“Βουλγάρα θα βγάλεις αίμα από...” - Αναμνήσεις της Κατίνας Μανιτάρα-Ζωργίου, μαχήτριας-αξιωματικού του ΔΣΕ, που χάσαμε σήμερα

🔻🔻
Αποχαιρετούμε με μεγάλη λύπη την σ.σσα Κατίνα Μανιτάρα.
🔴 Την αγωνίστρια της ΕΑΜικής Αντίστασης και μαχήτρια του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που “έφυγε” χτες Τρίτη, πλήρης ημερών, από τη ζωή.

🔴 “Το σίδερο στο κεφάλι θα το πάρω μαζί μου στον τάφο.
Είναι το καλύτερο παράσημο από την αγωνιστική μου ζωή
και είναι μεγάλη τιμή για εμένα“
                __Κατίνα”

Η σ.σσα γεννήθηκε στις 14 Μάρτη 1932 στο χωριό Μαλανδρίνο Φωκίδας, πρώτο από τα τέσσερα παιδιά μιας φτωχής εργατοαγροτικής οικογένειας, που “βγήκε ολόκληρη στο βουνό”. Η τριπλή φασιστική – ναζιστική κατοχή την βρήκε μαθήτρια του δημοτικού. Μικρό παιδί, στα 14 της χρόνια, υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του βασανισμού του πατέρα της από παρακρατικούς και τον επόμενο χρόνο ξυλοκοπήθηκε και η ίδια άγρια για να μαρτυρήσει την τοποθεσία του πατέρα της.

Οργανώθηκε στα Αετόπουλα το 1942 και έδρασε στις περιοχές της Φωκίδας. Το 1947 πέρασε στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, στα ρουμελιώτικα τμήματα, τα οποία αποτελούνταν κατά περίπου 40% από γυναίκες μαχήτριες και στη συνέχεια υπάχθηκε στη 2^η Μεραρχία του Κλιμακίου Γενικού Αρχηγείου Νοτίου Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ). Αποφοίτησε από τη Σχολή Αξιωματικών του ΚΓΑΝΕ και αναδείχθηκε σε ανθυπολοχαγό του ΔΣΕ.

Συμμετείχε σε πλήθος μαχών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, στη μάχη της Άμφισσας, το 1947, με τον θρυλικό καπετάν Διαμαντή, στη Ναυπακτία, όπου τραυματίστηκε στο κεφάλι από θραύσμα σφαίρας, το οποίο “κουβάλησε σε όλη της ζωή”, αλλά και στη μάχη της Καρδίτσας, το 1948, όπου τραυματίστηκε για δεύτερη φορά από θραύσμα όλμου στο πόδι. Πήρε μέρος στην κατάληψη του Καρπενησίου, την ανατίναξη της γέφυρας Κοράκου στον Αχελώο, καθώς και στην κατάληψη του Λιδωρικίου. Συμμετείχε σε όλες τις μάχες του αγώνα του ΔΣΕ έως το 1949, όταν με τις όσες δυνάμεις είχαν απομείνει στη 2η Μεραρχία συγκρούστηκαν με ασύγκριτα υπέρτερες δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού στη Φθιώτιδα, όπου σκοτώθηκε ο καπετάν Διαμαντής.
Το 1949 πιάστηκε, μεταφέρθηκε στη Λαμία όπου βασανίστηκε για να “υπογράψει δήλωση” χωρίς να λυγίσει. Καταδικάστηκε ως ανήλικη σε 3,5 χρόνια φυλακή και κρατήθηκε στις φυλακές Λαμίας, στο μεταγωγών Αθήνας, στις φυλακές Αβέρωφ και τέλος στις φυλακές ανηλίκων Καλλιθέας, έως την αποφυλάκισή της το 1953. Ακολούθησαν οι όλες οι βιοποριστικές ταλαιπωρίες της φτώχειας και της αναδουλειάς με τα οποία αντιμετώπισε το αστικό κράτος τους αγωνιστές της Αντίστασης και του ΔΣΕ, βγαίνοντας και πάλι αλύγιστη.

Η Κατίνα Μανιτάρα έζησε μια ζωή δοσμένη στους αγώνες για τα ιδανικά του ΚΚΕ, δίνοντας το “παρών”, με υπερηφάνεια αλλά και με σεμνότητα, στις κινητοποιήσεις και τις εκδηλώσεις του εργατικού κινήματος, του κινήματος των συνταξιούχων και ιδιαιτέρως στις προσπάθειες για την ανάδειξη της ιστορίας των μεγάλων λαϊκών αγώνων.

Υπήρξε δραστήριο μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και ΔΣΕ, στο παράρτημα του Βύρωνα και της Ένωσης Φίλων Μνήμης Καπετάν Διαμαντή. Το τελευταίο διάστημα φιλοξενήθηκε στο “Σπίτι του Αγωνιστή”.

Η κηδεία της θα γίνει την Πέμπτη 6-Ιούνη, στις 10.30 π.μ. στον Βύρωνα και θα είναι πολιτική ενώ την Παρασκευή θα πραγματοποιηθεί στη Ριτσώνα η τελετή καύσης κατά την επιθυμία της.

Η αγωνίστρια Κατίνα (Κατερίνα) Μανιτάρα, το Δημοτικό σχολείο, λόγω της τριπλής φασιστικής ιταλο-γερμανο-βουλγαρικής κατοχής, το έβγαλε σε δύο δόσεις.  Τα πρώτα της ακούσματα ήταν από τις ιστορίες του πατέρα της… Ο πόλεμος, η πείνα, η φτώχεια, η εκμετάλλευση στα 8 της χρόνια. Οι πρώτες επικίνδυνες αποστολές μηνυμάτων κάτω από τη μύτη των Ιταλών καραμπινιέρων, ήταν στην ηλικία των 10 ετών…
Στα 11, Αετόπουλο στη Φωκίδα. Στα 14, μάρτυρας στο βασανισμό του πατέρα της από τους παρακρατικούς. Στα 16, στη μάχη του Μακρύβαλτου της Άνω Χώρας (28/2/1948), ένα θραύσμα από ρουκέτα αεροπλάνου σφηνώνεται στο κεφάλι, πίσω από το δεξί της φρύδι, που τη συνοδεύει μέχρι σήμερα.

17χρονη ονομάζεται ανθυπολοχαγός του ΔΣΕ, απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών, στη μάχη της Καρδίτσας (12/12/1948), αποκτάει το δεύτερο τραύμα της στο πόδι, από θραύσμα βλήματος όλμου… το 2010 παρασημοφορήθηκε στη Ρωσία από τον ΓΓ (κάποιου) Ρωσικού Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος – Κόμματος Ρώσων Κομμουνιστών, για το συνολικό της έργο. Η Κατίνα Μανιτάρα-Ζωργίου συνέχισε μέχρι την τελευταία πνοή της να δίνει μαχητικά το «παρών» στους εργατικούς και κοινωνικούς αγώνες.

Παρουσιάζουμε αποσπάσματα από το βιβλίο της «Κατίνα Μανιτάρα-Ζωργίου: Αετόπουλο, Μαχήτρια, Αξιωματικός του ΔΣΕ στη Ρούμελη» (Αθήνα 2015) _Στον πρόλογο του βιβλίου η ίδια σημειώνει:

«Το Μάη του 1947 εντάχθηκα στον ΔΣΕ. Ο πατέρας μας ήταν στα ΚΠ (Κέντρα Πληροφοριών) στις κεντρικές πληροφορίες του ΔΣ Ρούμελης. Η μάνα μας στην Άνω Μουσονίτσα στην Επιμελητεία του Αντάρτη, μαζί της και τα 3 ανήλικα αδέρφια μου. Όλη η οικογένεια στα βουνά. Όμως ήμασταν ελεύθεροι, μακριά από τα βασανιστήρια του φασισμού. Στα μέσα του Μάη 1949 είχαμε ξεμείνει από πυρομαχικά. Σε μια μάχη μαζί και κάποιοι από τη διμοιρία μου. Οι αντίπαλοι, μας φόρεσαν τα “βραχιόλια”, έκαναν διπλό, τριπλό κύκλο γύρω μας και εμείς αιχμάλωτοι στη μέση. Επιτόπου άρχισαν τις ανακρίσεις να μάθουν τη δύναμη των τμημάτων μας, κατεύθυνση και ονόματα των αξιωματικών μας. Όλοι μας τσιμουδιά. Δεν άνοιξε το στόμα του κανείς. Οι μοναρχοφασίστες άρχισαν τις σπρωξιές, ξυλιές, μπουνιές, κλωτσιές, βουρδουλιές, κοντακιές. Έσπασαν κεφάλια, έσπασαν χέρια, έσπασαν δόντια, άνοιξαν μύτες, έσπασαν πόδια. Φαίνεται πως είχα χάσει τις αισθήσεις μου, για ώρα;… για μέρες; Δεν ξέρω για πόσο… πραγματικά. Με πήγανε στη Λαμία, μου έβγαλαν τις χειροπέδες και με πέταξαν σαν τσουβάλι μέσα σ’ ένα δωμάτιο που ήταν γεμάτο γυναίκες. “Στρατόπεδο Λαμίας” τ’ ονόμαζαν. Οι κρατούμενες άρχισαν να με ρωτούν. Δεν μπορούσα να τους μιλήσω. Με νοήματα ζήτησα να βρέξω τα πρησμένα χείλη μου και να πλύνω το στόμα μου που ήταν γεμάτο αίματα. Δεν είχαν ούτε σταγόνα νερό. Τώρα ήρθαν οι χωροφύλακες πιο αγριεμένοι και μου ξανάβαλαν βραχιόλια και σέρνοντάς με από τα μαλλιά με πήγαν μακριά και με πέταξαν σε ένα άδειο δωμάτιο. Άρχισαν όλοι μαζί… «Βουλγάρα και θα κρίνεις και θα γράψεις…». Εννοούσαν ότι θα μαρτυρούσα για τους αντάρτες και θα υπέγραφα δήλωση μετάνοιας όπως την έλεγαν. Όλοι μαζί χτυπούσαν με ότι μπορούσε ο καθένας. Γροθιές, κλωτσιές, βουρδουλιές, με τον υποκόπανο του όπλου τους. Ένας με χτυπούσε με σίδερο και ούρλιαζε “εσύ αρχισυμμορίτισσα σκότωσες το μοναρδέρφι μου”. Εγώ κάτω ξάπλα και πατάγανε πάνω στο σώμα μου, στο κεφάλι, στα πόδια και χέρια, όπου έφτανε ο καθένας τους. Τα άρβυλά τους από κάτω είχαν πρόκες. Αργότερα με πέταξαν σ’ ένα πολύ μικρό χώρο στην απομόνωση που δεν είχε φως από πουθενά. Δεν ήξερα πότε είναι μέρα και πότε νύχτα. Τα βασανιστήρια συνέχισαν… “Βουλγάρα θα βγάλεις αίμα από…”, έλεγαν. Λόγια που ούτε γράφονται ούτε λέγονται. Τότε, από αυτούς το έμαθα ότι συζητούσαν μεταξύ τους, πως όλη η οικογένειά μου- όλοι κομμουνιστές – ο πατέρας και η μάνα ήταν στη Μακρόνησο. Τα πόδια μου ήταν πρησμένα, μουδιασμένα από το ξύλο και τα κρυοπαγήματα. Μου έκαναν φάλαγγα και στα πόδια. “Ληστοσυμμορίτισσα θα ξεράσεις το γάλα της μάνας σου”.

Αργότερα, με τον αναγκαστικό νόμο 509 με πέρασαν από δίκη στο έκτακτο στρατοδικείο Λαμίας. Με καταδίκασαν σε 3,5 χρόνια φυλακή σαν ανήλικη. Αμέσως με πήγαν στις φυλακές Λαμίας και σε λίγες μέρες στο μεταγωγών Αθήνας, και σε λίγο στις φυλακές Αβέρωφ. Μετά από λίγο καιρό με πήγαν και με άλλες ανήλικες στις φυλακές ανηλίκων Καλλιθέας.

Το 1953 αφέθηκα ελεύθερη. Έγινε ξανά δικαστήριο στην Άμφισσα, αναθεωρητικό τώρα πια. Έμεινα για λίγο στη θεία μου στο Παγκράτι, αδερφή του πατέρα μου. Πήγα στο χωριό μου υπό συνεχή παρακολούθηση. Το σπίτι μας είχε μόνο τα ντουβάρια. Τα τρία μικρότερα αδέρφια μου βολόδερναν για μια μπουκιά ψωμί. Οι χωροφύλακες ερχόντουσαν σπίτι και ζητούσαν πράγματα που δεν υπήρχαν. Δεν είχαμε να φάμε ούτε ψίχα ψωμί. Έπρεπε να δουλέψω. Πήγα στην Αστυνομία του Λιδωρικίου και γύρισα χωρίς χαρτί. Δεν με παίρνανε ούτε για υπηρέτρια για παράδειγμα. Χωρίς το χαρτί κοινωνικών φρονημάτων. Δανείστηκα ξανά για εισιτήρια και πήγα στην Ανώτερη Διοίκηση του νομού στην Άμφισσα και από εκεί γύρισα χωρίς το πολυπόθητο χαρτί κοινωνικών φρονημάτων. Δεν έβρισκα δουλειά πουθενά.

Χρόνια μετά η οικογένειά μου βρέθηκε πάλι μαζί. Ο ξενόδουλος φασισμός πατούσε παντού σε όλη την Ελλάδα. Ξεκλήρισε πολλές οικογένειες αγωνιστών. Αρκετά χρόνια μετά, με την ψήφιση του νόμου 1863/89 πέρασα από επιτροπή και μου αναγνώρισε 45% για το τραύμα στο κεφάλι και 10% για το πόδι. Θα έπαιρνα μια καλή αναπηρική σύνταξη. Η δεύτερη επιτροπή επί Μητσοτάκη τα απέρριψε όλα. Η απάντησή τους ήταν διάφορες δικαιολογίες που δεν ευσταθούσαν όπως μου είπαν αυτοί που ήξεραν. Και ας είχα κρατήσει αποδεικτικά στοιχεία. Παράδειγμα τις ακτινογραφίες από τις φυλακές Αβέρωφ και όχι μόνο.

Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο:
Το III τάγμα της διαλυμένης 172 ταξιαρχίας συναντάει τη δεύτερη Μεραρχία με διοικητή τον ΔΙΑΜΑΝΤΗ

«…Μετά από ολόκληρους τρεις μήνες ξανασυναντηθήκαμε με τη 2^η Μεραρχία. Η χαρά είναι μεγάλη για όλους μας που η Μεραρχία επέστρεψε από τη διείσδυση που είχε κάνει προς το Βάλτο. Νιώσαμε τόση χαρά όλοι μας που ήταν σαν να συναντήσαμε τη μάνα μας. Όταν ο Διαμαντής βρίσκεται πιο κοντά μας, στην περιοχή μας, νιώθουμε περισσότερη ασφάλεια. Μετά από τόσους μήνες η 2η Μεραρχία συμπορεύεται με το III (3°) τάγμα της διαλυμένης 172^ης ταξιαρχίας. Όπως μας πληροφορούν, η 2η Μεραρχία πήρε εντολή από το ΚΓΑΝΕ να επιστρέφει με τα τμήματά της στο Ιστορικό τρίγωνο Γκιώνα – Οίτη – Βαρδούσια που είναι ο χώρος της. Πρέπει η Μεραρχία να εξαπλωθεί σ’ όλο το ρουμελιώτικο χώρο, για να χαλάσουν τα σχέδια του ΓΕΣ και να τους δείξει ότι ο ΔΣΕ δεν εκκαθαρίστηκε και κατέχει την πιο νευραλγική περιοχή της χώρας, που ελέγχει τις συγκοινωνίες προς την πρωτεύουσα. Όλα τα χωριά είναι τελείως έρημα. Τα τμήματα του ΔΣΕ είναι καταπονημένα και έχουν μεγάλες ελλείψεις γενικά σ’ όλα και προπαντός στα πιο κύρια, στην τροφή και στα πυρομαχικά. Πάλεψαν μήνες ολάκαιρους μέσα στους κλοιούς και στα κυνηγητά. Έδωσαν σκληρές και πολύνεκρες μάχες που κράτησαν ψηλά την τιμή του ΔΣΕ. Χάθηκαν πολλοί μαχητές, άνδρες και γυναίκες, το άνθος των τμημάτων, τα φλογερά νιάτα, και αρκετοί από τα τμήματα του ΚΓΑΝΕ.

Ξεκινήσαμε, λοιπόν, για την αγαπημένη μας Ρούμελη, που πάνω της πέρασε σαν θύελλα η «Χαραυγή» και σκόρπισε παντού τη μαύρη φρίκη. Ξεκληρίστηκαν ολόκληρες οικογένειες από τον άμαχο απλό λαό, που δεν τους έφταιξαν σε τίποτα. Γκρεμίστηκαν στους γκρεμούς της Γκιώνας άνθρωποι ηλικιωμένοι, άνδρες και γυναίκες. Μωρά παιδιά που ακόμα βύζαιναν στο στήθος της μάνας τους. Παιδιά 6, 8, 10 και 15 χρονών, άμαχος πληθυσμός. Ξεχωριστά οι ένοπλοι. Πορευόμαστε για τη Ρούμελη και προηγούνται τα ένοπλα τμήματα για να καλύπτουν την πορεία. Το δρομολόγιο μας είναι από πριν χαραγμένο. Περνάμε έξω από μερικά χωριά και διασχίζοντας πυκνά ρουμάνια βρισκόμαστε δυτικά του Καρπενησιού.

Η διάταξη των κυβερνητικών είναι πολύ πυκνή. Τα περάσματα είναι όλα κλειστά από το στρατό. Αρχίσαμε τις μάχες. Οι κυβερνητικοί δεν περίμεναν να είμαστε τόσα πολλά τμήματα και αιφνιδιάστηκαν. Στη διάρκεια της ημέρας ανατρέψαμε 4-5 λόχους τους. Μπροστά μας κρατάνε όλα τα υψώματα στη σειρά. Το ύψωμα στο Σταυρό, το κρατά μια δύναμη τμήματος πάνω από ένα λόχο στρατού. Και το Δεντρούλι είναι επίσης πιασμένο. Πρέπει να το καταλάβουμε, από δω είναι ο δρόμος για να περάσουμε προς τα Βαρδούσια. Εμποδιζόμαστε, γιατί ο στρατός κατέχει τη Σαράνταινα. Προσπαθούμε να καταλάβουμε το Δεντρούλι. Η κατάληψη αυτού του υψώματος καθυστέρησε πολύ. Τα στελέχη μας δεν περίμεναν να συναντήσουμε τόσες πολλές δυνάμεις στρατού. Δικά μας τμήματα κινούνται και ανεβαίνουν στο βουνό Χελιδόνα και με μάχη πέρασαν στο διπλανό βουνό Καλιακούδα.

Την άλλη μέρα πρωί-πρωί, οι εχθρικές δυνάμεις κινούνται για να μας κλείσουν το πέρασμα. Τα δικά μας τμήματα δεν το βάζουν κάτω και προσπαθούν. Εδώ είναι τμήματα του ΔΣΕ και πρέπει να φέρουμε αποτελέσματα και ριχνόμαστε στους κυβερνητικούς. Αυτό και έγινε. Μπροστά μας ξέρουμε ότι έχουμε συνεχόμενα υψώματα και τα κρατάει ο εχθρός. Χωρίς να καθυστερήσουμε, παρότι η μάχη είναι πολύ σκληρή, κάνουμε ορμητική επίθεση. Θυσιάζονται κορμιά για να βρεθούμε πάλι στο χώρο της Ρούμελης. Σχεδόν όλοι γνωρίζουμε τα ρουμελιώτικα βουνά σα να ’ναι το σπίτι μας. Η αεροπορία προσπαθεί να μας δείξει ότι δεν κάνει για τίποτα άλλο παρά μόνο για να ξερνάει καυτό σίδερο, σκορπώντας τη φωτιά παντού.

Τα τμήματα του ΔΣΕ γκρεμοτσακίζουν το φράχτη που εμποδίζει το πέρασμα μας και ο φράχτης είναι καυτό σίδερο που σκορπάει το θάνατο, που μας έρχεται από γης και αέρα. Επιτέλους, τα καταφέραμε. Οι δυνάμεις του εχθρού που ήταν αριστερά μας στο Σταυρό δεν αποκόπηκαν και, όταν άρχισε να νυχτώνει, μπήκαμε σε πορεία στο δρομολόγιο που ήταν κανονισμένο από πριν. Εδώ η παρουσία μας θα παίξει σπουδαίο ρόλο, για αντιπερισπασμό για τις μάχες που διεξάγονται στο Γράμμο – Βίτσι. Ανοίξαμε το φράχτη και προχωράμε. Είναι σαν μας άνοιξαν πόρτες. Έχουμε μπει στον Αύγουστο και την άλλη μέρα μας μοίρασαν κεράσια. Από τη μεγάλη πείνα μας όμως μερικοί τα τρώμε με τα κουκούτσια. Τότε όλοι μας αρχίσαμε και τα τρώγαμε με τα κουκούτσια, το στομάχι μας προσπαθούσαμε να το συνηθίσουμε να τρώει και πέτρες.»

3 Οκτώβρη 2016 στα 85 της χρόνια, δεν σταματά να αγωνίζεται και να παλεύει… αγέρωχη αλλά και “απειλητική” απέναντι  στα ΜΑΤ και στον “ψεκασμό” των συνταξιούχων με χημικά έξω από το Μέγαρο Μαξίμου 

Αποστολή για Άγραφα, Σεπτέμβρης 1948

«…Στα μέσα του Σεπτέμβρη 1948, τα τμήματα του ΔΣΕ στη Ρούμελη με τους συνεχείς κυκλωτικούς ελιγμούς, τις μάχες και τις συγκρούσεις που δίνουμε, βρεθήκαμε στην περιοχή της Οίτης. Ο στρατός προσπαθεί να μας βγάλει από τις θέσεις μας. Δεν μας έβγαλε ούτε μια φορά. Εμείς πεισματικά προσπαθούμε να κρατήσουμε τις θέσεις μας με νύχια και με δόντια. Αν έβγαζαν τα τμήματα μας από τις θέσεις μας η κατάσταση θα γινόταν πολύ δύσκολη για μας. Από πάνω μας τέσσερα «σπιτφάϊρ» κάνουν κύκλους και ρίχνουν ρουκέτες, πότε πέφτουν σε μας και πότε τους ξεφεύγουν και θρυμματίζονται στα βράχια και πετάγονται απάνω μας. Μερικοί χτυπηθήκαμε και από τα θραύσματα των βράχων, όχι όμως πολύ σοβαρά, και όπως φέρνουν κύκλους τα αεροπλάνα, ο βράχος σε καλύπτει από τη μια πλευρά, από την άλλη πλευρά είσαι χωρίς κάλυψη. Λιγόστευαν και τα πυρομαχικά μας. Η μέρα πήγαινε να βραδιάσει και η μάχη είχε κάπως κοπάσει.

Ένα με ενάμιση μήνα πριν οι διοικήσεις μας άλλαξαν. Μέραρχος στη 2η Μεραρχία ήταν ο Διαμαντής. Στην ταξιαρχία, άλλαξε ο ταξίαρχος, όπως άλλαξε και ο ταγματάρχης στο III τάγμα. Και ο λοχαγός άλλαξε. Τώρα έχω λοχαγό ξανά τον Παναγιώτη, του οποίου δεν θυμάμαι το επίθετο. Βραδιάζει και η μάχη σταμάτησε. Φαίνεται πως κουράστηκαν και τα αεροπλάνα, εξαφανίστηκαν και ο στρατός σταμάτησε να μας ρίχνει πυρά. Σε λίγο ήρθε ο σύνδεσμος από τη Διοίκηση της Μεραρχίας, μαζί ο ομαδάρχης μου, ο διμοιρίτης μου και ο λοχαγός μου που καλά – καλά δε με είχαν γνωρίσει ακόμα, γιατί, τότε μόλις είχαν έρθει κοντά. Μου λένε αυτοί που με γνώριζαν: «εσένα ψάχνουμε, τα πράγματά σου, το γυλιό σου, το όπλο σου και σε αποχαιρετάμε, μας φεύγεις». Και ο λοχαγός μου συνέχισε: «θα πας με το σύνδεσμο της μεραρχίας και σου ευχόμαστε όλο επιτυχίες όλο νίκες». Έτσι που τους είδα και τους τέσσερις, κόμπλαρα και δε ρώτησα: «Πού θα πάω;» Όσο για τις ευχές, τις λέγαμε σε κάθε αποστολή, μικρή μεγάλη, «καλή επιτυχία, καλή νίκη». Όταν με το σύνδεσμο προχωρήσαμε λίγο μέσα στο βουνό, συναντήσαμε και τον ταγματάρχη μου, τον οποίον δεν ήξερα πολύ καλά, γιατί ήταν λίγος ο καιρός που μας ήρθε. Και οι τρεις μας προχωρήσαμε. Ο σταθμός διοίκησης της μεραρχίας με το λόχο ασφαλείας ήταν πάνω στην Οίτη στη θέση Πάθαινα.

«Πού θα πάω»; Η περιέργεια μέσα μου ολάκερο θεριό. Αναρωτιόμουν τώρα σε ποιο τμήμα θα με αποσπάσουν. Όσο προχωράμε ο ταγματάρχης μιλούσε με το σύνδεσμο για διάφορα σχετικά θέματα που απασχολούσαν τον ΔΣΕ. Όταν φτάσαμε κοντά στο σταθμό διοίκησης, ο σύνδεσμος μου λέει: «συναγωνίστρια, εκεί θα πας, μαζί με τους άλλους». Μου έδειξε λίγα βήματα πιο πέρα, όπου ήταν μαζεμένοι καθιστοί και άλλοι συναγωνιστές και συναγωνίστριες.

Είχε νυχτώσει για τα καλά. Τους πλησίασα και προτού δω καλά – καλά να καταλάβω ποιοι είναι και από ποιο τμήμα, ακούω τη γνώριμη φωνή της Κούλας Μαστρογούλα που ήταν στο άλλο λόχο του III τάγματος: «Κατινάκι, έλα από δω να κάτσεις, ο βράχος είναι σαν σκαμνάκι». Πράγματι, πήγα κοντά στην Κούλα. Οι υπόλοιποι είχαν συζητήσει για τη σημερινή μάχη και έλεγε ο καθένας τη γνώμη του και τα συμπεράσματα του. Ήρθαν και άλλοι σε λίγο στη παρέα μας, μαζευτήκαμε κάμποσοι. Κάποιος από μας είπε: «είμαστε εντάξει, δεν περιμένουμε άλλους». Αυτός που είπε “δεν περιμένουμε άλλους” αργότερα έγινε διμοιρίτης στο τμήμα που σχηματίστηκε. Η διοίκηση της μεραρχίας ήταν λίγο πιο κει από μας. Αυτός που καθώς είπα έγινε διμοιρίτης στο καινούργιο τμήμα, πήγε προς το μέραρχο τον Διαμαντή, σε λίγο ήρθαν κοντά μας εκεί που καθόμασταν όλη η παρέα. Ο Μέραρχος, ο ταξίαρχος της 172 ταξιαρχίας και ο ταγματάρχης του III τάγματος μας χαιρέτησαν έναν έναν με τη σειρά. Ο μέραρχος μας είπε: «φεύγετε τώρα».

Ξεκινήσαμε, νομίζω ήμασταν στα μισά του Σεπτέμβρη του 1948, βαδίζαμε αρκετή ώρα, όταν μπροστά μας, κάπου μέσα στο δάσος, συναντήσαμε την 144 ταξιαρχία. Νομίζω τότε, διοικητής στην 144 ταξιαρχία, που ανήκει στη 2η μεραρχία, ήταν ο Γιώργος Αθανασίου. Με την 144 ταξιαρχία συμπορευόμαστε ως ένα σημείο, καθώς μας είπαν ότι το δρομολόγιο έχει χαραχθεί από πριν. Προχωράμε μέσα από την κοιλάδα του Σπερχειού. Περάσαμε τη δημοσιά που ενώνει Λαμία – Καρπενήσι και προχωρήσαμε προς τα υψώματα του χωριού Γιαννιτσού. Περάσαμε όλη τη μέρα μας μέσα στο δάσος και σαν βράδιασε, ξεκινήσαμε. Όλοι μας έχουμε πάρει αυστηρά μέτρα προφύλαξης και με πορεία συνεχή φτάσαμε στα υψώματα Κλειστό. Δε θυμάμαι που λημεριάζαμε για όλη την ημέρα και μόλις ερχόταν η νύχτα πάλι ξεκινάγαμε. Φτάσαμε στα υψώματα Μάρτσα, Τριφύλλα.

Εκεί θυμάμαι συναντήσαμε τον Παύλο Μπέικο. Εκεί χωρίσαμε σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις, ο Μπέικος έφυγε για τη βόρεια Ελλάδα στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ – πήγαινε με διάφορα τμήματα, αν θυμάμαι καλά, μαζί με τμήμα αμάχων, που το συνόδευε το μάχιμο τμήματα του ΔΣΕ. Από την 144 ταξιαρχία ήρθαν άτομα στο τμήμα μας, που ήδη είχαμε συγκροτήσει, και έτσι γίναμε περισσότεροι. Η 144 ταξιαρχία είχε άλλη αποστολή και εκεί χωρίσαμε. Μας ήρθαν άτομα και από την 1η Μεραρχία όπου διοικητής ήταν ο Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης). Επίσης μας ήρθαν άτομα, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, και από τα τμήματα του Ιππικού. Η πορεία μας συνεχίζεται. Τώρα όλοι μαζί από διάφορα τμήματα, όπως προείπα, αποτελέσαμε ένα Τάγμα, δύο Λόχους, είμαστε όλοι μαζί περίπου 130 άτομα.

Μετά από αρκετά νυχτοήμερα πορείας, φτάσαμε στον προορισμό μας στην περιοχή Αγράφων, γύρω από το χωριό Τροβάτο. Ο Διοικητής της Σχολής, ο μόνιμος αξιωματικός του αστικού στρατού, της στρατιωτικής σχολής Ευελπίδων, Τάσος Πέτσας, ο υποδιοικητής, πολιτικός επίτροπος, δάσκαλος και δικηγόρος, υπεύθυνος δικαστικού στο Αρχηγείου Ρούμελης, Κωνσταντίνος (Τάκης) Καρκάνης, ο διοικητής του 1ου λόχου Βασίλης Τσερβελούδης, ο Πολιτικός Επίτροπος 1ου Λόχου Χαράλαμπος Πουρνάρας, ο διοικητής του 2ου λόχου, Γιώργος Καραμήχος – τον είχα λοχαγό.

Οργανωθήκαμε σε ομάδες και διμοιρίες όπως και σε λόχους. Άρχισαν τα μαθήματα, συγκεντρωθήκαμε μέσα σ’ ένα δάσος και οι δύο λόχοι καθίσαμε κάπως όλοι μας ημικύκλιο. Μας μίλησε ο διοικητής της σχολής, ότι τα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, η 1η μεραρχία Θεσσαλίας, η 2η μεραρχία Ρούμελης και η Ταξιαρχία Ιππικού στη Νότια Ελλάδα είχαν αυξηθεί και το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ έκρινε σωστό να δώσει διαταγή στο ΚΓΑΝΕ να συγκροτήσει Σχολές για την στελέχωση αυτών των Τμημάτων. Η Α’ σειρά της Σχολής Αξιωματικών αποφοίτησε. Τα συμπεράσματα που βγήκαν από την Α’ σειρά της Σχολής κρίθηκαν σωστά και είχαν αποδώσει καλύτερα απ’ ότι περιμέναμε. Ελήφθη απόφαση να συγκροτηθεί και η Β’ σειρά της σχολής Αξιωματικών. «Έχουμε ανάγκη», μας είπε, «από ειδικευμένα στελέχη στρατιωτικά και πολιτικά. Θα είναι δύσκολο, γιατί η κατάσταση είναι αυτή που όλοι μας γνωρίζουμε. Τα μαθήματα θα γίνονται στο ύπαιθρο, όπως και σήμερα, εδώ δεν έχουμε ούτε στέγη να γίνονται μαθήματα κάτω από στεγασμένο χώρο, ούτε τραπέζια και καρέκλες, αλλά ούτε τετράδια και μολύβια. Στερούμαστε από σημαντικότερα πράγματα, όπως τα πολεμοφόδια, την τροφή την ένδυση και υπόδηση. Στη διάρκεια των μαθημάτων, αν δεν καταλάβετε κάτι, πρέπει να ρωτήσετε μετά το μάθημα το λοχαγό σας ή το διμοιρίτη σας. Θα σας εξηγήσουν». Μας μίλησε για τη κατάσταση στην Ελλάδα και για τη διεθνή κατάσταση. Για την Ελλάδα, ανάμεσα σε άλλα, μας είπε ότι η Αμερική πήρε στα χέρια της τον ελληνικό στρατό. Επίσης αναφέρθηκε στο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, όπως και στον Τίτο.

Μας κάλεσε να αφοσιωθούμε στα μαθήματα και να γίνουμε σωστοί και καλοί αξιωματικοί. Τα μαθήματα άρχισαν με ασκήσεις πυκνής τάξης. Γράφω ό,τι θυμάμαι ανακατωμένα. Οι ασκήσεις πυκνής τάξης, εφαρμόζονταν σε μας, αλλά και σε απλούς μαχητές. Οι ασκήσεις αυτές εξασφαλίζουν πειθαρχία και συνοχή του τμήματος για να αποκτούμε, όπως στον οργανωμένο τακτικό στρατό, στρατιωτική πειθαρχία, σωστή παρουσίαση των τμημάτων σε κάθε μονάδα. Συγχρονισμός στις κινήσεις, ζωηρότητα και ακριβείς κινήσεις. Οι μελλοντικοί αξιωματικοί του ΔΣΕ να παρουσιάζουν με τρόπο άψογο τμήμα και γενικά να έχουν ζωηρότητα και ακρίβεια. Συνεχίσαμε με μαθήματα. Εκτίμηση αποστάσεων, πώς φαίνεται ο άνθρωπος στα 100-200-300 μέτρα. Την ακτίνα δράσης των όπλων, πιστόλι ατομικό όπλο, αυτόματο, οπλοπολυβόλο και τη χρήση του κλισιοσκοπίου, τη χρήση της χειροβομβίδας μίλς, τη διασπορά και το αποτέλεσμα σε τανκ και σε μπετόν αρμέ. Σε βαρύ πολυβόλο, σε βαρύ όλμο, σε πιατ, κλπ. Κινήσεις προς εχθρό, πότε να κάνουμε τα άλματα, τοπογραφία, σε στρατιωτική γλώσσα. Πρανές, αντιπρανές, παρυφή, αυχένας, πού, από πού, πώς και πότε, εν ώρα μάχης, παράταξη του τμήματος, επίθεση σε ύψωμα, σε κατοικημένο χώρο, καθορισμό δρόμου στο χάρτη. Ασκήσεις μάχης πάρα πολλές. Οργάνωση και διεύθυνση της μάχης, άμυνα, επίθεση, έφοδο σε ύψωμα και κατοικημένο χώρο. Να ετοιμάζουμε προχώρημα, πολυβολείο και χαρακώματα. Κριτική της μάχης, επιτυχίες και αδυναμίες, στρατιωτικός πολιτικός αντίχτυπος. Γενικά τη μορφολογία και ονοματολογία του εδάφους, σε στρατιωτική γλώσσα. Την επιθετική άμυνα και την αμυντική άμυνα. Από ποιο σημείο θα γινόταν η επίθεση την ώρα της μάχης. Τον αιφνιδιασμό, την τεχνική του ανταρτοπόλεμου και του τακτικού πολέμου. Οργανωμένη διείσδυση στα μετόπισθεν, κυκλωτική ενέργεια σε κάθε μορφή του αγώνα. Ελιγμός, να πετύχουμε κατά την προσπέλαση, ο αιφνιδιασμός, καλή ατομική και ομαδική οχύρωση, για να δεχθούμε την πυκνή χρήση εχθρικών πυρών. Να τοποθετούμε νάρκες και να ξέρουμε να τις εξουδετερώνουμε. Να γνωρίζουμε τη χρήση τουλάχιστον για όσα όπλα και μάρκες διέθετε ο ΔΣΕ. Να εξουδετερώνουμε ναρκοθετημένο συρματόπλεγμα. Να αντιμετωπίζουμε και πώς τα εχθρικά τανκ. Πότε και πώς χρησιμοποιούμε το πάντζερ, την αντιαρματική γροθιά. Συλλογή πληροφοριών και άλλα.

Είχαμε και άλλους ακόμα κατά καιρούς εκπαιδευτές, ο καθένας στον τομέα του. Επίσης ήταν και αρκετά τα πολιτικά μαθήματα. Σχεδόν όλη μέρα είχαμε μαθήματα και ασκήσεις. Το βράδυ σκοπιά και περιπολία και πάρα πολλά άλλα μαθήματα στρατιωτικά και πολιτικά. Ενδεικτικά όλα αυτά, έγραψα λίγα. Δεν πέρασε μια βδομάδα, διακόψαμε τα μαθήματα και πήγαμε για μάχη. Δώσαμε πολλές μάχες και μεγάλες επιχειρήσεις, όπως η επιχείρηση στην πόλη της Καρδίτσας, η επιχείρηση στην πόλη του Καρπενησιού, η επιχείρηση στα Σίδερα, στη γέφυρα Αγρίνιου. Στον Αχελώο, στη γέφυρα Κοράκου και αλλού. Τα μαθήματα γίνονταν και στην πορεία, κατά τη λιγόλεπτη στάση.

Να αναφερθώ εδώ στις γυναίκες. Οι μαχήτριες του ΔΣΕ απόκτησαν μεγάλη πείρα στις μάχες, πολεμώντας ηρωικά στο πλευρό των ανδρών. Απ’ αυτές τις μαχήτριες στάλθηκαν στις σχολές Αξιωματικών και πλούτισαν τις στρατιωτικές τους γνώσεις. Η συνεισφορά τους τον αγώνα ήταν σημαντική, όπως και των ηρωικών μαχητών. Διακρίθηκαν και πολέμησαν με τέχνη και δεξιοτεχνία ως διοικητές διμοιριών, λόχων και ως πολιτικοί επίτροποι διμοιριών. Ονομάστηκαν, ανθυπολοχαγοί ΠΕ. Η συμμετοχή των γυναικών ήταν αισθητή. Η μαχήτρια έδωσε μεγάλη βοήθεια στο ανέβασμα του ηθικού, στην ψυχαγωγία. Τα στρατιωτικά μαθήματα ήταν και την ώρα της μάχης, στην πράξη. Γίνονταν συχνά συνελεύσεις, με κάθε ευκαιρία. Στην συνέλευση γινόταν κριτική και αυτοκριτική και διορθώναμε τα λάθη μας, γινόμασταν καλύτεροι. Επιπλέον κάναμε και πολιτικά μαθήματα. Ο πολιτικός επίτροπος και η κύρια αποστολή του ήταν να βοηθάει με την δουλειά του το έργο του διμοιρίτη, ώστε αυτός να μπορεί να’ χει στην διάθεσή του ένα καθ’ όλα αξιόμαχο τμήμα για να το οδηγεί στη νίκη. Με τη δουλειά του καθώς και με το ζωντανό του παράδειγμα, ανέπτυσσε τη σιδερένια στρατιωτική πειθαρχία. Ο πολιτικός επίτροπος ήταν ο άμεσος βοηθός του στρατιωτικού διοικητή σε όλα τα ζητήματα. Ιδιαίτερα ασχολιόταν με την απαραίτητη ιδεολογικοπολιτική και ηθική προετοιμασία του στρατιωτικού τμήματος, για τη συνειδητή πειθαρχία. Για την εφαρμογή στην πράξη τω διαταγών του στρατιωτικού διοικητή. Ταυτόχρονα ενδιαφερόταν για όλα τα ζητήματα που αφορούσαν τους μαχητές και τις μαχήτριες του τμήματός του, πχ. ζητήματα διατροφής, αναγκών ρουχισμού και υπόδησης, όπως και προσωπικών τους σχέσεων με την διοίκηση κι άλλα. Όφειλε ο ίδιος να είναι το παράδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας.

Τη χάσαμε 4+1 μέρες, πριν τις ευρωεκλογές

 

 

GOST_ ГОСТ 117–41: Τα θρυλικά –με βούλα, παγωτά της ΕΣΣΔ

Περί παγωτού ο λόγος, μια και σαν σήμερα το 1941 το Σοβιετικό κράτος εισάγοντας πρότυπα υγιεινής διατροφής, πάντα από τα πιο αυστηρά στον κόσμο, θα παρήγε πλέον το παγωτό νέων υψηλών προδιαγραφών_ φυσικά ανόθευτο 100%

Και αυτά προετοιμάζοντας την Unternehmen Barbarossa (επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, που ξεκίνησε την Κυριακή, 22-Ιουν-1941) ενώ ο Χίτλερ, σαν σήμερα πραγματοποίησε μια μάζωξη με τους στρατηγούς του όπου  ανέφερε ότι “ο επερχόμενος πόλεμος με τη Ρωσία θα ήταν ένας φυλετικός πόλεμος στον οποίο οι κομμουνιστές κομισάριοι και οι Εβραίοι θα εξοντώνονταν από τα SS Einsatzgruppen που ακολουθούσαν τις προελαύνουσες στρατιές”. Περιμένοντας ότι η Σοβιετική Ένωση θα ηττηθεί σε λίγες εβδομάδες και δήλωσε: “Δεν έχουμε παρά να κλωτσήσουμε την πόρτα και ολόκληρη η σάπια δομή θα καταρρεύσει”. Η συνέχεια γνωστή … “Πριν απ’ τη δόξα ήρθεν ο ήλιος στις στέπες \ και λιώσαν τα χιόνια και ζεστάθηκαν οι καρδιές των ανθρώπων \ Ύστερα _πήρε ο χάρος τον Τσάρο. Κι ύστερα οι λαοί αποκτήσανε Στάλινγκραντ!” (Φώτης Αγγουλές).

Έτσι _παράλληλα με τις στρατιωτικές προετοιμασίες των Σοβιετικών και με τον Βόλγα να έχει “μόνο μια όχθη _ το Στάλινγκραντ ” _Волги только один берег у Сталинграда το κράτος της πρώτης σοσιαλιστικής χώρας νομοθετούσε για την καθημερινότητα, εισάγοντας πρότυπα υγιεινής διατροφής, μεταξύ αυτών το  GOST 117–41, ένα από τα πιο αυστηρά στον κόσμο, σύμφωνα με το οποίο θα παρήγετο πλέον το παγωτό στην ΕΣΣΔ (σσ. Τα πρότυπα GOST_ГОСТ αναπτύχθηκαν αρχικά από την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης ως μέρος της εθνικής στρατηγικής τυποποίησης государственный стандарт αρκτικόλεξο του gosudarstvennyy, που σημαίνει κυβερνητικό πρότυπο. Η ιστορία μπορεί να ανιχνευθεί στο 1925, όταν _επί Στάλιν, ιδρύθηκε κυβερνητική υπηρεσία _η Gosstandart, η οποία ανέλαβε τη συγγραφή, ενημέρωση, δημοσίευση και διάδοση των προτύπων. Σήμερα τα “gost” _σε αντίγραφο πωλούνται από επιτήδειους $450-2.000)

GOST_ГОСТ 117–41

·        Το πρότυπο GOST 117–41, σύμφωνα με το οποίο παρήχθη το σοβιετικό παγωτό, θεωρήθηκε ένα από τα πιο αυστηρά στον κόσμο. Περιείχε μόνο φυσικό γάλα και όλα τα είδη παγωτού παράγονταν με την ίδια τεχνολογία. Γι' αυτό η γεύση του ήταν ίδια σε κάθε πόλη της Σοβιετικής Ένωσης

·        Σύμφωνα με τον Λαϊκό Επίτροπο, ένας Σοβιετικός πολίτης έπρεπε να τρώει τουλάχιστον πέντε κιλά παγωτό ετησίως.

·        Κάθε παρτίδα παγωτού αξιολογήθηκε σε σύστημα 100 σημείων. Οποιαδήποτε απόκλιση από τη γεύση, το χρώμα ή την οσμή το έβγαζε ελαττωματικό

·        Στο εξωτερικό, το σοβιετικό παγωτό ταξινομήθηκε ως κατηγορία πολυτελείας. Υπήρχε αποκλειστικά σε ακριβά εστιατόρια στην υψηλότερη τιμή!

·        Ο χρόνος για την πώληση παγωτού περιορίστηκε σε μόλις μία εβδομάδα. (Τώρα το παγωτό μπορεί να αποθηκευτεί για έξι μήνες ως ένα χρόνο).

·        Το παγωτό ντομάτας είχε την πιο ασυνήθιστη γεύση, που πολλοί δεν θυμούνται. Όσοι όμως το δοκίμασαν δεν θα μπορέσουν ποτέ να ξεχάσουν τη γεύση του. Κάποιοι το θεώρησαν ένα σπάνιο αηδιαστικό πράγμα, άλλοι θα ήθελαν να γυρίσουν τον χρόνο πίσω για να το δοκιμάσουν ξανά.

·        Η παρακμή του σοβιετικού παγωτού ήρθε με την “περεστρόικα”. Το 1990, η χώρα κατακλύστηκε από μια πλημμύρα εισαγόμενων παγωτών με εμφανή τη χημική "παρέμβαση". Από τότε, η γεύση του αληθινού Σοβιετικού παγωτού έχει μείνει στις μνήμες των παλαιότερων γενεών

Γιατί τα  “κρεμώδη”
σοβιετικά παγωτά
ήταν ό,τι καλύτερο!

Όπως έλεγαν οι ξένοι τουρίστες, υπήρχαν τρεις λόγοι για να επισκεφθεί κανείς την ΕΣΣΔ: Να παρακολουθήσεις μπαλέτο, να πας στο τσίρκο και να δοκιμάσεις παγωτό. Κάθε χρόνο, η χώρα εξήγαγε περισσότερους από 2.000 τόνους. Αλλά ποια ήταν η ειδοποιός διαφορά που έκανε το σοβιετικό παγωτό τόσο ξεχωριστό;

Μόσχα , ΕΣΣΔ, 1 Ιουλίου 1981.
Μια ομάδα παιδιών τρώει παγωτά Eskimo/ TASS

“Eskimo,” “Plombir,” και το σπέσιαλ παγωτό της GUM ήταν η μόνη σκέψη που έκαναν τα παιδιά το καλοκαίρι στη Σοβιετική Ένωση.

Ο Βρετανός ποπ σταρ Έλτον Τζον τρώει ένα σνακ
καθώς παρακολουθεί έναν ποδοσφαιρικό αγώνα στη Μόσχα μεταξύ της Κεντρικής Λέσχης Στρατού
και της Ντιναμό Μινσκ, στις 26 Μαΐου 1979

Η δημοτικότητα του παγωτού γνώρισε μεγάλη άνθιση στη Σοβιετική Ένωση κατά τη δεκαετία του 1930, όταν το κράτος εφάρμοσε ορισμένα πρότυπα για το συγκεκριμένο έδεσμα. Οι άνθρωποι σε όλη τη χώρα έτρωγαν τις ίδιες μάρκες και το παγωτό μετατράπηκε σε ένα είδος συλλογικής ιεροτελεστίας. Στους κατασκευαστές επιτρεπόταν να χρησιμοποιούν μόνο φυσικά συστατικά – δεν υπήρχαν πρόσθετα χημικά στα τρόφιμα! Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι Σοβιετικοί θυμούνται την πλούσια, γαλακτώδη γεύση του.

Πουλώντας παγωτό, ΕΣΣΔ, 1935. / Δημοτικά Αρχεία του Τρόντχαϊμ

Το παγωτό πωλούνταν χύμα ή μοιραζόταν στα παιδιά σε συσκευασίες των 50 ή 100 γραμμαρίων σε πάγκους του δρόμου, περίπτερα και καφετέριες.

Ημέρα των ποδηλατών στο Σιαουλιάι της Λιθουανίας,
Σοβιετική Ένωση, 1983.
Alexander Zemlyanichenko/RIA Novosti

Οι άνθρωποι συχνά αγόραζαν πολλά πακέτα παγωτά πριν τρέξουν στο σπίτι για να βεβαιωθούν ότι όλη η οικογένεια είχε ένα από αυτά. Συνήθως μια κυρία που φορούσε ένα ιδιόμορφο καπέλο άνοιγε το μεταλλικό δοχείο και μπορούσες να διαλέξεις την αγαπημένη σου μάρκα.

Παγωτό για τους εργάτες του εργοστασίου της Ταγκανρόγκ, 1980 / A. Zhigaylov/RIA Novosti

Μπορούσατε επίσης να αγοράσετε διάφορες γεύσεις παγωτού στις καφετέριες. Σερβιριζόταν σε μπάλες σε ειδικά μεταλλικά μπολάκια και πασπαλίζονταν με τριμμένη σοκολάτα, ξηρούς καρπούς ή περιχυνόταν με σιρόπι. Αν ήσασταν τυχεροί, θα μπορούσατε να πετύχετε και τα τρία ταυτόχρονα!

Εργάτριες εργοστασίου επίπλων
τρώνε παγωτό σε μια καφετέρια, 1986.
Audrius/RIA Novosti

Το πιο περιζήτητο σοβιετικό παγωτό ήταν από το κεντρικό πολυκατάστημα της Μόσχας, το GUM. Κυκλοφορούσε σε γεύση crème brûlée, σοκολάτα ή βανίλια και σερβιριζόταν σε κύπελλο βάφλας. Πολλοί τουρίστες που επισκέπτονταν τη ρωσική πρωτεύουσα έδιναν προτεραιότητα σε μια στάση στο παγωτατζίδικο του πολυκαταστήματος. Εξάλλου, ήταν και εξακολουθεί να είναι κοντά στην Κόκκινη Πλατεία, το Κρεμλίνο, το Μαυσωλείο του Λένιν και τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βασιλείου. Η συνταγή του παραμένει μυστική – ακόμα και σήμερα – και παραμένει πολύ δημοφιλής τόσο στους Μοσχοβίτες και στους ταξιδιώτες.

Αμερικανοί τουρίστες επισκέπτονται
το κατάστημα GUM
στη Μόσχα, το 1984./ Alexander Yakovlev/TASS

Το παγωτό σε κυπελάκι βάφλας ήταν συνήθως καλυμμένο με λεπτό στρογγυλό χαρτί, το οποίο τα παιδιά συχνά έγλειφαν και κολλούσαν σε πόρτες και παράθυρα.

Παγωτό του εργοστασίου Podolsk, 1990. / Sergei Mamontov/TASS

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50, τα «Ζώα των Πάγων» χρησιμοποιήθηκαν για τη διαφήμιση του σοβιετικού παγωτού: Ένας πιγκουίνος που κρατάει μια πιατέλα, μια φώκια με ένα ψηλό κύπελο παγωτό στη μύτη της και πολικές αρκούδες πάνω σε ένα παγόβουνο.

«Αγοράστε το παγωτό του GlavKhladoProm», σοβιετική αφίσα. / Φωτογραφία Τύπου

Ένα από τα πιο δημοφιλή παγωτά είχε το σχήμα ενός εσκιμώου πάνω σε ένα ξυλάκι.

Ένα κοριτσάκι που ζει σε ένα αλιευτικό καταφύγιο
στο νησί Saaremaa, Εσθονία, ΕΣΣΔ. / Yuri Vendelin και Yuri Belinsky/TASS

Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940, το παγωτό “Eskimo” ήταν χειροποίητο (τα ξυλάκια σερβίρονταν ξεχωριστά).

Παιδιά ξεκουράζονται στην κατασκήνωση πιονιέρων
“Artek”, Κριμαία, 1980. / Vladimir Fedorenko/RIA Novosti

Το “Lakomka” εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’70 και σχεδόν αμέσως έγινε μια από τις πιο δημοφιλείς ποικιλίες παγωτού για τα παιδιά στην ΕΣΣΔ. Ήταν ένα σωληνάριο παγωτού κρέμας ή σοκολάτας με επικάλυψη σοκολάτας γάλακτος. Κόστιζε 28 κοπέκ – που αντιστοιχούσε σε εννέα διαδρομές με το τραμ.

Βουλγάρα τουρίστρια  τρώει παγωτό, Μόσχα, 1976. / A.Kovtun/TASS

Το πιο ακριβό είδος σοβιετικού παγωτού ήταν το “Plombir” που κόστιζε 48 κοπέκ. Ζύγιζε 250 γραμμάρια, αλλά αυτή η μερίδα δεν ήταν αρκετή για όλη την οικογένεια. Οι Σοβιετικοί λάτρευαν να το απολαμβάνουν με σπιτική μαρμελάδα (varenye).

Δοκιμαστές του παγωτού “Domashny” (“Σπιτικό”)
σε κουτιά Lyudmila Latysheva και Oleg Yakovlev, Μόσχα, 1965.
Alexander Ovchinnikov/TASS

Τα παγωτά φρούτων (σορμπέ) ήταν τα φθηνότερα, κόστιζαν μόνο επτά κοπέκ και πωλούνταν μόνο σε χάρτινο κυπελάκι. Δεν ήταν πολύ δημοφιλή ανάμεσα στα παιδιά, αλλά αν δεν είχαν αρκετά χρήματα για το κρεμώδες χωνάκι βάφλας, τότε αναγκαστικά συμβιβάζονταν με αυτό.

Κορίτσια τρώνε παγωτό φρούτων, 1986. / Yuriy Kaver/RIA Novosti

Η αυγή της σοβιετικής παραγωγής παγωτού ακολούθησε τις ανατροπές και την παλινόρθωση του καπιταλισμού της ΕΣΣΔ. Στη δεκαετία του ’90, η χώρα άρχισε να εισάγει ξένες μάρκες “παγωτών” και τα σοβιετικά κρατικά πρότυπα έπαψαν να τηρούνται πλέον. Τώρα, η υπέροχη, κρεμώδης γεύση παραμένει μια μακρινή νοσταλγική ανάμνηση που χρησιμεύει μόνο για να θρέψει τις μνήμες όλων εκείνων που είχαν την χαρά να το γευτούν.

Νεόνυμφοι τρώνε παγωτό, 1972. / Boris Kavashkin/RIA Novosti

Μια από τις πιο έντονες παιδικές αναμνήσεις από την ΕΣΣΔ είναι το σοβιετικό παγωτό. Παρά τη σύγχρονη τεχνολογία τροφίμων και την εντυπωσιακή ποικιλία, η ποιότητα του ρετρό παγωτού παραμένει ιδιαίτερη. Ας μάθουμε ποιο είναι το μυστικό και αν η αξέχαστη γεύση του μπορεί να αναπαραχθεί σήμερα.

Παγωτό από την ΕΣΣΔ_
Πότε εμφανίστηκε, για τι φημίζεται
και πώς να φτιάξετε στο σπίτι

Ο εξοπλισμός για τη μαζική παραγωγή παγωτού εμφανίστηκε στην ΕΣΣΔ το 1936 χάρη στον Λαϊκό Επίτροπο Τροφίμων Anastas Mikoyan. Ως αποτέλεσμα, η λιχουδιά γίνεται αμέσως αγαπημένη λατρεία μεταξύ παιδιών και ενηλίκων σε όλη τη χώρα.

Ο Σοβιετικός Λαϊκός Επίτροπος πήγε προσωπικά στo εξωτερικό για να αποκτήσει εμπειρία και έφερε τον πιο προηγμένο εξοπλισμό στην ΕΣΣΔ και την ίδια χρόνια, η χώρα άρχισε να παράγει προϊόντα που έγιναν θρυλικά. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950, το παγωτό είχε γίνει ένα δημοφιλές εξαγωγικό προϊόν και ως προς τον όγκο παραγωγής κατείχε τη δεύτερη θέση στον κόσμο μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το παγωτό είναι ένα από τα λίγα προϊόντα στα οποία οι πολίτες της ΕΣΣΔ δεν αντιμετώπισαν έλλειψη παρά την τεράστια ζήτηση και αυτό σε προσιτή τιμή. Δεν ήταν εποχιακό προϊόν και ήταν δημοφιλές ακόμα και με θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν.

Ούτε ένα βήμα μακριά από το πρότυπο

Για να καλύψει τις απαιτήσεις του, τότε το παγωτό έπρεπε να περιέχει μόνο φυσικά προϊόντα. Αυτό στη συνέχεια παραβιάστηκε, για να φτάσει το 1966, σε μια ενδιάμεση κατάσταση και στη συνέχεια τη δεκαετία του 1980 να χειροτερέψει περαιτέρω: παρόλ΄ αυτά, το παγωτό παρέμενε τόσο νόστιμο όσο και υψηλής ποιότητας _βασικά χωρίς τεχνητά συστατικά. Βέβαια το σύστημα 100 σημείων (γεύση, χρώμα εξωτερικές παραμέτρους κλπ.) σταδιακά καταργήθηκε  

Το πρώτο και κύριο παγωτό της ΕΣΣΔ ήταν ένα παγωτό σε ένα κυλινδρικό ραβδί - όπως στην ταινία " Starik Khottabych _Old Man Hottabych" (σσ. μια Sovcolor σοβιετική ταινία φαντασίας που παρήχθη στην ΕΣΣΔ από τον Goskino στην Kinostudyia Lenfilm το 1956, βασισμένη στο ομότιτλο παιδικό βιβλίο του Lazar Lagin, ο οποίος έγραψε επίσης το σενάριο της ταινίας, και σκηνοθεσία του Gennadi Kazansky).

Με τον καιρό εμφανίστηκαν μπρικέτες και χωνάκια, γλασαρισμένα και με κρέμα τριαντάφυλλο, βανίλια, Crème brûlée, φρούτα και μούρα. Πολλοί θυμούνται το "Tomatonoye", το "ροδάκινο", το popsicle "Kashtan", τη θρυλική μπρικέτα "48 καπίκια".

Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980, οι τοπικές ψυκτικές εγκαταστάσεις παρήγαγαν συχνά τους δικούς τους τύπους παγωτού: για παράδειγμα, στην Κριμαία θα μπορούσατε να αγοράσετε παγωτό Teatralnoye με ξηρούς καρπούς, ροδάκινο ξυλάκι ή λεμόνι χωνάκι.

Στη δεκαετία του 1970, η ΕΣΣΔ άρχισε να παράγει παγωτό γλασέ. Η πιο διάσημη, η Lakomka, είναι ακόμα γνωστή και αγαπημένη μέχρι σήμερα. Με χρήση ειδικής τεχνολογίας, καλύφθηκε με σαντιγί γλάσο σοκολάτας όχι με βούτηγμα, αλλά “σε ρυάκι”, χρησιμοποιώντας ένα ειδικό ακροφύσιο, το οποίο εφευρέθηκε από έναν Σοβιετικό μηχανικό.

Το 1977, λόγω έλλειψης σοκολάτας (εισαγόμενη από Λατινική Αμερική, όπου έπεσε “φυλλοξήρα”) προστέθηκαν ξηροί καρποί στο γλάσο - το αποτέλεσμα ήταν παγωτό “Καρυοθραύστης”. Και όταν προέκυψαν δυσκολίες με την προμήθεια εισαγόμενων ξηρών καρπών, άρχισαν να χρησιμοποιούν αφρώδη creme brulee ως γλάσο - έτσι παρασκευάστηκε το "Borodino".

Όποιος έζησε στην ΕΣΣΔ μπορεί να ονομάσει με ακρίβεια το αγαπημένο του σοβιετικό είδος παγωτού. Και, φυσικά, κανέναν δεν θα πείραζε να θυμηθεί τη μαγική γεύση της παιδικής ηλικίας _του παγωτού που μπορεί να παρασκευαστεί στο σπίτι χρησιμοποιώντας πρωτότυπες συνταγές.

·        Ντομάτα _ Томатное: Ένα ασυνήθιστο είδος παγωτού που κόστιζε λιγότερο από 10 καπίκια, αλλά δεν ήταν δυνατό να το αγοράσετε παντού στην ΕΣΣΔ. Η σπιτική εκδοχή του παγωτού ντομάτας παρασκευάζεται πολύ απλά από κρόκους αυγού, κρέμα, πελτέ ντομάτας και ζάχαρη.

·        Φρούτα και μούρα: Το παγωτό, που ήταν φθηνό στην εποχή του (τη δεκαετία του 1960, ένα ποτήρι επιδόρπιο κόστιζε 7 καπίκια) δεν περιέχει γαλακτοκομικά συστατικά ή αυγά. Ελαφρύ και αναζωογονητικό, είναι τέλειο. Κατάλληλο για σαρακοστιανό και vegan τραπέζι.

·        Κρέμα Διάσημο παγωτό από την ΕΣΣΔ με πλούσια κρεμώδη γεύση. Μπορείτε να το προετοιμάσετε μόνοι σας σύμφωνα με το σοβιετικό πρότυπο χωρίς πρόσθετα. Το σπιτικό κρεμώδες παγωτό είναι καλό από μόνο του και ως βάση για επιδόρπια.

·        Сливочное _Αφρογαλακτώδες: Μια άλλη κλασική σοβιετική ποικιλία παγωτού, που στην ΕΣΣΔ παρήχθη σε μπρικέτα με βάφλες, σε χάρτινο ή κύπελλο βάφλας. Η απλή μας συνταγή βήμα προς βήμα με τα διαθέσιμα συστατικά θα σας βοηθήσει να θυμάστε τη λεπτή γεύση του.

·        Молочное -Γαλακτώδες: Ελαφρύ, φυσικό και πιο οικονομικό παγωτό: με βάση το γάλα, χωρίς κρέμα και βούτυρο. Χρειάζονται μόνο 20 λεπτά ενεργού χρόνου στην κουζίνα για την προετοιμασία. Κατά τη σοβιετική περίοδο, ένα τέτοιο παγωτό κόστιζε 10 καπίκια

·        Лимонное –Λεμόνι:Φρούτα ή αρωματισμένο παγωτό σε διαφορετικές γεύσεις ήταν πάντα διαθέσιμα. Μία από τις πιο δημοφιλείς ποικιλίες είναι το λεμόνι_εύκολο να το φτιάξετε και στο σπίτι.

·        Εκπλήξτε τους καλεσμένους σας με “τηγανητό παγωτό”. Μια εξαιρετικά απλή συνταγή ακόμα και για ένα παιδί και …

§  147 ακόμη είδη

 

 

 

 

Πόση μοναξιά μπορεί να κρύβεται πίσω από μια οθόνη;

Μοναξιά …Cien años de soledad, ήδη 58 χρόνια από το μυθιστόρημα _ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα στην παγκόσμια λογοτεχνία, του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας Κολομβιανού συγγραφέα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (6_Μαρτ_1927,  «έφυγε» 17_Απρ_2014).

Κεντρικοί ήρωες της ιστορίας είναι τα μέλη της οικογένειας Μπουενδία, τα οποία ακολουθεί ο αφηγητής περιγράφοντας παράξενες και φανταστικές ιστορίες από τη ζωή του καθενός. Το έργο, συγχρόνως με την αφήγηση λογικών σκέψεων και περιστατικών, διακατέχεται από το στοιχείο του παράλογου, καθώς επίσης και από στοιχεία παραμυθιού. Δείτε Η εμβληματική ζωή και λογοτεχνική κληρονομιά του Μάρκες _Gabriel García Márquez.

Η μοναξιά των ανθρώπων της διπλανής πόρτας

·       Σ' ένα τραπέζι υπό το φως της τηλεόρασης, ένα νεαρό ζευγάρι με δύο παιδιά κάνει ξανά και ξανά τους λογαριασμούς του, ελπίζοντας κάθε φορά πως μ' αυτόν τον τρόπο θα πολλαπλασιαστούν τα χρήματα και θα τα φέρουν βόλτα.

·       Σ' ένα γραφείο ένας ανειδίκευτος εργάτης περιμένει σαν σκυλί, και μάλιστα σαν σκυλί δίχως όνομα, να τον φωνάξουν για να πιάσει δουλιά. Παρά τη σπουδαία διακόσμηση του χώρου και την ιλουστρασιόν ξανθιά γραμματέα της οποίας διακρίνονται τα κάλλη κάτω από το χαμηλό υπογάστριο _αλλάζοντας κάθε τόσο το σταυροπόδι της, αυτός με σκυμμένο το κεφάλι εξακολουθεί να κοιτάζει το πάτωμα. Αν κάποιος πραγματικά ήθελε να δείξει τι είναι η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια, μακριά από τις φούσκες των εμβληματικών έργων, θα έδειχνε αυτόν τον εργάτη _τους χιλιάδες ομοίους του. Αυτόν θα έπρεπε να ζωγράφιζαν αδιάκοπα και κάποτε να του έκαναν κι ένα άγαλμα, που επιτέλους θα εκπροσωπούσε κάποιους κολασμένους.

·       Δύο μικροαστούλες _η μία παραπάνω από σκυλομούρα σ' ένα καφέ, μέσω μπλα-μπλα, τρώνε με τα μάτια το σώμα ενός παλληκαριού απέναντι, που διαβάζει. Συναγωνίζονται σε ηλιθιότητα η μία την άλλη και μάλιστα με περηφάνια. Κλεφτές ματιές στον νεαρό, πολύ γρήγορα αλλάζουν θέμα και μιλάνε για ράτσες σκυλιών. Αφήνει αυτός για λίγο την εφημερίδα _είναι Ριζοσπάστης. «Πρέπει να είναι πολύ μαλάκας» λέει η μια από τις δυο κυράτσες _ «μόνο»; απαντά χαχανίζοντας η άλλη.

·       Στο δωμάτιο ενός γηροκομείου, ένας λεγόμενος ιερέας, με τρόπο που μόνον αυτός γνωρίζει, προσπαθεί να αποσπάσει την τελευταία αλήθεια από έναν ετοιμοθάνατο γέροντα.

·       Στα διαβόητα παράθυρα της τηλεόρασης, συνεχίζουν τη φλυαρία τους τα παπαγαλάκια του κράτους. Κάποτε τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα επισκέπτονται τα άδεια πλατό, όπου διασύρθηκαν τόσοι και τόσοι άνθρωποι.

·       Στο μετρό, που θυμίζει οικογενειακό τάφο, παρατήρησα ότι οι άνθρωποι δεν κοιτιούνται ποτέ μεταξύ τους. Το να μη μιλάνε, μπορούσα να το καταλάβω. Όχι, όμως, και να μην ανταλλάσσουν βλέμμα. Τώρα, μετά από καιρό, καταλαβαίνω πως αυτό που συμβαίνει έρχεται κατευθείαν μέσα από την άμυνα του καθενός. Φοβάμαι να κοιτάξω τον άλλον, γιατί είμαι στην ίδια μοίρα μ' αυτόν. Φοβάμαι να καθρεφτιστώ μέσα του, μην τυχόν και δω τη ζωή μου, που χάνεται, την πείνα και τη δίψα μου, που πολλαπλασιάζεται για πράγματα που δεν έχω κάνει, για τον παράδεισο απ' όπου μας εξόρισαν βίαια.

·       Η μοναξιά αρχίζει και τελειώνει στις μεγάλες απρόσωπες Λεωφόρους. Μέσα από τη φωνή του Martyn Jacques, τη φωνή της Σειρήνας που καταργεί τη μοναξιά. Ο τραγουδιστής, ακολουθώντας τον κόσμο του Μπρεχτ, γίνεται πάνω στη σκηνή λαγωνικό. Ανάμεσα σε έκπτωτους ζογκλέρ, πόρνες, αλκοολικούς, καταφέρνει και δίνει το στίγμα της μοναξιάς όλων μας. Λειτουργεί σαν την πιο δραστική κριτική που μπορεί ν' ασκήσει κάποιος στην τρέλα που μας περιβάλλει.

Avatars

Την τελευταία δεκαετία _και παραπάνω, παρατηρείται και στη χώρα μας έξαρση σε νέες μορφές εξάρτησης πλην αυτής από ναρκωτικές ουσίες, όπως η εξάρτηση από το διαδίκτυο _ειδικά τα «καταραμένα» ΜΚΔ. Το διαδίκτυο έχει προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Από το 2007, οπότε στην Ελλάδα είχαμε το πρώτο κλινικό περιστατικό εθισμού στο διαδίκτυο μέχρι σήμερα, ο τρόπος χρήσης του και η ποιότητα του μέσου έχουν διαφοροποιηθεί. Οι μορφές εξάρτησης από το διαδίκτυο είναι πολλές, με πιο γνωστή την εξάρτηση από τα διαδικτυακά ηλεκτρονικά παιχνίδια ή αλλιώς διαδικτυακά παιχνίδια μαζικής συμμετοχής (ΜΜΟ), τα οποία συχνά συγχέονται με τα διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων (MMORPGs), μια υποκατηγορία εξαιρετικά δημοφιλών διαδικτυακών παιχνιδιών.

Μέσα από τη δημιουργία ενός εικονικού χαρακτήρα σε αυτά, του avatar, ο χρήστης μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες, ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που είναι κατεξοχήν χαρακτηριστικό του διαδικτύου. Δεν έχει όριο το θράσος των κορακιών των τραπεζών, των διάφορων funds και των servicers που γιγαντώνουν την κερδοφορία τους αρπάζοντας τα σπίτια του λαού… Σύμφωνα με τον απολογισμό του ΚΕΘΕΑ, 8 στους 10 όσων ζήτησαν βοήθεια για το διαδίκτυο και το gaming το 2023, είναι νέοι, άρρενες, με μέση ηλικία τα 18,6 έτη _τα κορίτσια έπονται.

σσ.
Μέσω της συμβουλευτικής γραμμής Βοήθειας Ηelp-line (διαθέσιμη τηλεφωνικά στο 210-6007686 και μέσω του ιστοχώρου www.help-line.gr, εξειδικευμένοι ψυχολόγοι παρέχουν υποστήριξη και συμβουλές για θέματα που σχετίζονται με τη υπερβολική ενασχόληση στο διαδίκτυο, τον διαδικτυακό εκφοβισμό, την έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο κλπ. δείτε και saferinternet.gr, ειδικά για παιδιά _

Η ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο είναι καθημερινή και αφορά κυρίως παιχνίδια και εφαρμογές MMORPGs. Το 30% αφιερώνει στο διαδίκτυο 2–3 ώρες καθημερινά, το 50% από 4 έως 10ώ, ενώ ένα 9% απασχολείται από 11 έως 20 ώρες!!. Το 2016, το Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου του 18 Άνω για τους ενήλικες κατέγραψε μέσο όρο ωρών χρήσης του διαδικτύου όσων εντάχθηκαν στο πρόγραμμα 56,85 ώρες τη βδομάδα και περίπου τα 8 έτη προβληματικής χρήσης μέχρι την ένταξη στο πρόγραμμα. Τα στοιχεία στη χώρα μας για τους εφήβους συνολικά δείχνουν ότι το 24,3% (1 στους 4 εφήβους) ασχολείται για τουλάχιστον 3 ώρες καθημερινά με τον Η/Υ και το ίντερνετ, το 47,8% των εφήβων παίζουν από μισή έως 2 ώρες καθημερινά ηλεκτρονικά παιχνίδια, ποσοστό το οποίο διπλασιάζεται το Σαββατοκύριακο και 1 στους 6 παρουσιάζει συμπεριφορές εξάρτησης από το ίντερνετ.

Η συμπτωματολογία του εθισμού από το διαδίκτυο συνδέεται τόσο με τον χρόνο που αφιερώνεται στη χρήση του όσο και με την κατάσταση στην οποία περιέρχεται το άτομο από τη διακοπή της χρήσης αυτής. Το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο εθισμός παίρνει σάρκα και οστά διαμορφώνει και καθορίζει όμως και τις κατάλληλες προϋποθέσεις.

Χτίζοντας το avatar

Ο εξαρτημένος χτίζει το avatar του (την ψηφιακή αναπαράσταση του εαυτού του) και το σώμα του γίνεται προέκταση του avatar. Αρχίζει να συμπεριφέρεται σαν αυτό και η ενέργειά του διοχετεύεται στο πώς θα εξελίξει το avatar του, τον ψευδή δηλαδή εαυτό του. Ετσι, η ταυτότητα που δεν μπόρεσε πιθανόν να ολοκληρώσει στην πραγματική του ζωή αναπληρώνεται από την ψηφιακή ιδεατή του ταυτότητα, τα στοιχεία δηλαδή που αυτός θέλει να προσδώσει στη νέα του «περσόνα». Πιθανές αποτυχίες που έζησε, η κοινωνική του απομόνωση, οι ταξικές και εκπαιδευτικές ανισότητες, το κενό που βίωσε, η έλλειψη επιβράβευσης και νοήματος, η αδιάκοπη και επαναλαμβανόμενη ρουτίνα, ξεχνιούνται στο ατέρμονο gaming.

Εκεί γίνεται ο νικητής, ο θριαμβευτής, ο εξολοθρευτής ή απλά σημαντικός. Οσο πιο επιθετικός πολλές φορές, τόσο πιο δυνατός και ικανός. «Οταν εμφανίζεται το avatar μου οι υπόλοιποι φεύγουν» ή «Είμαι άχρηστος offline. Online είμαι κάποιος», είναι τα λόγια εθισμένων ατόμων στο παιχνίδι.

Μοναξιά χωρίς τον Μαρξ

Ανήκω στην εποχή που η λέξη μοναξιά μάς ήταν άγνωστη, έως αστεία, στην εποχή που η μοναξιά ήταν πολυτέλεια των "βορείων προαστίων" και της "πλατείας της αστείας". Είμαι η νέα της εποχής του "εμείς", τότε που νιώθαμε πως οι πολλοί νικούν κι ο ένας δεν μπορεί. Μεγάλωσα με το εγώ μου να γίνεται εμείς. Με το μοίρασμα των προσωπικών μου αναζητήσεων και προβλημάτων με τους συντρόφους μου και τους καθοδηγητές μου. "Ομπρέλα" μου μαζί με πολλούς, το ΚΚΕ, η ιδεολογία του κοινού, του μαζί, του βλέπω και ακούω τον άλλο, της οικουμενικής αγάπης. Θυμάμαι, με ευγνωμοσύνη, να μαθαίνω σιγά σιγά τον εαυτό μου μέσα από την αυτοκριτική μου και μέσα από τον τρόπο που με έβλεπαν και που με αποδέχονταν οι σύντροφοί μου. Από τη δύναμη που έπαιρνα να αντιμετωπίσω με αξιοπρέπεια το γύρω μου κόσμο - την εποχή που η Ελλάδα με μανία και αδημονία προσπαθούσε να καμαρώσει σαν μια από τις χώρες της ΕΟΚ και αργότερα μέλος της ΟΝΕ

Τα μηνύματα που δεχόμασταν τότε από τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες - κύρια μέσα από τις διάφορες μορφές τέχνης - ήταν κραυγή των λαών τους για την έλλειψη επικοινωνίας, τη μοναξιά που ζούσαν, την απώλεια της κοινωνικής συνείδησης, απ' τη μια, και απ' την άλλη την ανάγκη του καπιταλισμού να χωρίσει το άτομο από το σύνολο. Να μάθει το άτομο να νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του, δίχως ν' αγωνίζεται, να γίνουν οι δρόμοι των ανθρώπων εντελώς παράλληλοι. Να μάθει ο άνθρωπος να είναι το άτομο χωρίς πρόσωπο. Η σύγκρουση μεταξύ των λαών και κυβερνήσεων είναι φανερή κι εμείς στην Ελλάδα, έξω απ' όλα αυτά, θεωρούμε εαυτούς "αλώβητους". Νιώθουμε "αυτοπεποίθηση", "δύναμη", είμαστε "ενωμένοι" στα ίδια "οράματα". Και φτάνουμε στη μέρα που η χώρα μας γίνεται ένα κράμα τριτοκοσμικού καπιταλισμού. Και στη συνέχεια στην "κατάρρευση", όπως κάποιοι θέλουν να λένε _ανατροπές τις είπε το ΚΚΕ+καπιταλιστική παλινόρθωση, του υπαρκτού σοσιαλισμού. Τότε, αισθάνομαι τους γύρω μου να πισωγυρίζουν. Συνδέουν την ανατροπή με την κοσμοθεωρία που τους γαλούχησε και τους δυνάμωσε. Μπερδεύονται. Υιοθετούν όλες εκείνες τις επιταγές που εξυπηρετούν τις ανάγκες του καπιταλισμού και ο καθένας για τον εαυτό του, βαδίζει μόνος. Δεν επικοινωνεί με τον άλλο. Δεν έχει τι να πει. Δεν έχει όραμα - το έχει χάσει. Δε νιώθει πλέον αυτοπεποίθηση - χάθηκε κι αυτή μαζί του. Δεν μπορεί να κάνει τίποτα για τους άλλους, ούτε καν για τον εαυτό του, κάτι που θα τον βοηθήσει να νιώσει και πάλι καλά. Η μοναξιά τον βαραίνει όλο και περισσότερο.

Και ψάχνει το όραμα, το οποίο αφέθηκε να το χάσει, μέσα σε βιβλία που φωνάζουν για "αγάπη", "επικοινωνία", "αλληλεγγύη", "διάλογο". Στα αμερικάνικα best sellers που, υποτίθεται, μιλούν για το πώς θ' αγγίξει την ευτυχία, πώς θα μάθει να είναι ο εαυτός του, πώς θα μπορεί να επικοινωνεί με τους άλλους. Αυτό κάνει ο σύγχρονος σαραντάρης - πολλοί σύγχρονοι σαραντάρηδες - για να βρει ξανά τον εαυτό του. Ξεχνάει, όμως, ότι αναζητεί το όραμα σε λάθος δρόμους. Οι θεωρίες που κατά κόρον εμφανίζονται, οδηγούν σε ιδεαλιστικούς μονόδρομους, σε μονοπάτια που αναγκαστικά θα τον γυρίσουν στην αφετηρία του. Είναι φανερό ότι στα κείμενα του Μαρξ θα μπορούσε να δει καθαρά τις λύσεις που επιθυμεί. Είναι βέβαιο πως χωρίς την κοσμοθεωρία μας οι ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις του 20ού αιώνα δε θα είχαν υπάρξει. Ασφαλώς και ο μαρξισμός - λενινισμός είναι η ελπίδα και το μέλλον. Γιατί, απλώς, είναι πάντα το καινούριο. Είναι η επανάσταση. Ισως, έχω δικαίωμα να γράψω για το πώς βλέπω την εποχή μας. Γι' αυτό που σε μένα φαίνεται δήθεν. Για το ψεύτικο, στην προσπάθειά του να φανεί αληθινό. Για την αγωνία πολλών που τη νιώθω, για το σπάνιο που έχασαν και αποζητούν. Αναζητούν το μαρξισμό σε κείμενα άλλων. Απολαμβάνουν τη μελέτη βιβλίων που πάλι στη μοναξιά θα τους οδηγήσουν. Γιατί απ' αυτά λείπει το εμείς, η αγωνιστική διάθεση, η ουσιαστική κίνηση προς τον άλλο και το σημαντικότερο, ο προβληματισμός του γιατί έφτασαν ως εδώ.
Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ είναι πάντα in, τριαντάρη, σαραντάρη πενηντάρη μου! _εγώ 76+ πλέον

Είδα τη Λίτσα νοικοκυρά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Βιάστηκες να μπεις σε μια σειρά
Είδα τη Λίτσα κι ήταν καλά

Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Από σένα εγώ περίμενα πολλά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Από σένα εγώ περίμενα πολλά

Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Με λίγα λόγια έγινες μαντάμ
Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Τώρα βολεύτηκες και κάνει μπαμ

Είδα τη Λίτσα νοικοκυρά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Ξέχασες ποια ήσουν μια φορά
Είδα τη Λίτσα κι ήταν καλά

Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Κάποτε μιλούσες για πολλά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Κάποτε μιλούσες για πολλά

Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Με λίγα λόγια έγινες μαντάμ
Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Τώρα βολεύτηκες και κάνει μπαμ

«Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα ονόματα και καταστάσεις είναι συμπτωματική»
Ogni riferimento a persone e situazioni è puramente casuale…
Any resemblance to persons and situations is coincidental.
Toute ressemblance avec des personnes et des situations serait fortuite.

Η διαμόρφωση των σύγχρονων εθισμών, όπως η εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το διαδίκτυο, ή αλλιώς οι συστηματικά επαναλαμβανόμενες «πράξεις φυγής», γεννιούνται τις περισσότερες φορές εκεί που η ζωή αδειάζει από νόημα, στόχους, όνειρα, προοπτική. Εκεί που το «κοινωνικό υποκείμενο» δίνει τη θέση του στο «ατομικό υποκείμενο», στην αποθέωση του «εγώ» και της «ατομικής ελευθερίας». Είναι ελεύθερος όμως σήμερα ο άνθρωπος; Έχει πληθώρα επιλογών θα έλεγε κανείς, αλλά την ίδια στιγμή η πλειοψηφία αυτών είναι προδιαγεγραμμένες.

Οι περιορισμοί που του επιβάλλει το καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο κινείται με κριτήριο το κέρδος και όχι τις ανάγκες του ανθρώπου και την ίδια στιγμή η ψευδαίσθηση της «ελευθερίας της επιλογής» γεννάνε έναν ακόμη εγκλωβισμό και μια ακόμη αποτυχία που προσλαμβάνεται ως ατομική αποτυχία.

Στο παιχνίδι αισθάνεται ελεύθερος γιατί εκεί δεν υπάρχουν όρια και κανόνες. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να κάμψει το χώρο και το χρόνο όπως επιθυμεί, να καθοδηγήσει, να ελέγξει και να σκηνοθετήσει τον ονειρικό κόσμο που του παρουσιάζεται με τα γεμάτα χρώματα γραφικά και την καλοδουλεμένη μουσική και εκεί μπορεί να επιτύχει. Η βία και η εξόντωση γίνονται αυτοσκοπός και μετατρέπονται σε κάτι εύκολο και ανώδυνο. Ο χρήστης συμμετέχει ενεργά σε αυτή, βάζει στόχους, εκφράζει καταπιεσμένες επιθυμίες και ανταμείβεται. Στο παιχνίδι οι ταξικές ανισότητες εξαλείφονται. Εκεί δεν υπάρχουν τάξεις ή κοινωνική κατάσταση. Ο παίχτης από τα φτωχά κοινωνικοοικονομικά στρώματα μπορεί να γίνει στον εικονικό κόσμο καθοδηγητής άλλων ή να χαίρει μεγάλου σεβασμού από παίχτες ανώτερου κοινωνικοοικονομικού status.

Τα σύγχρονα διαδικτυακά παιχνίδια διαμορφώνονται με κριτήριο την αύξηση της «τηλεπαρουσίας» (της υποκειμενικής αίσθησης του παίχτη ότι είναι πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει χωρίς τη διαμεσολάβηση της τεχνολογίας) και της «ροής» (του ποσοστού απορρόφησης του παίχτη από το παιχνίδι έτσι ώστε να ξεχάσει τον κόσμο γύρω του). Οι απαιτήσεις τους διαρκώς αυξάνονται με στόχο τη διατήρηση του level up, το να μην κουράζεται δηλαδή ο παίχτης και να συνεχίζει. Οταν ενώνονται η τηλεπαρουσία και η ροή παρατηρείται υψηλή εμπλοκή του χρήστη στο μέσο. Ετσι, το παιχνίδι γίνεται κάτι παραπάνω από αυτό που σχεδιάστηκε να είναι.

Ενώ οι χρήστες γνωρίζουν σε γνωστικό επίπεδο ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα παιχνίδι, σε επίπεδο συναισθηματικό και συμπεριφορικό δεν υπάρχει καμιά αντιστοιχία. Τα βασικά χαρακτηριστικά των πιο δημοφιλών διαδικτυακών παιχνιδιών στηρίζονται στη διαδικτυακή κοινωνικοποίηση, στο στήσιμο avatars (χαρακτήρων) και στο σύστημα της ανταμοιβής. Ενας ενιαίος ψηφιακός κόσμος χτίζεται, ο οποίος συνεχίζει να υφίσταται ακόμα και όταν ο χρήστης δεν είναι παρών με απώτερο στόχο το κέρδος των εταιρειών παραγωγής παιχνιδιών.

Το κοινωνικό πλαίσιο της εξάρτησης

Στην εξάρτηση βέβαια του παίχτη ρόλο δεν παίζει μόνο το μέσο αλλά καταρχήν τι φέρει ο παίχτης από πριν. Πώς έχει χτίσει την προσωπικότητά του; Με τι ποιοτικά χαρακτηριστικά; Σε ποιες κοινωνικές σχέσεις;

Ξεκινώντας από τις σχέσεις παραγωγής, παρατηρούμε την αντανάκλαση αυτών στο περιεχόμενο του εποικοδομήματος. Στην ποιότητα της εργασίας, του εκπαιδευτικού συστήματος, του πολιτισμού, του ελεύθερου χρόνου, των οικογενειακών και άλλων σχέσεων. Μέσα σε αυτές πραγματώνει την προσωπικότητά του ο χρήστης ως κοινωνικό υποκείμενο.

Η οικονομική και κοινωνική κρίση του καπιταλισμού διαπερνά τον ψυχισμό του εξαρτημένου σε συνθήκες αποξένωσης, στρέβλωσης του πραγματικού περιεχομένου της κοινωνικοποίησης, ανεργίας, πολιτιστικής καθυστέρησης και παρακμής.

Η βασική αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας στον καπιταλισμό, η κοινωνική φύση της εργασίας, από τη μια, και η καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της, από την άλλη, αποτυπώνεται στον ψυχισμό του εξαρτημένου ως προσωπική αποτυχία. Η διαμόρφωση της ψυχοκοινωνικής ταυτότητας του νέου ανθρώπου αντανακλά μεταξύ άλλων τα βαθιά κοινωνικά ελλείμματα που καθιστούν περαιτέρω ελλειμματική τη διαδικασία κοινωνικοποίησης και οργάνωσης του ψυχισμού του.

Η μάθηση, ως σύνθετη διαδικασία αφομοίωσης της γνώσης, μετατρέπεται σε ένα σύνολο αποσπασματικών και ασύνδετων πληροφοριών. Η διά ζώσης επαφή σε ψηφιακή επικοινωνία. Η εργασία σε πεδίο ακόμη μεγαλύτερης αποξένωσης από τον εαυτό του. Η κοινωνικοποίησή του σε άθροισμα τυχαίων επαφών. Η υγεία του από ζήτημα κοινωνικής υπόθεσης, σε ατομική ευθύνη και επιλογή. Η οικογένεια, από αναγκαίο φροντιστή και κράτημα στη ζωή του νέου, σε ακατάλληλο πλαίσιο να επιτελέσει το ρόλο του.

Ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης παρατηρήθηκε πως η έλλειψη αντοχών της οικογένειας συνέβαλε στην έλλειψη επικοινωνίας, συναισθηματικών δεσμών, στην παραμέληση, απουσία ορίων και σταθερής συμπεριφοράς. Αναζητά έτσι ο εθισμένος στο παιχνίδι πιο εύκολα έναν ιδανικό εικονικό εαυτό ή υιοθετεί όποιο ρόλο θέλει στην προσπάθειά του να αποκτήσει κάποια ταυτότητα (ρευστή – πολλαπλή ταυτότητα). Στη θέση των πραγματικών του αναγκών μπαίνουν υποκατάστατα.

Από εξώφυλλο του “The New Yorker”

Επιπτώσεις της εξάρτησης

Η παρατεταμένη χρονικά χρήση οδηγεί σε κόπωση, έλλειψη συγκέντρωσης, εκνευρισμό, διαταραχή του ύπνου (ύπνος κατά τη μέρα και δραστηριότητα αποκλειστικά στο διαδίκτυο το βράδυ). Όταν διακόπτεται η χρήση εμφανίζονται άγχος, απότομη συμπεριφορά και ευερεθιστότητα, ενώ αναδύονται τα αρνητικά συναισθήματα και καταστάσεις που ενδεχομένως να τα περιόριζε η χρήση διαδικτύου, όπως η κατάθλιψη, φοβίες κ.ά.

Κοινός παρονομαστής στα παραπάνω είναι η έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου, η αδιαφορία για τις υποχρεώσεις, η αναβλητικότητα, η απάθεια. Το άτομο συχνά συγκρούεται με την οικογένειά του (χαρακτηριστικό έντονο στους εφήβους), λέει ψέματα για το χρόνο που πέρασε στο διαδίκτυο, απομακρύνεται από άτομα που συνδέεται φιλικά ή συναισθηματικά, ενώ τελικά χάνει σημαντικές σχέσεις και παρουσιάζει μειωμένη απόδοση στην εργασία και στο σχολείο.

Η εξάρτηση από το διαδίκτυο δημιουργεί εκπτώσεις στις κοινωνικές δεξιότητες, σε γνωστικές λειτουργίες όπως η σκέψη και η προσοχή λόγω μειωμένης διέγερσης του μετωπιαίου λοβού από την παρατεταμένη χρήση, μεγαλύτερη ροπή σε επιθετικές συμπεριφορές. Η απόσυρση από τη ζωή και η έλλειψη πίστης στον εαυτό οδηγούν στη χαμηλή αυτοεκτίμηση, στη χαμηλή αυτοαποτελεσματικότητα και σε ανεπαρκή ικανότητα αντιμετώπισης δυσκολιών. Η αναμέτρηση με τις δυσκολίες κλείνεται, περιορίζεται στις πίστες του παιχνιδιού.

Στην εξάρτηση, το παιχνίδι ως διαδικασία απόλαυσης και ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο φανταστικό και στο πραγματικό, χάνει τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του. Η πολύωρη χρήση του, τα χαρακτηριστικά του μέσου αυτού καθεαυτού στον καπιταλισμό, σε αντίθεση με το παιχνίδι ως εργαλείο βοηθητικό στην ίδια τη ζωή, αλλά και τα ψυχικά – κοινωνικά κενά που καλείται να καλύψει ο παίχτης, δημιουργούν μια απόσυρση από την πραγματικότητα και μια ψευδαίσθηση της κοινωνικότητας και της επικοινωνίας.

Αλλά οι εικονικές κοινότητες δεν αποτελούν αληθινές κοινότητες, αφού μετά την απομάκρυνση από την οθόνη του Η/Υ ο χρήστης βρίσκεται και πάλι αντιμέτωπος με τον πραγματικό κόσμο της περιχαράκωσης, της εξατομίκευσης και της μοναξιάς. Εκεί που οι ανάγκες γίνονται πρόσκαιρες επιθυμίες και η ικανοποίησή τους πολυτέλεια…

Κόκκινο φεγγάρι, θάλασσες τεκίλα
φύλλα πεταμένα στη φωτιά
κόκκινο φεγγάρι, κόκκινο λιμάνι
κάτι μου ‘χεις κάνει

Είδα πολλούς που ζήσανε για πλάκα
είδα και άλλους που το πήραν σοβαρά
και τραβηχτήκανε και άσχημα τραβιούνται
και το πληρώσανε στο τέλος ακριβά

Με τα μαύρα ρούχα, αμίλητοι καπνίζουν, οι φίλοι
κι ονειρεύονται να φύγουν μακριά
οι φίλοι που δε βρήκανε τίποτα ν’ αγαπήσουν
που δεν πιστεύουν τίποτα, κανέναν, πουθενά

Υπάρχουν χίλιοι τρόποι για να τρελαθείς
υπάρχουν και άλλοι τόσοι για να λες υπομονή
όμως για μένα είναι αργά να τρελαθώ
και είναι ακόμα πιο αργά να κάνω υπομονή

Θα μείνω εδώ και θα υπάρχω όπως μπορώ
και για το πείσμα σας γουρούνια θα αντέχω
θα περιμένω άλλες μέρες

Σκληρή πικρή βροχή βράδυ Σαββάτου
το δελτίο των εννιά πουλάει
τη μοναξιά μου | τη ζωή μου που γλιστράει

Μα υπάρχω ακόμα | είμ’ ακόμα εδώ
παίρνω ανάσα και χρώμα | σε τροχιά άλλη πετώ

Ρίξε κόκκινο στη νύχτα | ρίξε λάδι στη φωτιά
απ’ όσα έχω ζήσει | ζητάω πιο πολλά
Ζεστή παλιά σκουριά βρέχει απόψε
το δελτίο των εννιά πουλάει | τείχη που πέφτουν
στα ερείπια…