Περί Παντελήδων μακριά από κόμματα μην βρουν μπελά “Πατρίς, Θρησκεία και Φαμελιά”…

1975, είχε πέσει ένα χρόνο πριν –όχι ανατραπεί η δικτατορία ως προϊόν συμβιβασμού μεταξύ χούντας _αστικών πολιτικών δυνάμεων και παρέμβασης ΗΠΑ και μεις με τη φλόγα της νιότης και το κόκκινο άστρο της ΕΣΣΔ στο απόγειο (έτσι το βλέπαμε τότε), μοιράζαμε το χρόνο μας μεταξύ γραφείων ΚΟΑ (στην Κάνιγγος εκείνο τον καιρό) ΚΝΕ (Γραβιάς), με ξενύχτια στις τότε μπουάτ της Πλάκας _α…αα… ΝΑΙ!  και ψάχνοντας (δευτερευόντως και χαλαρά) για καμιά δουλειά.

Μπουάτ πολλές τελείως αλλαγμένες από εκείνες της 10ετίας του ΄60: από την “Διαγώνιο” για τους πιο κουλτουριάρηδες και μέχρι εκείνο το μαγαζί _το Λημέρι (παρυφές Κυδαθηναίων), όπου έπαιζε και τραγουδούσε αντάρτικα ο Πάνος Τζαβέλλας και χιλιάδες νέοι, αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας κατέκλυζαν κάθε νύχτα _μέχρι πρωίας, αφού πολλές φορές έκανε μέχρι και τρεις παραστάσεις, ώστε να χωρέσουμε όλοι.

Εμείς τα λεγόμενα “αντάρτικα” τα ξέραμε και τα τραγουδάγαμε και επί χούντας, μαζί με το ύμνο της ΚΝΕ (αρχίζοντας πάντα από το “Μαύρα Κοράκια” και τον “Μπεζεντάκο”)

                  Ο λόγος περί Παντελήδων

Σήμερα 27_ Ιούλη, γιορτάζεται στις Ορθόδοξες Εκκλησίες η μνήμη του Άγιου Παντελεήμονα, κατεξοχήν προστάτης των αναπήρων γιατρός μάλιστα ανάργυρος (χωρίς πληρωμή για όσες_ους δεν …), αλλά εμείς δε θα μιλήσουμε γι αυτόν αλλά, για κάποιον “μακριά από κόμματα μην βρει μπελά _Πατρίς, Θρησκεία και Φαμελιά, έντιμο άνθρωπο, κυρ Παντελή, έντρομο, άβουλο και φασουλή, άδειο πετσί χωρίς πνοή σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη”…

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
έχεις κατάστημα κάπου στη γη.
Πουλάς εμπόρευμα, βγάζεις λεφτά
πολλά λεφτά, πολλά λεφτά.

Τις Κυριακές πρωί στην εκκλησιά
σταυροκοπιέσαι στην Παναγιά.

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
έχεις και σύζυγο, κόρη, παιδί,
μοντέρνα έπιπλα, έγχρωμη TV,
τρως τροφή πνευματική.

Μακριά από κόμματα μην βρεις μπελά,
“Πατρίς, θρησκεία και φαμελιά”.

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
τι κι αν πεθαίνουνε πάνω στη γη
χιλιάδες άνθρωποι χωρίς ψωμί,
μαύροι, λευκοί ή κίτρινοι;

Ο γιος σου μοναχά να ’ναι καλά
ν’ αφήσεις τ’ όνομα και τον παρά.

 

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
σκεύρωσες, σάπισες στο μαγαζί.
Τη νιότη ξόδεψες και την ορμή
για τη δραχμή, για το πετσί.

Δίπλα σου τ’ όνειρο, η ζωή και το φως
μα εσύ στο κουφάρι σου κλεισμένος εντός.

Ξέρεις πως δώσανε, κυρ Παντελή,
άλλοι τα νιάτα τους και τη ζωή
να γίνει τ’ όνειρο φέτα ψωμί
να φας κι εσύ, κυρ Παντελή;

Κι εσύ τι έδωσες, κυρ Παντελή;
Πες μας τι έκανες σ’ αυτή τη γη.
Πες μας τι άφησες κληρονομιά
που να εμπνέει τη νέα γενιά.

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
έντρομε, άβουλε, συ φασουλή,
βρώμισες τ’ όνειρο και την ψυχή,
άδειο πετσί χωρίς πνοή.

Έντιμοι άνθρωποι, νέα γενιά,
θάψτε τους έντιμους μες στα σπαρτά
κι αυτούς που φτιάξανε τον Παντελή
σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη.
_                      1975  στίχοι_Μουσική Πάνος Τζαβέλλας

Ο Π. Τζαβέλλας γεννήθηκε το 1925 στην Κοζάνη. Μαθητής Γυμνασίου, στην Κατοχή, εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και μετά στον ΕΛΑΣ. Ξαναβγαίνει στο βουνό με το Δημοκρατικό Στρατό, όπου τραυματίζεται, συλλαμβάνεται και ακρωτηριάζεται στο δεξί του πόδι. Από εκεί αρχίζει ο δρόμος για τις φυλακές. Δικασμένος 3 φορές σε θάνατο, αρρωσταίνει βαριά το 1959 από τη νόσο του Burgen και πηγαίνει για θεραπεία στη Σοβιετική Ένωση, όπου παρέμεινε μέχρι το 1965. Εκεί σπούδασε μουσική και γνώρισε τον μεγάλο συνθέτη Ντιμίτρι Σοστακόβιτς. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1965, αλλά τρία χρόνια μετά φυλακίζεται πάλι, αυτή τη φορά από τη χούντα, για παράνομη δράση ενάντια στη χούντα.
Αποφυλακίστηκε το 1971 με «ανήκεστο βλάβη» και ξεκίνησε σαν μουσικός να παίζει στις μπουάτ της Πλάκας. Εκεί τον βρήκε η μεταπολίτευση, όπου πλέον ελεύθερα τραγουδά τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης _Ριζοσπάστης
Δεν κρύβει την απέχθειά του «Μικροαστοί λαοπλάνοι, γυμνοσάλιαγκες κι αδίστακτοι πολιτικάντηδες, μπόρεσαν να παρασύρουν τον «πάντα ευκολόπιστο και πάντα προδομένο» ελληνικό λαό, να ληστέψουν τα όνειρα και τις ελπίδες του, να θερίσουν το αίμα, τους αγώνες και τις θυσίες των κομμουνιστών και να τα κάνουν γκόμενες, κονόμα και υπουργιλίκια. Κι όλα έγιναν συντρίμμια. Και φτου κι απ’ την αρχή. Μέχρι να βγάλει ο ήλιος κέρατα. Κουφάλες!»
Ο Πάνος Τζαβέλλας (1925-2009) υπηρέτησε με πάθος και συνέπεια το αντάρτικο και το αγωνιστικό-πολιτικό τραγούδι. Συνθέτης και στιχουργός ο ίδιος πολλών γνωστών τραγουδιών όπως «Ξυπνήστε», «Ο Έλληνας», «Μάη μ’ Μάη μ’» (ερμηνεύει η Χαρούλα Αλεξίου) κλπ. και του κομμουνιστή προλετάριου ποιητή Φώτη Αγγουλέ («Πορεία μέσα στη νύχτα»), «κοινώνησε» την τέχνη του στις μπουάτ και στις συναυλίες, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, μα πάνω απ’ όλα στο θρυλικό στέκι του, το «Αντάρτικο Λημέρι».

Στο βιβλίο του με τίτλο «ΑΝΤΑΡΤΟ-ROCK» (εκδ. «Ελεύθερος Διάλογος») σημειώνει:
«Το 1971, αποφυλακίζομαι προσωρινά με το νόμο «περί ανηκέστου βλάβης». Γραμμή για την Πλάκα. Στήνω το Λημέρι μου. Τώρα το τραγούδι είναι αγώνας. 

Πρέπει ν’ ακουστεί το προοδευτικό τραγούδι, που ξυπνάει τις συνειδήσεις, να τονώσουμε το ηθικό του κόσμου που είναι πεσμένο και προπαντός να ξαναβρεθούμε για να ξαναχτίσουμε τις οργανώσεις, που είχαν σμπαραλιαστεί απ’ τα χτυπήματα της Ασφάλειας. Αυτή ήταν η εντολή. Το τραγούδι μας έπεσε σαν τη βροχή σε καψαλισμένη γη. Τα τραγούδια των πρωτοπόρων συνθετών και του Νέου Κύματος, δόνησαν ξανά τις καρδιές και τις συνειδήσεις των Αθηναίων. Τραγουδάω και δικά μου τραγούδια, το «κυρ-Παντελής», «Ξυπνήστε» κ.λπ. Κι ύστερα έπρεπε ν’ αναστήσουμε τον αγωνιστή ποιητή Φώτη Αγγουλέ μέσα από τις μελωδίες μας. Κάπου κάπου, πετάμε και κανένα αντάρτικο. Μας τραβούσαν στην Ασφάλεια, μας προπηλάκιζαν, μας έδερναν, προσπαθούσαν να τρομοκρατήσουν τον κόσμο. Δεν κάναμε πίσω»…

«Ο κυρ Παντελής»  είναι ίσως το πιο γνωστό τραγούδι του (μεταφράστηκε μέχρι και στην Κίνα) κι αυτό που έχει αγαπηθεί πιο πολύ. Τα μηνύματά του παραμένουν επίκαιρα ας πέρασε μισός αιώνας από τότε που γράφτηκε. Ο Πάνος Τζαβέλλας  ρίχνει τον προβολέα της τέχνης του πάνω στον μικροαστό, τον «νοικοκυραίο» που προσαρμόζεται σε κάθε πραγματικότητα, τον βολεμένο που ονειρεύεται μεγαλεία, τον «παρτάκια» που είναι πρόθυμος να ρουφιανέψει, να ξεπουλήσει, να συρθεί στο χώμα προκειμένου να μη θιχτούν τα όποια κεκτημένα του· αυτόν που κάποτε ο ποιητής Γιώργος Κακουλίδης χαρακτήρισε εύστοχα «αγαπημένο σκυλί της κυρίαρχης ιδεολογίας».

Με το Λουντέμη

Ο Πάνος Τζαβέλλας έγραψε και ερμήνευσε συγκλονιστικά τραγούδια. Στο «ΑΝΤΑΡΤΟ-ROCK» συμπυκνώνει την αγωνιστική και καλλιτεχνική πορεία του_παρακαταθήκη: «Ζούμε σ’ έναν κόσμο απάνθρωπο, όπου τα πάντα πουλιόνται κι αγοράζονται. Ακόμα και η τέχνη, και οι δημιουργοί…Φίλε, μην απελπίζεσαι. Τίποτα δεν είναι πιο ισχυρό απ’ τη θέλησή σου, όταν η καρδιά σου και το πνεύμα σου φλογίζονται από υψηλά ιδανικά και υπηρετείς υψηλούς στόχους. Κι εμείς απ’ τον τάφο ξεκινήσαμε. Κι ύστερα από προσπάθειες κι αγώνα, βγήκαμε στο φως…»

Η πτώση της Χούντας το 1974 βρίσκει τον Πάνο Τζαβέλλα στη μπουάτ Λήδρα που, ελεύθερος πια, μαζί με τη σύντροφο στη ζωή και το τραγούδι Νατάσα Παπαδοπούλου και την ορχήστρα του, συνεχίζει να τραγουδά τα τραγούδια του.

Ο πρώτος του δίσκος είναι ζωντανή ηχογράφηση: «Τα Τραγούδια από το Αντάρτικο Λημέρι». Θα ηχογραφήσει ακόμα οχτώ δίσκους. Τα τραγούδια του θα ταξιδέψουν μέσα από συναυλίες, που δίνονται σε ανοικτά γήπεδα και πανεπιστήμια, σε όλη την Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό (Γερμανία, Σουηδία και αλλού). Θα τον παρουσιάσουν οι ξένες τηλεοράσεις, όπως η Βουλγαρική, Γερμανική, Σουηδική, αλλά και η ελληνική, ο Τύπος σε Ελλάδα και εξωτερικό θα αναφερθεί πολλές φορές στον αγωνιστή τραγουδοποιό Πάνο Τζαβέλλα και το πολύ γνωστό και αγαπημένο σε όλους μας τραγούδι, «Κυρ-Παντελής» θα φτάσει μέχρι την Κίνα, όπου θα μεταφραστεί.

Στη δεκαετία του ’80, ο Πάνος Τζαβέλλας βρίσκεται στα Εξάρχεια και στη συνέχεια σε διάφορες μουσικές σκηνές της Αθήνας και του Πειραιά. Έφυγε από τη ζωή στις 27 του Γενάρη 2009, μετά από σκληρή μάχη με τον καρκίνο.

Με Μίκη Θεοδωράκη και Γιώργο Θεοδωρόπουλο

ANTAPTO-ROCK
(εκδ. Ελεύθερος Διάλογος, 1992).

«Στις φυλακές έπεσα νωρίς, απ’ το 1945. Τις καταδίκες όμως σε θάνατο τις άρπαξα όταν πιάστηκα βαριά τραυματισμένος σαν αντάρτης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, τον Ιούλη του 1949.
Προχωρούσαμε κατά μήκος του Αλιάκμονα, στα νότια της Κοζάνης και δυτικά των Σερβίων. Στόχος μας το αεροδρόμιο. Η νύχτα μάς είχε τυλίξει για καλά κι όλα ήταν ήσυχα. Κι άξαφνα:

— «Αλτ! Τις ει»;
— «Εσείς τι είστε».
— «Εθνικός στρατός».
— «Κωλόπαιδα της Φρειδερίκης»!

Πυρά καταιγιστικά κι από τις δυο πλευρές. Σύγκρουση ολιγόλεπτη και άγρια. Ξαφνικά χάνομαι… Όταν συνέρχομαι νομίζω πως βγαίνω από όνειρο. Νύχτα απαλή γεμάτη ψίθυρους και μάγια. Ψηλά, αμέτρητα αστέρια, χαμηλά ο Αλιάκμονας που κελαρίζει, τα αηδόνια ξετρελαμένα, όλα γύρω να μοσχοβολούν κι από καιρό σε καιρό το απαλό αεράκι να φέρνει στ’ αυτιά μου έναν ουράνιο ήχο από μυριάδες αλογοκούδουνα. Νιώθω υπέροχα, σ’ έναν κόσμο φανταστικό. Κάνω να σηκωθώ. Τίποτα. Κάτι με γαργαλάει στο δεξί μου πόδι. Απλώνω το χέρι μου και ψάχνοντας, πέφτω στην πληγή. Τα δάχτυλά μου γεμίζουν αίμα. Κάνω το πουκάμισό μου επιδέσμους και προσπαθώ να δέσω την πληγή. Αδύνατον. Το αίμα τρέχει ποτάμι. Η θέση μου είναι δεινή. Με πιάνει αγωνία. Αρχίζω να σέρνομαι πάνω στα βράχια που κόβουν σαν ξυράφια. Λιγοθυμώ, συνέρχομαι. Πάλι αυτή η αίσθηση του ονείρου και της μαγείας. Σέρνομαι πάλι και πάλι. Λιγοθυμώ, συνέρχομαι. Ακόμα μια ύστατη προσπάθεια. Σβήνω, χάνομαι… Ώστε αυτό είναι ο θάνατος. (Αργότερα «πέθανα» άλλες τρεις φορές).

Με το χάραμα με βρήκαν από τα ίχνη του αίματος μέσα σ’ ένα θάμνο, μισόγυμνο και καταματωμένο. Όταν άνοιξα τα μάτια μου δυο ήλιοι έλαμψαν: ο ένας που ανέβαινε ψηλά από τον Όλυμπο και ο άλλος που άστραψε από την κάνη του πιστολιού του ανθυπολοχαγού —πρώην χωροφύλακα στην Κοζάνη— που ήρθε και σφηνώθηκε δίπλα στ’ αυτί μου. Πρόλαβε ο λοχαγός και του κλώτσησε το χέρι.

«Ας τον σκοτώσουν οι στρατοδίκες», ούρλιαξε, «όχι εμείς». Όπως κι έγινε.
Με μετέφεραν στην έδρα της διοίκησης, έξω από τα Σέρβια. Με απόθεσαν σε μια μεγάλη σκηνή. Απέναντί μου ο διοικητής, ο γείτονας και φίλος Γιάννης Βαγιάτης.

— «Εγώ».
— «Δεν παραδόθηκα».
— «Θα γράψω ότι παραδόθηκες».
— «Θα ελαφρύνεις τη θέση σου».
— «Δεν θέλω να ελαφρύνω τη θέση μου».
— «Μην είσαι χαζός».
— «Δεν είμαι χαζός».

Ύστερα ήρθε κοντά μου, μου έσιαξε τις γάζες στο τραύμα μου, μου ’βρεξε με νερό το πρόσωπο και βγήκε από τη σκηνή για να μην τον ιδώ που δάκρυσε. Αργότερα ο ίδιος με μετέφερε στο στρατιωτικό νοσοκομείο Κοζάνης. Είναι μεγάλη δουλειά να κρατάς την ανθρωπιά σου σ’ έναν εμφύλιο σπαραγμό, όπου ο φανατισμός, το μίσος και τ’ άγρια πάθη θεριεύουν. Ας είναι αυτή η αναφορά, ένας φόρος τιμής σ’ όλους τους «εχθρούς», τους ιδεολογικούς και πολιτικούς μας αντιπάλους, που μέσα σ’ αυτή τη λαίλαπα κράτησαν την ανθρωπιά τους ακέραιη. Η κατάρα της Ελλάδας είναι οι ξένοι, που ευθύνονται για όλους τους εθνικούς διχασμούς.

Αν είχα παραδεχθεί πως παραδόθηκα, θα είχα απολυθεί ως «αυθορμήτως παρουσιασθείς» λίγο καιρό μετά, σύμφωνα με τα μέτρα «περί ειρηνεύσεως» της κυβέρνησης Πλαστήρα. Άλλα όμως είχα στο μυαλό μου κι άλλα μου ’γραφε η μοίρα μου.

Απ’ το στρατιωτικό νοσοκομείο με μετέφεραν στη σοφίτα ενός στρατώνα. Τέλεια απομόνωση. Τώρα μπορούσα να ουρλιάζω από τους πόνους και τα βασανιστήρια. Κανείς δεν μ’ άκουγε. Βρισκόμουν στα χέρια του Α2 του Γ΄ Σώματος Στρατού και της Ασφάλειας Κοζάνης. Στα χέρια σαδιστών βασανιστών κι αδίστακτων φονιάδων, με φασιστική ιδεολογία και προπαίδεια.

Μια μέρα βλέπω ασυνήθιστη συμπεριφορά. Σκουπίζουν και σφουγγαρίζουν το πάτωμα, μου βάζουν σεντόνια, ανοίγουν τα παράθυρα και ο γιατρός μου κάνει ένεση παυσίπονη. Έχω τα χάλια μου από τα βασανιστήρια (που δεν λέγονται) κι από την πληγή που έχει κακοφορμίσει. Σε λίγο μπαίνει ένας λοχαγός. Κρατά στο δεξί του χέρι ένα μαστίγιο. Οι πρώτες του λέξεις: «Ρε Τζαβέλλα, είσαι κι ομορφόπαιδο». Είναι ο βασιλικός επίτροπος. Γύρω του σχηματίζουν ημικύκλιο ο δεσπότης Κοζάνης Κωνσταντίνος, ο δήμαρχος Κοζάνης οδοντογιατρός Τέρπου, ο βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος Γιώργος Καρότσης κι ένας ακόμα που δεν τον θυμάμαι, ο διοικητής της Ασφάλειας Κοζάνης Κακαλιάς —φόβος και τρόμος της περιοχής— ο διοικητής του Α2 του Γ’ Σώματος Στρατού και δυο ανώτατοι αξιωματικοί του Γενικού Επιτελείου Στρατού, ο ένας συνταγματάρχης κι ο άλλος ταξίαρχος, ειδικώς αφιχθέντες από την Αθήνα για την περίπτωση.

 Με τη Διδώ Σωτηρίου

Μιλάει ο βασιλικός επίτροπος: «Τζαβέλλα, είσαι στα χέρια μας. Δεν μπορεί να σε γλιτώσει κανείς. Ούτε ο βασιλιάς. Απλά πράγματα: μας δίνεις τις αποθήκες που έχετε στα Χάσια για τον εφοδιασμό των δύο μεραρχιών σας του κλιμακίου της Νότιας Ελλάδας και εμείς σου χαρίζουμε τη ζωή». Γύρισε το κεφάλι του στην ομήγυρη. Όλοι συγκατένευσαν. Δεν απάντησα. Είπε μετά κι άλλα. Μίλησαν κι οι άλλοι. Βουβός εγώ, οπότε με πλησιάζει ο δεσπότης —παλιός ενωμοτάρχης— χαμογελώντας. «Έλα Μπανανή (αυτό ήταν το ψευδώνυμό μου) παιδί μου, άσ’ τους αυτούς. Πες τα σ’ εμένα να γλιτώσεις το κεφάλι σου. Είσαι τόσο νέος…». Και μου άπλωσε το χέρι του να του το φιλήσω. Ποτέ δεν θα ξεχάσω αυτό το χέρι. Δάχτυλα ολόλευκα, μακριά και παχουλά, νύχια περιποιημένα, άρωμα φίνο. Χέρι κοκότας πολυτελείας. Βάζω σημάδι το μικρό του δαχτυλάκι και το δαγκώνω μ’ όση δύναμη μου απέμενε. Έβγαλε μια μακρόσυρτη κραυγή. Οι άλλοι όρμησαν καταπάνω μου «Βούλγαρε, αμετανόητε κομμουνιστή, θα πεθάνεις…».

— «Ο λαός…», τόλμησα να πω.
— «Χα, χα, θα πεθάνεις για το λαό σου», κι έφυγαν ουρλιάζοντας, ίδια λυσσασμένα σκυλιά.

Ύστερα από λίγο στέλνουν ένα ασθενοφόρο και με παίρνουν. Τρεις βασανιστές πίσω μαζί μου και δυο μπροστά. Κατηφορίζουμε κατά τα Σέρβια. Σ’ εκείνα τα χωράφια έπαιζα μικρός. Τώρα ξέπνοος μπροστά στον τάφο. Ο αρχιβασανιστής λοχίας κρατάει το πιστόλι του στο χέρι και από καιρό σε καιρό, του «πέφτει» δήθεν, αλλά… πάνω στο τραύμα μου! Πόνος αφόρητος. Λιγοθυμώ. Μου ρίχνουν νερό. Συνέρχομαι. Ύστερα παίρνουμε την ανηφόρα προς Σαραντάπορο. Ο δρόμος είναι γεμάτος λακκούβες. Καθώς τραντάζομαι, τα σπασμένα κόκαλα του ποδιού μου τρίβονται μεταξύ τους. Πόνος, πόνος, πόνος. Πάλι λιγοθυμιές και νερά και πάλι το παιχνίδι του λοχία με το πιστόλι. Έχω παραισθήσεις. Βλέπω ήλιους να λαμπυρίζουν και να χάνονται. Βλέπω πορτοκαλιές να γέρνουν απ’ το βάρος των καρπών. Απλώνω το χέρι μου να κόψω ένα πορτοκάλι να δροσίσω τα χείλια μου. Επιτέλους φτάνουμε. Με κατεβάζουν με το φορείο και μ’ ακουμπάνε στο πεζοδρόμιο.

Μπροστά μου μια πλατεία. Κόσμος πολύς κόβει βόλτες βουβός και τρομαγμένος. Τα μεγάφωνα στη διαπασών, «η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», «των εχθρών τα φουσάτα πέρασαν» κι άλλα τέτοια κι από πάνω συνθήματα φασιστικά. Νομίζω πως όλα είναι της φαντασίας μου. Τα βλέπω ανάμεσα σε πορτοκαλιές και ήλιους που χάνονται και ξανάρχονται. Βάζουν τον κόσμο στην ουρά σε ημικύκλιο. Μένουν έτσι κάμποση ώρα.

Τέσσερις βασανιστές με παίρνουν με το φορείο και με ξαπλώνουν λίγο μπροστά από το ημικύκλιο. Γύρω στρατά, με τις κάνες προτεταμένες, σπρώχνουν τον κόσμο προς τα μένα. Αρχίζουν να με φτύνουν. Άλλος με μίσος, άλλος με πόνο, άλλος γελώντας κι άλλος κλαίγοντας, άλλος με συμπόνια και άλλος με φόβο. Ο καθένας καταπώς ένιωθε. Ξαφνικά μια γριά ξεφωνίζει: «Ο Χριστός! Είναι ο Χριστός!» Ο κόσμος λακίζει, γίνεται χλαλοή, οι φαντάροι πυροβολούν στον αέρα. Ξαναμαζεύουν τον κόσμο και το μαρτύριο ξαναρχίζει. Κλείνω τα μάτια και υπομένω. Πόσο κράτησε αυτή η «παρέλαση»;

Χάνομαι σε δικές μου φαντασιώσεις και παραισθήσεις. Με γέμισαν μύξες και σάλια. Με μεταφέρουν πάλι στο ασθενοφόρο. Ακούω τη φωνή του διοικητή του Α2. «Και τώρα πήγαινε να πεθάνεις για το λαό». Και πήγα.

Η δίκη άρχιζε με την κλασική ερώτηση του προέδρου – στρατοδικη:
«Κατηγορούμενε, αποκηρύσσεις το ΚΚΕ και τις παραφυάδες αυτού, ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΕΠΟΝ;»
«ΟΧΙ» ίσον θάνατος. «ΝΑΙ» σήμαινε αθώος. Ακροατήριο, αγορεύσεις δικηγόρων, απολογία κατηγορουμένων κ.λπ., ήσαν πολυτέλειες.

Μετρούσε το ΟΧΙ ή το ΝΑΙ. Με δίκασαν δυο φορές σε  θάνατο παμψηφεί. Μετά από λίγες μέρες, με πήραν για εκτέλεση. Νύχτα ακόμα μ’ οδήγησαν στο «συνήθη τόπο των εκτελέσεων», δίπλα στους στρατώνες. Στρατά, κλαγγές όπλων, πηγαινέλα, διαταγές και οι μηχανές των αυτοκινήτων να μουγκρίζουν, με τους προβολείς στραμμένους καταπάνω μου να με τυφλώνουν. Στηρίζομαι σε μια μαγκούρα γιατί μου ’χουν κόψει ήδη το δεξί μου πόδι. Προσπαθώ να είμαι αξιοπρεπής. Το φόβο μου τον κρύβω βαθιά στα φυλλοκάρδια μου. Γι’ αυτούς ετοιμάζω ένα τραγούδι και την κραυγή μας τη στιγμή της ομοβροντίας: «Ζήτω το Κόμμα», «Ζήτω ο Λαός».

Είχε καθιερωθεί την ώρα της εκτέλεσης, οι σύντροφοι να χορεύουν τον αρχαίο συρτό τραγουδώντας «στη στεριά δεν ζει το ψάρι μήτε ανθός στην αμμουδιά και oι Έλληνες δεν ζούνε δίχως την ελευθεριά». Εγώ, όμως, μέσα μου τραγουδάω το «κάποια μάνα αναστενάζει». Αυτό αναβλύζει από την ψυχή μου.

Μυστήριο πράγμα ο άνθρωπος. Το μυαλό μου δουλεύει ρολόι. Όλη η ζωή μου περνά μπροστά μου μ’ αστραπιαία ταχύτητα. Θυμάμαι πολύ τα παιδικά μου χρόνια, τους συντρόφους μου, τη μάνα μου. Η σκέψη μου σκαλώνει σε μια αστεία ιστορία. Πρωτοχρονιά 1942. Κατοχή, πείνα, παγωνιά, σπασμένα τζάμια στα παράθυρα, το χιόνι να μπαίνει στο δωμάτιο. Ψωμί δεν υπάρχει. Έπρεπε, όμως, να κόψουμε… τη βασιλόπιτα. Έτσι, για το έθιμο. Η μάνα μου οικονόμησε λίγο αλεύρι. Έκανε τέσσερις μικρές τηγανίτες και τις τηγάνισε με… βαμβακόλαδο. Τις άπλωσε γύρω – γύρω σ’ ένα ταψί. Στην πιο μικρή έβαλε το νόμισμα. Στριφογύρισε τρεις φορές το ταψί. Και πριν προλάβει να σταματήσει, ορμάμε και τα τρία αδέρφια στη μεγαλύτερη τηγανίτα. Τράβα ο ένας, τράβα ο άλλος, στο τέλος πλακωθήκαμε. Η μάνα μου να κλαίει. Γυρίζει κατά τον ουρανό το πρόσωπό της, υψώνει τα χέρια της σε ικεσία και παρακαλεί: «Αχ, Αγιάννα μου κάνε το θαύμα σου». Τακ-τακ η πόρτα. Ήταν ο φίλος μου Μάρκος Κανδύλης —γιος βιομηχάνου— με μια καλαθάρα μ’ όλα τα καλούδια, κρεατόπιτες. μπουρεκάκια, βασιλόπιτες, κασέρια, ψωμιά. Άντε τώρα να πεις στη μάνα μου πως δεν υπάρχει Θεάς…

Η ώρα περνάει, κοντεύει να ξημερώσει. Ο βασιλικός επίτροπος αργεί. Όμως η εκτέλεση δεν μπορεί να γίνει χωρίς να διαβάσει ο ίδιος την απόφαση του στρατοδικείου. Αχνοφέγγει. Η εκτέλεση πρέπει να γίνει ακριβώς με την ανατολή του ήλιου. Αγωνία. Ακόμα λίγα λεπτά, λίγα δευτερόλεπτα ίσως, και πάντα η ελπίδα μες στην ψυχή. Πώς να πεθάνεις στα 23 σου χρόνια, όταν είσαι γεμάτος ζωή και όνειρα; Και νάτος ο ήλιος, ανεβαίνει γελαστός και περήφανος. Αυτός ο ίδιος ήλιος, που έπρεπε να είναι ο τελευταίος της ζωής μου. Η εκτέλεση αναβάλλεται. Ξανά στην απομόνωση. Τα μαλλιά μου άσπρισαν. Πέφτω στο τσαμασίρι εξουθενωμένος. Παίξαν με την αγωνία μου. Παιχνίδι σκληρό του θανάτου για να ’χεις εφιάλτες στην υπόλοιπη ζωή σου. Τρία χρόνια μετά, προσπάθησαν να με σκοτώσουν με δίκη-παρωδία στο τακτικό στρατοδικείο Χανίων. Δεν τα κατάφεραν…»

Περισσότερα στο προσωπικό του site

 

Εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Νίκο Ζαχαριάδη “Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει”

Με παρουσία πλήθους κόσμου, όλων των ηλικιών,  πριν λίγο η εκδήλωση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ για τα 50 χρόνια  από το θάνατο του Νίκου Ζαχαριάδη, τα όποια συμπληρώνονται το ερχόμενο Σάββατο, 1η Αυγούστου.
Στο κατάμεστο αίθριο της Εδρας της ΚΕ στο Περισσό μίλησε η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. 

__ Δείτε __
🔴 Νίκος Ζαχαριάδης: Αλύγιστος επαναστάτης, γέννημα - θρέμμα του ΚΚΕ
🔴 6^η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ | Αφιέρωμα - ιστορική αναδρομή - επίκαιρα διδάγματα
🔴 Τίμησαν τον ηγέτη του ΚΚΕ που τίμησε την πόλη τους

Στην εκδήλωση, την οποία προλόγισε ο Στρατής Δουνιάς, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ παραβρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία της Κεντρικής Επιτροπής, με επικεφαλής τον ΓΓ της, Δημήτρη Κουτσούμπα και πολυμελής αντιπροσωπεία του ΚΣ της ΚΝΕ. Επίσης, ο Σήφης Ζαχαριάδης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη.

Η εκδήλωση άνοιξε με την ανάγνωση αποσπασμάτων από δύο κείμενα του Νίκου Ζαχαριάδη τα οποία φωτίζουν διαχρονικά ζητήματα του κομμουνιστικού κινήματος.

Το πρώτο απόσπασμα ήταν από το «Μήνυμα από την άλλη μεριά», το τελευταίο κείμενο του Νίκου Ζαχαριάδη το οποίο έγραψε τον Ιούλιο του 1973 και αναφέρεται στη στάση των κομμουνιστικών κομμάτων των καπιταλιστικών χωρών απέναντι στα κομμουνιστικά κόμματα τα οποία βρίσκονται στην εξουσία.

Το δεύτερο ήταν απόσπασμα από την ομιλία του Ν. Ζαχαριάδη προς τιμήν του Λένιν το Γενάρη του 1947. Αναφέρεται στην αξία της ιδεολογικοπολιτικής δουλειάς στο Κόμμα.
Τα δύο κείμενα διάβασαν οι ηθοποιοί Γιώργος Τσαγκαράκης και Γιάννης Γιαραμαζιδης.
Στο άνοιγμα της εκδήλωσης, αμέσως μετά την ανάγνωση των δύο αποσπασμάτων του Ν. Ζαχαριάδη, προβλήθηκε ένα 15λεπτο βίντεο για την ζωή, την κομματική δράση και προσφορά του.
Ανάμεσα σε άλλα περιλάμβανε σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό από το αρχείο του ΚΚΕ, όπως ηχητικά αποσπάσματα του Ν. Ζαχαριάδη από την 7η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1957.

Για καλύτερη προβολή του βίντεο επιλέξτε YouTube

Αλ. Παπαρήγα:
Ήταν λαϊκός ηγέτης,
με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο,
πρωτοπόρο και μαχητικό

 Την κεντρική ομιλία στην εκδήλωση έκανε η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, η οποία αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, σε βασικά σημεία της Απόφασης της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ στις 16/7/2011 για την αποκατάσταση του Ν. Ζαχαριάδη, σημειώνοντας ότι «ότι ο Ν. Ζαχαριάδης είχε σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του ΚΚΕ την περίοδο 1931-1936. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία και ηρωική πάλη του ΔΣΕ 1946-1949 έδειξε ακλόνητη πίστη στην ανάγκη ύπαρξης και ενίσχυση των παρανόμων οργανώσεων την περίοδο 1949-1956, στο συνδυασμό της παράνομης και νόμιμης δράσης.

Τον διέκριναν επαναστατική επαγρύπνηση, ταχύτητα στην ανάληψη πρωτοβουλιών, σθένος, στην υπεράσπιση της γνώμης του. Ηταν λαϊκός ηγέτης, με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο, πρωτοπόρο και μαχητικό».

Τόνισε ακόμη ότι «τα τελευταία λόγια που έγραψε μαρτυρούν την αφοσίωση στο Κόμμα αν και τον αδίκησε, διατηρούν σημασία και σήμερα. Εγραψε: ''Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το Κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου. [...] Το ΚΚΕ πέρασε πολλές αντάρες και μπόρες, όμως να το ξεριζώσει κανένας δεν μπόρεσε γιατί αυτό θα σήμαινε να ξεριζώσει τον ίδιο το λαό. [...]Το γράμμα αυτό το γράφω για να βουλώσω το στόμα σ' όλους αυτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές''».

"Την 1^η Αυγούστου κλείνουν 50 χρόνια από τη μέρα που ο Νίκος Ζαχαριάδης βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του στην πόλη Σοργκούτ της Σιβηρίας. Το ντοκιμαντέρ που είδατε έδωσε βιογραφικά στοιχεία του κομμουνιστή που για 25 χρόνια διατέλεσε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ χωρίς αμφισβήτηση της προσφοράς του, ενώ, στη συνέχεια, για 17 χρόνια έζησε διαγραμμένος λόγω άδικων και συκοφαντικών κατηγοριών, σε συνθήκες υποχρεωτικής εξορίας, δηλαδή χωρίς να ανήκει σε κάποια οργάνωση του ΚΚΕ που θα του έδινε τη δυνατότητα συμμετοχής στις συλλογικές κομματικές διαδικασίες.

Οπως γνωρίζετε το 2011 ο Νίκος Ζαχαριάδης αποκαταστάθηκε, πλήρως από την καθαίρεση του ως ΓΓ της ΚΕ και την διαγραφή του ως μέλος του κόμματος. Απορρίφθηκαν οι άδικες κατηγορίες εναντίον του. Η απόφαση αποκατάστασης δόθηκε στη δημοσιότητα, ήταν τμήμα της έγκρισης από Πανελλαδική Συνδιάσκεψη που οργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ 1949-1967 που τώρα κυκλοφορεί ως τόμος Γ1, συνέχεια αντίστοιχων δοκιμίων της περιόδου 1918-1949. Σύντομα θα ολοκληρωθεί η επεξεργασία του νέου Δοκιμίου της Ιστορίας του ΚΚΕ της περιόδου της στρατιωτικής δικτατορίας 1967-1974 στο οποίο θα διατυπώνονται συμπεράσματα, διδάγματα σχετικά με τις συνθήκες και τους παράγοντες που οδήγησαν ένα απόλυτα δοκιμασμένο, ατσαλωμένο κομμουνιστή να επιλέξει να δώσει ο ίδιος τέρμα στη ζωή του την 1 Αυγούστου του 1973.

Είναι εύλογο το πιθανό ερώτημα γιατί χρειάστηκαν 50 χρόνια για τη αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη και την απαλλαγή του από άδικες και συκοφαντικές κατηγορίες, γιατί, επίσης χρειάστηκαν άλλα 12 χρόνια για την ολοκλήρωση της έρευνας και των αναγκαίων συμπερασμάτων όσο αφορά τις συνθήκες θανάτου του.
Θυμίζουμε, πολύ πριν το 2011 είχαν γίνει από το ΚΚΕ, ορισμένες επιλογές που αποτελούσαν, έμμεσα, όμως, ακόμα όχι επίσημα, ως αποτέλεσμα συλλογικής διαδικασίας, μορφή αποκατάστασης, ή ας το πούμε αλλιώς προδίκαζαν κάτι σχετικό με αποκατάσταση.

Μετά το 9^ο Συνέδριο του 1973 και ιδιαίτερα μετά τον Ιούλη του 1974 το Κόμμα δεν επανέφερε την κριτική που γίνονταν σε βάρος του Ν. Ζαχαριάδη. Αντίθετα προβάλλονταν ο ρόλος του λίγες μέρες μετά την επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα, τον Οκτώβρη του 1940, δηλαδή το πρώτο γράμμα που απεύθυνε στον ελληνικό λαό για την οργάνωση της αντίστασης, ενώ ζούσε φυλακισμένος από την μεταξική δικτατορία σε καθεστώς πλήρους απομόνωσης.

Θυμίζουμε, επίσης, ότι τον Ιούνιο του 1991, όταν εξαπολύθηκε η μεγαλύτερη, στην μεταπολεμική περίοδο, ενορχηστρωμένη αντικομουνιστική και αντισοβιετική επίθεση, όταν κομμουνιστικά κόμματα με συνοπτικές διαδικασίες έμπαιναν εκτός νόμου, ενώ άλλα αυτοδιαλύονταν, το ΚΚΕ πήρε την πρωτοβουλία να μεταφερθούν τα οστά του Νίκου Ζαχαριάδη στην Ελλάδα, από το Σοργκούτ σε μόνιμο τάφο στο πρώτο νεκροταφείο της Αθήνας, που παραχώρησε ο δήμος. Στην τελετή ταφής του μετείχαν χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές, έγινε ομιλία εκ μέρους της ΚΕ. Βεβαίως αυτές οι ενέργειες δεν έφθαναν, χρειάζονταν το νυστέρι της ιστορικής έρευνας, της μελέτης ενός απίστευτου όγκου αρχειακού υλικού και σημαντικών εκδόσεων.

Οι ιστορικές προσωπικότητες με βάση την μεθοδολογία μας, κρίνονται-με διεξαγωγή έρευνας, σε επιστημονική βάση, που παίρνει υπόψη τις συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες έδρασε το ΚΚΕ, το εργατικό λαϊκό κίνημα, συνυπολογίζοντας τις διεθνείς εξελίξεις και την πορεία του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, καθώς συνειδητά το ΚΚΕ επέλεξε να είναι αναπόσπαστο τμήμα του. Η ιστορία γράφεται καθημερινά, η αποτίμησή της όμως γίνεται σε απόσταση χρόνου, αντανακλά επίσης και το επίπεδο της ιδεολογικής και πολιτικής ωρίμανσης του Κόμματος. Απαιτεί συγκέντρωση και μελέτη μεγάλου όγκου ιστορικών αρχείων, επιστημονικών έργων, όλων των πηγών που παρέχουν στοιχεία, κομματικών αλλά και αστικών.

Η ιστορική μελέτη της μιας ή της άλλης χρονικής περιόδου έχει ως ραχοκοκαλιά ή ας το πούμε κεντρικό νήμα την εκτίμηση της στρατηγικής του Κόμματος. Κρίνεται, στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ο βαθμός καλής αφομοίωσης και της ικανότητας ανάπτυξης της θεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού, κομμουνισμού στις εξελισσόμενες συνθήκες. Κρίνεται, κατά πόσο στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, έγινε σωστή εκτίμηση των αντικειμενικών συνθηκών του συσχετισμού δυνάμεων, τον προσανατολισμό του εργατικού κινήματος, από την σκοπιά της ιστορικής αποστολής της εργατικής τάξης.

Τα δραματικά γεγονότα 89-91 που ολοκλήρωσαν σε καπιταλιστική παλινόρθωση την πορεία της αντεπανάστασης που είχε αρχίσει να εξελίσσεται, πριν χρόνια, στην ΕΣΣΔ και στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, η βαθιά κρίση που ξέσπασε στο κόμμα μας, στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, επέβαλε ένα νέο ξεκίνημα στην κομματική ιστορική έρευνα, που δεν θα αναπαρήγαγε, άκριτα, αβασάνιστα, βεβαιότητες που για πολλά χρόνια είχαν περάσει στα κομματικά μας ντοκουμέντα.

Συνειδητοποιούσαμε ότι οι απαντήσεις έπρεπε να αναζητηθούν όχι μόνο στις εξελίξεις της τελευταίας 10ετίας ούτε ακόμα και στην μακρόχρονη σχετικά περίοδο μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδο. Οφείλαμε να γυρίσουμε πίσω, στην αρχή, από την ίδρυση του Κόμματος το 1918 την ίδρυση του πρώτου εργατικού κράτους το 1917 καρπό της Οκτωβριανής Επανάστασης, την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς το 1919, την περίοδο του μεσοπολέμου, τα χρόνια του Β΄ ΠΠ, και την μεταπολεμική περίοδο τουλάχιστον ως το 1974.

Η περίπτωση του Νίκου Ζαχαριάδη

Η αποτίμηση του ρόλου του Νίκου Ζαχαριάδη ήταν αξεχώριστη όχι μόνο από την εκτίμηση της ιστορικής πορείας του ΚΚΕ αλλά και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, ειδικότερα του ρόλου του ΚΚΣΕ και των άλλων κομμάτων, στις χώρες που φιλοξενούσαν τους πολιτικούς πρόσφυγες, και την έδρα του κόμματός μας.

Είχαμε υπόψη μας ότι κυρίως την 10ετία του '50 κυριαρχούσε ο διαχωρισμός ανάμεσα στους «φιλοζαχαριαδικούς» και «αντιζαχαριαδικούς», που οδήγησε σε εξιδανίκευση της προσωπικότητας του Νίκου Ζαχαριάδη και στο αντίθετο στη λογική της λαθολογίας και του μηδενισμού. Στην ιστορία του Κομουνιστικού Κινήματος, κάθε άλλο παρά άγνωστο ήταν το φαινόμενο της απολυτοποίησης του θετικού ρόλου ηγετικών στελεχών, ή και το αντίθετο. Πρόκειται για λογική ξένη προς την θεωρία μας, που είναι ριζικά αντίθετη με την αστική αντίληψη που υποστηρίζει ότι η ιστορική κίνηση και εξέλιξη καθορίζεται κυρίως από τις ηγετικές προσωπικότητες. Αντιμετωπίσαμε επίσης, μετά την έκδοση του Δοκιμίου ιστορίας του ΚΚΕ, και μια άλλη, μικρή βέβαια μερίδα υποκριτών που στο όνομα της λατρείας προς τον Νίκο Ζαχαριάδη, πρόβαλαν επιλεκτικά μια θέση του, μια εκτίμηση, μια αποκομμένη φράση προκειμένου να δικαιολογήσουν τις διαφωνίες τους με το ΚΚΕ.

Ο ταξικός αντίπαλος προβάλλει την προσωπική περιπέτεια του Νίκου Ζαχαριάδη για να χτυπήσει το σοσιαλισμό, υποστηρίζοντας, μάλιστα ορισμένοι απολογητές του συστήματος, ότι ο αγώνας για μια νέα κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, είναι μάταιος και άγονος, χωρίς δικαίωση.

Οι συνθήκες και οι παράγοντες που οδήγησαν στην καθαίρεση και διαγραφή του N. Zαχαριάδη

Μετά την ήττα ύστερα από τις ηρωικές μάχες που ξεκίνησαν τον Δεκέμβρη του 44΄ και κράτησαν 33 μέρες, την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας, την οποία ο ταξικός αντίπαλος την χρησιμοποίησε για να πνίξει στο αίμα το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, η κατάσταση ήταν εξαιρετικά δύσκολη για το ΚΚΕ, το ΕΑΜ παρά το γεγονός ότι διατηρούσαν ένα σημαντικό μέρος του κύρους που είχαν κατακτήσει την περίοδο 41-44. Για το κόμμα υπήρξε τότε μια ευκαιρία να επανεξετάσει την στρατηγική του στην περίοδο της κατοχής 41-44, να την διορθώσει, να κάνει την αυτοκριτική του για τη συμμετοχή του σε κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, επίσης και της Βάρκιζας.

Την δυνατότητα και ευκαιρία έδινε η πραγματοποίηση του 7^ουσυνεδρίου που συγκλήθηκε στις 1-6 Οκτώβρη 1945,, που όμως αν και υπήρξε συζήτηση δεν κατέληξε στη διαμόρφωση Προγράμματος. Το Δοκίμιο θεωρεί ότι η μη άσκηση κριτικής στη στρατηγική του ΚΚΕ κατά την περίοδο της κατοχής, ήταν ζήτημα και προσωπικής ευθύνης του Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς είχε επιστρέψει στο Κόμμα ως ΓΓ της ΚΕ μετά την απελευθέρωση του από το Νταχάου. Ο ίδιος 5 χρόνια αργότερα υποστήριξε ότι δεν θέλησε να ασκήσει κριτική για την περίοδο όπου ήταν κλεισμένος στο Νταχάου. Δεν επιθυμούσε, όπως τόνισε, να κάνει εκ των υστέρων τον έξυπνο και να οδηγήσει το κόμμα σε μια κατάσταση διαπάλης. Η πείρα έχει αποδείξει ότι όταν τα προβλήματα μπαίνουν κάτω από το χαλί αυτά θα βγουν στην επιφάνεια με μεγαλύτερη ακόμα οξύτητα, πράγμα το οποίο και έγινε μετά την ήττα του ΔΣΕ όταν δυνάμωσαν προϋπάρχουσες οπορτουνιστικές αντιλήψεις που δεν ήταν πλειοψηφία στην ΚΕ.

Η 3^η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ που συγκλήθηκε στις 10-14/10/1950 με εισηγητική ομιλία του Ν. Ζαχαριάδη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στη 10ετία του 40΄ η στρατηγική γραμμή του κόμματος ήταν λαθεμένη και δεν έγινε σωστή οργανωτική δουλειά. Οτι το ΠΓ δεν προείδε, δεν προετοίμασε δεν οργάνωσε και δεν διεύθυνε τη μάχη του Δεκέμβρη. Γίνονταν επίσης διάκριση ανάμεσα στο αγώνα κατά της τριπλής κατοχής που κακώς δεν συνδέθηκε με το πρόβλημα της εξουσίας, ενώ την περίοδο 1946-1949 παρά τα λάθη και τις αδυναμίες, ο αγώνας εξ αντικειμένου έθετε θέμα εξουσίας.

Η απόφαση ενός σώματος όσο και αν αυτό ήταν το δεύτερο σε σημασία κομματικό σώμα, μετά το συνέδριο, δεν μπορούσε πια να αντιμετωπίσει μια κατάσταση που υπέβοσκε, ως ένα βαθμό, χρόνια και οξύνονταν στο έδαφος της απογοήτευσης που προκάλεσε η ήττα του ΔΣΕ. Δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές του ΔΣΕ ζούσαν πια σαν πολιτικοί πρόσφυγες στις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ενώ άλλοι και άλλες μέσα στην Ελλάδα ήταν κλεισμένοι στις φυλακές ή περιορισμένοι στην εξορία, Συνεχίζονταν οι συλλήψεις και οι δίκες, οι εκτελέσεις και ο εξορισμός, τα συντριπτικά χτυπήματα σε βάρος των κομματικών οργανώσεων που είχαν επιβιώσει.

Ανεξάρτητα από τα παραπάνω υπαρκτά προβλήματα, μπροστά στο ΚΚΕ ένα και μόνο ζήτημα, εξ αντικειμένου έμπαινε, να οργανώσει, να προσανατολίσει στον συνδυασμό της νόμιμης και της παράνομης δουλειάς του κόμματος, με ένα αδιαπραγμάτευτο όρο, ότι το ΚΚΕ θα κρατούσε την πλήρη αυτοτέλεια του, ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική.
Μετά την ίδρυση της ΕΔΑ άρχισαν να κερδίζουν έδαφος οι απόψεις που έδιναν προβάδισμα στη νόμιμη δράση της, άσκησε επίδραση και το γεγονός ότι κάποιοι πολιτικοί παράγοντες, ευνοούσαν, εκ του πονηρού, και κάποιας μορφής συνεργασία μαζί της, ώστε να παίξει το ρόλο ενός δήθεν υποκατάστατου του ΚΚΕ.

Οι οπορτουνιστικές απόψεις που εκφράζονταν στο καθοδηγητικό όργανο του ΚΚΕ αν και μειοψηφικές,στη συγκεκριμένη περίοδο, ακούγονταν με συμπάθεια από στελέχη του ΚΚΣΕ, ιδιαίτερα την περίοδο του 20ου συνεδρίου το 1956, στο οποίο συντελέστηκε η οπορτουνιστική στροφή του. Στελέχη και μέλη του ΚΚΕ έστειλαν σημειώματα και κείμενα εκκλήσεων στο ΚΚΣΕ, ζητιόταν η παρέμβασή του εναντίον του Ν. Ζαχαριάδη με κατηγορίες ότι ήταν ο πρωταγωνιστής δημιουργίας ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος, προσωπολατρίας. Ενώ διεξάγονταν οι εργασίες του 20^ου συνεδρίου συγκροτήθηκε Διεθνής Επιτροπή 6 Κουμμουνιστικών Κομμάτων που ανέλαβαν την ευθύνη να καλέσουν τον Ν. Ζαχαριάδη και να συζητήσουν τις κατηγορίες που του αποδίδονταν, ώστε να διατυπωθεί πόρισμα για συζήτηση στην ΚΕ του ΚΚΕ. Η Διεθνής Επιτροπή αποτελούνταν από εκπροσώπους του ΚΚΣΕ και πέντε ακόμα κόμματων, του Ρουμανικού, Τσεχοσλοβάκικου, Ουγγρικού, Βουλγάρικου και του Πολωνικού, στις χώρες των οποίων ζούσαν Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες.

Το ζήτημα παρέμβασης
στο εσωτερικό
των Κομμουνιστικών Κομμάτων

Ανοίγουμε εδώ μια αναγκαία παρένθεση για να εξηγηθεί το ζήτημα της παρέμβασης στα προβλήματα του Κομμουνιστικού Κινήματος. Η δυνατότητα και πρακτικής παρέμβασης είχε σχέση με την Κομμουνιστική Διεθνή (ΚΔ). Η ΚΔ είχε καθοδηγητικό ρόλο για τη πραγματοποίηση της ιστορικής αποστολής της εργατικής τάξης, το επαναστατικό πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Κατά συνέπεια είχε λόγο στην χάραξη κοινής στρατηγικής των Κουμμουνιστικών Κομμάτων που ήταν μέλη της. Η ΚΔ λειτουργούσε πάνω στην αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, οι αποφάσεις της ήταν υποχρεωτικές για τα κομμουνιστικά κόμματα μέλη της που εθελοντικά προσχωρούσαν. Η ΚΔ έκφραζε την αναγκαιότητα έκφρασης του προλεταριακού διεθνισμού, ανεξάρτητα αν τον υπηρέτησε σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής της με αντίστοιχα επεξεργασμένη ενιαία στρατηγική κατά του διεθνούς καπιταλισμού. Βέβαια προβλήματα επαναστατικής ιδεολογικής ενότητας στην ΚΔ είχαν εμφανιστεί ήδη στην 10ετία 1920-1930. Δεν είναι σωστή η άποψη ότι η ΚΔ ιδρύθηκε μόνο και μόνο για να μεταδίδει πείρα στα νεαρά και άπειρα Κομουνιστικά Κόμματα,όπως και το σκεπτικό της διάλυσης της κατά την διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Το Δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ ασκεί κριτική στην Διεθνή Επιτροπή γιατί ο παρεμβατικός ρόλος δεν υπηρέτησε την ανάγκη κατάκτησης της επαναστατικής ιδεολογικοπολιτικής ενότητας του ΚΚΕ. Ανεξάρτητα από την κατάλληλη μορφή του επαναστατικού Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος το κύριο και βασικό είναι η υπηρέτηση της κοινής διεθνούς επαναστατικής στρατηγικής απέναντι στην διεθνή αντεπαναστατική στρατηγική των καπιταλιστικών κρατών που συγκροτούν διεθνείς διακρατικές πολιτικοοικονομικές και στρατιωτικές ενώσεις, παραμερίζουν τις διαφορές τους προσωρινά όταν πρόκειται να χτυπήσουν αλύπητα και με όλα τα μέσα το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, την πάλη των λαών κατά του καπιταλισμού, του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

20^ό συνέδριο του ΚΚΣΕ - Σημείο οπορτουνιστικής στροφής

Είναι γεγονός ότι στην ΚΔ ασκούσαν πρωτοπόρο άρα και καθοδηγητικό ρόλο τα πιο έμπειρα Κόμματα ιδιαίτερα το μπολσεβίκικο που καθοδήγησε την νικηφόρα Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Ωστόσο το δίδαγμα που προκύπτει είναι ότι ανεξάρτητα από το βαθμό εμπειρίας, το επίπεδο και τη στάθμη ανάπτυξης του κάθε Κομμουνιστικού Κόμματος, αυτό έχει την ευθύνη να διατυπώνει την γνώμη του, να ασκεί κριτική, να συμβάλλει στη χάραξη ενιαίας στρατηγικής, να ενισχύει την επαναστατική ιδεολογικοπολιτική ενότητα.

Η άποψη περί μη επέμβασης στο εσωτερικό των κομμάτων που προβλήθηκε μετά την αυτοδιάλυση της ΚΔ και ενώ δυνάμωνε ο ευρωκομουνισμός, ένα στόχο είχε, να παραιτηθούν τα Κομουνιστικά Κόμματα από το δικαίωμα πάλης κατά του οπορτουνισμού. Το πόσο υποκριτική ήταν η θεωρία περί «μη επέμβασης» φάνηκε και από το γεγονός ότι τα ευρωκομμουνιστικά κόμματα επανειλημμένα και με κάθε ευκαιρία έκαναν ανοικτή δημόσια επίθεση σε άλλα Κομμουνιστικά Κόμματα που στα καταστατικά τους αναφέρονταν στον μαρξισμό λενινισμό και τις αρχές συγκρότησης και λειτουργίας των Κομμουνιστικών Κομμάτων, στήριζαν τις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, την ΕΣΣΔ. Η κριτική τους αξιοποιήθηκε από την αστική προπαγάνδα ως επιβεβαίωση της αντικομουνιστικής και αντισοσιαλιστικής εκστρατείας τους.

Οι δυο κρίσιμες ευρείες Ολομέλειες του ΚΚΕ

Στις εργασίες της 6^ης Ολομέλειας 11-12/3/1956, ανακοινώθηκε το ομόφωνο πόρισμα της Διεθνούς Επιτροπής σύμφωνα με το οποία το ΚΚΕ βρισκόταν σε κατάσταση βαριάς κρίσης με υπαιτιότητα του Ν. Ζαχαριάδη. Σημειώνουμε ότι ο Ν. Ζαχαριάδης δεν πήρε μέρος στην Ολομέλεια εκδηλώνοντας με αυτό τον τρόπο την διαμαρτυρία του για το ρόλο της Διεθνούς Επιτροπής. Η Διεθνής Επιτροπή των 6 Κομμουνιστικών Κομμάτων εκτιμούσε ότι το ΚΚΕ δεν είχε μαρξιστικό λενινιστικό πρόγραμμα δράσης, ήταν σοβαρά κλονισμένο από οργανωτική άποψη. Οτι ο Ν. Ζαχαριάδης λόγω των λαθών που έκανε και της παραβίασης των λενινιστικών κανόνων της κομματικής ζωής δημιούργησε σοβαρή απειλή για την ενότητα και τις αρχές λειτουργίας του κόμματος. Επί πλέον καταδίκαζε τον Ν. Ζαχαριάδη γιατί δεν ανάδειξε το λάθος της συμφωνίας του Λιβάνου, για την αποχή από τις εκλογές στις 31/3/1946, την καθυστέρηση έναρξης του δεύτερου ενόπλου αγώνα κατά 15 μήνες, ενώ θεωρούσαν ότι ήταν σεχταρισμός η θέση για τον δεύτερο ένοπλο αγώνα ότι είχε στόχο το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Καταδίκαζε ως λαθεμένο το σχέδιο προγράμματος του 1953 που μιλούσε για τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης.

Στις κατηγορίες συμπεριελήφθη και το πρώτο ανοικτό γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη προς τον ελληνικό λαό με ημερομηνία 31 Οκτωβρίου 1940 που τον καλούσε να διεξάγει εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο κατά της μουσολινικής Ιταλίας, και συμπλήρωνε τη θέση αυτή με την ανάγκη του αγώνα υπέρ μιας νέας Ελλάδας λυτρωμένης από την ιμπεριαλιστική επέμβαση και από κάθε εκμετάλλευση. Η κριτική στρέφονταν στο σημείο του γράμματος που μιλούσε για τον αγώνα κατά της Ιταλικής επίθεσης που διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, με την επισήμανση ότι δεν ήταν σύμφωνη με τη θέση της ΚΔ. Στη πραγματικότητα το γράμμα ήταν δομημένο πάνω στη κατεύθυνση του ΚΚΕ για τον χαρακτήρα του πολέμου, άρα και τη στρατηγική που εξέφραζαν τα ντοκουμέντα του κόμματος. Επίσης «πατούσε» και σε προϋπάρχουσα απόφαση της ΚΔ, πριν αλλάξει τη θέση της για τον πόλεμο μετά την υπογραφή του συμφώνου Ρίμεντροπ-Μολότωφ, καθώς τον χαρακτήρισε ιμπεριαλιστικό για να αλλάξει ξανά όταν συγκροτήθηκε η αντιχιτλερική συμμαχία με τις ΗΠΑ και Βρετανία και τον χαρακτήρισε και πάλι, ως αντιφασιστικό. Αξίζει να σκεφθεί κανείς ότι ο Ν. Ζαχαριάδης όταν έγραφε το πρώτο γράμμα ίσως δεν είχε την δυνατότητα, ως έγκλειστος και σε απομόνωση, να γνωρίζει τη συγκεκριμένη αλλαγμένη θέση της ΚΔ. Η Διεθνής Επιτροπή χρησιμοποίησε σε βάρος του Ν. Ζαχαριάδη την κριτική της ΚΔ για το πρώτο γράμμα του, όμως και αυτή, είχε αντιφάσεις, ενώ χαρακτήριζε ιμπεριαλιστικό τον πόλεμο της Ιταλίας κατά της Ελλάδας εκτιμούσε τον πόλεμο της Ελλάδας αμυντικό.

Στις 5 Δεκέμβρη του 1940 βγήκε στη δημοσιότητα δεύτερο γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη που βασίστηκε στο γεγονός ότι ο ελληνικός στρατός, νικητής, είχε μπει σε αλβανικό έδαφος. Στο νέο γράμμα ανέφερε ότι η έξοδος του ελληνικού στρατού και η παραμονή του στην Αλβανία προσέδιδε ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα στον πόλεμο, ότι ο Μεταξάς έπαιζε το παιχνίδι της ελληνικής αστικής τάξης και του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού. Ζητούσε την επιστροφή των ελληνικών στρατευμάτων, χωρίς βεβαίως να υπάρχει καμία ζημιά για την Ελλάδα, να φύγουν οι πολεμικές αγγλικές δυνάμεις από τα ελληνικά εδάφη, και να ζητηθεί η μεσολάβηση της ΕΣΣΔ για την υπογραφή ελληνοϊταλικής ειρήνης. Το τρίτο γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη είχε ημερομηνία 15 Γενάρη 1941, το απεύθυνε προς την «κομμουνιστική φοιτητική οργάνωση». Σ' αυτό κατάγγελλε την «Προσωρινή Διοίκηση της ΚΕ του ΚΚΕ» δηλαδή την κατασκευασμένη ΚΕ, από τη κυβέρνηση Μεταξά και τον ίδιο τον Κ. Μανιαδάκη, αποκάλυπτε το πραγματικό ρόλο της να σύρει το ΚΚΕ να υπηρετήσει την δικτατορία του Μεταξά αντί να παλέψει για την ανατροπή της.

Υπενθυμίζουμε εδώ ότι η εξάρθρωση του καθοδηγητικού πυρήνα της ΚΕ, την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, έθεσαν σε πρώτη γραμμή την ανάγκη να υπάρχει καθοδηγητικό κέντρο, έτσι δημιουργήθηκε η ονομαζόμενη «Παλαιά ΚΕ». Το Δοκίμιο αποκατέστησε κομματικά την Παλαιά ΚΕ, ως νόμιμο συνεχιστή της ΚΕ που είχε εκλεγεί από το 6^ο Συνέδριο. Αυτή δεν ήταν δυνατόν να αποκτήσει εμβέλεια εξ αιτίας των αντικειμενικών συνθηκών και τις μικρές δυνάμεις που είχε συγκεντρώσει. Επέδρασε και η πολεμική που δέχθηκε από άλλες κομματικές δυνάμεις που απομονωμένες λόγω διώξεων έπεφταν στην παγίδα της δήθεν άλλης ΚΕ, της Προσωρινής Διοίκησης.

Η κριτική που γίνεται στο Δοκίμιο για τον Ν. Ζαχαριάδη και τα γράμματα του, είναι ότι και αυτός δεν απέφυγε το διαχωρισμό του πολέμου σε εθνικοπαελευθερωτικό όσο διεξάγονταν στο ελληνικό έδαφος και σε ιμπεριαλιστικό έξω από τα ελληνικά σύνορα.

Τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη γραφτήκαν με την προσωπική ευθύνη του, ΓΓ της ΚΕ, που ήταν έγκλειστος, σε καθεστώς διώξεων και συγκρότησης πλαστής ΚΕ, με αποτέλεσμα να μη υπήρχε δυνατότητα να εξασφαλιστεί η ενιαία στάση της ΚΕ. Χωρίς να υποτιμάμε τις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες τότε, αξίζει να κρατήσουμε ως συμπέρασμα ότι πάντα πρέπει να παίρνονται τα απαραίτητα μέτρα για την εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής συλλογικότητας, σε συνθήκες πολέμου, παρανομίας, στην διαμόρφωση των αποφάσεων και της δράσης για την υλοποίηση του.

Ο Ν. Ζαχαριάδης μετά την ήττα του ΔΣΕ κατηγορούνταν ότι επέδειξε έλλειψη φροντίδας για την ασφάλεια εισόδου και δράσης στην Ελλάδα, των κομμουνιστών που στάλθηκαν για να ανασυστήσουν και να ενισχύσουν τις παράνομες κομματικές οργανώσεις.

Με βάση όλα τα παραπάνω και άλλες κριτικές παρατηρήσεις που θα τις βρείτε στο Δοκίμιο, παραλείπονται για λόγους χρόνου, η Διεθνής Επιτροπή εισηγήθηκε την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη από τη θέση του ΓΓ της ΚΕ επίσης την απομάκρυνση του από το Π.Γ. Η πρόταση ψηφίστηκε ομόφωνα ακόμα και από μέλη της ΚΕ που υποστήριζαν τις θέσεις για οποίες ο Ν. Ζαχαριάδης κατηγορούνταν. Επέδρασε η βαρύτητα και το κύρος των 6 Κομμουνιστικών Κομμάτων.
Η συζήτηση για την κατάσταση στις παράνομες Κομματικές Οργανώσεις στηρίζονταν βέβαια σε υπαρκτά προβλήματα, όμως αντανακλούσε και συμβιβαστικές, ηττοπαθείς απόψεις για το αν ήταν εφικτός ο συνδυασμός της παράνομης και νόμιμης δουλειάς. Από αυτή την πλευρά αποτέλεσε ένα αρνητικό βήμα που ολοκληρώθηκε με το θεμελιακό λάθος της 8^ης Ολομέλειας του 1958 που αποφάσισε την διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων στην Ελλάδα και το πέρασμα των κομμουνιστών στην ΕΔΑ.

Η απόφαση της 6^ης Ολομέλειας του 1956 προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις στις Κομματικές Οργανώσεις ανάμεσα στους πολιτικούς πρόσφυγες στις λαϊκές δημοκρατίας, ιδιαίτερα στην Τασκένδη, όπου ήταν συγκεντρωμένο το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών προσφύγων, επίσης ανάμεσα σε κομουνιστές που ήταν φυλακισμένοι ή εκτοπισμένοι στην Ελλάδα.

Στην 7^η Ολομέλεια της ΚΕ στις 18-24/2 1957, πήρε μέρος ο Ν. Ζαχαριάδης αφού ακόμα δεν είχε καθαιρεθεί από την ΚΕ. Η Ολομέλεια αποφάσισε την διαγραφή του από μέλος του ΚΚΕ. Κατά τις εργασίες της δύο μέλη της ΚΕ πρότειναν να εξετασθεί η κατηγορία ότι ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν πράκτορας και με βάση αυτή την καταγγελία αποφασίστηκε η συγκρότηση επιτροπής της ΚΕ για να εξετάσει το ζήτημα.

Περνούσαν τα χρόνια και καμία εξέταση δεν έγινε. Στη συνέχεια, ο Ν. Ζαχαριάδης, με παρέμβαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ προς το ΚΚΣΕ, το 1962, και τη σύμφωνη γνώμη του δεύτερου υποχρεώθηκε σε μεταφορά του στο Σοργκούτ της Σιβηρίας, σε συνθήκες ζωής εξόριστου.

• Η 7η Ολομέλεια της ΚΕ του 1964, ενέκρινε πόρισμα για τον Ν. Ζαχαριάδη που εκτιμούσε ότι πολλές από τις ενέργειές του δημιουργούσαν σοβαρότατα ερωτηματικά για το πρόσωπο του σαν υπόπτου, εχθρικού και επικίνδυνου στοιχείου για το κόμμα.
• Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ του 1967 περιορίστηκε σε μια μεσοβέζικη απόφαση που στην ουσία της, έλεγε ότι δεν είχαν βρεθεί στοιχεία που να τεκμηριώνουν την κατηγορία αλλά άφηνε μετέωρη την τελική κατάληξη. Το κυριότερο δεν αποφάσισε να του αποδώσει τον τίτλο του μέλους του κόμματος, που ο ίδιος ζητούσε, πράγμα που θα οδηγούσε στην λήξη της ποινής της εξορίας του.

Ο Ν. Ζαχαριάδης δεν ζητούσε αποκατάσταση ως ΓΓ της ΚΕ, αλλά τον τίτλο του μέλους του ΚΚΕ. Η μη αποκατάσταση του Ν. Ζαχαριάδη συνεχίστηκε και μετά την 12^η Ολομέλεια της ΚΕ του 1968 στην οποία αποκαλύφθηκε ο ρόλος των στελεχών που είχαν οπορτουνιστικές απόψεις, και είχαν προχωρήσει στις άδικες καταγγελίες σε βάρος του, ενώ στη συνέχεια αποχώρησαν και ίδρυσαν το ΚΚΕ «εσωτερικού». Η εξέλιξη αυτή τον απογοήτευσε και τον εξόργισε, τον οδήγησε σε επανειλημμένες απεργίες πείνας σε χρησιμοποίηση ορισμένων ανορθόδοξων μεθόδων δικαίωσης. Επέλεξε π.χ. να στέλνει γράμματα στις ελληνικές πρεσβείες των σοσιαλιστικών χώρων, σε Ελληνες πολιτικούς και με πάγιο αίτημα να του επιτραπεί να μπει στην Ελλάδα και να δικαστεί. Παράλληλα δήλωνε με αδιαμφισβήτητη ειλικρίνεια ότι δεν θα επέτρεπε την χρησιμοποίησή του από την χούντα. Σωστά το ΠΓ διαφώνησε με την είσοδό του στην Ελλάδα και μάλιστα στις συνθήκες της δικτατορίας, καθώς, ανεξάρτητα από την στάση του και τις ειλικρινείς προθέσεις του, δεν υπήρχε καμία πιθανότητα δικαίωσης του, αντίθετα η στρατιωτική δικτατορία θα έβρισκε ευκαιρία να επιτεθεί κατά του ΚΚΕ.

Οι παρατεταμένες απεργίες πείνας δεν άφηναν αδιάφορη την καθοδήγηση του κόμματος, σε συνεννόηση με το ΚΚΣΕ παίρνονταν μέτρα για να μη απειληθεί η ζωή του αλλά αυτό δεν ήταν το ζητούμενο που ικανοποιούσε τον Ν. Ζαχαριάδη.

Ο Ν. Ζαχαριάδης χρόνο με το χρόνο, μήνα με το μήνα ένοιωθε την απογοήτευση και την αδικία να παρατείνεται, όσο και αν ήταν απίστευτα ατσαλωμένος άνθρωπος, δοκιμασμένος σε όλες τις συνθήκες ως το ίδιο το Νταχάου, σίγουρα τον κυριαρχούσε το είδος του ανυπόφορου πόνου που ζούσε. Ο ταξικός αντίπαλος σε πεισμώνει, σε θυμώνει, σε ατσαλώνει και όταν πονάς από τα αφόρητα βασανιστήρια του. Αλλά ο ψυχικός πόνος, όταν σε αδικεί το κόμμα που αγάπησες, σε τίμησε και το τίμησες, αυτός ο πόνος δεν συγκρίνεται με κανένα σωματικό.

Κατέφυγε έτσι στην απειλή να θέσει τέρμα στη ζωή του αν δεν γινόταν η άμεση αποκατάστασή του, Ο Ν. Ζαχαριάδης δεν δέχθηκε ούτε την πρόταση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που είχε εισηγηθεί ο Χαρίλαος Φλωράκης, να μεταφερθεί στην έδρα της ΚΕ στη Βουδαπέστη και να αξιοποιηθεί η πείρα του από το ίδιο το ΠΓ. Ηταν μια σημαντική χειρονομία που ισοδυναμούσε με αποκατάσταση. Ο Νίκος Ζαχαριάδης ήθελε επίσημη αποκατάσταση, και τελικά έκανε πράξη την απειλή του.

Με ευθύνη των τοπικών κομματικών αρχών του ΚΚΣΕ και πριν να ενημερωθεί το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, δόθηκε ανακοίνωση ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης είχε πεθάνει από καρδιακή προσβολή κάτι που φάνταζε, ίσως, αληθινό λόγω της κατάστασης της υγείας του που είχε επιβαρυνθεί και από τις συνέπειες των παρατεταμένων απεργιών πείνας και της έντασης που ο ίδιος βρίσκονταν.

Το ΠΓ επανέλαβε σε δημόσια ανακοίνωσή τα αίτια του αιφνίδιου θανάτου του Ν. Ζαχαριάδη με βάση την ιατροδικαστική έκθεση, αν και υπήρχε η προειδοποίηση ότι θα έθετε τέρμα στη ζωή του. Για πολλά χρόνια έμεινε κρυφό στην Ελλάδα το γεγονός της αυτοκτονίας του. Αποκαλύφθηκε δημόσια στις 25 Νοέμβρη 1990 στην εφημερίδα «ΝΕΑ ΤΟΥ ΤΙΟΥΝΜΕΝ» με άρθρο που έγραψε ένας συνταγματάρχης της KGB, με την πληροφορία ότι ο ιατροδικαστής έκανε πλαστή γνωμάτευση.

Η ολοκληρωμένη εκτίμηση και τα συμπεράσματα για την αυτοκτονία του Ν. Ζαχαριάδη και αν υπήρχαν δυνατότητες πρόληψης θα γίνουν δημόσια γνωστά με την ολοκλήρωση της διαδικασίας επεξεργασίας του νέου Δοκιμίου και της επικύρωσης του με βάση το καταστατικό.

Οι κατηγορίες κατά στελεχών
ως οργάνων του ταξικού εχθρού

Σίγουρα ο Ν. Ζαχαριάδης υπήρξε τραγικό θύμα ως προς την κατηγορία ότι λειτούργησε ως πράκτορας. Από την άλλη πλευρά και ο ίδιος είχε μιλήσει με τον ίδιο τρόπο π.χ. για τον Νίκο Πλουμπίδη, όταν έφθασαν στα χέρια του σχετικές καταγγελίες, υποψίες από άλλα κομματικά στελέχη που δρούσαν στην παρανομία. Υπέστη μια κατηγορία που, λίγα χρόνια πριν, απεύθυνε σε άλλο δοκιμασμένο κομματικό στέλεχος. Ευτυχώς η 9^η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Αύγουστο του 1958 αποκατέστησε και σωστά το Ν. Πλουμπίδη, κάτι δυστυχώς που δεν συνέβη με τον Ν. Ζαχαριάδη ως το τέλος της ζωής του.

Οι άδικες αυτές κατηγορίες συνιστούν ιδιαίτερη προσωπική ευθύνη του κάθε στελέχους που τις απαγγέλει, ακόμα πιο βαριά ήταν ευθύνη του Ν. Ζαχαριάδη ως ΓΓ της ΚΕ για την συκοφαντική κατηγορία σε βάρος του Ν. Πλουμπίδη. Το πρόβλημα αυτό, χωρίς να αναιρείται, η παραπάνω κριτική, στο ελάχιστον, έχει σημασία να δούμε πώς και γιατί καλλιεργήθηκε κλίμα καχυποψίας. Η καχυποψία πρόκυπτε εξ αιτίας της συστηματικής προσπάθειας που γίνονταν από την Ασφάλεια και τους άλλους μηχανισμούς της αστικής εξουσίας για την διείσδυση πρακτόρων, τη διάβρωση των παράνομων κομματικών οργανώσεων και την διάλυσή τους μέσω συλλήψεων. Η Ασφάλεια διέδιδε με πολλαπλούς τρόπους κατασκευασμένες πληροφορίες κατά στελεχών του κόμματος. Αλλο πράγμα η ανάγκη επαγρύπνησης και άλλο η κυριαρχία ενός πνεύματος καχυποψίας.

Το συμπέρασμα είναι ότι σε όλες τις συνθήκες, ιδιαίτερα όταν εμφανίζονται σοβαρές διαφωνίες, πρέπει, να εξαντλούνται οι δυνατότητες για ουσιαστική συζήτηση ώστε οι αποφάσεις, η κριτική ή η αυτοκριτική να είναι προϊόν συλλογικής κομματικής διαδικασίας που μπορεί να περιορίσει τον υποκειμενισμό, την ατομική αυθαιρεσία. Αυτό που το ΚΚΕ έχει κρατήσει ως πείρα από το παρελθόν είναι ότι δεν πρέπει να ταυτίζεται μια λαθεμένη άποψη, επιζήμια για το κόμμα με την υποψία ότι ο φορέας της είναι πράκτορας του αστικού κράτους. 

Βασικά σημεία της Απόφασης
της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ 16/7/2011 για την αποκατάσταση του Ν. Ζαχαριάδη

Εκτιμά ότι ο Ν. Ζαχαριάδης είχε σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του ΚΚΕ την περίοδο 1931-1936. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία και ηρωική πάλη του ΔΣΕ 1946-1949 έδειξε ακλόνητη πίστη στην ανάγκη ύπαρξης και ενίσχυση των παρανόμων οργανώσεων την περίοδο 1949-1956, στο συνδυασμό της παράνομης και νόμιμης δράσης.

• Τον διέκριναν επαναστατική επαγρύπνηση, ταχύτητα στην ανάληψη πρωτοβουλιών, σθένος, στην υπεράσπιση της γνώμης του. Ηταν λαϊκός ηγέτης, με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο, πρωτοπόρο και μαχητικό.
• Πέρασε τη 9χρονη δοκιμασία του στα κάτεργα της 4^ης Αύγουστου και στο Νταχάου αλύγιστος.
• Οι κατηγορίες κατά του Ν. Ζαχαριάδη και η διαγραφή του ήταν πράξεις άδικες. Η κατηγορία εναντίον του για συνεργασία με τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για προσωπολατρία και για εγκαθίδρυση ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος ήταν προπέτασμα καπνού και πρόσχημα για να περάσει η πλειοψηφία των μελών της ΚΕ και του Κόμματος στη δεξιά οπορτουνιστική πλευρά.
• Ομως ο Ν. Ζαχαριάδης επέδειξε αδυναμία να οδηγήσει το ΚΚΕ να βγάλει ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε σχέση με τις αντιφάσεις στη στρατηγική του κόμματος, με αδυναμίες προγραμματικής επεξεργασίας που βάρυναν αρνητικά στο κόμμα κατά τη 10ετία του 40΄. Εχει ευθύνη επίσης γιατί έδειξε αδυναμία στην διαμόρφωση προγράμματος στο 7^ο Συνέδριο το 1945 που θα συμπεριλάμβανε την πείρα από την εκτίμηση των λαθών που είχαν οι τρεις συμφωνίες, Λιβάνου, Καζέρτας, Βάρκιζας.

Δεν αμφισβητείται η εξήγηση που έδωσε ότι δε μίλησε για τη λαθεμένη πολιτική γραμμή του Κόμματος όταν γύρισε στην Ελλάδα, επειδή δεν ήθελε να κάνει τον έξυπνο, αλλά κι επειδή μία προσπάθεια απότομης αλλαγής στη στρατηγική του ΚΚΕ μπορούσε να οδηγήσει σε διάσπαση του ίδιου και του ΕΑΜ, αφού το Κόμμα δεν ήταν έτοιμο να δεχτεί τη συγκεκριμένη επανεκτίμηση και αλλαγή γραμμής και μάλιστα όταν ανάλογες επιλογές είχαν γίνει και από άλλα Κόμματα, με βάση τη γραμμή της ΚΔ και στη συνέχεια του ΚΚΣΕ.

• Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν υποχρεωμένος να θέσει τις απόψεις του και να τις υποστηρίξει, δίχως να σημαίνει ότι σίγουρα θα έπειθε, με δεδομένο ότι η πολιτική γραμμή του ΚΚΕ περιείχε όλες τις αντιφάσεις της στρατηγικής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Στον δισταγμό του έπαιξε επίσης ρόλο και το γεγονός ότι η Σοβιετική Ενωση είχε απέναντι τις πρωτόγνωρες, μεγάλες δυσκολίες στο εσωτερικό της και στις διεθνείς σχέσεις της. Η συγκεκριμένη προσπάθεια χρειαζότανε, σε περίοδο που ο αντίπαλος είχε ήδη βγάλει τα δόντια του, υπήρχαν ορατές προειδοποιήσεις για το πώς θα πήγαιναν τα πράγματα μετά το Β΄ΠΠ. Αρχισε να γίνεται φανερό ότι ο ιμπεριαλισμός θα έκανε αντεπίθεση, και μέρος της αντεπίθεσης θα ήταν η άσκηση πρωτοφανούς ιδεολογικής πίεσης στα κομμουνιστικά κόμματα, στο εργατικό κίνημα προκειμένου να ενσωματωθεί, και να ανακοπεί η επέκταση του σοσιαλισμού στην Ευρώπη.
• Το γεγονός ότι δεν άνοιξε μια τέτοια συζήτηση, εκφράστηκε και στην ύπαρξη αντιφάσεων, καθυστερήσεων και λαθών του αγώνα του ΔΣΕ. Η στρατηγική του ΚΚΕ αντανακλούσε τις αντιφάσεις στη στρατηγική του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Το 1949 ο Ν. Ζαχαριάδης έκανε μια καθαρά προσωπική προσπάθεια να διορθωθεί η στρατηγική του ΚΚΕ, στη συνέχεια το 1953 μάλιστα επεξεργάσθηκε σχέδιο προγράμματος με πρόβλημα όμως ότι στήριζε την αλλαγή της στρατηγικής στην αλλαγή του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων. Ο Ν. Ζαχαριάδης ήλθε σε έντονη αντιπαράθεση με την ηγεσία του ΚΚΣΕ όμως και ο ίδιος και η ΚΕ υποχώρησε στην περίπτωση του σχεδίου προγράμματος το όποιο και το απέσυρε.

Εκτιμάται ως απαράδεκτος ο εξορισμός του στο Σοργκούτ της Σιβηρίας και η μεταχείριση που είχε εκεί με τη σύμπραξη καθοδήγησης του ΚΚΕ και της ηγεσίας του ΚΚΣΕ. Η απόφαση δεν δικαιολογείται, που παρατάθηκε μάλιστα τόσα χρόνια, έστω και αν ο Ν. Ζαχαριάδης κάτω από το βάρος να χρονίζουν και να αιωρούνται τέτοιου τύπου κατηγορίες απευθύνθηκε με δική του πρωτοβουλία σε ελληνικά κόμματα, στην ελληνική δικαιοσύνη προκειμένου να δικαστεί και να του δοθεί η δυνατότητα να υπερασπιστεί την αθωότητα του.

Νίκος Πλουμπίδης
"Εξετελέσθη ζητωκραυγάζων υπέρ του ΚΚΕ"
Τιμή μου εγώ πάνω απ' όλα έχω την τιμή του Κόμματος

Ο Ν. Πλουμπίδης και ο Ν. Ζαχαριάδης κατέθεσαν το δικό τους παράδειγμα απέναντι στις άδικες κατηγορίες που υπέστησαν

Ο Ν. Πλουμπίδης ενώ ετοιμάζονταν, με το κεφάλι ψηλά και αλύγιστος, να πάει στο εκτελεστικό απόσπασμα με την κατηγορία από την ηγεσία του κόμματος ως πράκτορα, δεν αποκήρυξε το κόμμα, το υπερασπίστηκε. Οπως έγραψε θεωρούσε την αδικία που υπέστη ως θύμα των συγκυριών που εξαπολύθηκαν από προβοκατόρικες διοχετευμένες παραπλανητικές πληροφορίες από στελέχη ίσως και πράκτορα που δρούσε μέσα από τα ανώτατα καθοδηγητικά όργανα. Η απολογία του στη δίκη εξέφραζε την προσήλωση του στο ΚΚΕ.

Ανάλογη ήταν και η στάση του Ν. Ζαχαριάδη λίγο πριν δώσει τέλος στη ζωή του. Τα τελευταία λόγια που έγραψε μαρτυρούν την αφοσίωση στο κόμμα αν και τον αδίκησε, διατηρούν σημασία και σήμερα. Εγραψε «Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου. [...] Το ΚΚΕ πέρασε πολλές αντάρες και μπόρες, όμως να το ξεριζώσει κανένας δεν μπόρεσε γιατί αυτό θα σήμαινε να ξεριζώσει τον ίδιο το λαό. [...] Το γράμμα αυτό το γράφω για να βουλώσω το στόμα σ' όλους αυτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές».

🔺🔺 
Ολόκληρη η ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα
θα δημοσιευθεί σε ειδική έκδοση του ΚΚΕ