50 Χρόνια ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΝΕ – “ΟΔΗΓΗΤΗ” _Το χρονικό του Φεστιβάλ στην ηρωική Καισαριανή

Φέτος, λόγω της συμπλήρωσης 50 χρόνων του Φεστιβάλ ΚΝΕ - "Οδηγητή", επιλέχτηκε το Φεστιβάλ να κάνει στάση σε όλα τα σημεία της Αττικής απ’ όπου «πέρασε» τα προηγούμενα 50 χρόνια.

Πρώτος σταθμός του 50^ού Φεστιβάλ θα είναι η Καισαριανή την Κυριακή 28 Απριλίου, στο Σκοπευτήριο, εκεί που φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών την Πρωτομαγιά του 1944.

Από το Σκοπευτήριο της Καισαριανής
ξεκινάει το ταξίδι του στις 28 Απρίλη __
Μεγάλη συναυλία του Χρ. Λεοντή

«Γράφουμε ιστορία, αλλάζουμε τον κόσμο – Το μέλλον μας είναι ο σοσιαλισμός!». Αυτό είναι το σύνθημα του 50^ού Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», που ξεκινάει το «ταξίδι» του σε όλη τη χώρα, με τις εκδηλώσεις του να κορυφώνονται στις 18-19-20-21 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα, στον χώρο του Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης». Φέτος, λόγω της συμπλήρωσης 50 χρόνων του Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή», επιλέχτηκε το Φεστιβάλ να κάνει στάση σε όλα τα σημεία της Αττικής απ’ όπου «πέρασε» τα προηγούμενα 50 χρόνια.

Καισαριανή: στις 8 μ.μ. θα μιλήσει ο Θοδωρής Χιωνής, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αττικής του ΚΚΕ.

Θα ακολουθήσει μεγάλη συναυλία-αφιέρωμα του Χρήστου Λεοντή με τίτλο: «Τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος…», εμπνευσμένο από το έργο του Γ. Ρίτσου «Καπνισμένο Τσουκάλι», που μελοποίησε ο ίδιος ο Χρ. Λεοντής. Στο Α’ μέρος της συναυλίας θα παρουσιαστεί η «Καταχνιά», το πρώτο ολοκληρωμένο έργο του Χρ. Λεοντή σε στίχους του Κώστα Βίρβου, το οποίο έχει ως θέμα του το τρίπτυχο «Κατοχή – Αντίσταση – Απελευθέρωση». Στο Β’ μέρος της συναυλίας θα παρουσιαστούν επιλογές από αγαπημένα τραγούδια του Χρ. Λεοντή από το «Καπνισμένο Τσουκάλι», το «Αχ Έρωτα», «Έρωτας Αρχάγγελος», τις «Παραστάσεις» κ.ά., που σημάδεψαν την 60χρονη διαδρομή του.

Την επιμέλεια του αφιερώματος και τη διεύθυνση της ορχήστρας θα έχει ο ίδιος ο Χρήστος Λεοντής. Αφήγηση στο Α’ μέρος, που θα παρουσιαστεί η «Καταχνιά», θα κάνει ο ηθοποιός Χάρης Μαυρουδής. Θα τραγουδήσουν (με αλφαβητική σειρά) οι: Μίλτος Πασχαλίδης, Αγγελική Τουμπανάκη, Κώστας Τριανταφυλλίδης, Ιωάννα Φόρτη.

Από τις 5.30 μ.μ. θα λειτουργούν στέκια φοιτητών, νέων εργαζομένων, έκθεση αφιερωμένη στην Πρωτομαγιά του 1944, καθώς και πλούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων για παιδιά όλων των ηλικιών.

Στην Καισαριανή πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2^ο Φεστιβάλ, το 1976, και στη συνέχεια “επέστρεψε”» άλλες 7 φορές.

Σε μήνυμα του Γιάννη Ρίτσου για το 1⁰ Φεστιβάλ, το 1984 έγραφε χαρακτηριστικά «Και ας μην ξεχνάμε: αυτό το Φεστιβάλ γίνεται στον ιερό χώρο της Καισαριανής. Στην πιο επαναστατική, την πιο δυνατή, θαρραλέα και την πιο δοκιμασμένη συνοικία της Αθήνας...».

Οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του  “Οδηγητή” στην Καισαριανή “σημάδεψαν” την ιστορία του. Εκεί κατοχυρώθηκαν στην αρχή τα χαρακτηριστικά του. Ουσιαστικά με το 2^ο Φεστιβάλ οι εκδηλώσεις του απέκτησαν πανελλαδικό χαρακτήρα. Το Φεστιβάλ κατοχύρωσε τα «υλικά» που είναι φτιαγμένο και το διαπερνούν σε όλη του την ιστορία. Τη συλλογική, οργανωμένη με ανιδιοτέλεια δουλειά των χιλιάδων μελών και φίλων της ΚΝΕ. Την εμβληματική πολιτιστική του διάσταση. Το διεθνιστικό του αποτύπωμα με τη σταθερή του συμβολή στη κοινή πάλη των κομμουνιστών σε όλο τον κόσμο. Τη δυναμική παρέμβαση για όλα τα ζητήματα που απασχολούν τη νέα γενιά αναδεικνύοντας την ανάγκη της πάλης για τη σοσιαλιστική-κομμουνιστική κοινωνία. Τον διαπαιδαγωγητικό του ρόλο και την ενίσχυση των δεσμών εκατοντάδων χιλιάδων λαού και νεολαίας με την ιστορία των αγώνων του λαού.

Εκεί γιορτάστηκαν τα 10 του χρόνια. Εκεί στάλθηκε το μήνυμα ελπίδας τα δύσκολα χρόνια της αντεπανάστασης. Εκεί διατρανώθηκε πως το «ποτάμι δεν γυρίζει πίσω».

Παρακάτω καταγράφουμε ορισμένα μόνο στοιχεία των σταθμών του Φεστιβάλ στην Καισαριανή, αξιοποιώντας παλιότερο αφιέρωμα του 902 στην ιστορία του.

2^ο Φεστιβάλ, 9-12 Σεπτέμβρη 1976

Οι εκδηλώσεις του 2ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» για πρώτη φορά, ταξίδεψαν σε δεκάδες πόλεις της Ελλάδας ενώ οι κεντρικές εκδηλώσεις έγιναν στις 9 - 12 Σεπτέμβρη 1976 στην Καισαριανή.

Για αρκετό χρονικό διάστημα πριν από την έναρξη του 2ου Φεστιβάλ, ξεδιπλώνεται ένα πολύμορφο πρόγραμμα προετοιμασίας των κεντρικών εκδηλώσεων στην Καισαριανή, το οποίο αγκαλιάζει την ανταρτομάνα Καισαριανή και αγκαλιάζεται από τη νεολαία και το λαό της. Διαβάζουμε σχετικά στον «Ρ» (4/9/1976): «Οι προετοιμασίες για το Φεστιβάλ άρχισαν με υπαίθριες προβολές στις γειτονιές της Καισαριανής (...) Ταυτόχρονα άρχισαν και οι πρώτες συζητήσεις με τους νέους που εκδηλώνουν έντονο ενδιαφέρον για το Β' Φεστιβάλ ΚΝΕ - Οδηγητή (...) Το Σαββατόβραδο 21 Αυγούστου η Οργάνωση της Καισαριανής της ΚΝΕ οργάνωσε συνεστίαση για το Φεστιβάλ. Εντυπωσιακή ήταν η ανταπόκριση των νέων (...) Αρχίζουν έπειτα οι εξορμήσεις για τη διάθεση των εισιτηρίων πόρτα - πόρτα, σπίτι - σπίτι. (...) Η οργάνωση της Καισαριανής κάλεσε τους Καισαριανιώτες να κάνουν το Φεστιβάλ δική τους υπόθεση. Κι εκείνοι ανταποκρίθηκαν. (...) Η διάθεση για βοήθεια είναι πραγματικά συγκινητική».

Το καθεαυτό «στήσιμο» του Φεστιβάλ μέσα στο γήπεδο της Καισαριανής έγινε μέσα σε 36 ώρες (!) γιατί ο χώρος δεν παραχωρήθηκε νωρίτερα στην ΚΝΕ.

Στη σκηνή του Φεστιβάλ ανεβαίνουν μεγάλοι λογοτέχνες, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, η Έλλη Αλεξίου, ο Ζήσης Σκάρος και απαγγέλλουν στους χιλιάδες επισκέπτες του Φεστιβάλ. Ακόμα ο Μάνος Λοΐζος παρουσίασε για πρώτη φορά τη συλλογή εργατικών τραγουδιών «Τα τραγούδια μας».

Το Φεστιβάλ βοήθησε και ο «καλός μας άνθρωπος» ο Θανάσης Βέγγος που δήλωσε στο «Ριζοσπάστη»: «Θα ’θελα πολύ να ’ρθώ και να παίξω στο Φεστιβάλ, αλλά δεν μπορώ. Αυτό το συμβόλαιο με το θέατρο μ’ έχει δέσει χειροπόδαρα. Θα δώσω όμως μια μηχανή προβολής 35 μ. και δύο ταινίες μου, όποιες θέλετε, και θα ’ρθω σαν απλός θεατής».

Και σε αυτό το Φεστιβάλ διοργανώθηκε έκθεση Ζωγραφικής - Γλυπτικής - Χαρακτικής, με τη συμμετοχή 75 καλλιτεχνών.

Τη συμβολή της ΚΝΕ και των Φεστιβάλ της στην πολιτιστική δημιουργία αναδεικνύει και ο διαγωνισμός αφίσας, ζωγραφικής, ποίησης, παιδικής ζωγραφικής, διηγήματος, δοκιμίου, θεατρικού, που είχε προκηρυχτεί στο πλαίσιο του Α’ Συνεδρίου της ΚΝΕ και τα αποτελέσματα του οποίου ανακοινώθηκαν στο 2ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή».

Σε συνέντευξή του στο φύλλο του «Ριζοσπάστη» της Πέμπτης 3 Σεπτέμβρη 1976, ο Μάνος Κατράκης απηύθυνε κάλεσμα συμμετοχής σε όλους τους ανθρώπους της τέχνης λέγοντας χαρακτηριστικά: «Πιστεύω πως κανείς άξιος εργάτης της τέχνης σ΄ αυτό τον τόπο δεν πρέπει να μείνει ασυγκίνητος από την πρωτοβουλία αυτής της τεράστιας προσπάθειας των νέων της ΚΝΕ και του ΟΔΗΓΗΤΗ και θέτοντας τον εαυτό μου στην διάθεση του, καλώ όλους τους πνευματικούς ανθρώπους να δώσουν το παρών, με τον τρόπο του ο καθένας, βέβαιοι πως επιτελούν ύψιστο χρέος στην τέχνη τους και στο λαό μας».

Για πρώτη φορά διαμορφώνεται ειδικός χώρος για τα παιδιά, η «Παιδούπολη».

Παναγιώτης Μακρής:
μια ηρωική μορφή του λαϊκού κινήματος και του Κόμματος

Ξεφυλλίζοντας τον «Ριζοσπάστη» της εποχής, ξεχωρίζουμε το στιγμιότυπο από το κλείσιμο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ, όπου καταγράφεται πως «όλοι οι καλλιτέχνες που βρίσκονταν στο γήπεδο της Καισαριανής ανέβηκαν στη σκηνή και τραγούδησαν με τον κόσμο "Πότε θα κάνει ξαστεριά". Αυτή ήταν μια χαρακτηριστική εικόνα που έδειχνε τον παλμό, τη συγκίνηση, την άμεση και ζωντανή επαφή λαού και καλλιτέχνη, σ' όλη τη διάρκεια των τετραήμερων εκδηλώσεων του Φεστιβάλ» («Ρ», 14/9/1976).

10^ο Φεστιβάλ, 13-16 Σεπτέμβρη 1984

Κεντρικός χώρος του Φεστιβάλ ήταν ο χώρος των νέων εργατών όπου είχε στηθεί και ο «Λαβύρινθος της ταξικής συνεργασίας» όπου με πρωτότυπο τρόπο παρουσιάζονταν η ιδεολογική πάλη στους χώρους δουλειάς. Ακόμα έγινε συζήτηση για τους αγώνες της εργατικής τάξης στα εργοστάσια και παρουσιάστηκε θεατρική παράσταση για τους αγώνες των εργατών των Ναυπηγείων με «πρωταγωνιστές» τους ίδιους τους εργάτες.

Η ΚΝΕ κυκλοφορεί στο Φεστιβάλ ένα λεύκωμα για τα 10 χρόνια του θεσμού, αλλά και έναν οδηγό δίσκων κλασικής μουσικής και έναν οδηγό για την παγκόσμια λογοτεχνία. Ο Γιάννης Ρίτσος με την απαγγελία του και ο Μίκης Θεοδωράκης με τη συναυλία του «κλείνουν» για άλλη μια χρονιά το τετραήμερο.

11^ο Φεστιβάλ, 11-15 Σεπτέμβρη 1985

Στο επίκεντρο των εκδηλώσεων ήταν η εργατική νεολαία, η οποία ήταν ο «οικοδεσπότης» του Φεστιβάλ.

Στην «Εργατούπολη» του Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε μια μαζικότατη εκδήλωση με θέμα «Οι κομμουνιστές και οι φετινοί αγώνες στα μεγάλα εργοστάσια». Οι εξελίξεις στην πρώην «αποικία» του Νιάρχου στο Σκαραμαγκά, η επιστράτευση των εργαζομένων στην ΕΑΒ, οι πολιτικές διώξεις στην «ΕΛΙΝΤΑ», οι απεργίες και οι επιθέσεις της Αστυνομίας στην «ΚΟΚΑ - ΚΟΛΑ», βρέθηκαν στο επίκεντρο της εκδήλωσης, με τους εργάτες από τους χώρους αυτούς να μεταφέρουν την πείρα.

Το στίγμα των νέων εργατών μπήκε και στο πολιτιστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ με τέσσερις θεατρικές παραστάσεις που φτιάχτηκαν από τους οικοδόμους, τους εργάτες των ναυπηγείων, τους εργάτες της «Τριούμφ» και τους μαθητές των Νυχτερινών Σχολείων του Πειραιά.

Παρουσιάστηκαν επίσης τέσσερις ταινίες για τη ζωή και τους αγώνες της εργατικής τάξης. Η μία απ’ αυτές γυρίστηκε εξ ολοκλήρου μέσα στο πολυκατάστημα «Μινιόν», που απασχολούσε τότε 600 εργαζομένους.

12^ο Φεστιβάλ, 10-14 Σεπτέμβρη 1986

Ο χώρος της Αντίστασης αφιερώνεται στα 40 χρόνια του ΔΣΕ, όπου γίνεται και ειδική συζήτηση με εισηγήτρια τη Ρούλα Κουκούλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, καταγράφεται μια σημαντική «διεθνής» στιγμή στην ιστορία του Φεστιβάλ: η συναυλία της Μερσέντες Σόσα. Ακόμα, στο συναυλιακό πρόγραμμα το «παρών» δίνουν: Η Πόλυ Πάνου, ο Γιώργος Νταλάρας, που εμφανίστηκε με τη νοτιοαφρικανή Λέττα Μ' Μπούλου, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Μπάμπης Γκολές, ο Λεωνίδας Βελής, η Γλυκερία, ο Μάριος Τόκας και άλλοι παλιοί και νέοι καλλιτέχνες, ενώ ο Χάρης και ο Πάνος Κατσιμίχας, καθώς και ο Διονύσης Τσακνής, κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ.

Ο «Ριζοσπάστης» κυκλοφορεί στο Φεστιβάλ μια ειδική έκδοση για το Τσερνομπίλ και γίνεται μάλιστα και σχετική συζήτηση για το ατύχημα με τη συμμετοχή της σοβιετικής αντιπροσωπείας, ενώ σε ειδική πολυθεματική έκδοση για το Φεστιβάλ κυκλοφορεί και ο «Οδηγητής», που στο περίπτερό του έχει μια εντυπωσιακή γιγάντια αναπαράσταση του πιεστηρίου της εφημερίδας.

Οι συζητήσεις φτάνουν τις 40, ενώ εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των προβολών κινηματογραφικών ταινιών και ντοκιμαντέρ, ανάμεσά τους και η προβολή ταινίας που γύρισε η κινηματογραφική ομάδα της ΚΝΕ για την ΕΤΜΑ.

13^ο Φεστιβάλ, 16-20 Σεπτέμβρη 1987

Οι κεντρικές εκδηλώσεις του 13^ου Φεστιβάλ ξεκίνησαν έξω από την Αμερικάνικη Πρεσβεία.

Συγκεκριμένα η «έναρξη» του Φεστιβάλ έγινε με αντιιμπεριαλιστική συναυλία - διαδήλωση έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ. Ακολούθησε πορεία στην Καισαριανή, στο χώρο του Φεστιβάλ στο Σκοπευτήριο, όπου πλήθος κόσμου συνέρρευσε για να συμμετάσχει στις πολύμορφες εκδηλώσεις του.

Στο πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, με την συμμετοχή πολλών και γνωστών καλλιτεχνών, ξεχωρίζουμε την πρώτη μεγάλη συναυλία «ρέγγε» μουσικής που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα, το βράδυ του Σαββάτου, με τον Μάξι Πριστ και το συγκρότημά του «SelectComitee». Μάλιστα, το πενθήμερο πρόγραμμα του Φεστιβάλ εμπλουτίστηκε με παράσταση φλαμένγκο, παραδοσιακούς ήχους της Ανατολής από τον Ρος Ντέιλι και το συγκρότημά του, αλλά και λαϊκά γλέντια με τον Δ. Κοντογιάννη και τον Χρ. Νικολόπουλο και έντεχνη μουσική από τον Χρ. Λεοντή, τον Μάριο Τόκα, τον Νότη Μαυρουδή με τη Νένα Βενετσάνου, τον Γιάννη Θωμόπουλο.

18^ο Φεστιβάλ, 18-20 Σεπτέμβρη 1992

Το Φεστιβάλ ανοίγει ξανά τα φτερά του σ’ όλη την Ελλάδα με εκδηλώσεις σε πολλές πόλεις και το 18^ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» κορυφώνεται στις 18, 19 και 20 Σεπτέμβρη 1992 στην Καισαριανή

Επιστρέφοντας στην Καισαριανή, το 18ο Φεστιβάλ μεγαλώνει σε χώρο, εμπλουτίζεται και το πρόγραμμά του και δέχεται ακόμα περισσότερους επισκέπτες. Η αισιοδοξία για τη νέα πορεία της ΚΝΕ εδραιώνεται.

Την πρώτη μέρα η ΔΕΗ κόβει για ένα 20λεπτο το ρεύμα και η ΚΝΕ την καταγγέλλει για πρόκληση, αφού το ρεύμα κόπηκε μόνο στο Φεστιβάλ, ενώ η γύρω περιοχή ηλεκτροδοτούνταν. Ομως, ο κόσμος δεν έφυγε.

Στην ανακοίνωσή του το Γραφείο του ΚΣ της ΚΝΕ «ευχαριστεί τους εκατοντάδες καλλιτέχνες επαγγελματίες και ερασιτέχνες, τα νεανικά συγκροτήματα και θεατρικές ομάδες που πλαισίωσαν τις εκδηλώσεις του "Φεστιβάλ" και είχαν τη δική τους συμβολή στην επιτυχία του. Χαιρετίζει τους μεγάλους δημιουργούς του, τους εκατοντάδες νέους συντρόφους και φίλους της ΚΝΕ, τα μέλη και τα στελέχη της που με την ακούραστη εθελοντική προσφορά τους, τη ζωντάνια και τη φαντασία τους, το έστησαν, το λειτούργησαν και το πρόβαλλαν».

19^ο Φεστιβάλ, 17-19 Σεπτέμβρη 1993

Το 19^ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» μετατρέπεται σε ένα σάλπισμα στήριξης του ΚΚΕ στις προσεχείς εκλογές και εκεί επικεντρώνεται το πολιτικό του μήνυμα.

Σε ξεχωριστούς χώρους υπήρχαν ταμπλό για τα 75 χρόνια του ΚΚΕ, τα 25 χρόνια της ΚΝΕ, τα 50 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ. Περίπτερα του «Ριζοσπάστη» και του «902», βιβλιοπωλεία με εκατοντάδες τίτλους βιβλίων. Περίπτερα για τα διεθνή, τους εργαζόμενους, την παιδεία, τον στρατό.

Καλλιτέχνες, όπως ο Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Διονύσης Τσακνής και ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Βασίλης Καζούλης, ο Μανώλης Λιδάκης με την Ελένη Τσαλιγοπούλου και πολλοί άλλοι, που συναντήθηκαν στις σκηνές του μαζί με ερασιτεχνικά και νεανικά συγκροτήματα.

Παράλληλα, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, διοργανώνεται στις 10 - 12 Σεπτέμβρη, ένα κινηματογραφικό τριήμερο με προβολή έξι αξιόλογων ταινιών στον κινηματογράφο «ΒΟΞ», στα Εξάρχεια.

21^ο Φεστιβάλ, 14-17 Σεπτέμβρη 1995

Στο μαρτυρικό χώρο - θυσιαστήριο, στην Καισαριανή επέστρεψε για τέσσερις ημέρες το Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», στην 21η του «στροφή», ώστε να τιμηθούν τα 50 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των λαών. Το αφιέρωμα που ξεχώρισε από το πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα ήταν αυτό στο Παγκόσμιο αντιφασιστικό και εργατικό τραγούδι.

Αυτό που τράβηξε περισσότερο τα βλέμματα των επισκεπτών του Φεστιβάλ ήταν οι φωτογραφίες από την τιτάνια προσπάθεια διάσωσης του ιστορικού και ανεκτίμητης αξίας, Αρχείου του ΚΚΕ, καθώς τις ημέρες εκείνες, συμπληρώνονταν 11 μήνες από την καταστροφική πλημμύρα που έπληξε την Αθήνα, αφήνοντας πίσω νεκρούς και τεράστιες ζημιές σε πολλές περιοχές, ανάμεσά τους και ζημιές στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ. Στόχος του περιπτέρου που στήθηκε στο χώρο ήταν να αναδείξει τη δύναμη της συλλογικής και εθελοντικής δουλειάς, της προσφοράς των μελών και φίλων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, που δούλεψαν για την αποκατάσταση των ζημιών στο κτίριο και για τη διάσωση του Αρχείου της ΚΕ.

Περίπτερα - σταθμοί του Φεστιβάλ αυτό της «Συνθήκης του Μάαστριχτ» (με τους επισκέπτες να μπορούν να εκφράσουν τη γνώμη τους σε «κάρτα δημοψηφίσματος»), των 50 χρόνων από την Αντιφασιστική Νίκη (με πλούσιο φωτογραφικό υλικό) αλλά και για τη «Συνθήκη του Σένγκεν».

Παράλληλα, σημαντικές ήταν οι συναυλίες του Λουκιανού Κηλαηδόνη, του Paul Rolland (του μεγάλου ρομαντικού Άγγλου καλλιτέχνη) αλλά και του Στέλιου Βαμβακάρη. Από τις πρώτες εμφανίσεις ήταν αυτές του Μίλτου Πασχαλίδη και των «Υπογείων Ρευμάτων».

50+ χρόνια Φεστιβάλ ΚΝΕ_"Οδηγητή"

📌 Με οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό από το 1ο έως το 49ο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή, σε ένα συγκινητικό βίντεο, όπου ακούγονται αποσπάσματα από ομιλίες όλων όσοι διετέλεσαν ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τα 50 χρόνια ζωής του Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του "Οδηγητή",  Χαρίλαου Φλωράκη, Αλέκας Παπαρήγα και Δημήτρη Κουτσούμπα, παρουσιάστηκε το λογότυπο και το σύνθημα του 50ου Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή.

ΚΝΕ –
τέκνο της ανάγκης κι ώριμο τέκνο της οργής

Όλη η ιστορία των Φεστιβάλ στο site της ΚΝΕ

 

 

Απεργίες κόκκινες και "πολύχρωμες" _από τον Φαραώ Ραμσή Γ’ στη Strachka του Σεργκέι Μιχαΐλοβιτς

Απεργία: ανατρέχοντας στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη διαβάζουμε “σκόπιμη αναστολή της εργασίας που γίνεται από ένα οργανωμένο σύνολο ανθρώπων με σκοπό την επίτευξη ενός στόχου ή την εκδήλωση της θέλησής του ~ εργατών / υπαλλήλων / επαγγελματιών. ~ στο ηλεκτρικό / στο νερό / στα λεωφορεία, απεργία των εργαζομένων στις αντίστοιχες υπηρεσίες. ~ πείνας ~ κλαδική / γενική / εικοσιτετράωρη / διαρκείας / προειδοποιητική / αλληλεγγύης ~ πολιτική, Kυλιόμενη ~, που πλήττει με τη σειρά τα διάφορα τμήματα μιας επιχείρησης, μιας υπηρεσίας κτλ. Kήρυξη / περιφρούρηση / παράταση / αναστολή / λύση της απεργίας. Είμαι σε / έχω ~ Kατεβαίνω σε ~ Kηρύσσω ~. ΦΡ λευκή απεργία ~ αγώνας _ Aπεργιακή κινητοποίηση. Για την καθοδήγηση της απεργίας δημιουργήθηκε απεργιακή επιτροπή κλπ. Επιγραμματικά κατά google “αποχή από την εργασία για τη διεκδίκηση οικονομικών αιτημάτων, αλλά και σε ένδειξη διαμαρτυρίας για διάφορες κυβερνητικές ή εργοδοτικές αποφάσεις”          

Η πρώτη απεργία καταγράφεται στο τέλος της 20ής δυναστείας, του Φαραώ Ραμσή Γ’ στην Αίγυπτο _ 3500 χρόνια πριν, όταν οι εργάτες της βασιλικής νεκρόπολης οργάνωσαν εργατική εξέγερση, γεγονός που καταγράφηκε με λεπτομέρειες σε πάπυρο της εποχής που διατηρήθηκε, και βρίσκεται σήμερα στο Τορίνο _μεταξύ άλλων πέτυχαν και αύξηση μισθού.

Τα πρώτα εργατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας τον 19^ο αιώνα, με πρώτη στον τότε υπό οθωμανική διοίκηση τον Μάιο του 1888 στην πόλη της Δράμας, από τους καπνεργάτες με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες δουλειά, καθώς εκείνη την εποχή εργάζονταν από δώδεκα …δεκατρείς, ακόμη και παραπάνω ώρες ημερησίως.

Οι απεργίες ξεκίνησαν σαν όργανο της ταξικής πάλης κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης, στα εργοστάσια και τα ορυχεία και στις περισσότερες χώρες ετέθησαν γρήγορα εκτός νόμου, καθώς οι εργοστασιάρχες είχαν τα κλειδιά της εξουσίας και οι εργάτες τη δύναμη του ενωτικού αγώνα. Οι περισσότερες αστικές χώρες νομιμοποίησαν στα χαρτιά την απεργία στα τέλη του 19^ου _αρχές του 20ού αιώνα, βγάζοντάς τες μέχρι σήμερα συνήθως «παράνομες» και «καταχρηστικές»

Ιστορική των κλωστοϋφαντουργών του Λόρενς Bread and Roses Strike (Ψωμί και Τριαντάφυλλα),. (μεταναστών εργατών _γυναικών κυρίως στο Λόρενς της Μασαχουσέτης) το 1912 οργανωμένη από το συνδικάτο Industrial Workers of the World (Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου). Η απεργία τελείωσε με μια νίκη ορόσημο: με σύνθημα για το ψωμί και τη ζωή _Η εργάτρια πρέπει να έχει ψωμί, αλλά πρέπει να έχει και τριαντάφυλλα...

Η ιστορική στη χώρα μας του 1936 στη Θεσσαλονίκη όπου κορυφώνονται οι διαδηλώσεις από τους καπνεργάτες. Τα γεγονότα ξεκίνησαν γύρω στον Φεβρουάριο, με κατάληψη ενός εργοστασίου ύστερα από την απόρριψη αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια, που κορυφώθηκαν τον Μάιο, με μεγάλη διαδήλωση, που πνίγηκε στο αίμα από την δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά (χρησιμοποιήθηκε τόσο η αστυνομία όσο και ο στρατός) με δώδεκα νεκρούς ανάμεσα στους οποίους και ο 25χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης, στη διασταύρωση Εγνατία και Βενιζέλου. Η φωτογραφία που απαθανάτισε την μητέρα του να τον θρηνεί μόνη στο μέσον του δρόμου,  δημοσιεύθηκε στον Τύπο και αποτέλεσε την έμπνευση του Γιάννη Ρίτσου για την συγγραφή του Επιτάφιου, που μελοποίησε ο Μίκης

Προέλευση του όρου: Η χρήση της αγγλικής λέξης "strike" εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1768, όταν ναυτικοί, για να υποστηρίξουν διαδηλώσεις στο Λονδίνο, έσκισαν ή αφαίρεσαν τα πανιά των εμπορικών πλοίων στο λιμάνι, ακινητοποιώντας έτσι  τα πλοία.Η πρώτη εβραϊκή πηγή για την ιδέα μιας εργατικής απεργίας εμφανίζεται στο Ταλμούδ, το οποίο περιγράφει ότι οι αρτοποιοί που ετοίμαζαν ψωμί για το βωμό έκαναν απεργία.

Ένας πρώτος προκάτοχος της γενικής απεργίας μπορεί να ήταν το secessio plebis στην αρχαία Ρώμη. Στο The Outline of History, ο H. G. Wells χαρακτήρισε αυτό το γεγονός ως «τη γενική απεργία των πληβείων· Η πρώτη απεργία τους έγινε επειδή «είδαν με αγανάκτηση φίλους τους, που πολλές φορές υπηρέτησαν γενναία το κράτος στις λεγεώνες, αλυσοδεμένους και σκλαβωμένους κατ' απαίτηση πατρικίων δανειστών».

Η απεργιακή δράση έγινε χαρακτηριστικό του πολιτικού τοπίου μόνο με την έναρξη της Βιομηχανικής Επανάστασης. Για πρώτη φορά στην ιστορία, μεγάλος αριθμός της βιομηχανικής εργατικής τάξης, που ζούσαν στοιβαγμένοι στο περιθώριο και σε άθλιες συνθήκες σε κωμοπόλεις και περίχωρα, πουλούσαν την εργατική τους δύναμη για ένα ξεροκόμματο. Μέχρι τη δεκαετία του 1830, όταν το κίνημα των Χαρτιστών βρισκόταν στο αποκορύφωμά του στη Βρετανία, μια αληθινή και διαδεδομένη «εργατική συνείδηση» ξυπνούσε.
σσ. Ο χαρτισμός ήταν ένα κίνημα για πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τα μέσα του 19^ου  αιώνα (1838-1850), που πήρε το όνομά του από τον Χάρτη του Λαού του 1838, που όριζε τους έξι κύριους στόχους:

·      Ψήφος για καθένα άνω των 21 ετών, που έχει σώας τας φρένας, και δεν έχει υποβληθεί σε τιμωρία για έγκλημα.

·      Μυστική ψηφοφορία.

·      Καμία προαπαίτηση ύπαρξης ιδιοκτησίας για τα μέλη του Κοινοβουλίου - καθιστώντας έτσι δυνατό στους ψηφοφόρους στις εκλογικές περιφέρειες να εκλέξουν το άτομο της επιλογής τους, είτε είναι πλούσιος είτε φτωχός.

·      Πληρωμή των μελών του κοινοβουλίου, επιτρέποντας έτσι σε τίμιο έμπορο, εργάτη, ή όποιο άλλο πρόσωπο, να εκπροσωπήσει μια εκλογική περιφέρεια, χωρίς να τον εμποδίζει οικονομικά και να ασχοληθεί με τα συμφέροντα της χώρας.

·      Ανάλογες εκλογικές περιφέρειες, εξασφαλίζοντας το ίδιο % εκπροσώπησης για τον ίδιο αριθμό εκλογέων, αντί να επιτρέπεται στις μικρές εκλογικές περιφέρειες να ισοσκελίζουν την ψήφο των μεγάλων.

·      Ετήσια κοινοβούλια, επιτρέποντας έτσι πιο τελεσφόρο έλεγχο, ενάντια στη δωροδοκία και τον εκφοβισμό, ώστε τα μέλη, αφού θα εκλέγονται για ένα έτος μόνο, να μην μπορούν να προδώσουν τους ψηφοφόρους τους όπως τώρα.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι χριστιανικές εκκλησίες στη Βρετανία έκριναν ότι "ήταν λάθος για τον Χριστιανό να αναμιχθεί σε πολιτικά θέματα". "Όλοι οι ιερείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί για να αποκηρύξουν κάθε πολιτική συγγένεια …αυτός που ασχολούνταν λιγότερο με τις υποθέσεις αυτού του κόσμου θεωρούταν ο πιο άγιος και πρότυπο προς μίμηση" _τέλος παρένθεσης

Το 1838, μια επιτροπή της Στατιστικής Εταιρείας του Λονδίνου «χρησιμοποίησε το πρώτο γραπτό ερωτηματολόγιο… Η επιτροπή ετοίμασε και τύπωσε έναν κατάλογο ερωτήσεων «σχεδιασμένες για να εκμαιεύσουν την πλήρη και αμερόληπτη ιστορία των απεργιών».

Το 1842 τα αιτήματα για δικαιότερους μισθούς και συνθήκες σε πολλούς διαφορετικούς κλάδους εξερράγησαν τελικά στην πρώτη σύγχρονη γενική απεργία. Μετά την παρουσίαση της δεύτερης Χαρτιστικής Έκκλησης στο Κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 1842 και την απόρριψη, η απεργία ξεκίνησε στα ανθρακωρυχεία του Staffordshire της Αγγλίας και σύντομα εξαπλώθηκε στη Βρετανία επηρεάζοντας εργοστάσια, βαμβακουργεία στο Lancashire και ανθρακωρυχεία από το Dundee στη Νότια Ουαλία και την Κορνουάλη. Αντί για αυθόρμητη εξέγερση των μαζών, η απεργία πολιτικοποιήθηκε και οδηγήθηκε από μια πολύ πεοωθημένη ατζέντα για να κερδίσει παραχωρήσεις. Το ήμισυ του τότε βιομηχανικού εργατικού δυναμικού ήταν σε απεργία  – πάνω από 500.000. Με αυξανόμενη την επιρροή της εργατικής τάξης και πολιτική διακριτής πρόκλησης απέναντι στο καπιταλιστικό, πολιτικό κατεστημένο ο Φρίντριχ Ένγκελς, έγραψε:  με τους αριθμούς της, αυτή η τάξη έχει γίνει η πιο ισχυρή στην Αγγλία, και αλίμονο στους πλούσιους Άγγλους όταν συνειδητοποιήσουν αυτό το γεγονός… Ο Άγγλος προλετάριος μόλις καταλάβει τη δύναμή του _και οι καρποί αυτής της επίγνωσης ήταν οι αναταραχές το προηγούμενο καλοκαίρι, θα φέρει τα πάνω κάτω στον κόσμο.

Καθώς προχωρούσε ο 19^ος αιώνας, οι απεργίες έγιναν ένα στοιχείο εργασιακών σχέσεων σε όλο τον βιομηχανοποιημένο κόσμο, καθώς οι εργαζόμενοι οργανώθηκαν για να διαπραγματευτούν συλλογικά για καλύτερους μισθούς και πολιτικές ελευθερίες, με τον Karl Marx να καταδικάζει τη θεωρία του Proudhon που ποινικοποιεί την απεργία στο έργο του "η αθλιότητα της φιλοσοφίας"

Η απεργία "αναγνώρισης" υπήρξε ιστορικά μια βιομηχανική απεργία προκειμένου να αναγκαστεί ένας συγκεκριμένος εργοδότης ή κλάδος να αναγνωρίσει το συνδικάτο ως το νόμιμο αντιπρόσωπο συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Δύο παραδείγματα περιλαμβάνουν την απεργία αναγνώρισης του χάλυβα των ΗΠΑ το 1901 και την επακόλουθη στο χώρο του άνθρακα (1902). Μια μελέτη του 1936 για τις απεργίες στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε ότι περίπου το ένα τρίτο του συνολικού αριθμού απεργιών μεταξύ 1927 και 1928, και πάνω από το 40% το 1929, οφείλονταν σε "αιτήματα για αναγνώριση συνδικάτων" και διαμαρτυρία "ενάντια στις διακρίσεις των συνδικάτων και παραβίαση συνδικαλιστικών συμφωνιών"

Σεργκέι Αϊζενστάιν: πρωτοπόρος του σοβιετικού και παγκόσμιου κινηματογράφου δημιουργός της 7ης τέχνης νέας εποχής

Η 7^η τέχνη έχει να παρουσιάσει 100άδες ταινίες όπου σπάνια επικεντρώνονται στην ταξική δυναμική των απεργιών και των συνδικάτων. Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιες αξιόλογες

·        Απεργία, 1925 Σε σκηνοθεσία Sergei Eisenstein, με πρωταγωνιστές τους Grigoriy Aleksandrov, Maksim Shtraukh & Mikhail Gomorov μια ταινία κολασμένων εργατών που απεργούν στην προεπαναστατική Ρωσία _θα μιλήσουμε αναλυτικά στη συνέχεια.

·        Black Fury, 1935 του Michael Curtiz με πρωταγωνιστές τους J. Caroll Naish (με σκούρο ριγέ κοστούμι…), Vince Barnett (μουστάκι, καβουράκι) και _γραβατωμένο Paul Muni για έναν μετανάστη ανθρακωρύχο εν μέσω μιας πικρής εργατικής διαμάχης μεταξύ των εργαζομένων και των ιδιοκτητών ορυχείων.

·        The devil & Miss Jones, 1941 του Σαμ Γουντ, με πρωταγωνιστές Robert Cummings, Charles Coburn και Jean Arthur σε μια ταινία για έναν μεγιστάνα που πηγαίνει κρυφά για να ξεσηκώσει τους εργαζόμενους σε ένα πολυκατάστημα, αλλά αντ' αυτού εμπλέκεται στη ζωή τους.

·        On the watefront, 1954 (Το λιμάνι της αγωνίας) σε σκηνοθεσία Elia Kazan με πρωταγωνιστή τον Marlon Brando ως πρώην μποξέρ που έγινε φορτοεκφορτωτής στο Νιου Τζέρσεϊ και αγωνίζεται κόντρα στους διεφθαρμένους επικεφαλής του συνδικάτου, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου αδερφού του, καθώς αρχίζει να συνδέεται και με τη θλιμμένη αδερφή ενός εκ των θυμάτων.

·        Salt of the earth, 1954 (το αλάτι της γης) του Herbert J. Biberman, με πρωταγωνιστές τους Juan Chacón, Rosaura Revueltas, Will Geer ως Μεξικανούς εργάτες σε ορυχείο ψευδαργύρου που καλούν γενική απεργία. Μόνο μέσω της ταξικής αλληλεγγύης και κυρίως της αδάμαστης αποφασιστικότητας των γυναικών (συζύγων, μητέρων και κορών τους), τελικά θριαμβεύουν.

·        Inside Detroit, 1956 του Fred F. Sears και με πρωταγωνιστή τον Pat O'Brien ως πρώην επικεφαλής στο Ντιτρόιτ των United Automobile Workers of America, A.F.L. Προσπαθεί να καταστρέψει τον διάδοχό του, Blair Vickers (Dennis O'Keefe), την περίοδο του νόμου Racketeer Influenced & Corrupt Organisations (RICO) _περί εγκληματικής οργάνωσης. Ο Βίκερς τον πολεμά, κερδίζοντας τελικά με τη βοήθεια μοιραίων γυναικών _η ελκυστική κόρη του Λίντεν, Μπάρμπαρα (Μάργκαρετ Φιλντ) η Τζόνι Κάλβιν (Τίνα Κάρβερ) και η μάνα του Βίκερς.

·        The pajama game, 1957 των Τζορτζ Άμποτ και Στάνλεϊ Ντόνεν, με πρωταγωνίστρια την Ντόρις Ντέι ως εργάτρια εργοστασίου πιτζάμα στην Αϊόβα, που ερωτεύεται έναν ευγενικό προϊστάμενο που είχε προσληφθεί από το αφεντικό του εργοστασίου για να κοντράρει στην απαίτηση των εργαζομένων για αύξηση μισθού.

·        The organizer _I compagni _ Οι σύντροφοι, 1963 σκηνοθεσία Mario Monicelli, με πρωταγωνιστές τους Agenore Incrocci & Furio Scarpelli σε μια ταινία για έναν πρώην καθηγητή γυμνασίου που έγινε συνδικαλιστής και προσπαθεί να οργανώσει εργάτες που δουλεύουν με απάνθρωπες συνθήκες σε ένα εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στα τέλη του 19^ου  αιώνα. Με Marcello Mastroianni, Renato Salvatori, Gabriella Giorgelli

·        F.I.S.T., 1978 του Norman Jewison, με πρωταγωνιστή τον Sylvester Stallone ως τον επαναστάτη εργάτη αποθήκης του Κλίβελαντ που ανεβαίνει στις τάξεις ενός συνδικάτου φορτηγών για να γίνει πρόεδρος συνδικάτου, αλλά οι δεσμοί του με το οργανωμένο έγκλημα προκαλούν την τελική του πτώση.

·        Το κλασσικό πλέον Νόρμα Ρέη, Norma Rae, 1979 Σε σκηνοθεσία Martin Ritt, με πρωταγωνίστρια τη Sally Field ως μια νεαρή ανύπαντρη μητέρα και εργάτρια κλωστοϋφαντουργίας που παίρνει πάνω της τις τύχες του σωματείου υου εργοστασίου της παρά τα προβλήματα και τους κινδύνους.

·        Nine to five, (9 to 5), 1980 του Colling Higgins, με πρωταγωνίστριες Lily Tomlin,  Dolly Parton και Jane Fonda σε μια ταινία για τρεις γυναίκες υπαλλήλους ενός σεξιστή, εγωιστή, ψεύτη και υποκριτικού μεγαλομανή που βρίσκουν τρόπο να ανατρέψουν την κατάσταση. Η ταινία είναι εμπνευσμένη από τις πραγματικές εμπειρίες και τις απογοητεύσεις των εργαζομένων γυναικών στη δεκαετία του 1970, ιδιαίτερα γύρω από θέματα που σχετίζονται με την ανισότητα των φύλων, την παρενόχληση στο χώρο εργασίας και την άνιση μεταχείριση στο εργατικό δυναμικό.

·        Τελευταία έξοδος στο Μπρούκλιν, 1989 του Uli Edel, με Jennifer Jason Leigh, Stephen Lang και Burt Young σε μια ταινία που διαδραματίζεται στο Μπρούκλιν κατά τη δεκαετία του 1950 με φόντο τη διαφθορά και τη βία στα συνδικάτα.

·        Hoffa, 1992 του Danny DeVito και με πρωταγωνιστή τον Jack Nicholson ως τον διαβόητο Αμερικανό συνδικαλιστή Jimmy Hoffa, ο οποίος οργανώνει μια στημένη απεργία, κάνει συμφωνίες με μέλη του συνδικάτου του οργανωμένου εγκλήματος και εξαφανίζεται μυστηριωδώς το 1975.

·        NewSies, 1992 σκηνοθεσία Kenny Ortega με Bill Pullman, Robert Duvall και Christian Bale σε ένα μιούζικαλ βασισμένο στην απεργία των εφημεριδοπωλών της Νέας Υόρκης το 1899. Όταν οι νεαροί πωλητές εφημερίδων υφίστανται υπερεκμετάλλευση από τα αφεντικά τους, ξεκινούν τον αγώνα  συναντώντας τη σκληρότητα των μεγάλων επιχειρήσεων.

·        North country (Άνιση μάχη), 2005 του Niki Caro, με Jeremy Renner, Frances McDormand και Charlize Theron σε μια φανταστική αφήγηση της πρώτης μεγάλης επιτυχημένης υπόθεσης σεξουαλικής παρενόχλησης στις Ηνωμένες Πολιτείες, Jenson εναντίον Eveleth Mines, όπου μια γυναίκα που υπέστη μια σειρά κακοποιήσεων ενώ εργαζόταν ως ανθρακωρύχος, κατέθεσε και κέρδισε τη δίκη-ορόσημο του 1984.

·        Η κόκκινη έρημος (1964) \ Ματωμένη Αμερική (1987) \ In Dubious Battle 2016 \ Πυγμή (1978) \ Εκεί που δεν φτάνει ο ήλιος (1970) \ Επαρχία Χάρλαν Η.Π.Α. (1976) \ Μάρτιν Ίντεν (2019) \  Οι σύντροφοι (1963) \ Σε πόλεμο (2018)  \ Tre fratelli (1981) \ La vita promessa (2018+) \ The Big Operator (1959) \ Η μάχη της Χιλής -Η εξέγερση της μπουρζουαζίας (1975) \ The Blacklist (1916) \ Fermeture de l'usine Renault à Vilvoorde (La vie sexuelle des Belges) (1999) \ Το αόρατο χέρι (2016) \ On Strike (1920) \

                   “Απεργία” του Σεργκέι Αϊζενστάιν

Αποτελεί την πρώτη ταινία του, ένα κινηματογραφικό μνημείο, πάντα επίκαιρο στην κινηματογραφική πρωτοπορία.

Όταν ένας εργάτης που κατηγορείται ότι έχει κλέψει τμήμα ενός μηχανήματος αυτοκτονεί, οι συνάδελφοί του επαναστατούν κόντρα στο καθεστώς των Τσάρων που ελέγχουν το εργοστάσιο. Καθώς η απεργία διαρκεί προκαλώντας απελπισία στους κυβερνητικούς αξιωματούχους, οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιήσουν για την καταστολή της γίνονται ολοένα και πιο σκληρές. Τοποθετημένο πριν τη μεγάλη Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση αποτελεί το πρώτο εξαίρετο δείγμα της κινηματογραφικής (πειραματικής) τεχνικής του ιδεολογικού μοντάζ που ο ίδιος θα σύστηνε στο σινεμά και μαζί την πρώτη ταινία σοσιαλιστικού ρεαλισμού : Σε συνέντευξη του το 1924 στην (με θέμα το σινεμά) εφημερίδα Kino-Gazetta δήλωνε: «Φυσικά, η ταινία είναι φτιαγμένη, πριν απ' όλα, για τους θεατές που εργάζονται για να ζήσουν. Όσον αφορά το μοντάζ, δεν απορρίπτω ποτέ το επονομαζόμενο αμερικάνικο _αλλά προτιμώ το δικό μου. Πιστεύω ότι είναι αδύνατον να βρεθεί άλλη μέθοδος έκφρασης στο σινεμά. Η ταινία θα γίνει εύκολα κατανοητή από τους εργάτες γιατί μιλάει για στιγμές και καταστάσεις που γνωρίζουν και που μπορούν να ταυτιστούν»

Βασίλης Ραφαηλίδης «Το Βήμα», 8-4-1975: Απεργία (Strachka). Δράμα, 1924. Ασπρόμαυρο, 95min. Σκηνοθεσία: Σεργκέι Αιζενστάιν. Σενάριο: Γριγκόρι Αλεξάντροφ, Σεργκέι Αιζενστάιν. Με τους:  Ιβάν Κούβκι, Αλεξάντρ Αντόνοφ, Γριγκόρι Αλεξάντροφ, Μ. Γκόμαροφ, Μαξίμ Στράουχ, Γιουντίθ Γκλίζερ, Ι. Ιβάνοφ, Β. Γιούρτσεφ, Β. Γιαννούκοβα
Στα 1912, η απεργία των εργατών ενός εργοστασίου, οδηγείται σε αιματοκύλισμα από τις νόμιμες αρχές. Η πρώτη ταινία του μεγάλου Αϊζενστάιν, που αντανακλούσε όχι μόνο τα επαναστατικά ιδεώδη, αλλά και τις θεωρίες του περί μοντάζ.
Η ταινία, που έχει ως θέμα τη βίαιη κατάπνιξη μιας απεργίας από τις τσαρικές αρχές, ξεκινά με τους καπνούς του εργοστασίου και τη λειτουργία των μηχανών: στοιχεία που εναρμονίζονται με τη δράση των εργατών, αφού δείχνονται σαν να αποτελούν φυσική προέκταση της εργατικής δύναμης.

«Τα πάντα στην Απεργία μοιάζουν να υπηρετούν μια εντελώς στοιχειώδη και χωρίς αποχρώσεις ιδέα: ο εχθρός του εργάτη είναι ο βιομήχανος και ο στρατός το εκτελεστικό όργανο της δική του εξουσίας. Ίσως η τρομακτική συγκινησιακή δύναμη που αποδεσμεύεται από την Απεργία να οφείλεται στην ατελή εφαρμογή του «ιδεολογικού μοντάζ» και, συνεπώς, στον υπερτονισμό του δεύτερου, του συγκινησιακού σταδίου στο προτσές της «ιδεολογικοποίησης» της εικόνας.
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που ο Αϊζενστάιν χαρακτηρίζει τούτη την ταινία του «κινοθεατρικό έργο» και τη διαιρεί σε έξι σαφώς διακρινόμενα μέρη (πράξεις) _ σσ. δείτε παρακάτω αναλυτικά.

Η δράση προωθείται προς τη λύση με απότομα άλματα όπως και στο θέατρο, αλλά οι «σκηνές» δεν έχουν καμιά σχέση ούτε με τη σταδιακή επεξεργασία του θέματος ούτε, φυσικά, με το λόγο (αφού η ταινία είναι βουβή, ενώ η μουσική επένδυση με αποσπάσματα από την 5 και την 6η συμφωνία του Προκόφιεφ είναι μεταγενέστερη). Απλώς, η θεατρική δομή τον βοηθάει να εφαρμόζει πιο άνετα την «αισθητική της γροθιάς» του Πρόλετκουλτ ― μια αισθητική που «τρομοκράτησε» ακόμα και τον Λένιν με την άγρια δύναμή της, αλλά που σήμερα ξαναμπαίνει ως πρόβλημα για έρευνα. Η απεργία παραείναι επίκαιρη, ακόμα και αισθητικά.

Η τέχνη του κινηματογράφου στην υπηρεσία των λαών της ΕΣΣΔ

Απεργία (Statchka), 1924

Το 1924, ο Σεργκέι Μιχαΐλοβιτς, ήταν μόλις 26 ετών. Μέχρι τα είκοσι έξι του πρόλαβε κι έκανε, μεταξύ άλλων και τα εξής: σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Πετρούπολης, κατά την επανάσταση υπηρέτηση στην Πολιτοφυλακή, κατά τον εμφύλιο πήρε μέρος σε μάχες ως στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού και όντας στρατιώτης στάλθηκε σε ειδικό σχολείο για να μελετήσει μια «εχθρική» γλώσσα, την ιαπωνική. Την έμαθε σε χρόνο-ρεκόρ και στη συνέχεια υπηρέτησε σε στρατιωτικούς θιάσους ως ντεκορατέρ. Αποστρατευόμενος, γίνεται καλλιτεχνικός διευθυντής σε τσίρκο και στο πλαίσιο του Πρόλετκουλτ (Κίνημα για την Προλεταριακή Κουλτούρα), του οποίου υπήρξε βασικό στέλεχος, σκηνοθετεί, το 1921, το πρώτο θεατρικό έργο. Το 1923, ο Μαγιακόφσκι δημοσιεύει στο περιοδικό του το πρώτο βασικό κείμενο του Αϊζενστάιν για το «μοντάζ των εντυπώσεων» που το ονομάζει «διανοητικό μοντάζ», για να το αντιδιαστείλει από το «αφηγηματικό» του κινηματογραφικού του δασκάλου Γκρίφιθ.

Ένα χρόνο αργότερα (1924), έχει την ευκαιρία να εφαρμόσει στην πράξη (στην Απεργία) τις απόψεις του για το μοντάζ των εντυπώσεων: ο θεατής πρέπει να οδηγείται από την εικόνα στο συναίσθημα κι από κει στην ιδέα. Για να γίνει δυνατό αυτό το βαθμιαίο πέρασμα από το μάτι στην καρδιά κι από κει στο μυαλό (που είναι και ο τελικός στόχος) πρέπει τα πλάνα να έχουν μια τριπλή δυναμική: οπτική-περιεχομενική (ή ουσιαστική) -διανοητική (ή ιδεολογική). Η οπτική αιχμαλωτίζει και καθοδηγεί το μάτι, η περιεχομενική φορτίζει συναισθηματικά το θεατή και η διανοητική τον κάνει να καταλαβαίνει με ακρίβεια και σαφήνεια «το τι θέλουν να πουν οι εικόνες». Η δυσκολία βρίσκεται στο τρίτο στάδιο: πώς θ’ αποκτήσουν σαφές νόημα οι απ’ τη φύση τους ασαφείς εικόνες: με τη διαλεκτική σχέση ανάμεσά τους, λέει ο Αϊζενστάιν: το πλάνο που έπεται μπορεί να αναιρέσει το περιεχόμενο του πλάνου που προηγείται και έτσι τα δύο πλάνα είναι δυνατόν να δημιουργήσουν μια έννοια αφηρημένη όπως ακριβώς και στην ιδεογραφική γραφή (π.χ., την ιαπωνική που τη γνώριζε). Απλό παράδειγμα: το σχήμα της καρδιάς σημαίνει «καρδιά», το σχήμα του βέλους σημαίνει «βέλος», αλλά ένα βέλος και μια καρδιά σημαίνουν «έρωτας».

Τα παραπάνω είναι ένα υπεραπλοποιημένο σχήμα της θεωρίας του ιδιοφυούς Σεργκέι Μιχαΐλοβιτς, για το «ιδεολογικό μοντάζ» που εξακολουθεί (παραλλαγμένο) ν’ αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κινηματογραφικής αισθητικής.

Στη δεύτερη ταινία του Το Θωρηκτό Ποτέμκιν (1925), η παραπάνω θεωρία βρίσκει μια τόσο λεπτή και τέλεια εφαρμογή που θα ’ταν αδύνατον να αφαιρεθεί ή να συντομευτεί έστω κι ένα πλάνο χωρίς να προκληθεί ανεπανόρθωτη ζημιά. Στην Απεργία η ίδια θεωρία είναι πιο εμφανής, αλλά εφαρμόζεται ακόμα μ' έναν τρόπο τραχύ, θα λέγαμε απλό και στοιχειώδη. Πχ., η μεταμόρφωση των χαφιέδων σε ζώα και το παράλληλο μοντάζ πλάνων της σφαγής των απεργών και της σφαγής των προβάτων παρακάνει φανερό το νόημα, τόσο που ο θεατής κινδυνεύει, λόγω της εκρηκτικής δύναμης του συμβολισμού, να μείνει καθηλωμένος στο δεύτερο στάδιο, το συγκινησιακό. Αντίθετα, τα πουλιά που κουρνιάζουν στις καμινάδες του εργοστασίου, οι διασταυρούμενοι κρουνοί του νερού που ξεπετάγεται με ορμή από τις σωλήνες των πυροσβεστών στις εναλλαγές τους με τα κοντινά πλάνα των απεργών κλπ., δημιουργούν ένα «διανοητικό μοντάζ» που βρίσκεται πάρα πολύ κοντά στην αισθητική του Θωρηκτού Ποτέμκιν, του Οχτώβρη (1927) και της Γενικής Γραμμής (1929).

Άλλωστε, στην Απεργία η αϊζενσταϊνική αισθητική δεν έχει απομακρυνθεί ουσιαστικά από το μπαρόκ, τη φαντασμαγορία και έναν ιδιότυπο εξπρεσιονισμό που έχει τις ρίζες του στο τσίρκο, το μιούζικ χολ, τη μιμική και το μπαλέτο, δηλαδή στις τέχνες που «δάνεισαν» στο Πρόλετκουλτ την τόσο «αποτελεσματική» και ευθύβολη αισθητική του. Τα πάντα στην Απεργία μοιάζουν να υπηρετούν μια εντελώς στοιχειώδη και χωρίς αποχρώσεις ιδέα: ο εχθρός του εργάτη είναι ο βιομήχανος και ο στρατός το εκτελεστικό όργανο της δική του εξουσίας. Ίσως η τρομακτική συγκινησιακή δύναμη που αποδεσμεύεται από την Απεργία να οφείλεται στην ατελή εφαρμογή του «ιδεολογικού μοντάζ» και, συνεπώς, στον υπερτονισμό του δεύτερου, του συγκινησιακού σταδίου στο προτσές της «ιδεολογικοποίησης» της εικό­νας. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που ο Αϊζενστάιν χαρακτηρίζει τούτη την ταινία του «κινοθεατρικό έργο» και τη διαιρεί σε έξι σαφώς διακρινόμενα μέρη (πράξεις): 1. Όλα στο εργοστάσιο είναι ήσυχα. 2. Η απεργία κηρύσσεται. 3. Το εργοστάσιο δε δουλεύει. 4. Η απεργία παρατείνεται. 5. Η προβοκάτσια. 6. Οι απεργοί συντρίβονται.

Η δράση προωθείται προς τη λύση με απότομα άλματα όπως και στο θέατρο, αλλά οι «σκηνές» δεν έχουν καμιά σχέση ούτε με τη σταδιακή επεξεργασία του θέματος ούτε, φυσικά, με το λόγο (αφού η ταινία είναι βουβή, ενώ η μουσική επένδυση με αποσπάσματα από την 5^η και 6^η συμφωνία του Προκόφιεφ είναι μεταγενέστερη). Απλώς, η θεατρική δομή τον βοηθάει να εφαρμόζει πιο άνετα την «αισθητική της γροθιάς» του Πρόλετκουλτ –μια αισθητική που «τρομοκράτησε» με την άγρια δύναμή της, αλλά που σήμερα ξαναμπαίνει ως πρόβλημα για έρευνα. Η απεργία παραείναι επίκαιρη, ακόμα και αισθητικά.

Δείτε ένα κείμενο του Νίκου Παναγιωτόπουλου για την «Απεργία» του Σεργκέι Αϊζενστάιν, δημοσιευμένο στο περιοδικό Φιλμ, τεύχος 16, 1979