Το “καλύτερο” 4_ever τραγούδι

Το Rolling Stone που ασχολείται με λίγο απ΄όλα …Πολιτική·Τραμπ... Μουσική _ Ο Κρις Μάρτιν πέφτει στη σκηνή κατά τη διάρκεια των Coldplay κλπ. “ξαναχτύπησε”... προκρίνοντας ποιο είναι το καλύτερο τραγούδι στην ιστορία της μουσικής, με βάση _λέει ψηφοφορίς κλπ. pap@rîes επιχειρώντας το ακατόρθωτο… να επιλέξει όχι μια λίστα 100-200-1000 τραγουδιών που άφησαν εποχή αλλά “το ωραιότερο κομμάτι όλων των εποχών”

Τον περασμένο Φεβρουάριο, προσπάθησε να συντάξει έναν κατάλογο 500 τραγουδιών _OK με τη βοήθεια αρκετών μουσικών φυσικά που σε μεγάλο βαθμό, βασίστηκαν σε charts που χρονολογούνται 10ετίες πίσω: "Πολλά έχουν αλλάξει από το 2004", αναφέρει το site, προσθέτοντας ότι επρόκειτο για μια εποχή που "το iPod ήταν σχετικά καινούργιο και η Billie Eilish ήταν τριών ετών" και γι' αυτό στη νέα έκδοση του Rolling Stone 500 λειτούργησαν διαφορετικά: "Ρωτήσαμε περισσότερους από 250 καλλιτέχνες, μουσικούς και παραγωγούς (...) καθώς και προσωπικότητες της μουσικής βιομηχανίας, κριτικούς και κορυφαίους δημοσιογράφους. Ο καθένας από αυτούς υπέβαλε μια κατάταξη των 50 καλύτερων τραγουδιών και εμείς συγκεντρώσαμε τα αποτελέσματα", διευκρινίζει για τον τρόπο με τον οποίο συντάχθηκε η λίστα.

Εν τέλει, κατέληξαν με κορυφή λίστας βρέθηκε το Respect της Aretha Franklin (σσ. για τη διασκευή του ομώνυμου τραγουδιού του Otis Redding, που χρονολογείται πίσω στο 1967 - δύο χρόνια δηλαδή μετά από την κυκλοφορία του πρωτότυπου _στα απομνημονεύματά της το 1999, η Franklin έγραψε ότι το τραγούδι αντανακλούσε "την ανάγκη του μέσου άνδρα και της μέσης γυναίκας, του στελέχους μιας επιχείρησης, της μητέρας, του πυροσβέστη, του δασκάλου: Όλοι ήθελαν σεβασμό", επισημαίνει το Rolling Stone).
Τη λίστα συμπληρώνουν ονόματα όπως οι Nirvana, οι Beatles, οι Queen κλπ. και μπορείτε οι μουσικόφιλοι να τη δείτε ολόκληρη, εδώ.

Το "Respect" είναι ένα τραγούδι που έγραψε και ηχογραφήθηκε αρχικά από τον μεγάλο τραγουδιστή της σόουλ Ότις Ρέντινγκ. Κυκλοφόρησε το 1965 ως σινγκλ από το τρίτο του άλμπουμ Otis Blue/Otis Redding Sings Soul και έγινε crossover επιτυχία του.

Ηχογραφήθηκε _Κυκλοφόρησε το 1965_Είδος Soul _2:05λ
Το 1967, η Αρίθα Φράνκλιν διασκεύασε και αναδιοργάνωσε το "Respect", με αποτέλεσμα μια μεγαλύτερη επιτυχία και το χαρακτηριστικό τραγούδι της.

B-side "Dr. Feelgood" Soul R&B _2:29λ

Η μουσική στις δύο εκδοχές είναι σημαντικά διαφορετική, ενώ μερικές αλλαγές στους στίχους οδήγησαν σε διαφορετικές αφηγήσεις γύρω από το θέμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που έχουν ερμηνευτεί ως σχόλια στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων.

Αφιέρωμα R-E-S-P-E-C-T_ΣΕΒΑΣΜΟΣ

Η ερμηνεία της Φράνκλιν έγινε φεμινιστικός ύμνος για το φεμινιστικό κίνημα του δεύτερου κύματος τη δεκαετία του 1970. Συχνά θεωρείται ένα από τα καλύτερα R&B τραγούδια της εποχής του, δίνοντας στην Franklin δύο βραβεία Grammy το 1968 για την "Καλύτερη Ηχογράφηση Rhythm & Blues" και "Best Rhythm & Blues Solo Vocal Performance, Female" ενώ εισήχθη στο το Grammy Hall of Fame το 1987.
σσ. Το rhythm and blues, γνωστό περισσότερο με τις συντμήσεις R&B ή RnB, είναι δημοφιλές είδος αφροαμερικάνικης μουσικής που ανάγεται στη 10ετία του 1940. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τις δισκογραφικές εταιρίες για να περιγράψει ηχογραφήσεις που απευθύνονταν στο αστικό αφροαμερικανικό αγοραστικό κοινό

Το 2002, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου τίμησε την έκδοση της Franklin προσθέτοντάς την στο Εθνικό Μητρώο Ηχογράφησης, ενώ έγινε νούμερο πέντε στην έκδοση του 2004 της λίστας του περιοδικού Rolling Stone με τα “500 καλύτερα τραγούδια όλων των εποχών” και νούμερο ένα στην έκδοση του 2021 kai 2024. Συμπεριλήφθηκε επίσης στη λίστα με τα “Songs of the Century”, από την Recording Industry of America και το National Endowment for the Arts.

Otis Redding _πρωτότυπο
Συγγραφή και ηχογράφηση

Στην αρχή μια μπαλάντα, "Respect" μεταφέρθηκε στον Redding από τον Earl "Speedo" Sims, ο οποίος σκόπευε να το ηχογραφήσει με το συγκρότημα του, τους Singing Demons. Κανείς δεν είναι πραγματικά σίγουρος ποιος έγραψε την αρχική έκδοση του τραγουδιού. Ο επικεφαλής του συγκροτήματος Percy Welch είπε ότι ήταν κιθαρίστας στο στούντιο ηχογράφησης του Bobby Smith στο Macon. Ο Redding πάντως πήρε την έκδοση του Sims, ξανάγραψε τους στίχους και επιτάχυνε το ρυθμό, με τον τελευταίο με το συγκρότημα στα στούντιο Muscle Shoals, να μην μπορεί να παράγει μια καλή έκδοση, έτσι ο Ρέντινγκ αποφάσισε τότε να τραγουδήσει ο ίδιος το τραγούδι, κάτι που συμφώνησε κι ο Σιμς. Ο Redding υποσχέθηκε επίσης να πιστώσει τους Sims, αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ… ο Sims δεν πίεσε ποτέ τον Redding για το θέμα, πιθανώς επειδή ο ίδιος δεν το είχε γράψει πραγματικά. Η αρχική έκδοση του "Respect" έγινε από τον Steve Cropper, ο οποίος έπαιζε επίσης instrumental για το επιτυχημένο κομμάτι μαζί με τον William Bell και τον Earl Sims στα εφεδρικά φωνητικά.

Σύμφωνα με τον βιογράφο του Redding, Jonathan Gould, “οι στίχοι του #Respect# δίνουν μια εντελώς αντιρομαντική εικόνα των οικογενιακκών σχέσεων”, που περιστρέφεται γύρω από ένα “μικρό κορίτσι” που είναι “πιο γλυκό κι από το μέλι” και έναν άντρα που θα την ανταμείψει με “όλα του τα χρήματα”. Αυτή η δυναμική σχέση υπογραμμίζεται μουσικά από ένα σχεδόν κωμικά επίμονο groove και “πανηγυρικές κραυγές των horns, που φαίνεται να προαναγγέλλουν μια σαρκική επανένωση επικών διαστάσεων”. Τα φωνητικά του Redding είναι εξίσου επιθετικά, χαρακτηρίζονται από "φράση στα staccato bursts" κατά την απόδοση των στίχων - "What you want / Honey, you got it / You can do me wrong honey / Night I'm gone / Τι θέλεις / Αγάπη μου, το κατάλαβες / Μπορείς να κάνεις λάθος γλυκιά μου / (για τη) Νύχτα που έφυγα _Το μόνο που ζητάω είναι ένα λίγος σεβασμός όταν γυρίζω σπίτι – συνοδευόμενο από δευτερεύοντα ανδρικά φωνητικά εν είδει ελληνικής χορωδίας προσθέτοντας το ρεφρέν “Hey, hey hey!” Στην ανάλυση του Gould, υπάρχει “μια φαινομενική σεμνότητα των προσδοκιών _του τραγουδιού: ο τρόπος που παίρνει μια λέξη που συνήθως αναφέρεται στην προσωπική εκτίμηση και τη μειώνει για να χρησιμεύσει ως ευφημισμός για σεξουαλική ανταμοιβή”, αναφερόμενος στο "the 'street' _“ο δρόμος” ως έννοια του 'σεβασμού' (υποταγής), που συνδέεται με ζητήματα σεβασμού και εξουσίας" (πάνω στο κορμί) αποσπώντας τη λέξη χωρίς αυτό το στενό νόημα, διεκδικώντας το προνόμιό του με μια επίμονη αποφασιστικότητα που μετατρέπει το τραγούδι στις τελευταίες του στιγμές σε μια έκκληση για απλή ανθρώπινη αξιοπρέπεια –"Respect is what I want! / Respect is what I need! / I got-ta got-ta have it! / Just give me some respect!' – that doesn't stop at mere discretion –“Ο σεβασμός είναι αυτό που θέλω! / Ο σεβασμός είναι αυτό που χρειάζομαι! / Πήρα- Πρέπει να το έχω / Απλώς δώστε μου λίγο σεβασμό!”– αυτό δεν σταματά στην απλή διακριτική ευχέρεια.

Σύμφωνα με τον βιογράφο της Φράνκλιν, Ματ Ντόμπκιν, “η εκδοχή του Ρέντινγκ είναι χαρακτηριστικά funky _φοβιτσιάρικη, με το τραχύ-ψυχώδες τραγούδι του και το ηλεκτρικό φωνητικό χάρισμά του front and center”, χρησιμοποιώντας “παιχνιδιάρικα κόρνα και σέξι, ψεύτικα φωνητικά”. Σύμφωνα με το NPR, η εκδοχή του Ρέντινγκ “ενίσχυσε την παραδοσιακή οικογενειακή δομή της εποχής: Ο άντρας εργάζεται όλη μέρα, φέρνει χρήματα στο σπίτι στη σύζυγο και απαιτεί σε αντάλλαγμα τον σεβασμό της”

Κυκλοφορία

Το τραγούδι συμπεριλήφθηκε στο τρίτο στούντιο άλμπουμ του Redding, Otis Blue (1965). Το άλμπουμ έγινε ευρέως επιτυχημένο, ακόμη και έξω από τη βάση των θαυμαστών του σε μεγάλο βαθμό R&B και μπλουζ. Όταν κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 1965, το τραγούδι έφτασε στην πρώτη πεντάδα στο τσαρτ Black Singles του Billboard και πέρασε στο λευκό κοινό του ποπ ραδιοφώνου, φτάνοντας στο νούμερο 35. Εκείνη την εποχή, το τραγούδι έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη επιτυχία crossover του Redding (μετά το "I've Been Loving You Too Long") και άνοιξε το δρόμο για μελλοντική παρουσία στο αμερικανικό ραδιόφωνο. Ο Redding το ερμήνευσε στο Monterey Pop Festival. Το Cash Box το περιέγραψε ως κάτι “ρομαντικό _ ρυθμικό ρομαντικό για έναν άντρα που θέλει η αγαπημένη του να του συμπεριφέρεται με #σεβασμό# όταν γυρίζει σπίτι”.

Έκδοση Aretha Franklin

Ο παραγωγός Jerry Wexler της προγραμμάτισε μια σειρά από ημερομηνίες ηχογράφησης τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 1967, ξεκινώντας με το "I Never Loved a Man (The Way I Love You)", που ηχογραφήθηκε στην Αλαμπάμα στα FAME Studios από τον Tom Dowd. Μετά από μια διαμάχη μεταξύ του ιδιοκτήτη του στούντιο και του συζύγου και μάνατζερ της Franklin, Ted White, οι συνεδρίες συνεχίστηκαν δέκα ημέρες αργότερα στη Νέα Υόρκη χωρίς την White, ηχογραφώντας το "Do Right Woman, Do Right Man", τους ίδιους μουσικούς, το Muscle. Shoals Rhythm Section, γνωστούς ως "Swampers", όπως στην Αλαμπάμα.

Κατά τη διάρκεια της επόμενης εβδομάδας, ηχογράφησαν το "Respect", το οποίο η Φράνκλιν έπαιζε στα live της για αρκετά χρόνια. Η εκδοχή του τραγουδιού της άλλαξε το φύλο των στίχων, όπως το επεξεργάστηκε η ίδια με τις αδερφές της Έρμα και Κάρολιν. Η Φράνκλιν έδωσε οδηγίες στο τμήμα ρυθμού πώς να εκτελέσει την καθιερωμένη της διασκευή της συγκοπής "stop-and-stutter" και στο στούντιο επεξεργάστηκε νέα μέρη για τους βασικούς τραγουδιστές. Το «Respect» ηχογραφήθηκε ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου, 14-Φεβ-1967.

Για την bridge του τραγουδιού, το τενόρο σαξόφωνο του King Curtis έκανε σόλο πάνω από τις συγχορδίες από το τραγούδι των Sam & Dave "When Something Is Wrong with My Baby" και η Φράνκλιν έπαιξε πιάνο. Σε μια συνέντευξη, η Spooner Oldham εξήγησε ότι δεν ήταν ασυνήθιστο για την ίδια την Franklin να παίζει συνοδευτικό πιάνο. Η συνολική διασκευή ήταν του συμπαραγωγού Arif Mardin, βασισμένη στις ιδέες που έφερε η Franklin. Ο Mardin είπε: "Έχω πάει σε πολλά στούντιο στη ζωή μου, αλλά δεν υπήρξε ποτέ τέτοια μέρα. Ήταν σαν ένα φεστιβάλ. Όλα λειτουργούσαν ακριβώς σωστά"

Ανάλυση και υποκείμενο

Σύμφωνα με τον Ντόμπκιν, η εκδοχή της Φράνκλιν αναδιαμορφώθηκε ως δήλωση από μια ισχυρή γυναίκα με αυτοπεποίθηση, η οποία πιστεύει ότι έχει όλα όσα θέλει ο άντρας της και δεν τον αδικεί, ενώ απαιτεί τον “σεβασμό” του – με τη μορφή των κατάλληλων επιπέδων σωματικής προσοχής. Η επαναλαμβανόμενη σειρά "sock it to me", που τραγουδούσαν οι αδερφές της, ήταν μια ιδέα που η Carolyn και η Aretha είχαν επεξεργαστεί μαζί. Η ορθογραφία του "R-E-S-P-E-C-T" ήταν (σύμφωνα με τον Tom Dowd) ιδέα της Carolyn. Η φράση "Sock it to me" _”όρμα μου … τρέλανέ με _σε ελεύθερη μετάφραση” έγινε household έκφραση. Σε μια συνέντευξη με το WHYY's Fresh Air το 1999, η Aretha είπε, "Μερικά από τα κορίτσια το έλεγαν αυτό στους συναδέλφους 'sock it to me' … είναι κάτι φυσικό... σεξουαλικό; Δεν το νομίζω, απλώς μια κλισέ κουβέντα" (σσ. πολύ συζήτηση για το προφανές της σαρκικής αναζήτησης)

Η έκδοση του τραγουδιού του Franklin περιέχει τις διάσημες γραμμές (όπως τυπώνονται στους στίχους που περιλαμβάνονται στο άλμπουμ συλλογής του 1985 Atlantic Soul Classics):

R-E-S-P-E-C-T_ΣΕΒΑΣΜΟΣ
Μάθετε τι σημαίνει για μένα R-E-S-P-E-C-T
Φροντίστε για... TCB

σσ.
Το "TCB" είναι συντομογραφία, που χρησιμοποιήθηκε στις 10ετίες του 1960 και του 1970, που σημαίνει "taking care of business," _"φροντίζοντας τις επιχειρήσεις", αφροαμερικανική αργκό για την ευχαρίστηση του συντρόφου. Το "TCB in a flash" έγινε αργότερα το μότο και η υπογραφή του Elvis Presley, ενώ το "R-E-S-P-E-C-T" και το "TCB" δεν υπάρχουν στην έκδοση του 1965 του Redding, αλλά ενσωμάτωσε τις ιδέες της Franklin στις μεταγενέστερες παραστάσεις του με τους Bar-Kays.

Σύμφωνα με τον κριτικό του Detroit Free Press, Μπράιαν ΜακΚόλουμ, “το τραγούδι της Φράνκλιν έχει αναλυθεί σε βιβλία και ακαδημαϊκές εργασίες, ως μια πρωτοποριακή δήλωση φεμινισμού και πολιτικών δικαιωμάτων σε μια εποχή που τέτοιες διακηρύξεις δεν ήταν πάντα εύκολο να γίνουν”. Όταν ρωτήθηκε για την τολμηρή στάση της ανάμεσα στο φεμινιστικό και Κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων, είπε στον Free Press του Ντιτρόιτ, "Δεν νομίζω ότι είναι καθόλου τολμηρό. Νομίζω ότι είναι απολύτως φυσικό να θέλουμε όλοι σεβασμό—και πρέπει να τον έχουμε

Το τραγούδι που προέκυψε παρουσιάστηκε στο πρωτοποριακό άλμπουμ της Atlantic Records του 1967, I Never Loved a Man the Way I Love You. Καθώς το ομώνυμο κομμάτι έγινε επιτυχία τόσο στο R&B όσο και στο ποπ ραδιόφωνο, η Atlantic Records κανόνισε την κυκλοφορία αυτής της νέας έκδοσης του "Respect" ως single. Η Cash Box αποκάλεσε το σινγκλ “ξέφρενη, οδήγηση, θρήνο, ανεβασμένη προπόνηση”

Σύμφωνα με το NPR, "Τόσα πολλά από αυτά που έκαναν το "Respect" επιτυχία —και έναν ύμνο— προήλθαν από την αναδιάταξη της Franklin (συμπεριλαμβανομένης της κιθάρας του μουσικού των Muscle Shoals, των φωνητικών υπόκρουσης και των πρόσθετων solo/chords του σαξόφωνου). Η ερμηνεία της Franklin βρήκε μεγαλύτερη επιτυχία από την αρχική, περνώντας δύο εβδομάδες στην κορυφή του τσαρτ Billboard Pop Singles και οκτώ εβδομάδες στο Billboard Black Singles. Οι αλλαγές στους στίχους και την παραγωγή οδήγησαν την έκδοση της Franklin να γίνει ύμνος για τα ολοένα και μεγαλύτερα κινήματα για τα Πολιτικά Δικαιώματα και τα Δικαιώματα των Γυναικών Το τραγούδι έγινε επίσης επιτυχία διεθνώς, φτάνοντας στο νούμερο 10 στο Ηνωμένο Βασίλειο και βοήθησε να μετατραπεί η Franklin από εγχώριο αστέρι σε διεθνές. Ο ίδιος ο Otis Redding εντυπωσιάστηκε με την ερμηνεία του τραγουδιού και στο Monterey Pop Festival το καλοκαίρι της κυκλοφορίας του αναφέρθηκε ότι περιέγραφε περιπαικτικά το "Respect" ως το τραγούδι "ότι μια κοπέλα πήρε από μένα, έναν φίλο μου, αυτό το κορίτσι μόλις πήρε αυτό το τραγούδι".

Το «Respect» έχει εμφανιστεί σε δεκάδες ταινίες και εξακολουθεί να ακούγεται σταθερά στους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Στη δεκαετία του 1970, η εκδοχή του τραγουδιού της Franklin Φράνκλιν έγινε λάβαρο του φεμινιστικού κινήματος. Η παραγωγός Wexler είπε σε μια συνέντευξη στο Rolling Stone ότι το τραγούδι της Franklin ήταν "παγκόσμια στην επιρροή του, με τόνους κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα και της ισότητας των φύλων. Ήταν μια έκκληση για αξιοπρέπεια." Αν και είχε πολλές επιτυχίες μετά το Respect και αρκετά πριν την κυκλοφορία του, το τραγούδι έγινε το χαρακτηριστικό τραγούδι της και η πιο γνωστή ηχογράφηση της. Τα I Never Loved a Man the Way I Love You κατατάχθηκαν στην 83^η θέση στα "500 καλύτερα άλμπουμ όλων των εποχών" του Rolling Stone το 2003. Ένα χρόνο αργότερα, το "Respect" ήταν πέμπτο στα "500 καλύτερα τραγούδια όλων των εποχών" του περιοδικού.

Το 2021, όταν τα 500 καλύτερα τραγούδια όλων των εποχών ενημερώθηκαν ξανά, η διασκευή του Franklin στο "Respect" ανέβηκε στο νούμερο 1. Το τραγούδι του Bob Dylan "Like A Rolling Stone", το οποίο ήταν αρχικά στο νούμερο ένα, έπεσε στο 4.

Μουσικοί

·         Otis Redding – κύρια φωνητικά

·         Booker T. Jones ή Isaac Hayes – πλήκτρα

·         Steve Cropper – κιθάρα

·         Donald Dunn – μπάσο

·         Al Jackson Jr. – ντραμς

·         Wayne Jackson – τρομπέτα

·         Gene "Bowlegs" Miller – τρομπέτα

·         Andrew Love – tenor σαξόφωνο

·         Floyd Newman – baritone σαξόφωνο

·         William Bell – δεύτερα φωνητικά

·         Earl Sims – δεύτερα φωνητικά

              +

·         Steve Cropper – παραγωγός

·         Tom Dowd – μηχανικός

 

·         Aretha Franklin – φωνητικά, πιάνο

·         Spooner Oldham – Όργανο Hammond

·         Chips Moman, Jimmy Johnson – κιθάρα

·         Tommy Cogbill – μπάσο

·         Roger Hawkins – ντραμς

·         King Curtis – tenor σαξόφωνο

·         Charles Chalmers – tenor σαξόφωνο

·         Willie Bridges – baritone σαξόφωνο

·         Melvin Lastie – cornet

·         Carolyn Franklin – φωνητικά υπόκρουση

·         Erma Franklin – φωνητικά υπόκρουση

+

·         Jerry Wexler και Arif Mardin – παραγωγοί

·         Tom Dowd – μηχανικός

·         Arif Mardin – ενορχηστρωτής

 

H τέχνη 🎥 του Σίντνεϊ Λιούμετ _Αφιέρωμα

Ο Σίντνεϊ Λιούμετ (το σωστό είναι Λουμέτ _όντας εβραϊκής καταγωγής, Sidney Arthur Lumet, 25-Ιουν-1924 \ 9-Απρ-2011) υπήρξε μέγας αμερικανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός που άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην παγκόσμια 7^η τέχνη κατά τη διάρκεια της 50χρονης καριέρας _ γύρισε και περισσότερες από 50 ταινίες. Προτάθηκε 4 φορές για Όσκαρ Σκηνοθεσίας χωρίς όμως _φυσικά να το κερδίσει ποτέ (γι αυτό ίσως η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών του παραχώρησε Τιμητικό το 2005).
Σε ότι μας αφορά όλες του οι ταινίες είναι σημαντικές, “διαβάζοντας” έναν σημαντικό πολιτικό-κοινωνικό καυστικό λόγο, μεταξύ αυτών θα αναφέραμε την αγαπημένη μας “Σκυλίσια Μέρα”_( Dog Day Afternoon 1975)  επίσης τις οι Δώδεκα Ένορκοι (Twelve Angry Men, 1957), ο Φυγάς (1960),  The Fugitive Kind, 1959, Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα (Long Day's Journey into the Night, 1962), ο Ενεχυροδανειστής (The Pawnbroker, 1964), Σέρπικο (Serpico, 1973), Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (Murder on the Orient Express, 1974), Το Δίκτυο (Network, 1976), Η Ετυμηγορία (The Verdict, 1982) Τρέχοντας στο Κενό (Running on Empty, 1988)… κλπ

Ο Σίντνεϊ Λουμέτ γεννήθηκε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια το 1924 _γιος του ηθοποιού Μπαρούχ Λουμέτ και της χορεύτριας Γιουτζίνια Βέρμους, και οι δυο εβραϊκής καταγωγής και μέλη του γίντις θεάτρου της Νέας Υόρκης, θα βρεθεί στα θεατρικά παρασκήνια από βρέφος _ ο Λουμέτ έκανε το ντεμπούτο του ως ηθοποιός σε ηλικία 5 ετών και θα σπουδάσει υποκριτική στη Νέα Υόρκη, στο περίφημο Actors Studio, ενώ σύντομα θα στραφεί στη σκηνοθεσία, αρχικά στο θέατρο και έπειτα στην τηλεόραση, όπου θα τελειοποιήσει την τεχνική του κατάρτιση και θα εμβαθύνει στον ρεαλισμό που χαρακτήρισε το σύνολο του έργου του.

Με προοδευτική κοινωνική ματιά στο περιεχόμενο και εκπληκτική αρτιότητα στη μορφή, ο Λουμέτ αποσπούσε και σπουδαίες ερμηνείες από τους ηθοποιούς. Ήταν μεταξύ των αφανών καλλιτεχνών που στήριξαν την επιβίωση των διωκομένων από τον μακαρθισμό κομμουνιστών καλλιτεχνών, μαζί με άλλους προοδευτικούς δημιουργούς (Μπαρτ Λάνκαστερ, Χάρι Μπελαφόντε κά.) _ Όταν ρωτήθηκε το 1997 με ποιο τρόπο προτιμούσε να πεθάνει εκείνος απάντησε: Δε θα ήθελα να το σκέφτομαι. Δεν είμαι θρήσκος. Θα ήθελα όμως να μην καταλάβω χώρο. Θα προτιμούσα να με κάψουν και να ρίξουν τις στάχτες μου πάνω από το Ντελικατέσεν Κατς _σσ. Το Katz's of New York City, είναι ένα delicatessen σε στιλ kosher στο Μανχάταν –ιδρύθηκε το 1888 και ήταν δημοφιλές μεταξύ των ντόπιων και των τουριστών για το παστράμι του σε σίκαλη … και κάθε εβδομάδα, σερβίρει ~6.800kg κιλά παστράμι 3.600 kg corned beef, 1.000kg σαλάμι και 4.000 χοτ ντογκ !! _αυτός ήταν ο Λουμέτ, καυστικός και με πηγαίο χιούμορ μέχρι το θάνατό του

H τέχνη του _καλύτερα “η Τέχνη στην υπηρεσία του Σίντνεϊ Λουμέτ”… κάπως έτσι θα μπορούσε κανείς να ονομάσει την έκθεση 17 καλλιτεχνών (Σεπ 2011) με έργα εμπνευσμένα από τον κινηματογραφικό κόσμο του με τίτλο The Machines Are Winning _A Tribute to Sidney Lumet ανασυνθέτοντας τη φιλμογραφία του μεγάλου αμερικανού σκηνοθέτη σε ένα μωσαϊκό από αφίσες για τις ταινίες του που αναδεικνύουν όλα όσα έκαναν τον Λιούμετ κυρίαρχη μορφή στο σινεμά της δεκαετίας του '70 και του '80.

Κινηματογράφος

Ξεκίνησε ως σκηνοθέτης θεατρικών παραστάσεων και τηλεοπτικών σειρών στις αρχές της δεκαετίας του '50 και το 1957 σε ηλικία 33 ετών έκανε το ντεμπούτο του γυρίζοντας την ταινία Οι Δώδεκα Ένορκοι (Twelve Angry Men) η οποία είχε ως πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα, με τον οποίο γύρισε άλλες τέσσερις ταινίες, με θέμα τον κοινωνικό ρατσισμό και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ του Βερολίνου χαρίζοντας του την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ Σκηνοθεσίας. Οι ταινίες του είχαν τεράστια επιτυχία και λόγω του γεγονότος ότι ήταν ικανός να σκηνοθετεί μεγάλους αστέρες (Σοφία Λόρεν στην ταινία Μια Γυναίκα σαν κι Αυτή _That Kind of Woman, 1959, Μάρλον Μπράντο και Άννα Μανιάνι _Ο Φυγάς _The Fugitive Kind, 1959 την Κάθριν Χέπμπορν και τον Τζέισον Ρόμπαρντς στο Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα _Long Day's Journey into the Night, 1962 σσ. Όλοι οι ηθοποιοί βραβεύτηκαν για την ερμηνεία τους στο Φεστιβάλ των Καννών το 1962. Σκηνοθέτησε ξανά τον Χένρι Φόντα στις ταινίες Ο Πόθος της Ράμπας (Stage Struck, 1958) όπου συμπρωταγωνίστησε με τους Κρίστοφερ Πλάμερ και Σούζαν Στράσμπεργκ και Συναγερμός του Θανάτου (Fail Safe, 1964) πλάι στον Γουόλτερ Ματάου. Το 1964 το Ροντ Στάιγκερ στην ταινία Ο Ενεχυροδανειστής (The Pawnbroker) σε ένα ρόλο που του χάρισε τη δεύτερή του υποψηφιότητα για Όσκαρ και την επόμενη χρονιά γύρισε την ταινία Ο Λόφος (The Hill, 1965) με τον Σον Κόνερι.

Κατά τη δεκαετία του '70 είχε ήδη καθιερωθεί στο χολιγουντιανό πάνθεον των σκηνοθετών και συνέχισε να σκηνοθετεί αποτελεσματικά ηθοποιούς όπως τον Αλ Πατσίνο στις ταινίες Σέρπικο (Serpico, 1973) και Σκυλίσια μέρα (Dog Day Afternoon, 1975). Ανέλαβε επίσης τη σκηνοθεσία της κινηματογραφικής μεταφοράς του μυθιστορήματος της Άγκαθα Κρίστι, Έγκλημα στο Όριαν Εξπρές (Murder on the Orient Express, 1974), στο οποίο συμμετείχαν μεγάλοι αστέρες της περιόδου όπως ο Άλμπερτ Φίνεϊ, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ, η Λορίν Μπακόλ, ο Άντονι Πέρκινς, ο Σον Κόνερι και η Ίνγκριντ Μπέργκμαν που κέρδισε το Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της. Το 1976 γύρισε την ταινία Το Δίκτυο (Network), ταινία που ασκεί κριτική στον κόσμο της τηλεόρασης με τους Πίτερ Φιντς, Γουίλιαμ Χόλντεν και Φέι Ντάναγουεϊ. Η ταινία χάρισε στη Ντάναγουεϊ Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου και στον Πίτερ Φιντς Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου, ενώ βραβεύτηκε συνολικά με 4 Όσκαρ _κανένα στον Λιουμέτ.

Κατά τη δεκαετία του '80 σκηνοθέτησε σημαντικές ταινίες όπως Η Ετυμηγορία (The Verdict, 1982) με πρωταγωνιστές τους Πωλ Νιούμαν και Τζέιμς Μέισον, Το Επόμενο Πρωινό (The Morning After, 1986) με την Τζέιν Φόντα και Τρέχοντας στο Κενό (Running on Empty, 1988) με τον Ρίβερ Φίνιξ, ενώ τη 10ετία του '90 γύρισε μια σειρά ταινιών που δεν επανέλαβαν την επιτυχία των προηγούμενων εγχειρημάτων του (μεταξύ των οποίων και η επανεκτέλεση της ταινίας του Τζον Κασσαβέτη Γκλόρια (Gloria) το 1999 με πρωταγωνίστρια την Σάρον Στόουν). Οι δυο του τελευταίες ταινίες Ένοχη Σιωπή (Find me Guilty, 2005) με τον Βιν Ντίζελ και Πριν ο Διάβολος Καταλάβει ότι Πέθανες (Before the Devil Knows You`re Dead, 2007) με τους Ίθαν Χοκ και Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν θεωρήθηκαν επίσης πολύ επιτυχημένες. Ο Σίντνεϊ Λιούμετ,  κατάφερε απλώς να επιβιώσει στις σκληρές απαιτήσεις του Χόλιγουντ για πενήντα χρόνια, όντας “μαύρο πρόβατο” προβάλλοντας, αλλά φυσικά μη επιβάλλοντας την ευαίσθητη κοινωνική του ματιά. Θεωρείται δικαίως, ακόμη και από τον Γούντι Άλεν ή τον Μάρτιν Σκορτσέζε, ο κινηματογραφιστής που αποτύπωσε πιο διεισδυτικά από όλους την ατμόσφαιρα της Νέας Υόρκης και την ψυχολογία των ανθρώπων της. Άλλωστε, όπως έλεγε και ο ίδιος, με τον πνευματώδη λόγο του, “δεν είναι ότι έχω κάτι με το Λος Άντζελες, απλώς δεν μου αρέσουν οι εταιρικές πόλεις”. Μέσα από την κυνική και συχνά απάνθρωπη αστική πραγματικότητα, ξετρύπωνε την ανθρωπιά και την ελπίδα, με τους ήρωές του να δίνουν τον αγώνα τους για να μην ξεπουληθούν.

Κέρδισε την καταξίωση για τη δημιουργία ρεαλιστικών και σκληρών δραμάτων τοποθετημένα στη Νέα Υόρκη, που εστίαζαν στην εργατική τάξη και αναδείκνυαν τα προβλήματά της και τις κοινωνικές αδικίες που αντιμετώπιζε, με “αναγνώριση” το όσκαρ της παρηγοριάς το 2005…

Φέτος, 100 χρόνια από τη γέννησή του (25 Ιουνίου 1924), είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε τα πρώτα του βήματα και το πολυσύνθετο έργο του, αναλογιζόμενοι τις κορυφαίες ταινίες στη διάρκεια της μακρόχρονης σταδιοδρομίας του _εγγύηση για κάτι ξεχωριστό, γεγονός για τους σινεφίλ, ειδικά με το πέρασμα του χρόνου… , όπως “Ο Παγοπώλης Έρχεται” (1960), “Μακρύ Ταξίδι Μέσα στη Νύχτα”» (1962), “Ο Ενεχυροδανειστής” (1964), “Ο Λόφος” (1965), “Ο Γλάρος” (1968), “Η Μεγάλη Ληστεία της Νέας Υόρκης” (1971), “Σέρπικο” (1973), “Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές” (1974), “Σκυλίσια Μέρα” (1975), “Το Δίκτυο” (1976), “Prince of the City” (1981), “Η Ετυμηγορία” (1982), “Το Επόμενο Πρωινό” (1986), “Επικίνδυνες Ερωτήσεις, Θανάσιμες Απαντήσεις” (1991), “Ένοχη Σιωπή” (2007).

Τα διαμάντια είναι παντοτινά

·         (12 Angry Men) Ένα από τα καλύτερα δικαστικά δράματα όλων των εποχών, που διαδραματίζεται μέσα στην αίθουσα των ενόρκων, για λίγες ώρες, μία καυτή μέρα του καλοκαιριού. Ένα εγχείρημα του Σίντνεϊ Λιούμετ, καθώς καταφέρνει χωρίς να δώσει στοιχεία από τη δικαστική αίθουσα να μεταφέρει όλη τη δίκη μέσα από τους προβληματισμούς και τις σκέψεις των ενόρκων. Ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, αξιοθαύμαστες ερμηνείες, τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ και το καλύτερο ντεμπούτο για νέο σκηνοθέτη. 1982, ο Λιούμετ συνεργάζεται με τον Πολ Νιούμαν σε ένα σκοτεινό δικαστικό δράμα, με τον πρωταγωνιστή να προσπαθεί να επιστρέψει στη ζωή, αναλαμβάνοντας μία δύσκολη υπόθεση ιατρικής αμέλειας. Οι πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ (και αυτή του Νιούμαν) πήγαν αλλού, αλλά αυτό έχει μικρή σημασία, καθώς Λιούμετ-Νιούμαν έγραψαν ιστορία.

·         (Dog Day Afternoon _Σκυλίσια μέρα) Κλειστοφοβικό, δραματικό θρίλερ με κεντρικό ήρωα έναν καταπιεσμένο άνδρα, ο οποίος θα πραγματοποιήσει μία ληστεία τράπεζας, με ομήρους, και όλα θα πάνε στραβά. Ο Λιούμετ, στην ακμή του, θα συναντήσει τον Αλ Πατσίνο, με τους ρεαλιστικούς διαλόγους και την ένταση των σκηνών να προβάλλουν την ηθική κρίση στην καρδιά της Αμερικής. Ο Πατσίνο, που θα χάσει το Όσκαρ από τον Τζακ Νίκολσον.

·         (The Pawnbroker) Τολμηρό κοινωνικό δράμα που έδωσε στον Ροντ Στάιγκερ την ευκαιρία να λάβει υποψηφιότητα για Όσκαρ, υποδυόμενος έναν εβραίο ενεχυροδανειστή θύμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης των ναζί. Ο Λιούμετ συνδυάζει ανατριχιαστικές εικόνες και ρατσισμό, υπογράφοντας μία από τις ριζοσπαστικότερες ταινίες του.

·         (Network) Ένα πικρό σχόλιο για την επιρροή της τηλεόρασης στις κοινωνίες. Ο Λιούμετ μας μεταφέρει στα παρασκήνια ενός σόου, με τον Πίτερ Φιντς στον ρόλο του τηλεοπτικού «μεσσία». Η ταινία προτάθηκε για δέκα Όσκαρ και κέρδισε τέσσερα.

Ένας ταπεινός εργάτης του κινηματογράφου,
άξιος σεβασμού.

Φιλμογραφία

·         1957    Οι 12 ένορκοι (ταινία, 1957) (12 Angry men) _Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας _ Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1958    Ο Πόθος της Ράμπας (Stage Struck)       

·         1959    Μια Γυναίκα σαν κι Αυτή (That Kind of Woman)       

§  Ο Φυγάς (The Fugitive Kind)       

·         1961    Ψηλά από τη Γέφυρα (A View from the Bridge)          

·         1962    Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα (Long Day's Journey into the Night)           

§  Ο Ενεχυροδανειστής (The Pawnbroker)            

§  Συναγερμός Θανάτου (Fail Safe)

·         1965    Ο Λόφος (The Hill)            

·         1966    Όσα Κρύβει ο Ουρανός (The Group)     

·         1967    Η Κατάσκοπος του Λονδίνου (The Deadly Affair)       

·         1968   Bye Bye Braverman           

§  Ο Γλάρος (The Sea Gull)   

·         1969    Η Συνάντησις (The Appointment)          

·         1970    King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis _Ντοκιμαντέρ

§  Ο Τελευταίος Κληρονόμος (Last of the Mobile Hot Shots)    

·         1971    Η Μεγάλη Ληστεία της Νέας Υόρκης (The Anderson Tapes)            

o   1972    Child's Play  

§  Αυτή Είναι η Ιστορία μου (The Offence)            

·         1973    Σέρπικο (Serpico)    Υποψηφιότητα - Βραβείο BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1974    Lovin' Molly            

§  Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (Murder on the Orient Express)            Υποψηφιότητα - Βραβείο BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1975    Σκυλίσια μέρα (Dog Day Afternoon) _
Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας _Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας _Υποψηφιότητα - Βραβείο BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1976    Το Δίκτυο (Network)
Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας _πήρε Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας
Υποψηφιότητα - BAFTA Σκηνοθεσίας

·         1977    Έκβους (Equus)      

·         1978    Ο Μάγος του Οζ (The Wiz)           

·         1980   Just Tell Me What You Want      

·         1981    Τον Λέγαν Πρίγκιπα της Πόλης (The Prince of the City)
Υποψήφιοτητα - Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου
Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1982   Θανάσιμη Παγίδα (Deathtrap)    

·         1982   Η Ετυμηγορία (The Verdict)
Υποψηφιότητα - Όσκαρ Σκηνοθεσίας
Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1983   Ντάνιελ (Daniel)     

·         1984   Περιμένοντας την Γκάρμπο (Garbo Talks)        

·         1986   Η Γοητεία της Εξουσίας (Power)

§  Το επόμενο πρωινό (The Morning After)          

·         1988   Τρέχοντας στο κενό (Running on Empty)
Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας

·         1989   Οικογενειακή υπόθεση (Family Business)       

·         1990   Επικίνδυνες Ερωτήσεις, Θανάσιμες Απαντήσεις (Q&A)         

·         1992    Μια Ξένη Ανάμεσά Μας (A Stranger Among Us)        

·         1993    Ενοχος σαν Αμαρτία (Guilty as Sin)       

·         1997    Βρώμικες Υποθέσεις στο Μανχάταν (Night Falls on Manhattan)    

·         1997    Σε Κωματώδη Κατάσταση (Critical Care)          

·         1999    Γκλόρια (Gloria)     

·         2001–2002 _100 Centre Street _Τηλεοπτική Σειρά

·         2004   Strip Search Τηλεταινία

·         2006   Ένοχη Σιωπή (Find me Guilty)   

·         2007   Πριν ο Διάβολος Καταλάβει ότι Πέθανες (Before the Devil Knows You`re Dead)

 

Δείτε και  Sidney Lumet στο cine.gr