικές γραμμές, η εισαγωγή πολιτικών ιστοριών στα παιχνίδια - συμπεριλαμβανομένων των παιχνιδιών πριν από τον υπολογιστή - δεν είναι νέα. Ωστόσο, η ιδέα έχει αποκτήσει μια εντελώς νέα ζωή, με την άφιξη των παιχνιδιών pc και των διαδικτυακών παιχνιδιών για πολλούς παίκτες, δεδομένων των σημαντικά πιο καθηλωτικών και, ως εκ τούτου, πιο εγγενώς επιδραστικών χαρακτηριστικών τους.

Το πρωταρχικό μέλημα από την άποψη της επιρροής είναι η προοπτική πολιτικών ή ιδεολογικών στόχων που κρύβονται σε σύνολα κανόνων παιχνιδιού ή μηχανισμούς παιχνιδιού, όπου η επίδρασή τους μπορεί να είναι λιγότερο προφανής. Ακριβώς όπως τα κινηματογραφικά θεάματα συναρπάζουν το κοινό, το παιχνίδι αιχμαλωτίζει το μυαλό των χρηστών».

Παίζοντας την “Ιστορία”

Στα πρώτα λεπτά του «Modern Warfare 2» που αναφέρθηκε παραπάνω, οι δεκάδες εκατομμύρια παίκτες του παιχνιδιού καλούνται να αναγνωρίσουν οπτικά τον στόχο, έναν Ιρανό αξιωματικό που ονομάζεται Γκορμπράνι, και στη συνέχεια καλούνται να «πιλοτάρουν» τον κατευθυνόμενο πύραυλο που τον σκοτώνει.

Ο στόχος δολοφονείται, καθώς οι διάλογοι στο παιχνίδι αναφέρουν πως ο ίδιος διευθύνει σχέδια αγοράς οπλισμού από τη Ρωσία, τον οποίο στη συνέχεια διοχετεύει σε τρομοκρατικές οργανώσεις.

Η αποστολή θυμίζει τη «στοχευμένη δολοφονία» (όπως συνηθίζουν να τις αποκαλούν οι αμερικανικές κυβερνήσεις) του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί (μάλιστα στο παιχνίδι ο στόχος του μοιάζει) και Ιρακινών αξιωματούχων, κατά την επίθεση των ΗΠΑ στο διεθνές αεροδρόμιο του Ιράκ, τον Γενάρη του 2020.

Η σειρά «Call of Duty» είναι επίσης ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς οι τίτλοι της εμπεριέχουν αποστολές εμπνευσμένες από ιστορικά γεγονότα. Τα πρώτα παιχνίδια της σειράς αφορούν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το 2010 οι παίκτες του «Black Ops» ξεκίνησαν το παιχνίδι συμμετέχοντας ως στρατιώτες των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων στην απόβαση του Κόλπου των Χοίρων στην Κούβα. Σε αντίθεση με τα πραγματικά γεγονότα, ολοκληρώνουν την αποστολή δολοφονώντας τον Φιντέλ Κάστρο!

Δύο χρόνια αργότερα, το σενάριο εμφανίζει έναν πρώην ναζί επιστήμονα, που βρίσκει δήθεν καταφύγιο στην ΕΣΣΔ, όπου πραγματοποιεί πειράματα πλύσης εγκεφάλου κυρίως σε κρατούμενους και παράλληλα αναπτύσσει ένα γερμανικό βιοχημικό όπλο, το «Nova 6».

Η ιστορία ξαναγραμμένη ανάποδα, με «σκαλέτα» την «Επιχείρηση Συνδετήρας (Paperclip)», κατά την οποία οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ μετέφεραν 1.600 Γερμανούς επιστήμονες μεταξύ 1945 και 1959 - αρκετοί από αυτούς μέλη και στελέχη του Ναζιστικού Κόμματος - στις ΗΠΑ για να εργαστούν σε κυβερνητικά ερευνητικά προγράμματα.

Στο «Modern Warfare» (2019) υπάρχει αποστολή όπου αναπαρίσταται το περιστατικό του «αυτοκινητόδρομου 80». Πρόκειται για το σφυροκόπημα από τις αμερικάνικες εναέριες και χερσαίες δυνάμεις και των συμμάχων τους κατά στρατιωτών και αμάχων δύο μέρες πριν από τη λήξη του 1ου Πολέμου του Κόλπου, που οδήγησε στο να μείνει ο δρόμος γνωστός ως «Λεωφόρος του Θανάτου». Στον κόσμο του «Call of Duty», όμως, δεν ήταν οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους που ευθύνονται για τη «Λεωφόρο του Θανάτου», αλλά οι αντίπαλοί τους, οι Ρώσοι.

Τα Γραφεία Διασύνδεσης

Το αμερικανικό Πεντάγωνο είναι γνωστό ότι βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία του θεάματος, στην οποία συγκαταλέγει και τη βιομηχανία των βιντεοπαιχνιδιών.

Τη συνεργασία αυτή έχουν αναλάβει τα «Γραφεία Διασύνδεσης με την Τηλεόραση και τον Κινηματογράφο», που λειτουργούν σε κάθε κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεων, και όπως αποκαλύπτεται σε μια σειρά από αποχαρακτηρισμένα έγγραφα, συχνά διαμορφώνουν τα σενάρια παραγωγών και παιχνιδιών, ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα τα μηνύματα που θέλει το Πεντάγωνο να επικοινωνήσει με το κοινό.

Για παράδειγμα, σε αποχαρακτηρισμένη έκθεση 1.669 σελίδων του «Γραφείου Διασύνδεσης με την Τηλεόραση και τον Κινηματογράφο», στο κεφάλαιο «Κερδίζοντας καρδιές και μυαλά εικονικά», περιγράφεται μια στρατηγική για μελλοντικές επιχειρήσεις πληροφοριών, ώστε να «αντιμετωπιστεί η αντιαμερικανική προπαγάνδα εντός των παιχνιδιών» και να «προσελκυσθούν οι παίκτες σε παιχνίδια που απολαμβάνουν την κρατική υποστήριξη και μακριά από παιχνίδια που θεωρούνται προβληματικά».

Τέλος, τονίζεται η χρησιμότητα ιδιαίτερα των διαδικτυακών παιχνιδιών για τη συλλογή πληροφοριών και την καταγραφή επικοινωνίας: «Τα παιχνίδια είναι μια ευκαιρία! Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παιχνίδια για παρείσφρηση σε δίκτυα υπολογιστών, ανάλυση κοινωνικών δικτύων, παρακολούθηση και ταυτοποίηση, γεωγραφικό εντοπισμό τοποθεσίας του στόχου και συλλογή επικοινωνιών».

Με πληροφορίες από ΚΟΜΕΠ,
Ριζοσπάστη και …
φιλτράροντας το διαδίκτυο