Νίκος Ζαχαριάδης, γέννημα της ταξικής πάλης & του ΚΚΕ

Διδάγματα και συμπεράσματα από την πορεία του κομμουνιστή ηγέτη
               ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ
Ριζοσπάστης _Ένθετο \ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
               ΑΘΗΝΑ 2023

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

• Σύντομο βιογραφικό του Νίκου Ζαχαριάδη  σελ  10
• Εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Νίκο Ζαχαριάδη σελ 47
• Η Απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ
  για την αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη σελ 67
• Παράρτημα …..           σελ 75

Σύντομο βιογραφικό του Νίκου Ζαχαριάδη

Στη ζωή, στη σκέψη και τη δράση του Νίκου Ζαχαριάδη αντανακλώνται τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα της εποχής του, αλλά και η πορεία του ΚΚΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος στη διάρκεια του 20ού αι­ώνα, με τις κατακτήσεις και τα πισωγυρίσματά του, με τις μεγαλειώδεις νίκες, τις αντιφάσεις και τις αδυναμίες του.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης γεν­νήθηκε στις 27 Απρίλη του 1903 στην Αδριανούπολη. Η δουλειά του πατέρα του, ως υπαλλήλου του γαλλικού μονοπωλί­ου καπνού «Ρεζί», υπο­χρέωσε την οικογένειά του σε πολλές μετεγκαταστάσεις
Στα εφηβικά του χρονιά γνώ­ρισε τις συνέπειες των Βαλκα­νικών Πολέμων και του Α Πα­γκοσμίου ιμπεριαλιστικού Πο­λέμου.
Όπως πολλοί νέοι της εποχής του, επηρεάστηκε από το «πο­λεμικό σφαγείο» του Α' Παγκο­σμίου Πολέμου, αλλά και από το ελπιδοφόρο μήνυμα της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Αυτή τον βρήκε εργάτη στο λιμάνι της Κωνστα­ντινούπολης, όπου εντάχτη­κε στην αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση «Πανεργατική» και αναδείχτηκε γραμματέας του κομμμουνιστικού πυρήνα που δρούσε στο εσωτερικό της 1922 - 1924

Το 1922 γνώρισε από κο­ντά τη νεαρή σοσιαλιστι­κή εξουσία εργαζόμενος ως ναυτεργάτης στη Μαύ­ρη Θάλασσα. Έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμου­νιστικών Νεολαιών και το 1923, έπειτα από πρόταση των σοβιετικών συνδικά­των, φοίτησε στην ΚΟΥΤΒ, το Κομμουνιστικό Πανεπι­στήμιο των Εργαζομένων της Ανατολής. Γι' αυτό στη συνέχεια ένα από τα επα­ναστατικά ψευδώνυμα που θα χρησιμοποιούσε ήταν το «Κούτβης».

«Τον Ιανουάριο του 1924 ως ένας από τους φοιτητές του Κομμουνιστικού Πανε­πιστημίου των Εργαζόμε­νων της Ανατολής στεκό­μουν στην τιμητική φρου­ρά στο φέρετρο του αποθα- νόντα Λένιν στο Σπίτι των Ενώσεων και συμμετείχα στην κηδεία του. Τότε στα 20 μου χρόνια ορκίστηκα στον εαυτό μου να ακολου­θώ, όσο μου το επιτρέπουν οι δυνάμεις μου, τον δρόμο του Λένιν».

Ο Νίκος Ζαχαριάδης ήρθε στην Ελλάδα το 1924, όταν οι εργατικές - λα­ϊκές μάζες αντιμετώπιζαν τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστρο­φής. Έδωσε μάχες για την κατοχύρωση των επαναστατικών χαρακτηρι­στικών του Κόμματος που είχε μόλις ενταχθεί στην Κομμουνιστική Διε­θνή, σύμφωνα με τις αποφάσεις του 3ου Έκτακτου Συνεδρίου του. Τόνιζε σε άρθρο στον «Ριζοσπάστη» που υπέγραψε ως Κόλιας Κούτβης:

«Οι σύντροφοι αυτοί, συγκαλυμμένα εί­τε καθαρά, ζητούν ούτε λίγο ούτε πο­λύ αναθεώρηση των αποφάσεων του εκτάκτου Συνεδρίου γιατί λέγουν η εξακολούθηση της τακτικής μας θα οδηγήση ή σε ανεπανόρθωτες ζημιές ή σε διάλυση. Συγκεκριμένα οι σύντρο­φοι αυτοί λένε εν περιλήψει τα εξής. Για να μπορέσει να μπει ένα κόμμα σε πολιτικούς αγώνες θα πρέπει πρώτα προπαρασκευασθεί (να καταστεί ικα­νό πρώτα και μετά να μπει στη δρά­ση), ζητάνε πρώτα να μάθουμε κολύ­μπι και μετά να μπούμε στη θάλασσα.
(...) Αι διώξεις, αι φυλακίσεις και η δημιουργηθείσα κατάσταση μέσα στο κόμμα δεν προέρχεται από τις λανθα­σμένες αποφάσεις του συνεδρίου, αλ­λά απ’ το ότι το Κόμμα μας αντέδρα­σε πραγματικά κατά των σχεδίων της κεφαλαιοκρατίας, η οποία το κτύπησε. Αλλά ξέχασα σ. Κορδάτε, το κόμμα το θέλεις νόμιμο. Άρα λάθος γένηκε... Μόνον όταν το κόμμα αντιλαμβανόμενο επαναστατικά την σημερινή πε­ρίοδο, αντιληφθεί όλα τα επίπεδα του αγώνος και αγωνισθεί πάνω σ' αυτά, μόνον τότε θα κατακτήσει τις μά­ζες και θα τις κινήσει κατά της κεφαλαιοκρατίας, μόνο τότε θα πραγμα­τοποιήσει το ενιαίο μέτωπο των εκμεταλλευόμενων κατά της πλουτο­κρατίας, κατά του ιμπεριαλισμού.
Αυτά όμως δεν γίνονται ούτε με μόρφωση, ούτε με νομιμότη­τα και χωρίς καταδιώξεις, αλλά ούτε και σε έξι μήνες. Θα ήταν αστείο. Χρειάζονται αγώνες και κόμμα με οργανισμό γερό, συ­νειδητά πειθαρχικό, ιδεολογικά ενωμένο, επαναστατικό.
Κανένα κόμμα κομμουνιστικό δε θα εκπληρώσει την αποστολή του εφαρμόζοντας μέσα του μια πειθαρχία παράλογη όπως λέγει ότι υφίσταται ο σ. Κορδάτος. Η αυτοκρι­τική που προάγει τον αγώνα και όχι φραξιονισμός. Η αυτοκριτική είναι επαναστατική γιατί εξασφαλίζει την ιδεολογική ενότητα του Κόμματος και το ξεκαθαρίζει χτυπώντας τις φραξιονιστικές ενέργειες που στρέ­φονται κατά της ενότητας».
                               Νίκος Ζαχαρώδης,
                              «Κριτική έξω της πραγ­ματικότητας - οπορτουνισμός στην πραγμα­τικότητα»,
                              «Ριζοσπάστης», 24/6/1925

Σε αυτήν την περίοδο, ο Νίκος Ζαχαριάδης ανέλαβε υπεύθυνες χρεώσεις ως στέλεχος της ΟΚΝΕ Αθήνας, της ΟΚΝΕ Θεσσαλονίκης, ως μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ και στη συνέχεια ως στέλεχος του Κόμματος στη Θεσσαλονίκη, ως Γραμματέας της Κομ­ματικής Οργάνωσης Πειραιά (1926), ως Γραμματέας της Κομματικής Ορ­γάνωσης Θεσσαλίας (1927). Για την πρωτοπόρα δράση του, όπως και οι άλλοι κομμουνιστές της περιόδου, δέχτηκε τις διώξεις του καπιταλι­στικού κράτους. Όμως κάθε σύλληψη και φυλάκισή του ακολουθούνταν από μία απόδραση.
«Το 1929 ο Ζαχαρώδης ήταν και πάλι κρατούμενος στις φυλακές της Παλιάς Στρατώνας. Αυτή τη φορά είχε πιαστεί για τον φόνο του αρχειομαρξιστή Ηλία Γεωργοπαπαδάκου. Για την ίδια υπόθεση είχαν πιαστεί και καταδικαστεί νωρίτερα οι Φαρδής, Σακαρέλλος και Θωμάζης, σε 72 χρόνια φυλακή.

Ο Ζαχαρώδης είχε πιαστεί δύο φορές πριν για την ίδια υπόθεση αλλά, όπως γράφει ο Καραγιώργης, κατάφερε να ξεφύγει. Την πρώτη στον Πειραιά, στραμπουλώντας το χέρι του χωροφύλακα που τον έπιασε. Τη δεύτερη στον Βόλο, όταν τον πήγαιναν με συνοδεία για να τους δείξει το σπίτι που καθόταν. Μια ακόμα απόπειρα στον Βόλο (όταν τον ξανάπιασαν) να φύγει και άλλη μια στη Λειβαδιά απότυχαν γιατί τον πήραν χαμπάρι οι ποινικοί κατάδικοι.

Για όλους αυτούς τους λόγους η δίκη του είχε αναβληθεί πέντε φορές. Πλησίαζε η μέρα της για έκτη φορά παραπομπής του, όταν στη διαδρομή από την Αθήνα στο Κακουργιοδικείο Πειραιώς, που έγινε με τον ηλεκτρικό, ο Ζαχαρώδης κατάφερε και πάλι να δραπετεύσει.
Από την διασταύρωση τριών πηγών βγαίνει ότι την ημέρα εκείνη ένας υπενωμοτάρχης συνόδευε τον Ζαχαρώδη από τις φυλακές στο Κακουργιοδικείο. Δεν είναι βέβαιο αν η απόδραση έγινε τη στιγμή που πήγαιναν ή επέστρεφαν, ούτε ακριβώς σε ποιο σταθμό έγινε το "σάλτο".
Την εποχή εκείνη οι πόρτες του ηλεκτρικού δεν κλείνανε αυτόματα αλλά τις τραβούσαν και τις έκλειναν οι ίδιοι οι επιβάτες. Σ' ένα, λοιπόν, τέτοιο άνοιγμα, ο Ζαχαρώδης, που μέχρι εκείνη τη στιγμή καθόταν φρόνιμος δίπλα στο συνοδό του, σηκώνεται ξαφνικά και σαλτάρει έξω, ενώ ο συρμός ξανακινούσε. Ηταν τόσο απότομο που ο υπενωμοτάρχης έμεινε κεραυνόπληκτος και ούτε που μπόρεσε να αντιδράσει».
                       Δημήτρης Γκιώνης, «Οι μεγάλες αποδράσεις»,
                       εκδ. «Τετράδιο», Αθήνα, 1976, σελ. 15-16.

Μετά τη δραπέτευ­σή του, φυγαδεύτηκε στη Σοβιετική Ένωση, προκειμένου να φοι­τήσει στη Διεθνή Λενινιστική Σχολή. Την ίδια περίοδο έγινε μέ­λος του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκων)
Επέστρεψε το 1931 και εκλέχτηκε Γραμματέας, έπειτα από μια περίο­δο έντονης εσωκομματικής διαπά­λης. Ηγήθηκε στην αντιμετώπιση της «φραξιονιστικής πάλης» και συνέβαλε καθοριστικά στην ορ­γανωτική ανάπτυξη του ΚΚΕ, στην άνοδο της επιρροής και του κύ­ρους του στις εργατικές - λαϊκές μάζες, στην ανάπτυξη των αγώνων τους. Όλα αυτά σε συνθήκες σκλη­ρής ταξικής πάλης, με τις διώξεις, τις φυλακίσεις και τις εξορίες να βρίσκονται στην ημερήσια διάτα­ξη. Οπως θα υπογράμμιζε στο τε­λευταίο γράμμα πριν από την αυτο­κτονία του:

«Ομαδική καθοδήγηση δε σημαίνει ούτε μπορεί να σημαίνει πνευματι­κή ισοπέδωση... Εδώ νικά το μυα­λό, ο χαρακτήρας, η ακεραιότητα και εντιμότητα, το γνώθι σ' αφτόν και στην πρώτη γραμμή η σεμνό­τητα, η κομματική και αγωνιστική μετριοφροσύνη και για μας το ρω- μέικο φιλότιμο και μπέσα. Ο κα­θοδηγητής που 'χει τα κότσια και τα ασκεί κομματικά δεν έχει ανά­γκη από καμιά ρεκλάμα (αφτή μο­νάχα ζημιά του κάνει) γιατί η ζωή και τα έργα πρέπει να μιλάν μόνα τους. Εδώ δεν έχει καμιά πέραση και καμιά έμπραχτη αξία να χτυπάς το στήθος σου και να φωνάζεις: τόσα χρόνια έχω στο κόμμα, τόσα χρόνια έκανα φυλακή. Αφτά πιο πολύ σε υποχρεώνουν, χωρίς να σου δίνουν δικαιώματα. Οσο κόβει το μυα­λό σου και όσο σηκώνουν τα φτερά τους».
                       Νίκος Ζαχαρώδης, «Γράμμα από την άλλη μεριά» (1973).
                       Πέτρος Ανταίος, «Νίκος Ζαχα­ρώδης θύτης και θύμα»,
                       εκδ. «Φυτράκη», Αθήνα, 1991, σελ. 520.

Ωστόσο, η αδιαμφισβήτητη αναβάθμιση της οργανωτικής δύναμης και της δράσης του ΚΚΕ αυτά τα χρόνια δεν μπορούσε να εξαλείψει και τις διαφωνίες αναφορικά με τη στρατηγική του Κόμματος, που πήγαζαν από αδύναμες επεξεργασίες της Κομμουνιστικής Διεθνούς και είχαν τροφο­δοτήσει την εσωκομματική διαπάλη της περιόδου 1919-1931. Μετά την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη έως και την 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1934), η αναγκαία επανάσταση προσδιοριζόταν ως σοσιαλιστική. Όμως, έπειτα και από παρέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η επα­νάσταση προσδιορίστηκε ως αστικοδημοκρατική. Στην 7η Ολομέλεια του 1957, ο Νίκος Ζαχαριάδης υποστήριξε:

«Στην πολιτική επιτροπή έκανε ο Μαγκιάρ εισήγηση. Ο Αλιχάνοφ, και ο Μαγκιάρ από τη Βαλκανική Γραμματεία. Ο Αλιχάνοφ είπε σοσιαλιστική επανάσταση, ο Μαγκιάρ είπε αστικοδημοκρατική, μ' όλα τα γνωστά. Τι θέση πήρα εγώ σύντροφοι. Ήταν Δημητρόφ, Έρκολι (Τολιάτι). Ν' αφήσετε το κόμμα να λύσει αυτό το ζήτημα. Αυτή την πρόταση έκανα. Η πολιτι­κή επιτροπή είπε όχι, και πήρε αυτή την απόφαση για τον χαρακτήρα της επανάστασης που μπήκε μετά στην 6η Ολομέλεια (σ.σ. 1934)».

Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ,
εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2011, σελ. 229.

__       Δείτε
Νίκος Ζαχαριάδης: Αλύγιστος επαναστάτης, γέννημα - θρέμμα του ΚΚΕ

            1936 – 1941
Στις 4 Αυγούστου 1936, ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποί­ος νωρίτερα ως επικεφα­λής του μικρότερου κοινο­βουλευτικού κόμματος είχε σχηματίσει κυβέρνηση, λαμβάνοντας την ψήφο εμπι­στοσύνης από το σύνολο των αστικών κομμάτων, επέβαλε δικτατορία με τη στήριξη του βασιλιά.

Η δικτατορία, όπως και σε άλλα καπιταλιστικά κράτη της εποχής, θε­ωρήθηκε ως η προσφο­ρότερη μορφή της κα­πιταλιστικής εξουσίας ενόψει της προετοιμα­σίας της μπροστά στον επερχόμενο Β' Παγκό­σμιο ιμπεριαλιστικό Πό­λεμο. Ως βασικοί πυλώ­νες αυτής της προετοιμασί­ας θεωρήθηκαν η συντριβή του εσωτερικού ταξικού εχθρού και η πο­λεμική προετοιμασία έναντι των αντίπαλων καπιταλιστικών κρατών. Γι' αυτό και από την πρώτη στιγμή άρχισε το ανελέητο κυνήγι των κομμου­νιστών.

Έναν μήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας συνελήφθη και ο Νίκος Ζα­χαρώδης. Το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα πήρε τότε διάφορες πρω­τοβουλίες για την απελευθέρωση του Ν. Ζαχαρώδη. 0 Βίλχελμ Πικ, με επιστολή του προς τη Γραμματεία της Διεθνούς Εργατικής Βοήθειας (ΜΟΠΡ), έγραφε: «Σύμφωνα με ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης στον Πειραιά συ­νελήφθη ο σύντροφος Ζαχαρώδης, Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Δεδομένης της τρομοκρατίας, που εφαρμό­ζει την τρέχουσα περίοδο η κυβέρνηση Μεταξά, η ζωή του βρίσκεται σε σοβαρό (μεγάλο) κίνδυνο. Για αυτό η Γραμματεία της ΕΕΚΛ αποφάσισε να προτείνει μέσω τηλέγραφου στα Κομμουνιστικά Κόμματα Γαλλίας, Αγ­γλίας, Τσεχοσλοβακίας, ΗΠΑ να απαιτήσουν την άμεση Απελευθέρωση του συντρόφου Ζαχαριάδη μέσω της αποστολής αντιπροσωπειών προς τις ελληνικές πρεσβείες και την αποστολή τηλεγραφημάτων προς την Ελληνική Κυβέρνηση».
                         «Γράμμα του Β. Πικ προς την Ε. Ντ. Στάσοβα για τη σύλληψη του Ζαχαριάδη,
                          23 Σε­πτεμβρίου 1936», όπως παρατίθεται _αναφέρεται η πηγή στα ρωσικά

Είχαν προηγηθεί και θα ακολουθούσαν και άλ­λες συλλήψεις στελε­χών του ΚΚΕ, ενώ οι μηχανισμοί του καπιτα­λιστικού κράτους προ­ωθούσαν μια προσπά­θεια εσωτερικής διά­βρωσης του ΚΚΕ που θα κορυφωνόταν με τη δημιουργία ψεύτικης Κεντρικής Επιτροπής, της λεγάμενης «Προ­σωρινής Διοίκησης», και με την έκδοση πλα­στού «Ριζοσπάστη».
Ο ρόλος της «Προσω­ρινής Διοίκησης» εί­χε καταγγελθεί από τη λεγάμενη Παλαιά Κε­ντρική Επιτροπή, που είχε συγκροτηθεί από τα ελεύθερα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Όμως, τα αλ­λεπάλληλα χτυπήματα της Ασφάλειας, η φυ­λάκιση πολλών στελε­χών του Κόμματος, η ταξική συνθηκολόγηση πρώην στελεχών του που πέρασαν με την «Προσωρινή Διοίκηση», οι αλληλοκαταγγελίες ανάμεσα στην «Προσωρινή Διοίκηση» και την Παλιά Κεντρική Επιτροπή και οι αλλεπάλληλες αλλαγές στη θέση της Κομμουνιστικής Διεθνούς για τον χαρακτήρα του επερχόμενου πολέμου είχαν προκαλέσει σύγχυση, με αποτέλεσμα ορισμένες Κομματικές Οργανώσεις, ακόμα και πολιτι­κοί κρατούμενοι, να τάσσονται υπέρ της «Προσωρινής Διοίκησης», δί­χως φυσικά να γνωρίζουν τον πραγματικό της ρόλο. Ταυτόχρονα, υπήρ­χαν και οργανώσεις ή μεμονωμένοι κομμουνιστές που δεν εμπιστεύο­νταν ούτε την «Προσωρινή Διοίκηση», αλλά ούτε και την Παλαιό Κεντρι­κή Επιτροπή.

Τις παραμονές του ιταλοελληνικού πολέμου, η Παλιά ΚΕ, στηριζόμενη και στην οδηγία της ΚΔ του Ιούλη του 1939, θεωρούσε τον επερχόμενο πόλεμο ως αναπόσπαστο τμήμα του ήδη διεξαγόμενου Β' Παγκοσμί­ου ιμπεριαλιστικού Πολέμου και καλούσε σε δράση ώστε η ήττα των ει­σβολέων να συνδυαστεί με την ανατροπή της δικτατορίας. Την ίδια ώρα, η «Προσωρινή Διοίκηση», επικαλούμενη την οδηγία της ΚΔ του Σεπτέμ­βρη του 1939, απέδιδε τον διεξαγόμενο πόλεμο αποκλειστικά στον φα­σιστικό Άξονα και καλούσε τους κομμουνιστές σε ενδεχόμενη επίθεση της φασιστικής Ιταλίας να πολεμήσουν στο πλευρό του Μεταξά.

Όταν η φασιστική Ιταλία επιτέθηκε στην Ελλάδα, ο Νίκος Ζαχαρώδης παρέμενε απομονωμένος στις φυλακές, χωρίς να είναι βέβαιο αν γνώ­ριζε το σύνολο των εσωκομματικών και διεθνών εξελίξεων. Υπό αυτές τις συνθήκες έγραψε το Α' Γράμμα, στο οποίο ανέφερε, ανάμεσα σε άλλα:

«Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό, καλύβα με καλύβα, η κάθε πολύ, σπίτι με σπίτι, πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πό­λεμο αυτό που διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δύ­σουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως καμιά επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα πρέπει να είναι και θα είναι μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκ­μετάλλευση, μ' έναν πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό».
                              Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.),
                             «Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο 1940-1941»,
                              εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2015, σελ. 150

Ο χαρακτηρισμός του πολέμου ως εθνικοαπελευθερωτικού εξ αντι­κειμένου αντέφασκε με το προτεινόμενο έπαθλο του λαού για τη συμμετοχή του στον πόλεμο. Επίσης, δεν ήταν σωστός, μιας και ο ιταλοελληνικός πόλεμος αποτελούσε συνέπεια και προέκταση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων της εποχής. Λίγο αργότερα ο Νί­κος Ζαχαριάδης θα προσδιόριζε διαφορετικά τον χαρακτήρα του πο­λέμου, στηριζόμενος, όμως, λαθεμένα στην προέλαση του ελληνι­κού στρατού στα εδάφη της Αλβανίας. Οπως τόνιζε στις 26 Νοέμ­βρη 1940 στο Β' Γράμμα:

«Ολόκληρος ο λαός της Ελλάδας ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφά­λισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Εξω απ' αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγ­γλία και Ιταλία-Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσμα­τικά την ανεξαρτησία και την εθνική λευτεριά του, σήμερα ένα μονά­χα πράμα θέλει: Ειρήνη και ουδετερότητα με τούτους τους όρους: 1) Να ξανάρθουν τα πράγματα έτσι όπως ήταν στις 28 Οκτώβρη 1940, δίχως καμιά εδαφική-οικονομική-πολιτική ζημιά σε βάρος της Ελ­λάδας. 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν όλες απ' τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας. Με βάση αυτούς τους δύο όρους να ζητήσουμε αμέσως από την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ να μεσολαβήσει για να γίνει ελληνοϊταλική ειρήνη».
                              Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.),
                              «Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο 1940-1941»,
                              εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», , 2015, σελ. 177-178.

Το Β’ Γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη δεν δημοσιεύτηκε, μιας και στρε­φόταν ενάντια στα συμφέροντα της κυβέρνησης Μεταξά. Το ίδιο συ­νέβη και με το Γ’ Γράμμα της 15ης Γενάρη 1941, στο οποίο καταγγελ­λόταν η «Προσωρινή Διοίκηση» και ανάμεσα σε άλλα υπογραμμιζό­ταν: «Αφού δε ο Μεταξάς αρνιέται να αποκαταστήσει τις ελευθερίες του λαού, να εξασφαλίσει την ειρήνη της Ελλάδας και κάνει πόλεμο κα­ταχτητικό ιμπεριαλιστικό, που όλα τα βάρη του πληρώνει ο λαός, πα­ραμένει (ο Μεταξάς) κύριος εχθρός του λαού και της χώρας. Η ανα­τροπή του είναι το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρον του λαού μας».
                                Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.),
                                 «Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο 1940-1941»,
                                 εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 2015, σελ. 197.

           1941 – 1945
Η τελευταία πράξη του δικτατορικού καθεστώτος ήταν η παράδοση των πολιτικών κρατουμένων στις Αρχές της Τριπλής Φασιστικής Κατοχής. Ο Νίκος Ζαχαριάδης ως Γραμματέας του ΚΚΕ μεταφέρθηκε στο Νταχάου, ένα από τα ναζιστικά στρατόπεδα εργασίας. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες υπερασπίστηκε την κομμουνιστική του στράτευση.

«Ανακριτής: Δηλαδή εξακολουθείς να είσαι κομμουνιστής; __Απάντηση: Δεν υπάρχει αμφιβολία. Ανακριτής: Αν σ' αφήσουμε ελεύθερο θα εξακο­λουθήσεις τη δράση σου ενάντια στον εθνικοσοσιαλισμό; __Απάντηση: Εν­νοείται».
                                            Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 80348,
                                            Δήλωση Ν. Ζαχαριάδη στη Μυστική Κρατική Αστυνομία
                                            της Γενεύης, δημοσιευμένη σε εφημερίδα 18.6.41

Κόντρα σε όσα ειπώθηκαν τα κατοπινά χρόνια, προκειμένου να σπιλώσουν τον Νίκο Ζαχαριάδη, κατά τη διάρκεια της κράτησής του στο Νταχάου κράτησε στάση ανάλογη της θέσης και της έως τότε διαδρομής του. Πολύ περισ­σότερο, μετά το 1943, οπό­τε έπειτα από τις νικηφόρες για τον Κόκκινο Στρατό μάχες στο Στάλινγκραντ (Φλεβάρης 1943) και στο Κουρσκ (Αύγου­στος 1943) και τη συνθηκολόγηση της φασιστικής Ιταλίας (Σεπτέμβρης 1943), έγινε φανερό ότι η πλάστιγγα του πολέμου έγερνε οριστικά εις βάρος των δυνάμεων του φασιστικού Άξονα, ο Νίκος Ζαχαριάδης επισήμανε την ανάγκη το κομ­μουνιστικό κίνημα να στραφεί όχι μόνο ενάντια στον παραπαίοντα ναζι­σμό, αλλά συνολικά εναντίον της καπιταλιστικής εξουσίας. Αυτή ήταν η αιτία της απομάκρυνσής του από την κομματική καθοδήγηση του στρα­τοπέδου. Ανέφερε χαρακτηριστικά ένας συγκροτούμενος του Ζαχαρώ­δη στο Νταχάου:

«Φθάσαμε στο Νταχάου στις 10 Οκτωβρίου 1943. Ο Ζαχαριάδης εμφανί­στηκε αμέσως μπροστά μας, γιατί είχε ακούσει ότι ανάμεσα στους νεοαφιχθέντες ήταν και Έλληνες. (...) Εάν αργότερα ελέχθη ότι ο Ζαχαριάδης ήταν χαφιές, αυτό πρέπει να έχει σχέση με το γεγονός ότι είχαν χαλάσει οι σχέσεις του με κάποιους από τους συντρόφους του. Αλλά πιστεύω ότι ο Ζαχαριάδης δεν ήταν προδότης, αντιθέτως ήταν ένας μεγαλόψυχος άν­θρωπος. Μας βοήθησε και μας έδωσε κατά την άφιξή μας ακριβώς τις ίδιες συμβουλές όπως και στον φίλο σας από τα Γιάννενα. Κυρίως όμως μας έσωσε από τη μεταφορά. Με τη μεταφορά θα πηγαίναμε στο Μπούχενβαλντ. (...) Ο Ζαχαριάδης βρισκόταν σε επαφή με τη μυστική διοίκηση του στρατοπέδου. Στο διοικητήριο του στρατοπέδου, όπου παίρνονταν οι αποφάσεις για τη χρησιμοποίηση των κρατουμένων στα διάφορα τμή­ματα, υπήρχαν και κρατούμενοι - δηλαδή γραφείς - οι οποίοι άνηκαν σ' αυ­τή τη μυστική διοίκηση του στρατοπέδου. (...)

Μετά, όταν ε­ξαφανίστηκε ο Ζαχαριάδης, ο Bruno Furck, έ­νας Αυστριακός δημοσιογράφος και πρώην αγω­νιστής του Εμ­φυλίου Πολέ­μου στην Ισπα­νία, μου είπε ότι η μυστική διοί­κηση του στρα­τοπέδου διέκο­ψε κάθε επικοι­νωνία μαζί του, γιατί εκπροσω­πούσε σεχταριστικές απόψεις.

Ο Ζαχαριάδης ή­ταν πχ. εναντί­ον κάθε συμβι­βασμού και δή­λωνε ότι ήταν α­δύνατον για έναν κομμουνιστή να αγωνιστεί εναντίον του φασισμού, συμ­μαχώντας με τους μοναρχικούς. Αυτή τότε όμως ήταν η γραμμή του ιτα­λικού Κομμουνιστικού Κόμματος για να δημιουργηθεί μία ευρεία συμμαχία όλων των αντιφασιστικών δυνάμεων. Ο Ζαχαριάδης αντιθέτως δήλω­νε κατηγορηματικά ότι ένας κομμουνιστής οφείλει να αγωνίζεται εναντί­ον όλων, δηλαδή εναντίον της μοναρχίας, εναντίον του καπιταλισμού, ενα­ντίον του φασισμού, εναντίον των Αμερικανών, εναντίον των Γερμανών - εν τέλει εναντίον όλων».
                           Μαρτυρία του Giovanni Melodia, συγκροτούμενου του Ζαχαρώδη στο Νταχάου,
                           όπως παρατίθεται στο στο Christoph U. Schminck-Gustavus, «Νταχάου.
                           Έλληνες κρατούμενοι και ο Νίκος Ζαχαριάδης», εκδ. «Φιλίστωρ», Αθήνα, 2004, σελ. 112-113,115,121.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης απελευθε­ρώθηκε στο τέ­λος του πολέ­μου και επέστρε­ψε στην Ελλάδα και πάλι σε μια δύσκολη περίο­δο για τους κομ­μουνιστές και άλλους ριζοσπά­στες αγωνιστές.

Μετά την υπογραφή της απαρά­δεκτης Συμφωνίας της Βάρκι­ζας (Φλεβάρης 1945), το αστι­κό κράτος και παρακράτος είχε επιδοθεί σε ένα όργιο τρομο­κρατίας εναντίον των εργατι­κών - λαϊκών μαζών, που είχαν τολμήσει να σηκώσουν κεφάλι στα χρόνια της Κατοχής, διεκδικώντας να γίνουν κύριοι της ζωής τους. Με τη συστηματι­κή καταστολή επιχειρούνταν να ανατραπεί ο συντριπτικός υπέρ του ΚΚΕ και του ΕΑΜ πολιτικός συσχετισμός, που είχε διαμορ­φωθεί στα χρόνια της Τριπλής Φασιστικής Κατοχής.

Έκτακτη έκδοση Ριζοσπάστη \
Ελεύθερος ο ηρωικός αρχηγός του Κόμματος μας Ν. Ζαχαριάδης

Η επιστροφή του Ζαχαριάδη σηματοδότησε την προσπάθεια ανασυγκρό­τησης του ΚΚΕ και ανασύνταξης του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Πα­ράλληλα, ο Ζαχαρώδης, δίχως να αντιμετωπίζει ριζικά αδυναμίες που συνδέονταν με τη στρατηγική του ΚΚΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, πρόταξε τη μαζική λαϊκή αυτοάμυνα, αμφισβήτησε τη βεβαι­ότητα ειρηνικού περάσματος στη λαϊκή δημοκρατία και τον σοσιαλισμό, στην περίπτωση της Ελλάδας, την ώρα που το ειρηνικό πέρασμα αποτε­λούσε βασική θέση του ΚΚΕ έως τότε. Στο 7ο Συνέδριο, στη διάρκεια της συζήτησης αναφορικά με το Πρόγραμμα του ΚΚΕ, τόνισε:

«Το πρώτο ζήτημα είναι η δυνατότητα που έχουμε στην Ελλάδα για ει­ρηνικό πέρασμα, ειρηνική εξέλιξη στη λαϊκή δημοκρατία αρχικά και με­τά στον σοσιαλισμό. Μίλησαν και άλλοι σύντροφοι και έβαλαν το ζήτη­μα λίγο μονόπλευρα (...). Εδώ θα πρέπει αμέσως να ξεκαθαρίσεις τούτο 'δω: ότι πρόκειται για δυνατότητα ειρηνικού περάσματος και όχι για βε­βαιότητα. Ένας ισχυρισμός που θα επέμενε στο δεύτερο αυτό, θα ήταν βασικά λαθεμένος και θα μπορούσε να οδηγήσει σε λάθη σοβαρά, σε λά­θη με συνέπειες αποφασιστικές για το ΚΚΕ και ολόκληρο το κίνημα (...). Σήμερα μάλιστα εμείς δε θα πρέπει τόσο να τονίζουμε ούτε τη δυνατό­τητα της ειρηνικής εξέλιξης, γιατί όπως βλέπουμε η αντίδραση και με την ξενική υποστήριξη προσπαθεί με όλα τα μέσα να παρεμβάλλει εμπό­δια (...). Εμείς θα πρέπει, τονίζοντας τη δυνατότητα μιας τέτοιας εξέλι­ξης, ν' αποδείχνουμε ποιος την εμποδίζει, να εξηγάμε γιατί δε θα πάμε, ενώ η πλειοψηφία του λαού το θέλει, προς ένα ειρηνικό πέρασμα και να προετοιμάζουμε το λαό για να μπορέσει να επιβάλλει το πέρασμα αυτό εφ' όσον είναι θέληση της πλειοψηφίας με όλα τα μέσα που διαθέτει και με τη συντριβή, αν χρειαστεί, της αντίπραξης της μοναρχοφασιστικής, πλουτοκρατικής μειοψηφίας».
Νίκος Ζαχαρώδης, «Μερικά επίκαιρα ζητήματα που σχετίζονται και με το Πρόγραμμά μας
(Λόγος στο 4ο Θέμα του 7ου Συνεδρίου που αφορούσε το Πρόγραμμα του Κόμματος)» στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ, Εκδόσεις της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, Αθήνα 1945, σελ. 17-18.

Ταυτόχρονα, ο Νίκος Ζαχαριάδης, ως Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, δεν οδήγησε το Κόμμα έγκαιρα σε ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε σχέση με τις αντιφάσεις στη στρατηγική του Κόμματος, με αδυναμί­ες προγραμματικής επεξεργασίας, που βάρυναν αρνητικά το Κόμμα στη δεκαετία του 1940. Η ευθύνη του Νίκου Ζαχαριάδη εντοπίζεται κυρί­ως στην αδυναμία του να διαμορφωθεί Πρόγραμμα στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ το 1945, που θα ενσωμάτωνε την πείρα από την αντικειμενική εκτί­μηση των λαθών (Συμφωνίες Λιβάνου, Καζέρτας, Βάρκιζας) και επομέ­νως θα απέρριπτε τη στρατηγική των σταδίων και την πολιτική της εθνι­κής ενότητας και της πάλης για εκδημοκρατισμό και θα προσδιόριζε την επερχόμενη επανάσταση ως σοσιαλιστική. Βεβαίως, πρέπει να υπολο­γίζεται ότι η στρατηγική του ΚΚΕ αντανακλούσε και τις αντιφάσεις της στρατηγικής του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.
Παρ' όλα αυτά, το ΚΚΕ κατόρθωσε το επόμενο διάστημα να αναπτύξει πρωτοπόρα δράση και να επικρατήσει στη ΓΣΕΕ και στις άλλες μαζικές οργα­νώσεις. 0 Ζαχαρώδης ανέ­φερε στην τοποθέτησή του στη διάρκεια της 7ης Ολο­μέλειας του 1957:

«Και που φτάσαμε σ. στη 2η Ολομέλεια [Φλεβάρης 1946], Στη 2η Ολομέλεια φτάσαμε στο γεγονός ότι βασικά η ανασύνταξη των λαϊκών δυνάμεων είχε συ­μπληρωθεί. Πώς γινότανε αυτό το πράγμα. Στα συν­δικάτα είχε γίνει το πανελλαδικό συνέδριο και πήρε εκεί το 90% ο ΕΡ- ΓΑΣ, οι επαγγελματίες και οι βιοτέχνες πανελλαδι­κό συνέδριο πήραν την καθοδήγησή τους, οι γε­ωργικοί συνεταιρισμοί πανελλαδικά πήρανε, γε­ωργικοί συνεταιρισμοί, όπου πλεονάζει το με­σαίο στοιχείο εκεί μέσα, πήραμε την πλειοψηφία, πήραμε το ΣΕΓΑΣ πήραμε για πρώτη φορά στα χέρια μας κ.λπ. Απομόνωση δείχνει αυτό το πράγμα; Σεχταρισμό δείχνει αυτό το πράγμα σύντροφοι;... Τι έκανε σ. η 2η Ολομέλεια. Η 2η Ολομέ­λεια συνήλθε ένα χρόνο ακριβώς μετά τη Βάρκιζα. Και δεν ήταν τυχαίο αυτό το πράγμα».
                         «Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2011,σελ. 233.

Ωστόσο, η μη έγκαιρη αντιμετώπιση των αδυναμιών στη στρατηγική του ΚΚΕ είχε ως αποτέλεσμα και τις αντιφάσεις, καθυστερήσεις και λάθη οργάνωσης του αγώνα του ΔΣΕ.

Η 2η Ολομέλεια αποφάσισε την αποχή από τις βουλευτικές εκλογές τον Μάρτη του 1946 και το σταδιακό πέρασμα στην ένοπλη πάλη. Ο Νίκος Ζαχαριάδης είχε ξεχωριστή συμβολή στη συγκρότη­ση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Η δράση του ΔΣΕ, παρά τις όποιες αδυναμίες στη στρατη­γική του ΚΚΕ, αμφισβήτησε έμπρακτα την καπιτα­λιστική εξουσία, αποτέλεσε την κορυφαία στιγ­μή της ταξικής πάλης στη χώρα μας στη διάρκεια του 20ού αιώνα.

«Σηκωθήκαμε με γυμνά χέρια μόνο με το δίκιο που μας έπνιγε (...) και πρέπει να νικήσουμε έναν πά­νοπλο εχθρό, όπου τον βοηθά η παγκόσμια πλου­τοκρατία, τα ιμπεριαλιστικά κέντρα όπου Γης (...) όμως κάθε δυσκολία και έλλειψη πρέπει να λυθεί μέσα στη μάχη».
                           Νίκος Ζαχαριάδης, «Επιλογή Εργων», εκδ. «Πρωτοπόρος», Αθήνα, σελ. 48-49.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης, στην τελική φάση του αγώνα του ΔΣΕ και συγκεκριμένα στο κλείσιμο της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (30-31 Γενάρη 1949), επιχείρησε να προχωρήσει στη διόρθωση της στρατηγικής του Κόμματος, αναφέροντας:

«Τους σκοπούς αυτής της επανάστασης δεν μπο­ρούμε να τους βλέπουμε αποσπασμένους απ' τις μεταβολές που πραγματοποιήθηκαν στον κόσμο τόσο ύστερα απ' τη νίκη της Μεγάλης Οκτωβρια­νής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, όσο ξεχωριστά ύστερα απ' τις βαθιές κοινωνικο­οικονομικές και πολιτικές αλλα­γές που πραγματοποιήθηκαν στη νοτιοανατολική Ευρώπη, ύστερα απ' την απελευθέρωσή της απ' το Σοβιετικό Στρατό.
            5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. 30-31 Γενά­ρη 1949, εκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, 1949, σελ. 30.

Σήμερα η λαϊκή επανάσταση στην Ελλάδα, ξεκαθαρίζοντας όλα τα τσιφλικάδικα υπολείμμα­τα και απαλλάσσοντάς την από την ξενική αποικιακή εξάρτηση, θα προχωρήσει, με την ολοκλη­ρωτική επικράτησή της σε όλη τη χώρα, στις μεταβολές και αλ­λαγές εκείνες, που θα καθορί­σουν την πορεία μας προς τον σοσιαλισμό, έτσι βασικά, όπως καθο­ρίζονται στο ΕΑΜικό πρόγραμμα της Λαϊκής Δημοκρατίας. Δηλαδή (...) τώ­ρα δεν θα έχουμε ένα ξεχωριστό στά­διο ανάπτυξης για την ολοκλήρωση του αστικοδημοκρατικού μετασχημα­τισμού της χώρας, μα, σαν αδιάκοπη συνέχεια, λιγότερο είτε περισσότερο γοργά πέρασμα στη σοσιαλιστική επα νάσταση».

Η προηγούμενη απόπειρα διόρθωσης της στρατηγικής δεν αποτελούσε καρ­πό της συλλογικής ιδεολογικής - πολι­τικής ωρίμανσης του Κόμματος, ενώ ήταν προβληματική γιατί δεν διόρθω­νε ως λαθεμένο το αστικοδημοκρατικό στάδιο της επανάστασης, αλλά το παρέκαμπτε στο όνομα του ευνοϊκότε­ρου διεθνούς συσχετισμού.

Έπειτα από τη συντεταγμένη υποχώρηση του ΔΣΕ, ο Νί­κος Ζαχαριάδης υπερασπίστηκε την επιλογή ίδρυσης και δράσης του και έδειξε ακλόνητη επιμονή στην ανα­συγκρότηση και ενίσχυση των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων.

«Πρέπει να χτίσουμε γερή, σιδερένια παράνομη Κομ­ματική Οργάνωση, στέρεα θεμελιωμένη στην μπολσε­βίκικη συνωμοτικότητα και επαγρύπνηση, με κεντρι­κή πανελλαδική καθοδήγηση. Χωρίς τέτοια Οργάνω­ση, δε θα κάνουμε τίποτα. Βασικό εδώ είναι να καταρ­τίσουμε ολόπλευρα τα κατάλληλα, δοκιμασμένα στελέ­χη μας. Υλικό έχουμε μπόλικο και κατάλληλο και δοκιμασμένο. Πρέπει να δουλέψουμε καλά. Να το διαλέξου με καλά. (...) Το καθήκον είναι δύσκολο. Πάθαμε πολλά χτυπήματα. Μα στην Ελλάδα η σημαία του ΚΚΕ κρατιέται γερά και ψηλά. Και όχι μόνο αυτό, έχουμε Οργάνωση που καμία δίωξη και δολοφονική τρομοκρατία, όσο και αν τη χτύπησε, δεν μπόρεσε να την εκμηδενίσει. Πρέπει να προχωρήσουμε προσεχτικά, μελετημένα, σταθερά».
                                   Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, «Η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (10-14 Οκτώβρη 1950)»,
                                    εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2010, σελ.706-707.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης είχε συμβολή και στη νέα από­πειρα διόρθωσης της στρατηγικής του Κόμματος, που πραγματοποιήθηκε με περισσότερο συλλογικό τρό­πο μέσα από το Σχέδιο Προγράμματος που υιοθέτησε η 4η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (12-14 Δεκέμ­βρη 1953). Ωστόσο και αυτή η απόπειρα αναπαρήγαγε το ίδιο προβληματικό σκεπτικό με την 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ του 1949, σύμφωνα με το οποίο παρα­καμπτόταν το αστικοδημοκρατικό στάδιο της επανά­στασης στο όνομα του ευνοϊκότερου διεθνούς συσχετι­σμού δυνάμεων. Επίσης, τόσο ο Νίκος Ζαχαριάδης όσο και το σύνολο της Κεντρικής Επιτροπής φέρουν την ευ­θύνη της απόσυρσης του Σχεδίου Προγράμματος έπει­τα από κριτική και πιέσεις που ασκήθηκαν από το ΚΚΣΕ.

           1956 – 1962
Με το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ σημειώθηκε δεξιά οπορτουνιστική στρο­φή στο ΚΚΣΕ και στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα και ενισχύθηκαν οι ρεφορμιστικές αντιλήψεις στο εσωτερικό του ΚΚΕ. Με την παρέμβαση των 6 αδελφών Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων, των χωρών στις οποίες φιλοξενούνταν ως πολιτι­κοί πρόσφυγες οι βασικές δυνάμεις του ΔΣΕ, συγκροτήθηκε η 6η Πλατιά Ολομέ­λεια του 1956 που καθαίρεσε τον Νίκο Ζαχαριάδη από ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Ακο­λούθησε η 7η Ολομέλεια του 1957, που καθαίρεσε τον Νίκο Ζαχαριάδη από την ΚΕ και τον διέγραψε από κομματικό μέ­λος, ενώ έθεσε και ζήτημα εξέτασης της συνολικής του διαδρομής. Ο Νίκος Ζαχα­ρώδης υπερασπίστηκε την πορεία του ως Γραμματέας του ΚΚΕ, ενώ στηλίτευ- σε την επικράτηση του δεξιού οπορτου­νισμού.

«Όλες τις ευθύνες για την πολιτική δρά­ση του κόμματος τις παίρνω εγώ απάνω μου. Πολιτική συνθηκολόγηση όμως σύ­ντροφοι δεν κάνω. Λέω ότι τη γραμμή του κόμματος τη χαρακτηρίζει μηδενι­σμός, και σοβαρές οπορτουνιστικές εκ­δηλώσεις, που αποτελούν κίνδυνο για το κόμμα, αυτές είμαι υποχρεωμένος να τις επισημάνω και σ' αυτό θα παραμείνω».
                               «Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ»,
                                 εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2011, σελ. 625.

Από τα τέλη του 1956 έως και τον Ιούνη του 1962, ο Ζαχαρώδης έζησε στο Μποροβίτσι και εργάστηκε ως στέλεχος κρατικής δασικής επιχεί­ρησης. Σε σημείωμά του ο Γραμματέας της Επιτροπής Περιοχής Μποροβίτσι του ΚΚΣΕ αναφέρει:

«Ο σ. Νικολάγιεφ εργάζεται ως διευθυντής του δασοκομείου από τον Ιούλιο του 1956. Εργάζεται ευσυνείδητα, συμπεριφέρεται σεμνά, συγκρατημένα και ευγενικά, χαίρει εκτίμησης και σεβασμού μεταξύ των εργαζόμενων του δασοκομείου.
Χωρίς να έχει ειδικές γνώσεις και εμπειρία στη δασοκομία ο σύντροφος Νικολάγιεφ για την ώρα δεν γνωρίζει αρκετά για τη δασοκομία, αλλά με­λετά σοβαρά, συμβουλεύεται συχνά τους ειδικούς και τους άλλους εργα­ζόμενους, οι οποίοι τον βοηθάνε με κάθε τρόπο στη δουλειά του».
                                “Σημείωμα της Επιτροπής περιοχής του Μποροβίτοι του ΚΚΣΕ»
                                προς το Τμήμα Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΣΕ
                                σχετικά με τον Ν.Ν.Νικολάγιεφ (Ν.Ζαχαριάδη), όπως παρατίθεται στο..
                               (πηγή στα ρωσικά)

        1962 – 1973
Τον Ιούνη του 1962 υποχρεώθηκε να μετοικήσει στο Σοργκούτ της Σιβη­ρίας, ενώ του απαγορεύτηκε η απομάκρυνση από την περιοχή, γεγονός που ισοδυναμούσε με εξορία. Ο Νίκος Ζαχαριάδης υπερασπίστηκε σθε­ναρά την πολιτική που υπηρέτησε ως Γραμματέας του ΚΚΕ και αγωνίστη­κε για την κομματική του αποκατάσταση. Ταυτόχρονα διατηρούσε ανοι­χτό το ιδεολογικό - πολιτικό μέτωπο με τον οπορτουνισμό. Όταν διαπί­στωσε ότι ένα τμήμα πρώην μελών του ΚΚΕ, που είχαν διαγραφεί επει­δή δεν αποδέχτηκαν τις αποφάσεις της 6ης Πλατιάς Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ του 1956 και της 7ης Ολομέλειας του 1957, προσέγγιζαν θετι­κά το μαοϊκό ρεύμα στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, τους έγραψε:

«Ο Μάο-Τσε Τούνγκ με τη θεωρία του δεν έδωσε και δε δίνει μαρξιστική -λενινιστική απάντηση στα προβλήματα της εποχής μας γιατί ξεκινά και εκφράζεται σε μικροαστική - σωβινιστική μεγαλοκινέζικη βάση. Η εσω­τερική γραμμή του Μάο, τα τρία κήτη: το μεγάλο άλμα - λαϊκή κομμούνα γενική γραμμή, αποτέλεσαν ανεδαφική, εξωπραγματική προσπάθεια να πιάσει πουλιά στον αέρα, να πραγματοποιήσει το κομμουνιστικό όνειρο χωρίς στήριγμα στις αντικειμενικές δυνατότητες και έκφρασε μικροα­στική αδυναμία μπροστά στις δυσκολίες, ανικανότητα για επιστημονική σκέψη και πράξη. Αυτό έριξε την κινέζικη επανάσταση πίσω και είχε διαλυτική επίδραση στο ΚΚ Κίνας. Μέσα στις γραμμές του παγκόσμιου κομμουνι­στικού κινήματος ο μαουτσετουγκισμός είχε και έχει αποσυνθετική επιρροή. Ένα παράδειγ­μα από τα πολλά, η τρα­γική ήττα μας στην Ιν­δονησία. Και στο Βιετ­νάμ αντικειμενικά παί­ζει το παιχνίδι των Αμερικανών. Υπολογί­ζοντας την κρίση που η θεωρία και η πράξη του Μάο προκάλεσε στο παγκόσμιο κομμουνιστικό και προοδευτικό κίνημα (...) ο μαουτσετουγκισμός αποτελεί αντιθεωρία στον μαρξισμό-λενινισμό, οι κουκουέδες δεν μπορούν να έχουν καμιά σχέση μαζί του.
(...)
Η αλήθεια αυτή, το ότι δηλαδή η Σοβιετική Ένωση αποτελεί τον κύ­ριο στόχο του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού υπό την ηγεσία της αντίδρα­σης, πρέπει να ναι το καθοριστικό κριτήριο στην πολιτική τοποθέτηση για τους κομμουνιστές σ' όλο τον κόσμο παρά τις επιμέρους διαφωνί­ες και τις επιφυλάξεις που μπορούν να χουν απέναντι στο ΚΚΣΕ. Το ίδιο ισχύει απόλυτα και για τους κουκουέδες. Παρά το ότι το ΚΚΕ δέχτηκε κα­ταστροφικό χτύπημα από την τριανδρία Χρουτσόφ-Κουοσίνεν-Ντεζ, άλ­λη κουκουέδικη διεθνιστική γραμμή δεν μπορεί να υπάρξει».
                              Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 50943, «Γράμμα προς την Κομματική Οργάνωση (μ.λ.)
                              των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη».

Ωστόσο, για τον Ζαχαριάδη, η υπεράσπιση της ΕΣΣΔ δεν ταυτίστηκε πο­τέ με τον εξωραϊσμό της και την αποφυγή της κριτικής, αλλά με την πά­λη των κομμουνιστών σε επαναστατική κατεύθυνση.

«Εγώ είμαι φίλος της Σοβ. Ενωσης 100%... Για να μαστε φίλοι της ΕΣΣΔ όχι στα λόγια πρέπει πρώτα από όλα να μαστε ριζωμένοι στο λαό, γιατί μονάχα έτσι ο φιλοσοβιετισμός μας θ' αποτελέσει υλική δύναμη ικανή να βοηθήσει τη Σοβ. Ένωση όπως το απόδειξε περίτρανα η εθνική μας αντίσταση, που δεν επέτρεψε στους εισβολείς όχι μόνο να μην μπορέσουν να στείλουν ούτε Έλληνα στρατιώτη ενάντια στη Σοβ. Ένωση μα ν' αποτύχουν και στην προσπάθεια να κάνουν επιστράτεψη εργατικής δύναμης για τη χιτλερική Γερμανία... Είμαστε φίλοι ισότιμοι και περήφανοι και όχι δουλοπρεπείς και σοβιετοκάπηλοι. Αφτό ας μείνει, ότι στους σοβιε­τικούς φίλους πρέπει ανοιχτά να τους λέμε τη γνώμη μας για τους χρουτσωφικούς αμφίβολους και βλαβερούς ακροβατισμούς και πειραματι­σμούς, θα βοηθήσουν σημαντικά όχι μονάχα την ΕΣΣΔ και το ΚΚΣΕ μα και τον ίδιο τον εαυτό τους, το παγκόσμιο κομμουνιστικό προοδευτικό κίνη­μα... Οι σοβιετικοί φίλοι μας θα πρέπει να μας ακούν και όταν τους λέμε όχι πάντα εφχάριστες αλήθειες... Το ΚΚΣΕ είταν και παραμένει μπροστά­ρης. Αφτό όχι μόνο δε σημαίνει να του τα συγχωρούμε όλα. Αντίθετα, μας υποχρεώνει να βλέπουμε τις αδυναμίες και τα λάθη του και να του λέμε σταράτα, χωρίς φόβο και πάθος. Και αφτού έγκειται ο πραγματικός προ­λεταριακός διεθνισμός».
                          Νίκος Ζαχαριάδης, Γράμμα από την άλλη μεριά (1973) στο
                           Πέτρος Ανταίος, «Νίκος Ζαχαρώδης θύτης και θύμα»,
                           εκδ. «Φυτράκη», Αθήνα, 1991, σελ. 515-516, 51Β

Στο ίδιο πλαίσιο, το 1968, ο Ζαχαριάδης συνέδεσε σωστά τη διάσπαση του Κόμματος και τη δημιουργία του λεγάμενου «ΚΚΕ εσωτερικού» με τα όσα είχαν ακολουθήσει τις Αποφάσεις του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ και της 6ης Πλατιάς Ολομέλειας του 1956:

«Η διαγραφή της ομάδας Παρτσαλίδη αποτελεί μια καινούρια όχι όμως τελευταία, εκδήλωση της κρίσεως που η επιτροπή Κοουσίνεν- Ντεζεπέ­βαλε στο ΚΚΕ το 7 956. Τότε κάτω από την εντολή του Κοουσίνεν σκαρώ­θηκε ένα συνονθύλευ­μα από τους Βαφειάδη, Κολιγιάννη, Παρτσα­λίδη, Αποστόλου και Σια, που προοδεφτικά και νομοτελειακά απο­συντίθεται και ξεφτί­ζει, γιατί αποτελού­σε και αποτελεί ξένο προς το ΚΚΕ κακοηθές καρκίνωμα αντιΚΚΕ.
(...)
Φέτος το ΚΚΕ συ­μπληρώνει τα 50 χρό­νια του. Και όλοι όσοι φέρνουν ηθική ευθύνη για το κατάντημα από το 1956 έχουν ηθική και πολιτική υποχρέ­ωση για να εξαγορά­σουν κάπως το φταίξι­μό τους, να το βοηθή­σουν να ξαναβρεί τον εαυτό. Και ο πιο σω­στός, ο πιο λενινιστικός γι' αυτούς τρόπος είναι να το αφήσουν μοναχό του να ξεκαθαρίσει τον κόπρο του Αυγεία που του φορτώθηκε απόξω.
(...)
Η κρίση του ΚΚΕ από το 1956 ήταν γέ- νημα και μια από τις εγκληματικές πράξεις του χρουτσοφικού τυχοδιω­κτισμού, που τόσο έβλαψε και το ΚΚΣΕ και το παγκόσμιο κίνημά μας».

                             Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 91437,
                             «Γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ
                             για την ομάδα Παρτσαλίδη, 23.2.1968».

Εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Νίκο Ζαχαριάδη

25 Ιούλη 2023 - Περισσός

«Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου
και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει»

Ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ

Με παρουσία πλήθος κόσμου, όλων των ηλικιών, πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τρίτης η εκδήλωση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ για τα 50 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Ζαχαριάδη, τα όποια συμπληρώνονται την 1η Αυγούστου.

Στο κατάμεστο αίθριο της Έδρας της ΚΕ στο Περισσό μίλησε η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής.
Στην εκδήλωση, την οποία προλόγισε ο Στρατής Δουνιάς, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ παραβρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία της Κεντρικής Επιτροπής, με επικεφαλής τον ΓΓ της, Δημήτρη Κουτσούμπα και πολυμελής αντιπροσωπεία του ΚΣ της ΚΝΕ. Επίσης, ο Σήφης Ζαχαριάδης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη.

Η εκδήλωση άνοιξε με την ανάγνωση αποσπασμάτων από δύο κείμενα του Νίκου Ζαχαριάδη τα οποία φωτίζουν διαχρονικά ζητήματα του κομμουνιστικού κινήματος.
Το πρώτο απόσπασμα ήταν από το «Μήνυμα από την άλλη μεριά», το τελευταίο κείμενο του Νίκου Ζαχαριάδη το οποίο έγραψε τον Ιούλιο του 1973 και αναφέρεται στη στάση των κομμουνιστικών κομμάτων των καπιταλιστικών χωρών απέναντι στα κομμουνιστικά κόμματα τα οποία βρίσκονται στην εξουσία.
Το δεύτερο ήταν απόσπασμα από την ομιλία του Ν. Ζαχαριάδη προς τιμήν του Λένιν το Γενάρη του 1947.
Αναφέρεται στην αξία της ιδεολογικοπολιτικής δουλειάς στο Κόμμα.
Τα δύο κείμενα διάβασαν οι ηθοποιοί Γιώργος Τσαγκαράκης και Γιάννης Γιαραμαζιδης.
Στο άνοιγμα της εκδήλωσης, αμέσως μετά την ανάγνωση των δύο αποσπασμάτων του Ν. Ζαχαριάδη, προβλήθηκε ένα 15λεπτο βίντεο για την ζωή, την κομματική δράση και προσφορά του.

Ανάμεσα σε άλλα περιλάμβανε σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό από το αρχείο του ΚΚΕ, όπως ηχητικά αποσπάσματα του Ν. Ζαχαριάδη από την 7η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1957.

Λαϊκός ηγέτης, με διάθεση
και πνεύμα ασυμβίβαστο,
πρωτοπόρο και μαχητικό

Αναλυτικά στη ζωή και κομματική διαδρομή του Νίκου Ζαχαριάδη, που «για 25 χρόνια διατέλεσε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ χωρίς αμφισβήτηση της προσφοράς του, ενώ, στη συνέχεια, για 17 χρόνια έζησε διαγραμμένος λόγω άδικων και συκοφαντικών κατηγοριών, σε συνθήκες υποχρεωτικής εξορίας, δηλαδή χωρίς να ανήκει σε κάποια Οργάνωση του ΚΚΕ που θα του έδινε τη δυνατότητα συμμετοχής στις συλλογικές κομματικές διαδικασίες», αναφέρθηκε στην ομιλία της η Αλ. Παπαρήγα.

Μεταξύ άλλων θύμισε ότι «το 2011 ο Νίκος Ζαχαριάδης αποκαταστάθηκε, πλήρως, από την καθαίρεσή του ως ΓΓ της ΚΕ και τη διαγραφή του ως μέλους του Κόμματος. Απορρίφθηκαν οι άδικες κατηγορίες εναντίον του. Η απόφαση αποκατάστασης δόθηκε στη δημοσιότητα, ήταν τμήμα της έγκρισης από Πανελλαδική Συνδιάσκεψη, που οργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ, του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ 1949 - 1967 που τώρα κυκλοφορεί ως τόμος Γ1, συνέχεια αντίστοιχων δοκιμίων της περιόδου 1918 - 1949».
Πρόσθεσε ότι σύντομα θα ολοκληρωθεί η επεξεργασία του νέου Δοκιμίου της Ιστορίας του ΚΚΕ της περιόδου της στρατιωτικής δικτατορίας 1967 - 1974, στο οποίο «θα διατυπώνονται συμπεράσματα, διδάγματα σχετικά με τις συνθήκες και τους παράγοντες που οδήγησαν έναν απόλυτα δοκιμασμένο, ατσαλωμένο κομμουνιστή να επιλέξει να δώσει ο ίδιος τέρμα στη ζωή του την 1η Αυγούστου του 1973».

Υπογράμμισε ευρύτερα ότι «οι ιστορικές προσωπικότητες, με βάση τη μεθοδολογία μας, κρίνονται, με διεξαγωγή έρευνας, σε επιστημονική βάση, που παίρνει υπόψη τις συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες έδρασε το ΚΚΕ, το εργατικό - λαϊκό κίνημα, συνυπολογίζοντας τις διεθνείς εξελίξεις και την πορεία του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, καθώς συνειδητά το ΚΚΕ επέλεξε να είναι αναπόσπαστο τμήμα του. Η Ιστορία γράφεται καθημερινά, η αποτίμησή της όμως γίνεται σε απόσταση χρόνου, αντανακλά επίσης και το επίπεδο της ιδεολογικής και πολιτικής ωρίμανσης του Κόμματος. Απαιτεί συγκέντρωση και μελέτη μεγάλου όγκου ιστορικών αρχείων, επιστημονικών έργων, όλων των πηγών που παρέχουν στοιχεία, κομματικών αλλά και αστικών».

Αποτίμηση αξεχώριστη
από την αποτίμηση της πορείας του ΚΚΕ
και του Διεθνούς
Κομμουνιστικού Κινήματος

Έτσι σημείωσε ότι η αποτίμηση του ρόλου του Νίκου Ζαχαριάδη «ήταν αξεχώριστη όχι μόνο από την εκτίμηση της ιστορικής πορείας του ΚΚΕ αλλά και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, ειδικότερα του ρόλου του ΚΚΣΕ και των άλλων κομμάτων, στις χώρες που φιλοξενούσαν τους πολιτικούς πρόσφυγες, και την έδρα του Κόμματός μας», ενώ επισήμανε πως «ο ταξικός αντίπαλος προβάλλει την προσωπική περιπέτεια του Νίκου Ζαχαριάδη για να χτυπήσει τον σοσιαλισμό, υποστηρίζοντας, μάλιστα, ορισμένοι απολογητές του συστήματος ότι ο αγώνας για μια νέα κοινωνία, χωρίς εκμετάλλευση, είναι μάταιος και άγονος, χωρίς δικαίωση».

·       Αναφέρθηκε αναλυτικά στις συνθήκες και τους παράγοντες που οδήγησαν στην καθαίρεση και διαγραφή του Ν. Ζαχαριάδη που αφορούσαν το ΚΚΕ αλλά και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.

·       Στάθηκε στις δύο κρίσιμες ευρείες Ολομέλειες της ΚΕ του ΚΚΕ και συγκεκριμένα στην 6η Ολομέλεια 11 - 12/3/1956 και στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ στις 18 - 24/2/1957, στην οποία αποφασίστηκε και η διαγραφή του Νίκου Ζαχαριάδη από μέλος του ΚΚΕ.

·       Περιέγραψε τη μετέπειτα κατάσταση με τις προσπάθειες του Ν. Ζαχαριάδη, ο οποίος, βρισκόμενος στη Σοβιετική Ενωση, δεν ζητούσε την αποκατάσταση ως ΓΓ της ΚΕ, αλλά τον τίτλο του μέλους του ΚΚΕ.

·       Συνολικότερα για το ζήτημα των κατηγοριών κατά στελεχών ως οργάνων του ταξικού εχθρού, τόνισε το βασικό συμπέρασμα που είναι ότι «σε όλες τις συνθήκες, ιδιαίτερα όταν εμφανίζονται σοβαρές διαφωνίες, πρέπει να εξαντλούνται οι δυνατότητες για ουσιαστική συζήτηση ώστε οι αποφάσεις, η κριτική ή η αυτοκριτική να είναι προϊόν συλλογικής κομματικής διαδικασίας που μπορεί να περιορίσει τον υποκειμενισμό, την ατομική αυθαιρεσία. Αυτό που το ΚΚΕ έχει κρατήσει ως πείρα από το παρελθόν είναι ότι δεν πρέπει να ταυτίζεται μια λαθεμένη άποψη, επιζήμια για το Κόμμα, με την υποψία ότι ο φορέας της είναι πράκτορας του αστικού κράτους».

·       Στη συνέχεια παρουσίασε βασικά σημεία της Απόφασης της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ 16/7/2011 για την αποκατάσταση του Ν. Ζαχαριάδη, η οποία εκτιμά ότι «ο Ν. Ζαχαριάδης είχε σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του ΚΚΕ την περίοδο 1931 - 1936. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία και ηρωική πάλη του ΔΣΕ 1946 - 1949, έδειξε ακλόνητη πίστη στην ανάγκη ύπαρξης και ενίσχυσης των παρανόμων Οργανώσεων την περίοδο 1949 - 1956, στον συνδυασμό της παράνομης και νόμιμης δράσης.

·       Τον διέκριναν επαναστατική επαγρύπνηση, ταχύτητα στην ανάληψη πρωτοβουλιών, σθένος στην υπεράσπιση της γνώμης του. Ήταν λαϊκός ηγέτης, με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο, πρωτοπόρο και μαχητικό.

·       Πέρασε την 9χρονη δοκιμασία του στα κάτεργα της 4ης Αυγούστου και στο Νταχάου αλύγιστος.

Οι κατηγορίες κατά του Ν. Ζαχαριάδη και η διαγραφή του ήταν πράξεις άδικες. Η κατηγορία εναντίον του για συνεργασία με τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για προσωπολατρία και για εγκαθίδρυση ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος ήταν προπέτασμα καπνού και πρόσχημα για να περάσει η πλειοψηφία των μελών της ΚΕ και του Κόμματος στη δεξιά οπορτουνιστική πλευρά.

Παράδειγμα προσήλωσης στο ΚΚΕ
ακόμα και αντιμέτωπος με άδικες κατηγορίες

Όμως, ο Ν. Ζαχαριάδης επέδειξε αδυναμία να οδηγήσει το ΚΚΕ να βγάλει ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε σχέση με τις αντιφάσεις στη στρατηγική του Κόμματος, με αδυναμίες προγραμματικής επεξεργασίας που βάρυναν αρνητικά στο Κόμμα κατά τη 10ετία του '40. Εχει ευθύνη επίσης γιατί έδειξε αδυναμία στη διαμόρφωση προγράμματος στο 7ο Συνέδριο το 1945 που θα συμπεριλάμβανε την πείρα από την εκτίμηση των λαθών που είχαν οι τρεις συμφωνίες, Λιβάνου, Καζέρτας, Βάρκιζας».

Όπως επίσης ότι εκτιμάται ως «απαράδεκτος ο εξορισμός του στο Σοργκούτ της Σιβηρίας και η μεταχείριση που είχε εκεί με τη σύμπραξη καθοδήγησης του ΚΚΕ και της ηγεσίας του ΚΚΣΕ».
Η Αλ. Παπαρήγα ολοκληρώνοντας την ομιλία της αναφέρθηκε στο παράδειγμα που κατέθεσαν ο Ν. Πλουμπίδης και ο Ν. Ζαχαριάδης απέναντι στις άδικες κατηγορίες που υπέστησαν.
«Ο Ν. Πλουμπίδης ενώ ετοιμαζόταν, με το κεφάλι ψηλά και αλύγιστος, να πάει στο εκτελεστικό απόσπασμα με την κατηγορία από την ηγεσία του Κόμματος ως πράκτορα, δεν αποκήρυξε το Κόμμα, το υπερασπίστηκε. Οπως έγραψε, θεωρούσε την αδικία που υπέστη ως θύμα των συγκυριών που εξαπολύθηκαν από προβοκατόρικες διοχετευμένες παραπλανητικές πληροφορίες από στελέχη, ίσως και πράκτορα που δρούσε μέσα από τα ανώτατα καθοδηγητικά όργανα. Η απολογία του στη δίκη εξέφραζε την προσήλωσή του στο ΚΚΕ.
Ανάλογη ήταν και η στάση του Ν. Ζαχαριάδη λίγο πριν δώσει τέλος στη ζωή του. Τα τελευταία λόγια που έγραψε μαρτυρούν την αφοσίωση στο Κόμμα αν και τον αδίκησε, διατηρούν σημασία και σήμερα.
Εγραψε: "Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου (...) Το ΚΚΕ πέρασε πολλές αντάρες και μπόρες, όμως να το ξεριζώσει κανένας δεν μπόρεσε γιατί αυτό θα σήμαινε να ξεριζώσει τον ίδιο το λαό (...) Το γράμμα αυτό το γράφω για να βουλώσω το στόμα σ' όλους αυτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές"».

Αταλάντευτος και πρωτοπόρος στον αγώνα της εργατικής τάξης για την κοινωνική της απελευθέρωση _Κείμενο του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ