H τέχνη 🎥 του Σίντνεϊ Λιούμετ _Αφιέρωμα

Ο Σίντνεϊ Λιούμετ (το σωστό είναι Λουμέτ _όντας εβραϊκής καταγωγής, Sidney Arthur Lumet, 25-Ιουν-1924 \ 9-Απρ-2011) υπήρξε μέγας αμερικανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός που άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην παγκόσμια 7^η τέχνη κατά τη διάρκεια της 50χρονης καριέρας _ γύρισε και περισσότερες από 50 ταινίες. Προτάθηκε 4 φορές για Όσκαρ Σκηνοθεσίας χωρίς όμως _φυσικά να το κερδίσει ποτέ (γι αυτό ίσως η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών του παραχώρησε Τιμητικό το 2005).
Σε ότι μας αφορά όλες του οι ταινίες είναι σημαντικές, “διαβάζοντας” έναν σημαντικό πολιτικό-κοινωνικό καυστικό λόγο, μεταξύ αυτών θα αναφέραμε την αγαπημένη μας “Σκυλίσια Μέρα”_( Dog Day Afternoon 1975)  επίσης τις οι Δώδεκα Ένορκοι (Twelve Angry Men, 1957), ο Φυγάς (1960),  The Fugitive Kind, 1959, Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα (Long Day's Journey into the Night, 1962), ο Ενεχυροδανειστής (The Pawnbroker, 1964), Σέρπικο (Serpico, 1973), Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (Murder on the Orient Express, 1974), Το Δίκτυο (Network, 1976), Η Ετυμηγορία (The Verdict, 1982) Τρέχοντας στο Κενό (Running on Empty, 1988)… κλπ

Ο Σίντνεϊ Λουμέτ γεννήθηκε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια το 1924 _γιος του ηθοποιού Μπαρούχ Λουμέτ και της χορεύτριας Γιουτζίνια Βέρμους, και οι δυο εβραϊκής καταγωγής και μέλη του γίντις θεάτρου της Νέας Υόρκης, θα βρεθεί στα θεατρικά παρασκήνια από βρέφος _ ο Λουμέτ έκανε το ντεμπούτο του ως ηθοποιός σε ηλικία 5 ετών και θα σπουδάσει υποκριτική στη Νέα Υόρκη, στο περίφημο Actors Studio, ενώ σύντομα θα στραφεί στη σκηνοθεσία, αρχικά στο θέατρο και έπειτα στην τηλεόραση, όπου θα τελειοποιήσει την τεχνική του κατάρτιση και θα εμβαθύνει στον ρεαλισμό που χαρακτήρισε το σύνολο του έργου του.

Με προοδευτική κοινωνική ματιά στο περιεχόμενο και εκπληκτική αρτιότητα στη μορφή, ο Λουμέτ αποσπούσε και σπουδαίες ερμηνείες από τους ηθοποιούς. Ήταν μεταξύ των αφανών καλλιτεχνών που στήριξαν την επιβίωση των διωκομένων από τον μακαρθισμό κομμουνιστών καλλιτεχνών, μαζί με άλλους προοδευτικούς δημιουργούς (Μπαρτ Λάνκαστερ, Χάρι Μπελαφόντε κά.) _ Όταν ρωτήθηκε το 1997 με ποιο τρόπο προτιμούσε να πεθάνει εκείνος απάντησε: Δε θα ήθελα να το σκέφτομαι. Δεν είμαι θρήσκος. Θα ήθελα όμως να μην καταλάβω χώρο. Θα προτιμούσα να με κάψουν και να ρίξουν τις στάχτες μου πάνω από το Ντελικατέσεν Κατς _σσ. Το Katz's of New York City, είναι ένα delicatessen σε στιλ kosher στο Μανχάταν –ιδρύθηκε το 1888 και ήταν δημοφιλές μεταξύ των ντόπιων και των τουριστών για το παστράμι του σε σίκαλη … και κάθε εβδομάδα, σερβίρει ~6.800kg κιλά παστράμι 3.600 kg corned beef, 1.000kg σαλάμι και 4.000 χοτ ντογκ !! _αυτός ήταν ο Λουμέτ, καυστικός και με πηγαίο χιούμορ μέχρι το θάνατό του

H τέχνη του _καλύτερα “η Τέχνη στην υπηρεσία του Σίντνεϊ Λουμέτ”… κάπως έτσι θα μπορούσε κανείς να ονομάσει την έκθεση 17 καλλιτεχνών (Σεπ 2011) με έργα εμπνευσμένα από τον κινηματογραφικό κόσμο του με τίτλο The Machines Are Winning _A Tribute to Sidney Lumet ανασυνθέτοντας τη φιλμογραφία του μεγάλου αμερικανού σκηνοθέτη σε ένα μωσαϊκό από αφίσες για τις ταινίες του που αναδεικνύουν όλα όσα έκαναν τον Λιούμετ κυρίαρχη μορφή στο σινεμά της δεκαετίας του '70 και του '80.

Κινηματογράφος

Ξεκίνησε ως σκηνοθέτης θεατρικών παραστάσεων και τηλεοπτικών σειρών στις αρχές της δεκαετίας του '50 και το 1957 σε ηλικία 33 ετών έκανε το ντεμπούτο του γυρίζοντας την ταινία Οι Δώδεκα Ένορκοι (Twelve Angry Men) η οποία είχε ως πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα, με τον οποίο γύρισε άλλες τέσσερις ταινίες, με θέμα τον κοινωνικό ρατσισμό και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ του Βερολίνου χαρίζοντας του την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ Σκηνοθεσίας. Οι ταινίες του είχαν τεράστια επιτυχία και λόγω του γεγονότος ότι ήταν ικανός να σκηνοθετεί μεγάλους αστέρες (Σοφία Λόρεν στην ταινία Μια Γυναίκα σαν κι Αυτή _That Kind of Woman, 1959, Μάρλον Μπράντο και Άννα Μανιάνι _Ο Φυγάς _The Fugitive Kind, 1959 την Κάθριν Χέπμπορν και τον Τζέισον Ρόμπαρντς στο Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα _Long Day's Journey into the Night, 1962 σσ. Όλοι οι ηθοποιοί βραβεύτηκαν για την ερμηνεία τους στο Φεστιβάλ των Καννών το 1962. Σκηνοθέτησε ξανά τον Χένρι Φόντα στις ταινίες Ο Πόθος της Ράμπας (Stage Struck, 1958) όπου συμπρωταγωνίστησε με τους Κρίστοφερ Πλάμερ και Σούζαν Στράσμπεργκ και Συναγερμός του Θανάτου (Fail Safe, 1964) πλάι στον Γουόλτερ Ματάου. Το 1964 το Ροντ Στάιγκερ στην ταινία Ο Ενεχυροδανειστής (The Pawnbroker) σε ένα ρόλο που του χάρισε τη δεύτερή του υποψηφιότητα για Όσκαρ και την επόμενη χρονιά γύρισε την ταινία Ο Λόφος (The Hill, 1965) με τον Σον Κόνερι.

Κατά τη δεκαετία του '70 είχε ήδη καθιερωθεί στο χολιγουντιανό πάνθεον των σκηνοθετών και συνέχισε να σκηνοθετεί αποτελεσματικά ηθοποιούς όπως τον Αλ Πατσίνο στις ταινίες Σέρπικο (Serpico, 1973) και Σκυλίσια μέρα (Dog Day Afternoon, 1975). Ανέλαβε επίσης τη σκηνοθεσία της κινηματογραφικής μεταφοράς του μυθιστορήματος της Άγκαθα Κρίστι, Έγκλημα στο Όριαν Εξπρές (Murder on the Orient Express, 1974), στο οποίο συμμετείχαν μεγάλοι αστέρες της περιόδου όπως ο Άλμπερτ Φίνεϊ, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ, η Λορίν Μπακόλ, ο Άντονι Πέρκινς, ο Σον Κόνερι και η Ίνγκριντ Μπέργκμαν που κέρδισε το Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της. Το 1976 γύρισε την ταινία Το Δίκτυο (Network), ταινία που ασκεί κριτική στον κόσμο της τηλεόρασης με τους Πίτερ Φιντς, Γουίλιαμ Χόλντεν και Φέι Ντάναγουεϊ. Η ταινία χάρισε στη Ντάναγουεϊ Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου και στον Πίτερ Φιντς Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου, ενώ βραβεύτηκε συνολικά με 4 Όσκαρ _κανένα στον Λιουμέτ.

Κατά τη δεκαετία του '80 σκηνοθέτησε σημαντικές ταινίες όπως Η Ετυμηγορία (The Verdict, 1982) με πρωταγωνιστές τους Πωλ Νιούμαν και Τζέιμς Μέισον, Το Επόμενο Πρωινό (The Morning After, 1986) με την Τζέιν Φόντα και Τρέχοντας στο Κενό (Running on Empty, 1988) με τον Ρίβερ Φίνιξ, ενώ τη 10ετία του '90 γύρισε μια σειρά ταινιών που δεν επανέλαβαν την επιτυχία των προηγούμενων εγχειρημάτων του (μεταξύ των οποίων και η επανεκτέλεση της ταινίας του Τζον Κασσαβέτη Γκλόρια (Gloria) το 1999 με πρωταγωνίστρια την Σάρον Στόουν). Οι δυο του τελευταίες ταινίες Ένοχη Σιωπή (Find me Guilty, 2005) με τον Βιν Ντίζελ και Πριν ο Διάβολος Καταλάβει ότι Πέθανες (Before the Devil Knows You`re Dead, 2007) με τους Ίθαν Χοκ και Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν θεωρήθηκαν επίσης πολύ επιτυχημένες. Ο Σίντνεϊ Λιούμετ,  κατάφερε απλώς να επιβιώσει στις σκληρές απαιτήσεις του Χόλιγουντ για πενήντα χρόνια, όντας “μαύρο πρόβατο” προβάλλοντας, αλλά φυσικά μη επιβάλλοντας την ευαίσθητη κοινωνική του ματιά. Θεωρείται δικαίως, ακόμη και από τον Γούντι Άλεν ή τον Μάρτιν Σκορτσέζε, ο κινηματογραφιστής που αποτύπωσε πιο διεισδυτικά από όλους την ατμόσφαιρα της Νέας Υόρκης και την ψυχολογία των ανθρώπων της. Άλλωστε, όπως έλεγε και ο ίδιος, με τον πνευματώδη λόγο του, “δεν είναι ότι έχω κάτι με το Λος Άντζελες, απλώς δεν μου αρέσουν οι εταιρικές πόλεις”. Μέσα από την κυνική και συχνά απάνθρωπη αστική πραγματικότητα, ξετρύπωνε την ανθρωπιά και την ελπίδα, με τους ήρωές του να δίνουν τον αγώνα τους για να μην ξεπουληθούν.

Κέρδισε την καταξίωση για τη δημιουργία ρεαλιστικών και σκληρών δραμάτων τοποθετημένα στη Νέα Υόρκη, που εστίαζαν στην εργατική τάξη και αναδείκνυαν τα προβλήματά της και τις κοινωνικές αδικίες που αντιμετώπιζε, με “αναγνώριση” το όσκαρ της παρηγοριάς το 2005…

Φέτος, 100 χρόνια από τη γέννησή του (25 Ιουνίου 1924), είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε τα πρώτα του βήματα και το πολυσύνθετο έργο του, αναλογιζόμενοι τις κορυφαίες ταινίες στη διάρκεια της μακρόχρονης σταδιοδρομίας του _εγγύηση για κάτι ξεχωριστό, γεγονός για τους σινεφίλ, ειδικά με το πέρασμα του χρόνου… , όπως “Ο Παγοπώλης Έρχεται” (1960), “Μακρύ Ταξίδι Μέσα στη Νύχτα”» (1962), “Ο Ενεχυροδανειστής” (1964), “Ο Λόφος” (1965), “Ο Γλάρος” (1968), “Η Μεγάλη Ληστεία της Νέας Υόρκης” (1971), “Σέρπικο” (1973), “Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές” (1974), “Σκυλίσια Μέρα” (1975), “Το Δίκτυο” (1976), “Prince of the City” (1981), “Η Ετυμηγορία” (1982), “Το Επόμενο Πρωινό” (1986), “Επικίνδυνες Ερωτήσεις, Θανάσιμες Απαντήσεις” (1991), “Ένοχη Σιωπή” (2007).

Τα διαμάντια είναι παντοτινά

·         (12 Angry Men) Ένα από τα καλύτερα δικαστικά δράματα όλων των εποχών, που διαδραματίζεται μέσα στην αίθουσα των ενόρκων, για λίγες ώρες, μία καυτή μέρα του καλοκαιριού. Ένα εγχείρημα του Σίντνεϊ Λιούμετ, καθώς καταφέρνει χωρίς να δώσει στοιχεία από τη δικαστική αίθουσα να μεταφέρει όλη τη δίκη μέσα από τους προβληματισμούς και τις σκέψεις των ενόρκων. Ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, αξιοθαύμαστες ερμηνείες, τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ και το καλύτερο ντεμπούτο για νέο σκηνοθέτη. 1982, ο Λιούμετ συνεργάζεται με τον Πολ Νιούμαν σε ένα σκοτεινό δικαστικό δράμα, με τον πρωταγωνιστή να προσπαθεί να επιστρέψει στη ζωή, αναλαμβάνοντας μία δύσκολη υπόθεση ιατρικής αμέλειας. Οι πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ (και αυτή του Νιούμαν) πήγαν αλλού, αλλά αυτό έχει μικρή σημασία, καθώς Λιούμετ-Νιούμαν έγραψαν ιστορία.

·         (Dog Day Afternoon _Σκυλίσια μέρα) Κλειστοφοβικό, δραματικό θρίλερ με κεντρικό ήρωα έναν καταπιεσμένο άνδρα, ο οποίος θα πραγματοποιήσει μία ληστεία τράπεζας, με ομήρους, και όλα θα πάνε στραβά. Ο Λιούμετ, στην ακμή του, θα συναντήσει τον Αλ Πατσίνο, με τους ρεαλιστικούς διαλόγους και την ένταση των σκηνών να προβάλλουν την ηθική κρίση στην καρδιά της Αμερικής. Ο Πατσίνο, που θα χάσει το Όσκαρ από τον Τζακ Νίκολσον.

·         (The Pawnbroker) Τολμηρό κοινωνικό δράμα που έδωσε στον Ροντ Στάιγκερ την ευκαιρία να λάβει υποψηφιότητα για Όσκαρ, υποδυόμενος έναν εβραίο ενεχυροδανειστή θύμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης των ναζί. Ο Λιούμετ συνδυάζει ανατριχιαστικές εικόνες και ρατσισμό, υπογράφοντας μία από τις ριζοσπαστικότερες ταινίες του.

·         (Network) Ένα πικρό σχόλιο για την επιρροή της τηλεόρασης στις κοινωνίες. Ο Λιούμετ μας μεταφέρει στα παρασκήνια ενός σόου, με τον Πίτερ Φιντς στον ρόλο του τηλεοπτικού «μεσσία». Η ταινία προτάθηκε για δέκα Όσκαρ και κέρδισε τέσσερα.

Ένας ταπεινός εργάτης του κινηματογράφου,
άξιος σεβασμού.

Φιλμογραφία

·         1957    Οι 12 ένορκοι (ταινία, 1957) (12 Angry men) _Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας _ Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1958    Ο Πόθος της Ράμπας (Stage Struck)       

·         1959    Μια Γυναίκα σαν κι Αυτή (That Kind of Woman)       

§  Ο Φυγάς (The Fugitive Kind)       

·         1961    Ψηλά από τη Γέφυρα (A View from the Bridge)          

·         1962    Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα (Long Day's Journey into the Night)           

§  Ο Ενεχυροδανειστής (The Pawnbroker)            

§  Συναγερμός Θανάτου (Fail Safe)

·         1965    Ο Λόφος (The Hill)            

·         1966    Όσα Κρύβει ο Ουρανός (The Group)     

·         1967    Η Κατάσκοπος του Λονδίνου (The Deadly Affair)       

·         1968   Bye Bye Braverman           

§  Ο Γλάρος (The Sea Gull)   

·         1969    Η Συνάντησις (The Appointment)          

·         1970    King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis _Ντοκιμαντέρ

§  Ο Τελευταίος Κληρονόμος (Last of the Mobile Hot Shots)    

·         1971    Η Μεγάλη Ληστεία της Νέας Υόρκης (The Anderson Tapes)            

o   1972    Child's Play  

§  Αυτή Είναι η Ιστορία μου (The Offence)            

·         1973    Σέρπικο (Serpico)    Υποψηφιότητα - Βραβείο BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1974    Lovin' Molly            

§  Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (Murder on the Orient Express)            Υποψηφιότητα - Βραβείο BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1975    Σκυλίσια μέρα (Dog Day Afternoon) _
Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας _Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας _Υποψηφιότητα - Βραβείο BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1976    Το Δίκτυο (Network)
Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας _πήρε Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας
Υποψηφιότητα - BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1977    Έκβους (Equus)      

·         1978    Ο Μάγος του Οζ (The Wiz)           

·         1980   Just Tell Me What You Want      

·         1981    Τον Λέγαν Πρίγκιπα της Πόλης (The Prince of the City)
Υποψήφιοτητα - Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου
Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1982   Θανάσιμη Παγίδα (Deathtrap)    

·         1982   Η Ετυμηγορία (The Verdict)
Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας
Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1983   Ντάνιελ (Daniel)     

·         1984   Περιμένοντας την Γκάρμπο (Garbo Talks)        

·         1986   Η Γοητεία της Εξουσίας (Power)

§  Το επόμενο πρωινό (The Morning After)          

·         1988   Τρέχοντας στο κενό (Running on Empty)
Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1989   Οικογενειακή υπόθεση (Family Business)       

·         1990   Επικίνδυνες Ερωτήσεις, Θανάσιμες Απαντήσεις (Q&A)         

·         1992    Μια Ξένη Ανάμεσά Μας (A Stranger Among Us)        

·         1993    Ενοχος σαν Αμαρτία (Guilty as Sin)       

·         1997    Βρώμικες Υποθέσεις στο Μανχάταν (Night Falls on Manhattan)    

·         1997    Σε Κωματώδη Κατάσταση (Critical Care)          

·         1999    Γκλόρια (Gloria)     

·         2001–2002 _100 Centre Street _Τηλεοπτική Σειρά

·         2004   Strip Search Τηλεταινία

·         2006   Ένοχη Σιωπή (Find me Guilty)   

·         2007   Πριν ο Διάβολος Καταλάβει ότι Πέθανες (Before the Devil Knows You`re Dead)

 

Δείτε και  Sidney Lumet στο cine.gr