Η "Μάνια Τέκου" «έφυγε» απρόσμενα...

Πριν λίγες μέρες μια ανακοίνωση στον «τοίχο» της “Μάνιας” Τέκου στο Facebook προκάλεσε "θλίψη και σάστισμα" στους «φίλους» και ακολούθους της. Η ιδιοκτήτρια του λογαριασμού είχε "πεθάνει" απρόσμενα. Λίγο αργότερα όμως ακολούθησε μια δεύτερη ανακοίνωση, ότι η Μάνια Τέκου δεν υπήρξε ποτέ. Ήταν δηλαδή ένας ακόμα ψευδεπίγραφος λογαριασμός σε αυτό το Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ).
Αν δοκιμάσετε να δείτε τη συνέχεια, δεν θα το μπορέσετε γιατί -προς το παρόν, το προφίλ «κατέβηκε» (διαγράφηκε από το φατσοβιβλίο).

Για να εξηγούμαστε: Το πρόβλημα -κατά τη γνώμη μας δεν είναι πως το όνομά της δεν ήταν "Μάνια" (που μπορεί και νάταν) , αλλά (πχ) Δήμητρα Παπαμπουρδοπούλου...
Το ψευδεπίγραφο έχει να κάνει με την απάτη της πολιτικο-κοινωνικής αναφοράς, της συγκεκριμένης(-ου;) περσόνας, να το παίζει «κάπως» -χαμαιλέων του δήθεν μεσαίου χώρου, ψαρεύοντας στα θολά νερά.
Και με προφίλ 100% δημόσιο -την (τον) παρακολουθούσαμε και εμείς, χωρίς να γίνουμε ποτέ "φίλοι".

Η ανακοίνωση αυτή εξόργισε πολλούς, ιδίως αυτούς που είχαν αφιερώσει πολύ χρόνο σε συζητήσεις με την Τέκου και είχαν συνδεθεί "συναισθηματικά" με το ανύπαρκτο πρόσωπο. Πέρα απ' αυτούς, όμως, το όλο περιστατικό δεν επηρέασε ούτε τον ...«ρουν της Ιστορίας», ούτε κάτι λιγότερο σημαντικό στο ευρύ κοινωνικό πλαίσιο.
Αναζωπύρωσε όμως τη συζήτηση για τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, με μια ευρεία αρθρογραφία στον Τύπο για τις «παγίδες», την «ηθική» και τα «όρια», για τους «κανόνες που πρέπει να μπουν».

Συνομιλώντας με το ...τίποτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Ο λογαριασμός «Μάνια Τέκου» δεν ήταν απ' αυτούς τους ευκαιριακούς, ή από εκείνους που λειτουργούν αυτόματα - ρομποτικά και που συχνά διαγράφει κατά εκατομμύρια το Facebook, προσπαθώντας να δώσει μια ψευδαίσθηση «γνησιότητας» στο περιεχόμενό του.
Ήταν καλοδουλεμένος, το προφίλ του ήταν εμπλουτισμένο με διάφορα στοιχεία που έδιναν την αίσθηση ότι ανήκει σε πραγματικό πρόσωπο, με συχνές αναρτήσεις, διάλογο με τους «φίλους» του λογαριασμού και όλα τα στοιχεία που θα έκαναν κάποιον να «ανοιχτεί» στην επικοινωνία μαζί της, ιδίως αν ένιωθε ότι «ταίριαζαν τα χνώτα τους» ή αν ήθελε να συναγελάζεται με πρόσωπα που εμφανίζονται να έχουν πολλές ικανότητες και επιτυχίες στη ζωή τους.
Η περσόνα Μάνια Τέκου με βάση τις αναρτήσεις της είχε μεσοαστικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και, παρά τα κάπως υπερβολικά στοιχεία της προσωπικότητάς της, κατάφερνε να δίνει την εντύπωση ότι και πραγματικό άτομο ήταν και αυτά που έγραφε για τον εαυτό της ήταν αληθή.

Πειραματόζωα;

Επρόκειτο για κάποιο κοινωνικό πείραμα, με πειραματόζωα τους χρήστες του Facebook που έγιναν «φίλοι» της ανύπαρκτης γυναίκας, ή μήπως για μέθοδο συλλογής υλικού με σκοπό τη συγγραφή κάποιου βιβλίου; Ποιος ή ποιοι βρίσκονταν από πίσω και για ποιον λόγο αφιέρωσαν τόσο χρόνο και μεθοδική δουλειά; Τι αποκόμισαν λειτουργώντας τον λογαριασμό αυτόν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο; Μπορεί να ήταν απλώς προϊόν της πρόθεσης κάποιου με πολύ διαθέσιμο χρόνο να περιπαίξει άλλους χρήστες του ΜΚΔ;
Τι αποκόμισαν όσοι έκαναν διάλογο με την Μάνια Τέκου; Παρότι έδωσαν πολλά, εισέπραξαν «αέρα κοπανιστό», θα έλεγε κανείς. Εκτός αν ισχύει η άποψη που γράφηκε σε αστικά ΜΜΕ, ότι είτε υπήρξε είτε δεν υπήρξε το συγκεκριμένο πρόσωπο, αυτό είναι αδιάφορο για το πιστό κοινό της - κάτι που βέβαια είναι τραγικό, αν πράγματι είναι έτσι.
Το σίγουρο είναι ότι αφιέρωσαν και οι ίδιοι πολύ χρόνο για να μιλάνε με το τίποτα, ένα ανύπαρκτο, ψεύτικο πρόσωπο, κλέβοντας τον χρόνο αυτόν από την πραγματική συναναστροφή. Αποκάλυψαν επίσης πληροφορίες για τη ζωή και την προσωπικότητά τους, τις οποίες μάλλον θα προφύλασσαν καλύτερα αν ήξεραν ότι μιλούν με κάποια ή κάποιον άγνωστο, που κρύβεται πίσω από μια ψεύτικη περσόνα.
Σύμφωνα με έρευνα του 2020, το 74% των χρηστών του Facebook στις ΗΠΑ δεν αντιλαμβάνονται ότι η πλατφόρμα συλλέγει δεδομένα για τα ενδιαφέροντα και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους.

Απέναντι στην ψευδαίσθηση της ελευθερίας στο διαδίκτυο, υπάρχει η σκληρή πραγματικότητα: Κουμάντο και εδώ κάνουν οι επιχειρηματικοί όμιλοι που έχουν την ιδιοκτησία.
Για τους χρήστες η εργασία, η ενημέρωση και η διασκέδαση σημαίνουν, άθελα ή εν αγνοία τους, αυτοφακέλωμα.
Τα προσωπικά δεδομένα τους, η πολιτική τους στάση και τα ενδιαφέροντά τους καταγράφονται και συγκεντρώνονται. Γίνονται εμπόρευμα, αντικείμενο επεξεργασίας από μυστικές υπηρεσίες και κρατικούς οργανισμούς, με στόχο την παρακολούθηση, το φακέλωμα, τον επηρεασμό πεποιθήσεων και πολιτικών τάσεων, ακόμα και την καταστολή.
Αποτελούν ταυτόχρονα πεδίο σκληρού ανταγωνισμού για το ποιος όμιλος θα τα ελέγξει, θησαυρίζοντας και εκτοπίζοντας τους ανταγωνιστές του. Μόνο το τελευταίο τρίμηνο του 2019, το Facebook είχε έσοδα 17,65 δισεκατομμύρια δολάρια.

Φίλοι και "φίλοι"

Ποια είναι η έννοια του εικονικού φίλου στα ΜΚΔ; Δεν θα τσουγκρίσεις μ' αυτόν το ποτήρι την ώρα του γλεντιού. Δεν θα σε βοηθήσει στη μετακόμιση. Δεν θα σε ακουμπήσει στον ώμο και δεν θα σε αγκαλιάσει τη δύσκολη ώρα. Εικονικοί φίλοι σημαίνει εικονικές κοινωνικές σχέσεις.

«Εγώ μιλάω μόνο με υπαρκτά πρόσωπα που τα γνώριζα κι από πριν» στον πραγματικό κόσμο, θα υποστηρίξουν μερικοί. Οι πάμπολλοι ψευδεπίγραφοι λογαριασμοί διάσημων αλλά και μη, όπως αποδεικνύει η περίπτωση «Μάνια Τέκου», δείχνουν ότι στα ΜΚΔ δεν ξέρεις στην πραγματικότητα με ποιον μιλάς, ιδίως αν δεν έχεις στενές σχέσεις με αυτό το άτομο στην πραγματική ζωή, ώστε να μπορείς να διασταυρώνεις λεγόμενα και γεγονότα.
Είναι άλλωστε ομολογημένο και εξακριβωμένο ότι η πλειοψηφία των πιο «διάσημων» λογαριασμών έχουν από πίσω τους ολόκληρους μηχανισμούς και επιτελεία που τους διαχειρίζονται, με τον χρήστη που εμφανίζεται στο προφίλ να μην ξέρει τις περισσότερες φορές τι ανεβάζουν οι συνεργάτες του και πότε.
«Image makers» και σύμβουλοι επικοινωνίας φροντίζουν με στοχευμένες αναρτήσεις να διαμορφώνουν το προφίλ που «πουλάει» περισσότερο.
Και αν η περσόνα Μάνια Τέκου κατάφερε να εξαπατήσει τόσους ενήλικους και μορφωμένους ανθρώπους, πόσο πιο εύκολο είναι να εξαπατηθούν τα παιδιά, που οι δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν ότι όλο και περισσότερο αφήνονται βορά στα δόντια του καθενός, ακόμα και από την ηλικία των 5 ετών.

Έρευνα του 2016 έδειξε ότι αν και ο μέσος χρήστης του Facebook έχει περίπου 150 φίλους στο ΜΚΔ, μόνο 15 απ' αυτούς θα τον στηρίξουν συναισθηματικά σε δύσκολες στιγμές και μόνο 5 μπορούν να θεωρηθούν στενοί φίλοι. Οι περισσότεροι από αυτούς που φέρονται πραγματικά φιλικά, είναι φίλοι του και στην πραγματική ζωή.

Η «φιλία» πολλών εκατοντάδων, ή και χιλιάδων, είναι απλώς αδύνατη, καθώς οι άνθρωποι δύσκολα μπορούν να διατηρήσουν περισσότερες από 150 σταθερές κοινωνικές σχέσεις. Διαπιστώθηκε επίσης ότι οι νέοι έχουν περισσότερους φίλους στο Facebook, αλλά οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι έχουν περισσότερους φίλους στην πραγματική ζωή, καθώς η χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο «φιλία» δίνει και παίρνει μεταξύ των νέων στα ΜΚΔ.

Οι περιπτώσεις τύπου «Μάνια Τέκου» αποκαλύπτουν μόνο μία πλευρά των ΜΚΔ. Το Facebook και τα άλλα ΜΚΔ δεν παύουν να δίνουν δείγματα του γενικότερου ρόλου τους και της «ελευθερίας επικοινωνίας» που πρεσβεύουν. Οι περιπτώσεις λογοκρισίας πληθαίνουν, με τους καπιταλιστές ιδιοκτήτες να αποφασίζουν τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται να λέει κανείς στο μέσο ...ακριβώς επειδή αυτό αποτελεί ιδιοκτησία τους.
Ολο και συχνότερα γίνονται στόχος της λογοκρισίας αναρτήσεις με αποκαλυπτικά στοιχεία για τον φασισμό, αλλά και για τα εγκλήματα του ιμπεριαλισμού ενάντια σε λαούς τις περιόδους που φοράει το δημοκρατικό προσωπείο του, για τα εγκλήματα της καθημερινότητας του καπιταλισμού στον χώρο δουλειάς, φωνές αμφισβήτησης του συστήματος και γενικά οτιδήποτε μπορεί να διαταράξει τη δυνατότητα διατήρησης της «κότας που γεννάει τα χρυσά αυγά» για τη συγκεκριμένη μερίδα του κεφαλαίου και για το κεφάλαιο συνολικότερα. Γενικότερα οτιδήποτε θα μπορούσε να κάνει την «πελατεία» να αμφισβητήσει, να σκεφτεί και να δράσει «έξω από το κουτί».

Σε ανακοίνωσή του τον περασμένο Μάρτη, το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ σημείωνε:
«Το Facebook "παγώνει" λογαριασμούς, λογοκρίνει αναρτήσεις χρηστών, ακόμα και αναρτήσεις ειδησεογραφικού περιεχομένου, όπως φωτορεπορτάζ από κινητοποιήσεις, με την αιτιολογία ότι αυτές οι αναρτήσεις "παραβιάζουν τους όρους σε ό,τι αφορά τα επικίνδυνα άτομα και τις επικίνδυνες οργανώσεις".
Αυτό το μπαράζ λογοκρισίας έρχεται να προστεθεί σε άλλα παρόμοια περιστατικά και κυρίως στο αντιδραστικό νομοθετικό πλαίσιο φίμωσης που διαμορφώνουν ευρωενωσιακές Οδηγίες και νόμοι των ελληνικών κυβερνήσεων, όπως ο πρόσφατος νόμος της κυβέρνησης της ΝΔ που αφορά την εφαρμογή λογοκρισίας για αναρτήσεις στο διαδίκτυο και στα social media, μέσα από διατυπώσεις και έννοιες "λάστιχο". Είναι το ίδιο πλαίσιο που σε άλλες χώρες έχει οδηγήσει ακόμη και σε φυλάκιση καλλιτεχνών για το περιεχόμενο του έργου τους.
Αυτές οι εξελίξεις διαψεύδουν τις μεγαλοστομίες περί "ελευθερίας των social media", επιβεβαιώνουν ότι τα social media είναι πολυπλόκαμοι μηχανισμοί και ανήκουν σε επιχειρηματικούς κολοσσούς, που καθορίζουν το περιεχόμενό τους, ειδικά για κρίσιμα ζητήματα, με βάση τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα των ιδιοκτητών τους.
Τελικός αποδέκτης αυτού του πλαισίου και των πρακτικών είναι το δικαίωμα του λαού στην ενημέρωση και η δράση του οργανωμένου εργατικού - λαϊκού κινήματος».

Δε μασάμε!

Η διαδικτυακή γειτονιά έγραψε τα συλλυπητήριά της, το προφίλ «κατέβηκε» από την πλατφόρμα και, λίγο αργότερα, οι φίλοι της, που θρηνούσαν τον χαμό της, συνειδητοποίησαν (ή, με κάποιο τρόπο, έμαθαν) πως η Μάνια Τέκου που χάθηκε, στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ. Μάνια Τέκου, η περσόνα: ένα διαδικτυακό προφίλ που περιέγραφε μια εξωπραγματική, αλλά σύνθετη ζωή, μπλέκοντας την καθημερινότητα, την πολιτική και τη σύγχρονη ιστορία. Ποιος την εμπνεύστηκε; Κανείς δεν ξέρει. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το δημιούργημά του δεν πέρασε απαρατήρητο.

Πείραμα ή τρολιά;

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που πίστευαν, μέχρι και την τελευταία στιγμή, πως το πρόσωπο πίσω από το πληκτρολόγιο που υπέγραφε ως Μάνια Τέκου ήταν πραγματικό. Ξαφνιάστηκαν, ακόμα και ενοχλήθηκαν, που έπεσαν στην παγίδα - μα, είναι δυνατόν να μην είχαν πάρει χαμπάρι τι συνέβαινε; Η διαδικτυακή παρουσία της Μάνιας Τέκου ήταν πολύ τέλεια για να είναι αληθινή.
Το ψηφιακό της αποτύπωμα ωστόσο δεν είχε κανένα ψεγάδι, από αυτά που συνήθως σου επιτρέπουν να διακρίνεις έναν αληθινό λογαριασμό από έναν ψεύτικο.
Η Μάνια Τέκου έκανε αυτά που κάνει κάθε κανονικός άνθρωπος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Απαντούσε στα προσωπικά μηνύματα, ξεκινούσε η ίδια συζητήσεις, αντιδρούσε με like στις αναρτήσεις των φίλων της και είχε φροντίσει να αναπτύξει έναν διαδικτυακό κύκλο τέτοιο (γεμάτο εκπροσώπους της «κοινωνίας των πολιτών») που ταίριαζε απόλυτα με την αστική τάξη που εκπροσωπούσε, αλλά και με την οικογενειακή της παράδοση.

Μυθιστορηματική "ηρωίδα"

Πολύ προσεκτικά, ο εμπνευστής της είχε στήσει μια μυθιστορηματική ηρωίδα που κυκλοφορούσε διαδικτυακά, αλλά ανάμεσά μας: μια γυναίκα άνω των 50, παντρεμένη με τον υπέρμαχο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Bruno, φιλελεύθερη οικονομολόγο που ταξίδευε ανά τον κόσμο.
Καταγόταν από οικογένεια με διαδρομή στην ανανεωτική Αριστερά, έτρεχε πολλά χιλιόμετρα κάθε μέρα και δεν δίσταζε να σχολιάσει την επικαιρότητα, είτε αυτή αφορούσε την καραντίνα είτε τους άνδρες «παλαιάς κοπής». Το έκανε πάντα μέσα από μια βιωματική ιστορία: μιλούσε, για παράδειγμα, για τον θαυμασμό των νεαρών συνεργατών της στο Γιοχάνεσμπουργκ για την αρχαία ελληνική κουλτούρα, για τις μαγειρικές δεξιότητες του συζύγου της, για τον πατέρα της που εμβολιάστηκε από τους πρώτους και έτρεξε να του αγοράσει νέα παπούτσια - αν ήταν πραγματικό πρόσωπο, θα ήταν από εκείνους που τίποτα δεν τους ξαφνιάζει, γιατί το έχουν περάσει και οι ίδιοι, στην καλύτερη και φοβερότερή του εκδοχή.
Ο «θάνατός» της ήρθε σχεδόν ξαφνικά, απότομα, παρότι στο παρελθόν είχε αναφέρει πως διαγνώστηκε με καρκίνο και έγραφε από το νοσοκομείο. Η ανακοίνωση ήταν γραμμένη σε τέλεια αγγλικά, όπως θα την έγραφε ο Bruno για τη σύζυγό του. «Λίγο πιο έξυπνο να ήταν το τέλος», έγραψε κάποιος από όσους την ακολουθούσαν, «και θα ήμουν βέβαιος πως από πίσω κρύβεται ένας εξαιρετικός συγγραφέας».

Τα σενάρια: Η πιθανότητα έκδοσης ενός βιβλίου είναι μία από τις θεωρίες που κυκλοφορούν περισσότερο τα τελευταία εικοσιτετράωρα. Με βάση αυτή, η «γοητευτική» και «μυστηριώδης» Μάνια Τέκου ήταν αποκύημα της φαντασίας ενός πολύ καλού γραφιά και το προφίλ της στο Facebook αποτέλεσε ένα κοινωνικό πείραμα που ενδεχομένως να εκδοθεί το επόμενο διάστημα. Οι «εξαπατημένοι», ωστόσο, αυτοί που ακόμα και τώρα δεν μπορούν να πιστέψουν πως το προφίλ δεν ήταν πραγματικό, θεωρούν απλά πως κάποιος τους έκανε πλάκα - ακόμα κι αν τελικά έχουν δίκιο, αυτός ο κάποιος είχε πολύ ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή του, μιας και η Μάνια Τέκου ήταν μια πολύ ενεργή περσόνα.
Ποιος την έφτιαξε, γιατί την έφτιαξε; Μπορεί να μην το μάθουμε ποτέ, οι πρώτες διαψεύσεις έχουν έρθει ήδη. Μπορεί και να μην έχει σημασία, γιατί ούτε ο ίδιος ο δημιουργός ενδεχομένως να μην την πήρε τόσο στα σοβαρά όσο την πήραν οι διαδικτυακοί φίλοι της. Το μόνο βέβαιο είναι πως στην ψηφιακή ζωή, στην οποία τον τελευταίο χρόνο έχει εναποτεθεί η κοινωνικότητά μας, τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Είτε μιλάμε για την ψεύτικη εικόνα ευτυχίας στο Instagram, είτε για μια πνευματική κατασκευή που μπορεί να περάσει για άνθρωπος με εξαιρετική ευκολία.

Απέναντι σ’ όλ’ αυτά…