Χειμερινό Ηλιοστάσιο_ η πιο μεγάλη νύχτα καταφτάνει

Η ημερομηνία ποικίλλει ελαφρώς κάθε χρόνο (μεταξύ 20 και 23 Δεκεμβρίου), αλλά η 21η και η 22η είναι οι πιο συνηθισμένες. Φέτος, η ακριβής στιγμή καταγράφεται στις 15:03 UTC, σηματοδοτώντας την ακριβή στιγμή που το βόρειο ημισφαίριο καταγράφει τη συντομότερη ημέρα και τη μεγαλύτερη νύχτα του έτους. Το αστρονομικό φαινόμενο συμβαίνει λόγω της κλίσης του άξονα περιστροφής της γης με τον βόρειο πόλο στο πιο απομακρυσμένο σημείο από τον ήλιο (~23,5ο) _και μετά, οι μέρες αρχίζουν σταδιακά να μεγαλώνουν (στο βόρειο ημισφαίριο). Ενώ εμείς μπαίνουμε σε αστρονομικό χειμώνα, το νότιο ημισφαίριο ξεκινά το καλοκαίρι με μεγαλύτερες μέρες.

Χειμερινό ηλιοστάσιο:
Για όποιον έχει κουραστεί να νυχτώνει από το απόγευμα,
το χειμερινό ηλιοστάσιο φέρνει καλά νέα

Πότε είναι η μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου;
21-Δεκ_βλ και παρακάτω, σηματοδοτείται το χειμερινό ηλιοστάσιο, το οποίο φέρνει μαζί του τη μικρότερη μέρα και τη μεγαλύτερη νύχτα του έτους.
+/- 1-3 μέρες, από 22-Δεκ, οι ημέρες θα αρχίσουν να γίνονται λίγο μεγαλύτερες στο βόρειο ημισφαίριο, κάθε μέρα μέχρι τα τέλη Ιουνίου. Η αύξηση του φωτός της ημέρας θα είναι μικροσκοπική στην αρχή, μόλις μερικά δευτερόλεπτα την ημέρα, αλλά θα αυξάνεται σταθερά μέχρι το φως της ημέρας να επεκταθεί κατά τρία λεπτά κάθε μέρα τον Μάρτιο. Η ακριβής ποσότητα φωτεινότητας που θα κερδηθεί εξαρτάται από το πού βρίσκεται κανείς στον κόσμο.

Τι είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο;

Γνωστό και ως Yule, το ηλιοστάσιο είναι μια γιορτή του φωτός και της συμβολικής αναγέννησης του ήλιου. Επιστημονικά, είναι η εποχή του έτους κατά την οποία η Γη βρίσκεται στην πιο ακραία κλίση της προς ή μακριά από τον ήλιο. Η κλίση σημαίνει ότι το βόρειο και το νότιο ημισφαίριο δέχονται πολύ διαφορετικές ποσότητες ηλιακού φωτός – και οι ημέρες και οι νύχτες είναι οι πιο άνισες. Κατά τη διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου στο βόρειο ημισφαίριο, το πάνω μισό της Γης έχει κλίση μακριά από τον ήλιο, δημιουργώντας τη μικρότερη ημέρα και τη μεγαλύτερη νύχτα του έτους. Εν τω μεταξύ, κατά το θερινό ηλιοστάσιο, το βόρειο ημισφαίριο είναι προς τον ήλιο, δημιουργώντας τη μεγαλύτερη ημέρα και τη μικρότερη νύχτα του έτους. Ωστόσο, οι ημερομηνίες της ισημερίας και του ηλιοστασίου δεν είναι σταθερές λόγω της ελλειπτικής τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο.

Γιορτές σε όλο τον κόσμο

Αρκετοί πολιτισμοί παρατηρούν το χειμερινό ηλιοστάσιο ως σύμβολο αναγέννησης, καθώς αντιπροσωπεύει τη σταδιακή επιστροφή του ηλιακού φωτός μετά τη μεγαλύτερη νύχτα.

• Το αρχαίο Tradições περιλαμβάνει τελετουργίες σε μνημεία όπως το Stonehenge, που ευθυγραμμίζονται με τη γέννηση του ήλιου.
• Τα παγανιστικά φεστιβάλ γιορτάζουν το Yule με φωτιές και αειθαλείς διακοσμήσεις.
• Οι ασιατικοί πολιτισμοί σημειώνουν Dongzhi με οικογενειακά γεύματα.
• Οι αρχαίες ρωμαϊκές επιρροές συνδέουν την περίοδο με φεστιβάλ όπως το Saturnália.
• Πολλές σύγχρονες γιορτές ενσωματώνουν στοιχεία αυτών των παραδόσεων, υπογραμμίζοντας τη μετάβαση σε μεγαλύτερες μέρες.

Ο αστρονομικός χειμώνας εκτείνεται από το χειμερινό ηλιοστάσιο έως την εαρινή ισημερία. Το 2026, η ισημερία θα συμβεί στις 20 Μαρτίου. Αυτή η περίοδος διαρκεί περίπου τρεις μήνες, με προοδευτική αύξηση της διάρκειας των ημερών. Στους πόλους, το χειμερινό ηλιοστάσιο οδηγεί σε περιόδους συνεχούς σκότους ή παρατεταμένου λυκόφωτος. Το αντίθετο συμβαίνει στο θερινό ηλιοστάσιο, με σταθερό φως.

    Ήθη κι έθιμα

Aυτόχθονες στη Βολιβία “καλωσορίζουν” τον ήλιο _ AP

Κυριακή σήμερα, 21-Δεκ-2025 και στην Αθήνα, ο ήλιος ανατέλλει 07:37 και δύει 17:09, με διάρκεια της ημέρας 9ω+32λ _η μεγαλύτερη, όπως κάθε χρόνο στο βόρειο ημισφαίριο (που περιλαμβάνει την Ελλάδα), είναι κοντά στις 21 Ιουνίου (20 ή 21), ανατολή 06:03 | δύση 20:51 … διάρκεια 14ω+48λ δλδ 5+ ώρες παραπάνω ήλιο. Θυμίζουμε πως η λέξη “ηλιοστάσιο” (το σημείο που ο ήλιος βρίσκεται στη μεγαλύτερη απόσταση από τον ουράνιο ισημερινό)  ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις ήλιος+στάση, ενώ σε πολλές γλώσσες ο όρος που έχει επικρατήσει είναι λατινικής προέλευσης από τη λέξη solstitium (sol, ήλιος και sisto, στέκομαι)Ο Ήλιος λατρεύτηκε από τους αρχαίους σαν θεός και σχεδόν όλοι οι αρχαίοι λαοί καθιέρωσαν προς τιμή του διάφορες γιορτές, από τους Σκανδιναβούς και τους Ιρανούς έως τους Μάγια και τους Ίνκας. Σχεδόν παντού, οι μεγαλύτερες γιορτές γίνονταν κατά την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου που σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους. Προϊστορικά μνημεία όπως το Στόουνχεντζ στη Βρετανία πιστεύεται ότι σχετίζονταν με την καταγραφή των κινήσεων του Ήλιου στον ουρανό.

Η λαογραφία του ηλιοστασίου επικεντρώνεται στη δύναμη του ήλιου, σηματοδοτώντας ένα σημείο καμπής με τελετουργίες φωτός, γονιμότητας και προστασίας. Τα χειμερινά ηλιοστάσια σηματοδοτούσαν την αναγέννηση του ήλιου, με μύθους που περιλάμβαναν θεότητες όπως η Ιαπωνική Αματεράσου που κρύβονταν και παρασύρονταν έξω, ή τερατώδεις Καλλικάντζαροι. Κοινά θέματα περιλαμβάνουν τη μάχη μεταξύ φωτός και σκότους, το λεπτό πέπλο μεταξύ κόσμων για τα πνεύματα και τη χρήση μαγικών βοτάνων και φωτιάς για ευλογίες και προστασία. Τα θερινά (Midsummer Μεσοκαλόκαιρο) γιόρταζαν την κορύφωση του ήλιου με φωτιές, γλέντια και μαντεία για την ενίσχυση των καλλιεργειών και την αποτροπή των πνευμάτων.

• Κελτικές/Σκανδιναβικές Παραδόσεις: Τιμούσαν τον θεό του ήλιου (όπως τον Μπελ ή τον Μπάλντουρ), άναβαν φωτιές για να τον ενισχύσουν, να εξασφαλίσουν καλές σοδειές, να εξορίσουν και εξορκίσουν το κακό και να διευκολύνουν τις τελετές γονιμότητας.     Εποχή των Βίκινγκ: Μια εποχή για μεγάλες συναθροίσεις, επίλυση διαφορών και επικοινωνία με πνεύματα, με γιορτές και φωτιές.
• Ιαπωνικό Σίντο: Σχετίζεται με τη θεά του ήλιου Αματεράσου που κρύβεται σε μια σπηλιά και παρασύρεται έξω, αποκαθιστώντας το φως.
• Κινέζικες Παραδόσεις: Συνδέονται με το γιν, τη Γη και τη θηλυκότητα, με προσφορές προγόνων.
• Μαγεία & Μαντεία: Τα φυτά που συλλέγονται αυτήν την ημέρα (όπως το αγιόκλημα) πιστεύεται ότι κατέχουν ισχυρή μαγική ενέργεια. Ήταν μια εξαιρετική στιγμή για προφητεία.

 

          Λαογραφία του Χειμερινού Ηλιοστασίου

Η Αναγέννηση του Ήλιου: Θεωρείται ως ο συμβολικός θάνατος και η αναγέννηση του ήλιου, όταν οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν ξανά.

• Σκανδιναβική/Σιβηρική (Kogukhpak): Τα πνεύματα εμφανίστηκαν και νικήθηκαν μόνο από το ηλιακό φως, συνδέοντας την επιστροφή του ήλιου.
• Αρχαία Μνημεία: Τοποθεσίες όπως το Νιούγκρεϊντζ και το Στόουνχεντζ ευθυγραμμίζονται με τις ανατολές/δύσεις του ηλιοστασίου, αντανακλώντας τη σημασία τους.
• Κοινά Θέματα: Φως εναντίον Σκότους: Η βασική σύγκρουση, με τους εορτασμούς να αποσκοπούν στην ενδυνάμωση του φωτός.
• Μαγεία & Πνεύματα: Τα όρια μεταξύ των κόσμων είναι λεπτά, επιτρέποντας την επικοινωνία των πνευμάτων και την ισχυρή μαγεία.
• Γονιμότητα & Προστασία: Η φωτιά, τα βότανα και οι τελετουργίες εξασφάλιζαν ευημερία για τους ανθρώπους, τα ζώα και τις καλλιέργειες.

Μαμμή ή μπάμπω _Χριστόξυλο

Παλαιότερα _τότε που οι κοινωνικός ιστός κρατούσε ακόμη στην Ελλάδα (τα συναντάγαμε κυρίως στη Μακεδονία) την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου υπήρχε το έθιμο να τοποθετείται στο αναμμένο τζάκι ένα αρκετά μεγάλο ξύλο, που ονομαζόταν μαμμή ή μπάμπω. Στο έθιμο αυτό βρίσκονται οι ρίζες του εθίμου του Χριστόξυλου, το οποίο ακολουθούσε η χριστιανική παράδοση, τα παλαιότερα κυρίως χρόνια, στα χωριά. Σύμφωνα με την παράδοση, πρέπει σε κάθε σπίτι να καίει η φωτιά, όχι μόνο για να αποτρέπονται οι ανεπιθύμητοι καλικάντζαροι αλλά και για να ζεσταθεί ο μικρός Χριστός. Είναι το πρώτο κούτσουρο που θα καεί στο τζάκι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού το πρωί της ίδιας μέρας καθαριστεί το τζάκι επιμελώς. Σε πολλές περιοχές καθαρίζεται ακόμα και η καμινάδα του. Συνήθως στις περισσότερες περιοχές που συναντάμε το έθιμο, χρησιμοποιούν για «Χριστόξυλο» οποιοδήποτε μεγάλο ξύλο ή κούτσουρο έχουν στη διάθεσή τους, σε ορισμένες όμως προτιμούν να προέρχεται από δέντρο με αγκάθια όπως η άγρια αχλαδιά. Το βράδυ της παραμονής, αφού έχει συγκεντρωθεί όλη η οικογένεια γύρω από το τζάκι, ανάβεται και έως τα Θεοφάνια η φωτιά στο τζάκι δεν πρέπει να σβήσει. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύεται ότι μένουν έξω από το σπίτι οι καλικάντζαροι που εκείνες τις μέρες βρίσκονται πάνω στη γη. Οι καλικάντζαροι (μακρινοί απόηχοι των ειδωλολατρικών μεταμφιεσμένων γιορταστών και των τραγοπόδαρων χορευτών του Διονύσου) κατά τη νεοελληνική παράδοση πριονίζουν όλο το χρόνο το δέντρο που κρατάει τη Γη, κρυμμένοι στα βάθη της και μόλις ακούσουν κάλαντα και προετοιμασίες, παρατάνε το έργο τους και ανεβαίνουν στον απάνω κόσμο για να ξεφαντώσουν. Για τη φωτιά που προσφέρει το Χριστόξυλο την παραμονή των Χριστουγέννων η λαϊκή παράδοση λέει ότι ζεσταίνει τον νεογέννητο Χριστό στη Φάτνη. Η στάχτη δε που δημιουργείται στο τζάκι εκείνες τις ημέρες (από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα) πιστεύεται ότι διώχνει το κακό και γι’ αυτό σκορπίζεται γύρω από το σπίτι, στους στάβλους αλλά και στα χωράφια. Το «Χριστόξυλο» συναντιέται και με το όνομα «Δωδεκαμερίτης» ή «Σκαρκάντζαλο».

Το «Πάντρεμα της φωτιάς» είναι μια παραλλαγή του «Χριστόξυλου». Η διαφορά τους έγκειται στο πλήθος των ξύλων που χρησιμοποιούνται για τη φωτιά. Ενώ στο «Χριστόξυλο» έχουμε ένα μεγάλο κούτσουρο, στο «Πάντρεμα της φωτιάς» έχουμε δύο ή τρία. Το πρώτο συμβολίζει τον νοικοκύρη και είναι από δέντρο που έχει αρσενικό όνομα π.χ. πλάτανος. Το δεύτερο συμβολίζει την νοικοκυρά και είναι από δέντρο που έχει θηλυκό όνομα π.χ. κερασιά. Όπου χρησιμοποιείται και τρίτο ξύλο συμβολίζει τον κουμπάρο και είναι από δέντρο ανεξαρτήτου ονομασίας, διαφορετικού όμως είδους από τα δύο πρώτα. Αφού καθαριστεί το τζάκι επιμελώς το πρωί της παραμονής, το βράδυ τοποθετούνται σταυρωμένα τα ξύλα και ανάβει η φωτιά. Κατά τα λοιπά, η διαδικασία είναι ίδια …σε κάποια μέρη πάνω στη φωτιά χύνεται κρασί και λάδι ενώ σε κάποια άλλα ρίχνουν φυτά που όταν πάρουν φωτιά κάνουν θόρυβο.

Το αμίλητο νερό

Στα χωριά της κεντρικής Ελλάδας, τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο «τάισμα» της βρύσης. Οι κοπέλες του χωριού τα μεσάνυχτα ή προς τα χαράματα πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να σταθεί και η ζωή τους παίρνοντας έτσι το «αμίλητο» νερό.

Για την καλή σοδειά έφερναν στη βρύση βούτυρο, τυρί, ψημένο σιτάρι, κλαδί ελιάς ή όσπρια και φρόντιζαν να πάνε από τις πρώτες, γιατί όπως έλεγαν, όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο. Οι γυναίκες, επιστρέφοντας στο σπίτι, έφερναν το καινούργιο νερό, αφού είχαν αδειάσει τις βαρέλες από το παλιό. H διαδικασία της μετάβασης και της επιστροφής στη βρύση, γινόταν σιωπηλά, γι’ αυτό ονομάστηκε αμίλητο νερό. Οι γυναίκες φρόντιζαν να μη μιλήσει η μια στην άλλη, αν και πολλές φορές αυτή η υποχρεωτική βουβαμάρα ήταν αφορμή να μην μπορούν να κρατήσουν τα γέλια τους. Με το αμίλητο αυτό νερό ραντίζουν τα σπίτια.

• Οι αγγλοσαξωνικοί λαοί τιμούσαν το χειμερινό ηλιοστάσιο με παγανιστικές ηλιολατρικές γιορτές, όπως το άναμμα φωτιάς (Yule Log), για να χαιρετίσουν την επάνοδο του ήλιου στο βόρειο ημισφαίριο.
• Στην Κίνα γιορτάζουν την μικρότερη μέρα του χρόνου με οικογενειακές συνάξεις και μνημόσυνα στους προγόνους.

Οι αρχαίοι Πέρσες, όπως εξάλλου, όλοι οι λαοί τότε εξαρτιόνταν βασικά από τη γεωργία (και εν μέρει από την αλιεία και το κυνήγι) για τα προς το ζην και έπρεπε να φυτεύουν και να μαζεύουν τη σοδειά τους ανάλογα με την αλλαγή των εποχών. Από την πείρα έμαθαν ότι οι μεγαλύτερες μέρες και οι ζεστές ακτίνες του ήλιου βοηθούσαν τις καλλιέργειές τους και οι μήνες συγκέντρωσης έφεραν μικρότερες μέρες και μεγαλύτερες νύχτες. Ανακάλυψαν ότι μετά από τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου οι ώρες της ημέρας άρχισαν να γίνονται μεγαλύτερες.

Αυτή η νύχτα ονομαζόταν Γιάλντα που σήμαινε αναγέννηση (του ήλιου) και γιορταζόταν για τον θρίαμβο του φωτός επί του σκότους.Το Shabe Yalda, ή η νύχτα της Γιάλντα είναι μια βραδιά εορτασμών και διασκέδασης που ξεκινά όταν ο ήλιος δύει την τελευταία ημέρα του φθινοπώρου (τελευταία ημέρα του Maah e Azar στο ημερολόγιο Jalali) και συνεχίζεται μέχρι την αυγή της πρώτης ημέρας του χειμώνα ή την πρώτη ημέρα του Maah e Dey.

Shabe Yalda _νύχτα της Γιάλντα __κι οι ουλές απ' τις λαβωματιές κλείνουν στο πρόσωπο του κόσμου

• Και πολλά ακόμη

 

Επίσημη έναρξη του 😎 καλοκαιριού με _ θερινό ηλιοστάσιο

Τόσο ηλιοστάσια, όσο και ισημερίες, έχουμε δύο φορές τον χρόνο και σηματοδοτούν την έναρξη των εποχών του έτους. Ο άνθρωπος είχε παρατηρήσει τα φαινόμενα αυτά από τα αρχαία χρόνια, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης και γιορτάζονταν από τους λαούς, που τους απέδιδαν μυθικές σημασίες και αυτό όχι ημερολογιακά 1^η Γενάρη, Μάρτη, Ιούνη και Οκτώβρη δλδ.

Ο William Tyler Olcott έγραψε στο Sun Lore of All Ages (1914), ότι η λατρεία του ήλιου -ως ειδωλολατρική απαγορεύτηκε όταν ο Χριστιανισμός κέρδισε ως θρησκευτική οντότητα.
Αυτό έχει μια βάση, αλλά έμεινε στην προσπάθεια –εδώ μιλάμε για τον Ηλιάτορα και όχι για κανένα απολειφάδι…
Ο Μαρξ θυμίζουμε χαρακτήρισε τη θρησκεία «όπιο των λαών» θεραπαινίδα της κυρίαρχης τάξης και του εκάστοτε εποικοδομήματος, εναντίον των απανταχού καταπιεσμένων και κολασμένων.

Ο δίσκος Nebra sky 

ένα εκπληκτικό τεχνούργημα της Εποχής του Χαλκού
ανακαλύφθηκε σε δάσος της πρώην DDR
__Ανατολικής Γερμανίας, το 1999

Ο Μωυσής έλεγε στους Ισραηλίτες, "προσέξτε, μήπως όταν σηκώσετε τα μάτια σας στον ουρανό και να δείτε τον ήλιο, το φεγγάρι και όλα τα αστέρια, παρασυρθείτε και θα τραβήξετε μακριά λατρεύοντας τα πλάσματα που έκανε ο θεός σας" 
Ο Ιωσίας (σσ. βασιλιάς του Ιούδα 639-608 π.Χ.) κάνει λόγο για άρμα του ήλιου με φωτιές ενώ στην Παλμύρα του Λόρδου Ήλιου, πέρασε η Χαναναϊκή θεά του (γνωστή και ως «φακός των θεών») και κάπου παραδίπλα οι Akkadian, Shamash, Baal Shemesh, ο Ασσύριος Bel ο Τυριανός Baal –όλοι ήλιοι.
Οι αιγυπτιακοί λαοί λάτρεψαν τον Ρα-ήλιο, κυβερνήτη των ουρανών σαν πηγή ζωής, δύναμη και ενέργεια, φως και ζεστασιά, που έκανε τις καλλιέργειες να αυξάνονται κάθε εποχή και σύμφωνα με τον μύθο, ο ήλιος ταξιδεύει στους ουρανούς καθώς ο Ρα οδηγεί το άρμα του εκεί ψηλά.

Οι πρόγονοί μας Έλληνες τιμούσαν έναν Ήλιο -παρόμοιο με τον Ρα σε πολλές πτυχές του, το ίδιο και οι Ρωμαίοι.
Ο Όμηρος περιγράφει τον Ήλιο ως "δίνοντα φως τόσο στους θεούς όσο και στους ανθρώπους" και η λατρεία του κάθε χρόνο ήταν ένα εντυπωσιακό τελετουργικό με τεράστιο άρμα που τραβιέται από άλογα από την άκρη ενός γκρεμού προς τη θάλασσα.

Σε πολλούς ιθαγενείς αμερικανούς της Αμερικής, όπως οι Iroquois κά. ο ήλιος πολιτισμικά αναγνωρίστηκε ως πηγή ζωής και πολλοί –ακόμη σήμερα εξακολουθούν να εκτελούν χορό του κάθε χρόνο, ως ανανέωση του δεσμών του ανθρώπου με τη ζωή, τη γη και την άνοιξη. Στους μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς, συνδέθηκε με τους βασιλιάδες: πολλοί διεκδικούσαν θεϊκά δικαιώματα λόγω της …άμεσης καταγωγής τους από τον ήλιο.
Ως μέρος της λατρείας του Μίθρα (θεός της ηθικής, της αλήθειας και της ακεραιότητας), οι πρώτες περσικές κοινωνίες γιόρταζαν την ανατολή του ήλιου κάθε μέρα και ένα υψηλότερα αξιώματα σε έναν Μιθραϊκό ναό ήταν αυτό του ηλιόδρομου.
Η λατρεία του ήλιου έχει επίσης βρεθεί σε βαβυλωνιακά κείμενα και σε πολλές ασιατικές θρησκευτικές λατρείες. Μ’ άλλα λόγια, τα μόνα μέρη που δεν είναι κυρίαρχος –και αυτό με επιφύλαξη είναι ο βόρειος και νότιος πόλος (θα τα δούμε αυτά αναλυτικά παρακάτω) .

Σκεφτείτε πως στην κινεζική μυθολογία (και κοσμολογία-κοσμογονία), υπήρχαν αρχικά δέκα ήλιοι στον ουρανό, που ήταν όλοι αδελφοί και έπρεπε να αναδυθούν ένας κάθε φορά, σύμφωνα με την εντολή του αυτοκράτορα Jade, αλλά ήταν όλοι πολύ νέοι και τους άρεσε να χαζεύουνε.
Έτσι μόλις αποφάσισαν να πάνε στον ουρανό για να παίξουν, πήγαν όλοι μαζί και ο κόσμος κυριολεκτικά τσουρουφλίσθηκε και καταστράφηκαν οι σοδειές.
Και τότε –ευτυχώς εμφανίστηκε από το πουθενά ένας ήρωας με το όνομα Hou Yi, που τιμάται μέχρι σήμερα και έριξε με καταπληκτική ακρίβεια εννέα βέλη σώζοντας τους ανθρώπους και τη γη.

Θερινό ηλιοστάσιο __
η μεγαλύτερη σε διάρκεια ημέρα του έτους

Το θερινό ηλιοστάσιο ή αλλιώς η επίσημη έναρξη του καλοκαιριού _στο βόρειο ημισφαίριο φέρνει τη μεγαλύτερη σε διάρκεια ημέρα και τη μικρότερη σε διάρκεια νύχτα του χρόνου. Φέτος, το θερινό ηλιοστάσιο στο βόρειο ημισφαίριο πραγματοποιείται στις 20 Ιουνίου στις 10:42 μ.μ. EST. Νότια του Ισημερινού, η ίδια στιγμή σηματοδοτεί την έναρξη του καλοκαιριού. Τα ηλιοστάσια έρχονται την ίδια ώρα σε όλο τον κόσμο, αλλά οι τοπικές ώρες τους διαφέρουν ανάλογα με τις ζώνες ώρας, οπότε στην Ελλάδα φέτος, το θερινό ηλιοστάσιο πραγματοποιήθηκε σήμερα πριν λίγο και όχι χτες: 21-Ιουν-2025 και ώρα 05:42. Τα ηλιοστάσια συμβαίνουν επειδή ο άξονας περιστροφής της Γης έχει κλίση περίπου 23,4^ο σε σχέση με την τροχιά της γύρω από τον Ήλιο και αυτό συμβαίνει σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, με παρόμοια ιδιότητα. Εάν δεν υπήρχε αυτή η κλίση, τα πράγματα θα ήταν πολύ μονότονα _όποιος είδε το Insomnia ανεξαρτήτως αστυνομικής πλοκής το εισέπραξε πλήρως …δεν θα είχαμε τις τέσσερις εποχές και η ημέρα θα διαρκούσε για πάντα 12 ώρες, ενώ ο Ήλιος θα ακολουθούσε κάθε μέρα τον ίδιο δρόμο επάνω από τη Γη.

Αφού όμως υπάρχει, τη μισή χρονιά (από την εαρινή έως την φθινοπωρινή ισημερία) το βόρειο ημισφαίριο “γέρνει” προς την πλευρά του Ήλιου και αυτή η διαδικασία κορυφώνεται στο θερινό ηλιοστάσιο, μεταξύ της 20ής και της 22ας Ιουνίου. Το άλλο μισό του έτους, το νότιο ημισφαίριο “γέρνει” περισσότερο προς τον Ήλιο, με αποκορύφωμα στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Και αντίστοιχα από 22-Σεπ (☼☼ +/_ μία μέρα), αποχαιρετούμε και επισήμως το καλοκαίρι καθώς έχουμε τη λεγόμενη “φθινοπωρινή ισημερία” _στο βόρειο ημισφαίριο, όπου βρίσκεται και η Ελλάδα _ενώ την ίδια στιγμή, στο νότιο ημισφαίριο ξεκινά η άνοιξη. Στην ισημερία _το λέει και η λέξη η νύχτα και η ημέρα έχουν (σχεδόν) την ίδια διάρκεια. Στη συνέχεια, στο βόρειο ημισφαίριο η ημέρα θα μικραίνει και η νύχτα θα μεγαλώνει, ώσπου η τελευταία θα φθάσει στο ζενίθ της στο χειμερινό ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου (κοντά στα Χριστούγεννα). Στην πραγματικότητα, στην Ελλάδα Αθήνα η “ισότητα” ημέρας και νύχτας γίνεται λίγο μετά, καθώς την ίδια την ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας η ίση ημέρα-νύχτα συμβαίνει μόνο στους τόπους που βρίσκονται ακριβώς πάνω στον γήινο ισημερινό (αντίστοιχα και στα ηλιοστάσια). Στις άλλες περιοχές πάνω ή κάτω από τον ισημερινό, αυτό συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την ισημερία _πχ. στην Αθήνα, η οποία βρίσκεται περίπου 38^ο βόρεια του Ισημερινού, η ισότητα στη διάρκεια ημέρας και νύχτας συμβαίνει περίπου μετά από τέσσερις ημέρες.

Ηλιοστάσια και ισημερίες συμβαίνουν _να θυμηθούμε λίγο το γυμνάσιο –όποιος μπορεί ας πεταχτεί και μέχρι το Πλανητάριο (σσ. η επίσκεψη γίνεται με εισιτήριο), όταν η Γη διέρχεται από τα σημεία τομής της εκλειπτικής (ελλειπτική τροχιά της γης) και του ουράνιου ισημερινού. Στην αστρονομία τα σημεία αυτά συμβολίζονται διεθνώς με τα γράμματα γ και γ΄. Στη συγκεκριμένη στιγμή η γραμμή ηλίου-γης είναι κάθετη στον άξονα περιστροφής του πλανήτη μας, με αποτέλεσμα η ημέρα και η νύχτα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο της γήινης επιφάνειας. Το όνομα ισημερία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ίσος+ημέρα, ενώ το διεθνές αντίστοιχο _equinox, προέρχεται από το λατινικό aequus (ίσος)+nox (νύχτα). Οι ονομασίες εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία είναι σχετικές και αναφέρονται σε περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, καθώς στις αντίστοιχες ημερομηνίες στο νότιο ημισφαίριο οι εποχές είναι αντίθετες, ενώ στα σημεία των δύο πόλων δεν έχει έννοια η ισημερία, ενώ στα σημεία του Ισημερινού η ισημερία είναι διαρκής.

Στην αστρονομία καλείται η αστρική ημέρα κατά την οποία το κέντρο του ηλιακού δίσκου βρίσκεται ίσο χρονικό διάστημα πάνω και κάτω από τον ορίζοντα κάθε τόπου, διαγράφει δηλαδή ίσα τόξα (ημερήσιο και νυκτερινό), και κατά τη διάρκεια της οποίας οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν κατακόρυφα στον ισημερινό. Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονα περιστροφής της. Καθώς η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο και επειδή ο άξονας περιστροφής της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο περιφοράς, η διάρκεια της ημέρας αλλάζει. Δύο φορές το χρόνο η Γη βρίσκεται σε τέτοια θέση που οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν εντελώς κατακόρυφα στον ισημερινό.

Σε πολλές γλώσσες ο αντίστοιχος όρος λεκτικά δεν αναφέρεται στην έννοια της ίσης ημέρας αλλά της ίσης νύχτας, κυρίως λόγω της λατινικής προέλευσης του (λατινικά aequinoctium). Οι δύο ισημερίες συμβαίνουν μεταξύ των δύο ηλιοστασίων. Επαναλαμβάνουμε πως το φαινόμενα (ηλιοστάσιο-ισημερία) παρουσιάζονται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς.

Χειμερινό ηλιοστάσιο στο Stonehenge
με μια νέα θεωρία να προκαλεί ενδιαφέρον

Το Στόουνχεντζ χτίστηκε στα επίπεδα εδάφη του Salisbury Plain σταδιακά, ξεκινώντας πριν από 5.000 χρόνια, με τον μοναδικό πέτρινο κύκλο που χτίστηκε στην ύστερη νεολιθική περίοδο, ~2.500 π.Χ.  Καθώς ο κόσμος συρρέει για να γιορτάσει το χειμερινό ηλιοστάσιο, στις 21 Δεκεμβρίου, πολλοί συνεχίζουν να αναρωτιούνται για το πώς και ιδίως το γιατί, δημιουργήθηκε αυτό το τοπόσημο. Είναι εκείνη η εποχή του χρόνου που πλήθη ειδωλολατρών, δρυΐδων, χίπηδων και τουριστών κατευθύνονται στο Στόουνχεντζ στη Βρετανία για να γιορτάσουν το χειμερινό ηλιοστάσιο, με τη συντομότερη μέρα και τη μεγαλύτερη νύχτα στο βόρειο ημισφαίριο. Χιλιάδες άνθρωποι αναμένονται στον μεγαλιθικό κύκλο στην πεδιάδα της νότιας Αγγλίας, για να δουν από κοντά τις πρώτες ακτίνες του ήλιου να διαπερνούν τις γιγάντιες πέτρες που αποτελούν ένα από τα πιο διάσημα προϊστορικά μνημεία του κόσμου. Πέρα από τη γοητεία του τελετουργικού, το αιώνιο ερώτημα παραμένει ακόμη: Ποιο ήταν το πραγματικό νόημα και ο σκοπός του Στόουνχεντζ;

Κατά καιρούς το θέμα έχει αποτελέσει αντικείμενο έντονης συζήτησης, με κάποιες από τις θεωρίες να φαίνονται περίεργες - ή και εξωγήινες, κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Archaeology International, ερευνητές από το University College του Λονδίνου και το Πανεπιστήμιο Aberystwyth λένε ότι η τοποθεσία στην πεδιάδα Σάλισμπερι, περίπου 128 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Λονδίνου, μπορεί να είχε κάποιο ενοποιητικό σκοπό στην αρχαιότητα. Βασίζουν τη θεωρία τους σε μια πρόσφατη ανακάλυψη ότι μια από τις πέτρες του Στόουνχεντζ - η μοναδική πέτρα που βρίσκεται επίπεδα, στο κέντρο του μνημείου και η οποία ονομάζεται “πέτρα του βωμού” - προέρχεται από τη Σκωτία, δηλαδή ταξίδεψε εκατοντάδες μίλια από τον βορρά για να φθάσει στο Στόουνχεντζ.
Ήταν από καιρό γνωστό ότι οι άλλες πέτρες του μνημείου προέρχονται από όλη τη Βρετανία - συμπεριλαμβανομένων των λεγόμενων bluestones, των μικρότερων λίθων στην τοποθεσία που προέρχονταν από τους λόφους Πρεσέλι στη νοτιοδυτική Ουαλία, σχεδόν 240 χιλιόμετρα μακριά. “Το γεγονός ότι όλες οι πέτρες του προέρχονταν από μακρινές περιοχές… υποδηλώνει ότι ο πέτρινος κύκλος μπορεί να είχε πολιτικό αλλά και θρησκευτικό σκοπό”, δήλωσε ο επικεφαλής από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του UCL. Μπορεί να χρησίμευσε ως “μνημείο ενοποίησης για τους λαούς της Βρετανίας, γιορτάζοντας τους αιώνιους δεσμούς τους με τους προγόνους τους και τον κόσμο”, είπε.

Η English Heritage, μια οργάνωση που διαχειρίζεται εκατοντάδες ιστορικές τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένου του Στόουνχεντζ, έχει καταγράψει αρκετές εξηγήσεις - από τον κύκλο που ήταν τόπος στέψης για Δανούς βασιλιάδες, ναός δρυΐδων, κέντρο λατρείας για θεραπεία ή αστρονομικός υπολογιστής για την πρόβλεψη εκλείψεων και ηλιακού εκδηλώσεις κά.

                           Από την άκρη των ακρώ κατηφοράει …

Πολύ διαδομένη από τη νεολιθική ήδη περίοδο, η «ηλιακή φορτηγίδα», μια βάρκα ή άλλο σκάφος της εποχής που οδηγούσε ο Ήλιος και στις πρωτο-ινδοευρωπαϊκές θρησκείες αντικαταστάθηκε με το ηλιακό άρμα, που διασχίζει τον ουρανό (είναι πλέον ο-η Sol).
Μάλιστα όπως είναι γνωστό πριν τον πετάξουν κακήν-κακώς από τις κορυφές και τ΄αψηλά, άφησε τον Φαέθοντα (γιος του με την Ωκεανίδα Κλυμένη), να οδηγήσει το άρμα του που κατά την πτήση (κάποιοι λένε πως είδε τον τρομερό Σκορπιό μπροστά του), τρόμαξε και άρχισε τις πιρουέτες …τα άλογα αφήνιασαν και πλησίασε τη γη, ξεραίνοντας τα ποτάμια και βάζοντας παντού φωτιές. Ο Δίας, τότε τον γκρέμισε με έναν κεραυνό στον Ηριδανό ποταμό (κάπου μετά την Καισαριανή –αν δεν κάνω λάθος), σκοτώνοντάς τον.
Τότε οι αδελφές του Φαέθοντα Ηλιάδες, απαρηγόρητες μεταμορφώθηκαν σε λεύκες. (σσ.)
Ο Ήλιος από παιδιά είχε άφθονα, τα κορίτσια-Ηλιάδες ήταν τρία -η Αιγιάλη, η Αίγλη και η Αιθερία, κατ΄ άλλους παραπάνω + η Ηλία –γένους θηλυκού και οι Μερόπη-Φοίβη-Διωξίππη.Υπήρχε και γιος Ηλίας, όπως και αγόρια Ηλιάδες –και μάλιστα τουλάχιστον επτά, που είχε κάνει με την –κοινή θνητή αλλά ηρωίδα Ρόδο από το ομώνυμο νησί με τον Κολοσσό. 

Η πιο διαδεδομένη μορφή του μύθου μας παραδίδεται από τον Οβίδιο στις Μεταμορφώσεις του (Βιβλίο ΙΙ). Αλλά και ο Δάντης αναφέρεται στο συγκεκριμένο μύθο στη Θεία Κωμωδία του. (Canto XVII).
Κατά τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, το (χειμερινό) ηλιοστάσιο - η «αναγέννηση» του Ήλιου», ήταν στις 25 Δεκεμβρίου του Ιουλιανού ημερολογίου, γιορτή της γέννησης του «πρωτογενούς» ήλιου (ή Dies Natalis Solis Invicti). Αργότερα, η θεολογική κεντρικότητα του Ήλιου σε ορισμένα αυτοκρατορικά θρησκευτικά συστήματα παραπέμπει σε μια μορφή «ηλιακού μονοθεϊσμού». Οι θρησκευτικές εορτές στις 25 Δεκεμβρίου αντικαταστάθηκαν υπό τη χριστιανική κυριαρχία με τα γενέθλια του Χριστού.

• Στην Αφρική οι φυλές Tiv (Νιγηρία-Καμερούν κλπ) θεωρούν ότι ο Ήλιος είναι ο γιος της κόρης του Φεγγαριού του Awondo (που είναι και ο ανώτερος). Η φυλή των Barotse πιστεύει ότι ο Ήλιος κατοικείται από τον θεό του ουρανού Nyambi και η Σελήνη είναι η σύζυγός του. Στο Σουδάν τον λατρεύουν ως υπέρτατο ον, αλλά χωρίς ειδικές λειτουργίες ή προνόμια σε σύγκριση με άλλες θεότητες.
• Στην αρμενική μυθολογία με αναπτυγμένο τομέα την αρχαιοαστρονομία, λάτρευαν μια θεότητα με ισχυρή νοημοσύνη τον Ara, που παραπέμπει στον ήλιο.
• Στη μυθολογία των Αζτέκων, ο Tonatiuh (= ηλιακή τροχιά - κίνηση) ήταν ο θεός του ήλιου και τον θεωρούσαν αφεντικό του Τολάν (παράδεισος).Ήταν επίσης γνωστός ως ο πέμπτος ήλιος, επειδή οι Αζτέκοι πίστευαν ότι ήταν ο ήλιος που ανέλαβε όταν ο τέταρτος ήλιος εκδιώχθηκε από τον ουρανό. Σύμφωνα με την κοσμολογία τους, κάθε ήλιος ήταν ένας θεός με τη δική του κοσμική εποχή. Σύμφωνα με τον μύθο της δημιουργίας των Αζτέκων, ο θεός απαίτησε ανθρώπινη θυσία ως αφιέρωμα για να μη σταματήσει να κινηθεί στον ουρανό ο Ήλιος, τον παρατηρούσαν προσεκτικά και είχαν ηλιακό ημερολόγιο παρόμοιο με αυτό των Μάγια. Πολλά από τα σημερινά μνημεία τους έχουν δομές ευθυγραμμισμένες με τον Ήλιο.
• Οι πολιτιστικές παραδόσεις στη Βαλτική (Dievturība στη Λετονία), γιορτάζουν τη θεά του Ήλιου, Saule,γνωστή στις παραδοσιακές λιθουανικές πεποιθήσεις ως Saulė.
• Κέλτες: Ο ήλιος στον νησιωτικό κελτικό πολιτισμό θεωρείται ότι ήταν κυρίως γένους θηλυκού και αρκετές θεές έχουν προταθεί ως ηλιακοί χαρακτήρες, ενώ στην ηπειρωτική κελτική κουλτούρα, οι θεοί του ήλιου, όπως οι Belenos, Grannos, Lug κλπ., ήταν αρσενικοί.
• Στην Ιρλανδία, το όνομα του Ήλιου (Grian), είναι θηλυκό. Η φιγούρα που είναι γνωστή ως Áine θεωρείται «καλοκαιρινή» η Grian «χειμωνιάτικη».
• Ομοίως ο(η) Étaín με αρχικά ηλιακή φύση, που –όπως με τους ρωμαίους ωθήθηκε προς ένα σεληνιακό ρόλο.

Ο ήλιος βγαίνει πάντα από την ανατολή

Amaterasu Omikami (του Shunsai Toshimasa, 1887)

Αν και σαν «χώρα του ανατέλλοντος Ηλίου» είναι γνωστή η Ιαπωνία, οι ιστορίες του βασιλιά ήλιου ξεκίνησαν από την Κίνα (που αποτελεί έτσι κι αλλιώς έναν από τους παλαιότερους πολιτισμούς του πλανήτη)
Στην κινεζική μυθολογία (και κοσμολογία-κοσμογονία), υπήρχαν αρχικά δέκα ήλιοι στον ουρανό, που ήταν όλοι αδελφοί. Έπρεπε να αναδυθούν ένας κάθε φορά, σύμφωνα με την εντολή του αυτοκράτορα Jade. Ήταν όλοι πολύ νέοι και τους άρεσε να χαζεύουνε και να τα «σπάνε».
Μόλις αποφάσισαν να πάνε στον ουρανό για να παίξουν, πήγαν όλοι μαζί και ο κόσμος κυριολεκτικά τσουρουφλίσθηκε και καταστράφηκαν οι σοδειές.
Τότε –ευτυχώς εμφανίστηκε από το πουθενά ένας ήρωας με το όνομα Hou Yi, που τιμάται μέχρι σήμερα και έριξε με καταπληκτική ακρίβεια εννέα βέλη σώζοντας τους ανθρώπους και τη γη.
Σε έναν άλλο κινέζικο μύθο, ένα μαγικό σκυλί (μάλλον δράκος θα ήταν) δάγκωσε τον ήλιο και του έκοψε ένα μεγάλο κομμάτι προκαλώντας έκλειψη. Το αναφερόμενο συμβάν λέγεται ότι συνέβη γύρω στο 2.136 π.Χ. και οι δύο βασιλικοί αστρονόμοι, ο Ho και ο Hi, εκτελέστηκαν επειδή δεν την πρόβλεψαν.
Από τότε –λένε, υπάρχει μια παράδοση στην Κίνα να κάνει δυνατούς εορταστικούς ήχους κάθε είδους (μπαλωθιές απαγορεύονται…) κατά τη διάρκεια της όποιας ηλιακής έκλειψης για να τρομάξει το ιερό θηρίο και να μη φάει τον υπόλοιπο ήλιο.

Η θεά του ήλιου Amaterasu
βγαίνει από τα έγκατα (πίνακας) 1856

Η Αματεράσου (πλήρες όνομα Amaterasu-ōmikami) στην ιαπωνική μυθολογία και στη θρησκεία του Σίντο είναι η θεότητα του ήλιου και των ουρανών και το όνομά της σημαίνει «αυτή που λάμπει στο υπερπέραν»
Γεννήθηκε από το αριστερό μάτι του θεού Ιζανάγκι, ενώ κατά μια άλλη εκδοχή από την ένωση του Ιζανάγκι με την Ιζανάμι. Αδέρφια της είναι ο Τσουκουγιόμι, θεός του φεγγαριού, και ο Σουσάνoο, θεός της θάλασσας και των καταιγίδων.
Είναι η προστάτιδα των καλλιεργειών σιταριού, ρυζιού και μεταξιού, ενώ εφεύρε την τέχνη της ύφανσης στον αργαλειό.
Όταν ο Σουσάνοo ρήμαζε τη γη, εκείνη αποσύρθηκε σε ένα σπήλαιο και έκλεισε την είσοδό του με ένα τεράστιο βράχο. Η εξαφάνισή της όμως είχε σαν συνέπεια να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι και στην απουσία ζωής. Οι υπόλοιποι θεοί έκαναν τα πάντα για να τη δελεάσουν να βγει έξω, απέτυχαν όμως όλοι εκτός από την Ουζούμε.
Το γέλιο των θεών για τις κωμικές της κινήσεις και γκριμάτσες προκάλεσαν την περιέργεια της Αματεράσου, η οποία μόλις ξεπρόβαλε για λίγο από το σπήλαιο άφησε να φανεί και μια λαμπρή ακτίδα φωτός, το φως της αυγής. Η θεά είδε την ίδια της την αντανάκλαση σε ένα καθρέφτη που είχε κρεμάσει η Ουζούμε σε ένα δέντρο κι όταν πλησίασε περισσότερο, οι θεοί την τράβηξαν έξω από το σπήλαιο κι έτσι ξαναγύρισε πίσω στον ουρανό, φωτίζοντας και πάλι τον κόσμο.
Απεικονίζεται ως καθρέφτης στο ιερό της στο Ίσε στο νησί Χονσού, το οποίο χτίζεται εκ θεμελίων κάθε 20 χρόνια.

Pellegrino_Tibaldi
Οι σύντροφοι του Οδυσσέα κλέβουν τα βόδια του Ήλιου,
fresco από τον Palazzo Poggi, 1556.

Αξίζει σ’ αυτό το σημείο να δούμε τις μεγάλες ομοιότητες με τις μυθολογίες άλλων χωρών –όπως και με τη δική μας (Δίας, Ήλιος, Ποσειδώνας, Δήμητρα κλπ) Η θεότητα του ήλιου στην κινεζική μυθολογία είναι ο Ri Gong Tai Yang Xing Jun (Tai Yang Gong | παππούς ήλιος), βασιλιάς του ηλιακού παλατιού.
Σε μερικές μυθολογίες, ο Tai Yang Xing Jun πιστεύεται ότι είναι ο -ήρωας που έσωσε τη γη Hou Yi.
Ο Τάι Γιανγκ Σινγκ Γιουν απεικονίζεται συνήθως με τον Άρχοντα του Σεληνιακού Παλατιού Yue Gong Tai Yin Xing Jun και την αρχόντισσα σελήνη (Tai Yin Niang Niang | κυρία Tai Yin). Η λατρεία της θεάς του φεγγαριού Chang'e και των φεστιβάλ της είναι πολύ δημοφιλής στους οπαδούς της κινεζικής λαϊκής θρησκείας και του Ταοϊσμού και οι ιερές της μέρες είναι ριζωμένες στον λαϊκό πολιτισμό της Κίνας

Ο ήλιος προσεύχεται από τους Νότιους Ινδούς κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ συγκομιδής.
Στο Ταμίλ Ναντού, οι Ταμίλ λατρεύουν τον θεό του ήλιου κατά τη διάρκεια του Ταμίλ μήνα της Ταϊλάνδης, μετά από ένα έτος καλλιέργειας σαν μία από τις λίγες αυτόχθονες λατρείες τους ανεξαρτήτως θρησκείας. Ο μήνας είναι γνωστός ως μήνας συγκομιδής και οι άνθρωποι τιμούν τον ήλιο την πρώτη ημέρα του ταϊλανδέζικου μήνα γνωστού ως pongal Ταϊλάνδης, με τελετές και φεστιβάλ (σσ. το pongal ή huggi είναι ένα δημοφιλές πιάτο με ρύζι της Νότιας Ινδίας -στα  Ταμίλ, σημαίνει «ανάδευση» και σε κάποια μέρη το κάνουν με γάλα και ζάχαρη, σαν το δικό μας ρυζόγαλο).

Σε άλλα μέρη της Ινδίας, το φεστιβάλ γιορτάζεται ως Makar Sankranti και λατρεύεται κυρίως από τους ινδουιστές της διασποράς.

Από τη βάρκα …στον πύραυλο

Ο ήλιος –αυτό είναι σίγουρο, όσο κι αν φαίνεται παράξενο ταξίδευε στον ουρανό με βάρκα (το πώς το γνώριζε μόνο ο ίδιος ως θεός…).
Η ιστορική «ηλιακή βάρκα» του ο Ρα στην αρχαία αιγυπτιακή μυθολογία, οδήγησε αρκετούς Αιγύπτιους βασιλιάδες να θαφτούν (στη στεριά) με πλοία (προφανής ο συμβολισμός).
Μεταξύ αυτών ο Khufu (Χέοπας) που θάφτηκε μπροστά στη μεγάλη πυραμίδα της Γκίζας.

Ηλιακά σκάφη -φορτηγίδες συναντάμε σε νεολιθικά πετρογλυφικά όπου οι πολλές πρώιμες αιγυπτιακές θεότητες συσχετίζονται με τον ήλιο και τους μετέπειτα Ra και Horus και απεικονίζονται ιππήλατες. Στους αιγυπτιακούς μύθους της μετά θάνατον ζωής, ο Ρα οδηγεί σε ένα υπόγειο κανάλι από τα δυτικά προς τα ανατολικά κάθε βράδυ, ώστε να μπορεί να υψώνεται στην ανατολή το επόμενο πρωί.
Τα πετρογλυφικά της Σκανδιναβίας (εποχής του χαλκού), συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται στο Tanumshede, συχνά περιέχουν φορτηγίδες και ηλιακούς σταυρούς σε διαφορετικούς αστερισμούς.
Ο δίσκος του ουρανού Nebra (μιλήσαμε παραπάνω), θεωρείται ότι απεικονίζει μια ηλιακή φορτηγίδα.
Ένα "άρμα ήλιου" (Sonnenwagen) είναι μια μυθολογική αναπαράσταση του Ήλιου που οδηγάει ένα άρμα. Η ιδέα είναι νεότερη από αυτή της ηλιακής φορτηγίδας, και συνήθως Ινδοευρωπαϊκή, που αντιστοιχεί στην μετά την εφεύρεση του άρματος εποχή (2^η χιλιετία π.Χ.) 

(παραδείγματα)
Στη Νορβηγική μυθολογία, το άρμα της θεάς Sól, που σχεδιάστηκε από τους Arvak και Alsvid.
Το ηλιακό άρμα του Trundholm χρονολογείται από τη σκανδιναβική εποχή του χαλκού, 2.500 χρόνια και παραπάνω νωρίτερα από τον μύθο των Νορβηγών, αλλά συχνά συνδέεται με αυτόν.
Ο Έλληνας Ήλιος (Απόλλωνας) ιππεύει άρμα, επίσης ο Φαέθων
Ο Sol Invictus απεικόνιζε ιππέα σε quadriga (τέθριππο) -πίσω μέρος ενός ρωμαϊκού νομίσματος. Ο Vedic Surya ιππασία σε ένα άρμα με επτά άλογα (και εδώ Shri Surya Bhagvan)
Ο ίδιος ο Ήλιος συγκρίθηκε επίσης με τον τροχό, στα ελληνικά hēliou kuklos (δίσκος του ήλιου), αντίστοιχες οι ρίζες στα σανσκριτικά και αγγλοσαξονικά
Στην κινεζική κουλτούρα, το άρμα του ήλιου σχετίζεται με το πέρασμα του χρόνου. Για παράδειγμα, στο ποίημα που υποφέρει από τη βραχύτητα των ημερών, ο Li He της δυναστείας των Tang είναι εχθρικός και μάλιστα αποκλίνει προς τους θρυλικούς δράκους που έφεραν το ηλιο_άρμα ως όχημα για τη συνέχεια του χρόνου…
Θα κόψω τα πόδια του δράκου, θα μασάω τη σάρκα του δράκου | ώστε να μην μπορούν να γυρίσουν πίσω το πρωί ή να ξαπλώσουν τη νύχτα |
Αφήνονται στον εαυτό τους (και) οι παλιοί δεν θα πεθάνουν, οι νέοι δεν θα κλαίνε.

Οι ηλιακές θεότητες θεωρούνται συνήθως αρσενικές ενώ η σεληνιακή είναι θηλυκή, αλλά υπάρχει και το αντίθετο. Η κόμπρα (του Φαραώ γιου του Ρα), η λέαινα (κόρη του Ρα), η αγελάδα (κόρη του Ρα), τα κυρίαρχα σύμβολα των αρχαιότερων αιγυπτιακών θεών, ήταν γυναίκες και οι λατρείες τους παρέμειναν ενεργές.
Αργότερα ένας θεός του ήλιου (Aten) ιδρύθηκε στη δέκατη όγδοη δυναστεία πάνω από τις άλλες ηλιακές θεότητες, πριν από την εκτροπή της «εκτροπής» και το παλιό πάνθεον αποκαταστάθηκε. Όταν οι αρσενικές θεότητες συσχετίστηκαν με τον ήλιο σε αυτόν τον πολιτισμό, άρχισαν ως απόγονοι μητέρας (εκτός από τον Ρα, Βασιλιά των Θεών που γέννησε τον εαυτό του).

AiKhanoum Plate Sharp πλάκα της Κυβέλης.
Αφγανιστάν, Aï Khanoum, ιερό του ναού με εσοχές.
3ος αιώνας π.Χ. Χρυσό ασήμι, 25 εκ.
Εθνικό Μουσείο Αφγανιστάν, Καμπούλ

Στη γερμανική μυθολογία ο Ήλιος είναι θηλυκός και η Σελήνη είναι αρσενική.
Το αντίστοιχο παλιό αγγλικό όνομα είναι Siȝel, πρωτογερμανικά Sôwilô ή Saewelô.
Η παλιά γερμανική θεά του Ήλιου είναι η Sunna. Στις σκανδιναβικές παραδόσεις, η Sól έβγαινε καθημερινά στον ουρανό με το άρμα της, που τραβούσαν δύο άλογα Arvak και Alsvid (αγνώστου φύλου)
Η Sól ονομάστηκε επίσης Sunna και Frau Sunne.

Άλλοι πολιτισμοί που έχουν θεές του ήλιου είναι οι Λιθουανοί (Saulė) και Λετονοί (Saule), οι Φινλανδοί (Päivätär, Beiwe) και οι κάποιοι Ούγγροι.

Θεές του ήλιου βρίσκονται σε όλο τον κόσμο στην Αυστραλία (Bila, Walo), Ινδία (Bisal-Mariamna, Bomong, Sāvitri, Savitā, Suryā, Kn Sgni), μεταξύ των Χετταίων (Wurusemu) και Αιγυπτίων (Sekhmet), ακόμη και στα Κανάρια (Chaxiraxi | Magek), στους αυτόχθονες της Αμερικής, μεταξύ των Cherokee (Unelanuhi), Natchez (Wal Sil), Inuit (Malina) και Miwok (Hekoolas), και στην Ασία μεταξύ των Ιαπώνων (Amaterasu).

Τ' άκουσε ο ήλιος κι έφριξε | το φως το κόκκινο έριξε
Πήραν να καίγονται οι κορφές |κι όλες οι πάνω γειτονιές.
Παράπονα κι αθιβολές | γύρισε ο κόσμος τρεις φορές
Γιόμα βραδύ μεσάνυχτα | κι όλα τα δώματα ανοιχτά
Στ' αλώνια και στις εμπατές | ξυπνούν οι ελαφροΐσκιωτες
σύρνουν ανάβουνε μαλλί | στων αστεριών τη χόβολη
και τους μικρούς αγγέλους σταμ | ατάν και παίζουν αμ στραμ νταμ

Καημέ που πάρα εβάρυνες | τον κόσμο δεν εμάρανες
Τα μαύρα λεν και τ' άσπρα σου | οι άνεμοι κι όλο τα φυσούν
Κι ένα κορίτσι εννιά χρονώ | για λόγου τραγουδά ολονώ.

(ο ήλιος)
Όμορφη και παράξενη πατρίδα
Ωσάν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα …
Ρίχνει να πιάσει ψάρια  πιάνει φτερωτά
Στήνει στη γη καράβι κήπο στα νερά
Κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται
Μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται
Κάνει να πάρει πέτρα τηνε παρατά
Κάνει να τη σκαλίσει βγάνει θάματα

Μπαίνει σ' ένα βαρκάκι πιάνει ωκεανούς
Ξεσηκωμούς γυρεύει θέλει τύραννους...

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Δημήτρης Λάγιος
1η εκτέλεση Γιώργος Νταλάρας