Η συμφωνία της Βάρκιζας και τα φαντάσματα του παρελθόντος

Στις 11 Γενάρη 1945 η Μάχη της Αθήνας, ο ηρωικός Δεκέμβρης του '44 όπως έμεινε στην Ιστορία, τέλειωνε με ανακωχή. Ήταν μια δυσμενής για το λαϊκό κίνημα έκβαση, που όμως σε καμία περίπτωση δεν σήμαινε και ήττα του ΕΛΑΣ, ο οποίος κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, συσπειρώνοντας τον κύριο όγκο των δυνάμεών του. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ διατηρούσαν επιρροή στην πλειοψηφία των λαϊκών μαζών. Παρ' όλα αυτά, στις 12 Φλεβάρη υπογράφηκε η απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας, που σηματοδότησε νέα δεινά για το λαϊκό επαναστατικό κίνημα. Για την αναφορά μας αυτή στη Συμφωνία της Βάρκιζας αντλούμε στοιχεία από τον τόμο Β1 του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ.

Στις 28 Φλεβάρη 1945, ο ΕΛΑΣ αποστρατεύτηκε. Πέντε χρόνια αργότερα, κατά την ομιλία του στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το Μάη του 1950, ο Δ. Παρτσαλίδης αναφέρθηκε στην τρίτη σύσκεψη που είχε γίνει στη Μόσχα το Γενάρη του 1950, ανάμεσα στις ηγεσίες του ΚΚΣΕ (Στάλιν, Μόλοτοφ, Μάλενκοφ, Σουσλόφ), του ΚΚ Αλβανίας (Χότζα, Σέχου) και του ΚΚΕ (Ζαχαριάδης, Παρτσαλίδης). Σε αυτήν τη σύσκεψη συζητήθηκε και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Γι' αυτό το θέμα ο Δ. Παρτσαλίδης ανέφερε: «Η Συμφωνία της Βάρκιζας. Ο σ. Στάλιν είπε: "Είτανε λάθος, δεν έπρεπε να παραδώσετε τα όπλα". Οταν ο σ. Ζαχαριάδης ανάφερε πως δεν παραδώσαμε όλα τα όπλα και εγώ ότι πολεμήσαμε στην Αθήνα και ότι είχαμε και την υπόδειξη του σ. Ντιμιτρόφ για συμφωνία, ο σ. Στάλιν απάντησε: "Επρεπε να πολεμήσετε έξω από την Αθήνα. Ο σ. Ντιμιτρόφ δεν είναι ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόμματος"».

Η τοποθέτηση του Στάλιν το 1950, ότι το ΚΚΕ έπρεπε να μην παραδώσει τα όπλα και να συνεχίσει τον ένοπλο αγώνα έξω από την Αττική, ήταν απόλυτα σωστή, αλλά δεν υπάρχει αρχειακό εύρημα για ανάλογη τοποθέτηση το 1945. Και αυτό το ζήτημα υπάγεται σε εκείνα που παραμένουν σχετικά ανοιχτά στην παραπέρα μελέτη τους, σε συνδυασμό με πρόσβαση στο σχετικό αρχειακό υλικό.

Η υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας βαραίνει την ηγεσία του ΚΚΕ. Ανεξάρτητα από τις όποιες διεθνείς παραινέσεις για την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης, έπρεπε να απορρίψει και την παραμικρή σκέψη για την παράδοση των όπλων και τη διάλυση του ΕΛΑΣ. Επρεπε το Κόμμα να ανασυνταχθεί και ο ΕΛΑΣ να συνεχίσει τον αγώνα έξω από την Αθήνα. Αυτή η στάση ήταν η μοναδική που θα βοηθούσε και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα (ΔΚΚ) και πρωταρχικά τη Σοβιετική Ενωση. Η απαράδεκτη υποχώρηση, όντας σε βάρος του ΕΑΜικού κινήματος και γενικά του λαού, απέβαινε σε βάρος και του ΔΚΚ.

Οι παράγοντες που οδήγησαν στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, πέρα από την υποτίμηση της δύναμης του λαϊκού κινήματος και την υπερτίμηση του αντίπαλου, ήταν πρωταρχικά: Η εμμονή στον κοινοβουλευτικό στόχο της «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης», σε συνάρτηση και με την πίεση που ασκούσαν στο ΚΚΕ οι σύμμαχοί του στο ΕΑΜ να υπογραφεί συμφωνία. Η υποχώρηση στην πίεση ήταν απόρροια της οπορτουνιστικής άποψης ότι σε αντίθετη περίπτωση το ΕΑΜ θα διαλυόταν και το ΚΚΕ θα οδηγούνταν στην απομόνωση.

Έλλειψη συλλογικής λειτουργίας

Οπως ήδη αναφέραμε, με τη Συμφωνία της Βάρκιζας διαφώνησε ο Αρης Βελουχιώτης, ενώ στις τάξεις του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, βεβαίως και του ΚΚΕ, δεν ήταν περιορισμένης έκτασης η αντίδραση ή η δυσφορία για την υπογραφή της. Πλατιές λαϊκές μάζες διαισθάνονταν το τι σήμαινε η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ.

Από την τραγική κατάληξη της εξέλιξης της ιστορίας του Αρη μέσα στην Ιστορία του ΚΚΕ το δίδαγμα που βγαίνει είναι ότι μια λαθεμένη απόφαση μπορεί να διορθωθεί αποτελεσματικά μόνο μέσα από τη συλλογική επεξεργασία και την πρακτική υλοποίησή της. Ταυτόχρονα, τα βαθύτερα διδάγματα αφορούν τις συλλογικές ευθύνες των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων του Κόμματος, δηλαδή της ΚΕ και του ΠΓ. Η έλλειψη συλλογικής λειτουργίας τους σε κρίσιμες περιόδους της ταξικής πάλης εκμηδενίζει την ουσιαστική λειτουργία της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού: «Αποφασίζουμε συλλογικά, πλειοψηφικά, δρούμε ενιαία, μονολιθικά». Η απόφαση για τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ήταν αποτέλεσμα μιας τέτοιας λειτουργίας.

Ερμηνείες και εκτιμήσεις

Για την όλη εξέλιξη, την υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και τις Συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, που με τη σειρά τους οδήγησαν στη Βάρκιζα, έχουν διατυπωθεί πολλές ερμηνείες. Μεταξύ των αιτιών έχει γίνει λόγος περί ανικανότητας του κομματικού ηγετικού πυρήνα, έλλειψης πολιτικής διορατικότητας, αρνητικού επηρεασμού της ηγεσίας του Κόμματος από συμμαχικές δυνάμεις στο ΕΑΜ κ.ά.

Οσο κι αν αυτά αποτυπώνουν τη μία ή την άλλη πλευρά σε ένα σύνολο παραγόντων που οδήγησαν σε καθοριστικά λαθεμένες επιλογές, δεν προσεγγίζουν την κύρια αιτία: Την έλλειψη ανάλογης προγραμματικής ετοιμότητας και προσανατολισμού από την πλευρά της κομμουνιστικής ηγεσίας, αλλά και τη μη απόκτησή της σε συνθήκες μάχης, σε συνδυασμό με την ικανότητα σωστής εκτίμησης του συσχετισμού δυνάμεων και έγκαιρης προσαρμογής ή και διόρθωσης της γραμμής πάλης. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι μια σειρά από εξελίξεις στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα επέδρασαν αρνητικά στην πολιτική του ΚΚΕ (στρατηγική της ΚΔ και στη συνέχεια αυτοδιάλυσή της, συμμετοχή των ΚΚ Γαλλίας και Ιταλίας σε αστικές κυβερνήσεις στη διάρκεια του πολέμου κ.ά.), δίχως να αναιρούνται οι ευθύνες της τότε ΚΕ του ΚΚΕ. Η ηγεσία του ΚΚΕ δεν έδειξε την απαιτούμενη επάρκεια ώστε να υπερβεί τις όποιες αρνητικές εκδηλώσεις στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.

Υπήρχε υποτίμηση του γεγονότος ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ βρισκόταν στο ίδιο χαράκωμα με σημαντικά βαλκανικά κινήματα (Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας), αλλά και με το στρατιωτικό κίνημα της Μέσης Ανατολής, ενώ εκλαμβανόταν χωρίς ευελιξία η συμμαχία της Σοβιετικής Ενωσης με τη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της αντιαξονικής σύμπραξης (Χάρτης του Ατλαντικού, αποφάσεις της Διάσκεψης της Τεχεράνης κ.ο.κ.). Ταυτόχρονα, υπήρχε υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της Βρετανίας, εκφρασμένη στη σταθερή άποψη ότι «δεν μπορούμε να τα βάλουμε με την Αγγλία», καθώς και υποτίμηση των δυνατοτήτων του λαϊκού κινήματος. Είναι διαφορετικό ζήτημα να ηττηθεί η επανάσταση εξαιτίας του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων και τελείως άλλο ζήτημα να μη σχεδιαστεί και πραγματοποιηθεί σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης.

Στην ανάλυση που γινόταν συνυπήρχε και το γεγονός ότι η Μ. Βρετανία ήταν σύμμαχος στον αντιφασιστικό αγώνα και δεν θεωρούνταν ο πιο επικίνδυνος και ισχυρός ταξικός εχθρός, που συμμάχησε με την ΕΣΣΔ συγκυριακά. Γεννιούνταν, λοιπόν, και αυταπάτες σχετικά με τις προθέσεις της βρετανικής πολιτικής να συντρίψει το ΕΑΜικό κίνημα.

Η δύναμη του Κόμματος βρίσκεται πρώτα απ' όλα στην ιδεολογικοπολιτική του ποιότητα, στην ικανότητά του να δρα ως κόμμα επαναστατικό. Άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό ήταν και το οργανωτικό πρόβλημα: Η οργανωτική χαλαρότητα στο Κόμμα, σε συνδυασμό με ορισμένη διάχυση του ΚΚΕ στις γραμμές του ΕΑΜ.

Η ορμητική μαζικοποίηση του Κόμματος και η σχετικά εύκολη στρατολογία, δίχως την ανάλογη ιδεολογικοπολιτική προετοιμασία και την απαιτούμενη εσωκομματική ζωή, είχαν ως αποτέλεσμα η κομματική - κομμουνιστική συνείδηση λίγο να διαφέρει από την ΕΑΜική. Η διάκριση των οργάνων του ΚΚΕ από αυτά του ΕΑΜ ήταν ελάχιστα ορατή και η όποια αυτοτέλεια του Κόμματος περιοριζόταν στον κεντρικό καθοδηγητικό πυρήνα και σε καθοδηγητικά όργανα μεγάλων Οργανώσεων.

Επομένως, η κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση, προετοιμασία και ετοιμότητα των κομματικών δυνάμεων ήταν πολύ κατώτερη σε σχέση με τις ανάγκες και απαιτήσεις της ταξικής πάλης. Η ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική ανεπάρκεια του Κόμματος ήταν συνυφασμένη με τη διαπαιδαγώγηση μόνο στην πάλη για ελευθερία και ανεξαρτησία και όχι στην ταξική πάλη για τη νίκη στο πεδίο της εξουσίας. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τον βασικό σκοπό ύπαρξης του ΚΚΕ, ως ιδεολογικής - πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης: Την πάλη για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, με την κατάκτηση της εξουσίας για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.

Αφιέρωμα στον ηρωικό Δεκέμβρη
Η συμφωνία της Καζέρτας και οι όψιμοι «ιστοριογράφοι»
Όταν ΑΝΑΠΟΔΟΓΥΡΙΖΕΤΑΙ η ΙΣΤΟΡΙΑ...
Η Συμφωνία της Βάρκιζας

 

 

 

Αφιέρωμα στην Ειρήνη Γκίνη την πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε με απόφαση Έκτακτου Στρατοδικείου.

«Για σένα πλέκουν δαφνοστέφανα, οι καιροί κι αντιλαλούν απ' τα στερνά σου τα τραγούδια πόλεις, βουνά, λαγκάδια και ουρανοί. Δίπλα στο μνήμα σου, το μίσος μας λαμπαδά. Σ' ένα χωριό δασκάλα αν ήσουν ταπεινή τώρα περνάει απ' το σχολείο σου όλη η Ελλάδα».

Η Ειρήνη Γκίνη (Μίρκα Γκίνοβα), 24χρονη νηπιαγωγός από το χωριό Ξανθόγεια (Ρουσίλοβο) της Εδεσσας, ήταν η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε με απόφαση Έκτακτου Στρατοδικείου.

Γεννήθηκε το 1923 κοντά στη λίμνη του Οστρόβου. Οι γονείς της ήταν φτωχοί αγρότες σλαβομακεδόνες. Από μικρή ακόμα γεύτηκε τις πίκρες και τα βάσανα της ζωής. Εμεινε ορφανή από μητέρα και μεγάλωσε μέσα σε χίλια βάσανα και δυσκολίες. Η έλλειψη της μητρικής στοργής θέριευε τη δική της αγάπη στους βασανισμένους και κατατρεγμένους. Οι δυσκολίες της ζωής που γνώρισε από τα πρώτα βήματα, της δημιούργησαν χαρακτήρα αποφασιστικό, θαρραλέο, αγωνιστικό.
Αποφοίτησε το 1939 από το διδασκαλείο Νηπιαγωγών Καστοριάς, αλλά η δικτατορία του Μεταξά δεν την διορίζει επειδή είναι «μακεδονοπούλα». «Αυτό την έκανε να νιώσει πιο πολύ το ζυγό κάτω από τον οποίο στέναζε η πατρίδα». Το 1940 διορίστηκε προσωρινά νηπιαγωγός σε ένα χωριό της Εδεσσας. «Καλή δασκαλίτσα», έλεγε όλο το χωριό για τη Μίρκα.
Η Ειρήνη οργανώθηκε το 1942 στην ΕΠΟΝ ενώ το 1943 κατατάχθηκε στα αντάρτικα τμήματα του ΕΛΑΣ στο Καϊμακτσαλάν. Από το 1942 δουλεύει στο χωριό της παράνομα. Ξεσηκώνει τα κορίτσια της επαρχίας στον απελευθερωτικό αγώνα. Γίνεται ο εμψυχωτής της φλογερής νεολαίας μας.

Το καλοκαίρι του 1946, στο δάσος της Έδεσσας, κρύβονται η μικρή ανταρτοομάδα του Καϊμακτσαλάν.
200 χωροφύλακες και μαυροσκούφηδες κύκλωσαν το μέρος. Η Μίρκα ήταν με άλλους 6 συντρόφους, όλοι άοπλοι. Μόνο αυτή είχε ένα παραμπέλ. Η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη... Χρειαζόταν σε τέτοιες στιγμές θάρρος, αποφασιστικότητα, αυτοκυριαρχία.
Πλησιάζουν... Η θαρραλέα Μίρκα δε χάνει το θάρρος της. Σηκώνει το παραμπέλ και σκοπεύει. Αλλά οι σφαίρες της είναι λίγες και εκείνοι είναι πολλοί. Ετσι πέφτει στα χέρια τους μαζί με τους συντρόφους της.
Παρά τα άγρια βασανιστήρια δε λύγισε. «Οι μαυροσκούφηδες με τα ξίφη, με τα νύχια, της ξέσκισαν το κορμί και τα ρούχα, της ξερίζωσαν τα μαλλιά, κι έτσι όπως ήταν τη γύριζαν στους δρόμους της Έδεσσας. Η Μίρκα κρατούσε ψηλά και περήφανα το κεφάλι. Χαμογελούσε στο λαό που έτρεχε να τη δει και να τη θαυμάσει, στο λαό που τόσο αγάπησε και για τον οποίο τόσο αφειδώλευτα αργότερα έδωσε και τη ζωή της.
Μετά από όλα τα βασανιστήρια, τη θάψανε ζωντανή ως το λαιμό και πυροβολούσαν πάνω της. Οχι μόνο υπομένει καρτερικά όλα τα βασανιστήρια, αλλά εμψυχώνει και τους συντρόφους της. «Ράψτε τα στόματα, σύντροφοι! Ούτε κουβέντα στους προδότες!»

Στις 25 Ιούλη 1946 μαζί με τους 6 συντρόφους της πέρασε από Έκτακτο Στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε θάνατο. Τρεις μέρες μετά την καταδίκη οδηγήθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα στα Γιαννιτσά. Ήταν η πρώτη επίσημη εκτέλεση που εγκαινιαζόταν ύστερα από την ψήφιση των «έκτακτων μέτρων».
Στις 18 Ιούνη 1946 υιοθετήθηκε από τη Βουλή το Γ' ψήφισμα, το οποίο προέβλεπε την ίδρυση Έκτακτων Στρατοδικείων και καθόριζε ποινές θανάτου σε όποιον «στασίαζε», με σκοπό «να αποσπαστεί μέρος της ελληνικής επικράτειας», ενώ προέβλεπε μια σειρά κατασταλτικά μέτρα και απαγορεύσεις.
Στην ουσία, έβαλε τη σφραγίδα του νόμου του αστικού κράτους στην τρομοκρατία και τις δολοφονικές ενέργειες στις οποίες επιδίδονταν «παρακρατικές» ομάδες ενάντια στους κομμουνιστές σε όλη τη χώρα. Έτσι, η «μηχανή» των στρατοδικείων πήρε αμέσως μπροστά.

Δώδεκα εκτελέσεις μέσα σε πέντε μέρες

«Περήφανα αντιμετώπισε το εκτελεστικό απόσπασμα η Μίρκα. Σηκώθηκε, πλύθηκε, χτενίστηκε, ντύθηκε και τράβηξε αγέρωχη στον τόπο της εκτέλεσης, εμψυχώνοντας το λαό που παρακολουθούσε με κομμένη την αναπνοή. Σε όλο το δρόμο τραγουδούσε τη "Διεθνή" και άλλα επαναστατικά μακεδονικά τραγούδια. Δε δέχτηκε να της δέσουν τα μάτια. Κι όταν τα εγγλέζικα όπλα ορθώθηκαν για να κόψουν το νήμα με τα 23 χρόνια ζωής της Μίρκας, εκείνη σήκωσε περήφανα το κεφάλι και φώναξε:
"Πίσω μας έρχονται χιλιάδες, εκατομμύρια μαχητές της λευτεριάς. Εμείς αύριο θάμαστε στρατός και θα σας συντρίψουμε... Ζήτω το ΚΚΕ!"»

Το γράμμα του φαντάρου

«... Σας συγχαίρω για την κόρη που γεννήσατε. Αυτή δέχθηκε το θάνατο με το γέλιο στο στόμα, ηρωικά και ψύχραιμα, τραγουδώντας. Ολοι που παρεβρεθήκαμε στην περίεργη και άγρια εκείνη εικόνα θαυμάσαμε. Κατά τις 5.30 η ώρα εγώ πλησίασα κοντά της και τη ρώτησα μήπως θέλει τίποτα να γράψω στους γονείς της. Αυτή με κοίταξε ήσυχα και μου είπε: "Εγώ πεθαίνω σαν τίμιος άνθρωπος για κάτι στο οποίο ολοκληρωτικά πιστεύω. Για την καλυτέρευση όχι προσωπικά της δικής μου ζωής, αλλά για τη ζωή όλων των ανθρώπων"...»
Αυτά αναφέρει ένας από τους φαντάρους του εκτελεστικού αποσπάσματος στο γράμμα του προς τον πατέρα της Ειρήνης Γκίνη.
σσ. Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο «Μορφές Ηρώων»

Η Έλλη Αλεξίου για την Ειρήνη Γκίνη

«Η Γκίνη, δασκάλα, είναι η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε από στρατοδικείο με τους Αμερικανούς πια να εξουσιάζουν τον τόπο μας.... Το Στρατοδικείο Γιαννιτσών την καταδίκασε σε θάνατο και κει εκτελέστηκε στις 26-7-1946. Διηγούνται πως την παραμονή του θανάτου της στη φυλακή τραγουδούσε όλη τη νύχτα. Το ίδιο τραγουδούσε και στο αυτοκίνητο καθώς τη μετέφεραν στον τόπο της εκτέλεσης. Το απόσπασμα το αντίκρισε με ψυχραιμία και παλικαριά. Στην έκθεση που στάλθηκε στο υπουργείο για τα καθέκαστα της εκτέλεσης αναφερόταν ανάμεσα στ' άλλα: "...Οι επτά καταδικασθέντες αντίκρισαν ψυχραίμως το εκτελεστικόν απόσπασμα. Και δεν εδέχθησαν να δεθούν οι οφθαλμοί των... Περισσοτέραν ψυχραιμία επέδειξαν η δασκάλα Ειρήνη Γκίνη, η οποία έψαλλε τον Υμνον της Διεθνούς και εκραύγαζεν υπέρ του ΚΚΕ".
Κι αν όλα αυτά δεν είναι ακριβή και μόνο αληθινό είναι πως τραγουδούσε και πως δε δέχτηκε να της δέσουν τα μάτια, και μόνο αυτά βροντοφωνάζουν τη λεβεντιά της».
(Από το βιβλίο της Ελλης Αλεξίου «Βασιλική Δρυς», Εκδόσεις «Καστανιώτη»)

Η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε, η δασκάλα Ειρήνη Γκίνη
Για σένα πλέκουν δαφνοστέφανα οι καιροί
κι αντιλαλούν απ’ τα στερνά σου τα τραγούδια
πόλεις, χωριά, λουλούδια κι ουρανοί.

Μπροστά στο μνήμα σου στέκει το μίσος μας λαμπάδα. Σ’ ένα σχολειό δασκάλα αν ήσουν ταπεινή τώρα περνάει απ’ το σχολειό σου όλη η Ελλάδα

Στις 25 Ιούλη του 1946 το έκτακτο Στρατοδικείο Γιαννιτσών καταδικάζει σε θάνατο 7 άτομα με την κατηγορία ότι αποτελούσαν την ένοπλη ομάδα ΝΟΦ (Λαϊκό Απλευθερωτικό Μέτωπο). Ανάμεσα τους και μια γυναίκα, η δασκάλα Ειρήνη Γκίνη. Ηταν «συμμορίτες», «αυτονομιστές» και «κακούργοι» κατά το κατηγορητήριο.
« Επτά ακόμα εχθροί της πατρίδας, επτά όργανα της αναρχίας και των ξένων… έπεσαν σήμερα υπό τας σφαίρας της Δικαιοσύνης της Πατρίδας… άπαντες ανταπέδωσαν τη ζητωκραυγή της Γκίνη την στιγμήν ακριβώς που η ομοβροντία του αποσπάσματος εξήπλωσε καταγής τα πτώματα επτά κοινωνικών και εθνικών αποβρασμάτων…» («ΦΩΣ» της Θεσσαλονίκης, Ιούλη 1946)

«Η Ειρήνη Γκίνη, τόσο στην κατάθεσή της, όσο και στην απολογία της είπε ότι είναι στέλεχος της ΝΟΦ και ότι όχι μόνο δεν έχει καμμιά σχέση με τις αυτονομιστικές κινήσεις, αντίθετα αγωνίζεται εναντίον των αυτονομιστικών ραδιουργιών που υποκινούν οι Άγγλοι.
(…)
Πρέπει να σημειωθεί ότι όπως αποκαλύφθηκε πανηγυρικά στη δίκη η Ειρήνη Γκίνη πολέμησε σ’ όλη την περίοδο της κατοχής με αυτοθυσία και ηρωισμό τους Οχρανίτες του Κάλτσεφ» («Ριζοσπάστης» 27/7/1946).
Η Μίρκα είχε πάρει μέρος σε πολλές επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ και ήταν μία από τους επικεφαλής στην ανατίναξη της αμαξοστοιχίας των γερμανών στο Μουχαρέμ Χάνι, κοντά στην Εδεσσα, τον Αύγουστο του 1944.
Την επομένη, 26/7/1946, εκτελούνται. Για πρώτη φορά ο ελληνικός στρατός τουφεκίζει γυναίκα. Ήταν μόλις 23 ετών… Ήταν επίσης μια από τις πρώτες εκτελέσεις με βάση το διαβόητο Γ’ Ψήφισμα που ακολούθησε τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 και οδήγησε σε εκατόμβες κομμουνιστών.
Την παραμονή της εκτέλεσής της, στη φυλακή η Ειρήνη Γκίνη τραγουδούσε όλη τη νύχτα. Το ίδιο και στο αυτοκίνητο που τους μετέφερε στον τόπο της εκτέλεσης. Αντίκρισε το εκτελεστικό απόσπασμα με ψυχραιμία και παλικαριά.

Ο Τύπος την επόμενη ημέρα έγραφε:
«…Οι εκτελεσθέντες αντίκρισαν ψυχραίμως το εκτελεστικόν απόσπασμα. Η νηπιαγωγός Ειρήνη Γκίνη έψαλλε τον Ύμνον της Διεθνούς και εζητοκραύγαζεν υπέρ του ΚΚΕ».

Μια μικρή δασκάλα εξευτέλισε και εκμηδένισε ηθικά ολόκληρο τον κόσμο της σαπίλας

 Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων απόδοσης τιμής στους αλύγιστους της ταξικής πάλης και των εορτασμών για τα 100χρονα του ΚΚΕ το Νοέμβρη του 2016, με μια συγκινητική εκδήλωση, η ΤΟ Πέλλας του ΚΚΕ τίμησε την κομμουνίστρια Ειρήνη (Μίρκα) Γκίνη και τους συντρόφους της, στα 70 χρόνια από την εκτέλεσή τους Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Γιώργος Χαβατζάς, μέλος του Γραφείου Περιοχής της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ.

Την εκδήλωση άνοιξε η Καίτη Χατζηβασιλειάδου, Γραμματέας της ΤΟ Πέλλας, η οποία αναφέρθηκε και σε στοιχεία του βιογραφικού της Ειρήνης (Μίρκα) Γκίνη, που, μαζί με χιλιάδες άλλους, πέρασε στο πάνθεον των ηρώων των λαϊκών αγώνων.
Στη συνέχεια, έγινε ανάγνωση κειμένων από το Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, που αναφέρονται στη ζωή και τη δράση της Ειρήνης (Μίρκα) Γκίνη: Το «Πώς γνώρισα τη Μίρκα», από αφήγηση της σ. Ουρανίας Μπουκουβίνα, το «Πολυβολείο αφιερωμένο στη μνήμη της Ειρήνης Γκίνη» και το κείμενο «Ειρήνη Γκίνη» του Απόστολου Σπήλιου δημοσιευμένο στη στήλη «Σφυριές» του «Ριζοσπάστη» στις 28-7-1946.
Ακολούθησε απονομή τιμητικών πλακετών της ΤΟ Πέλλας του ΚΚΕ προς τους απογόνους των εκτελεσμένων λαϊκών αγωνιστών.
Στο χώρο της εκδήλωσης λειτούργησε έκθεση με ντοκουμέντα από το Αρχείο του ΚΚΕ που αφορούσαν την περίοδο της «λευκής τρομοκρατίας» (1945 - 1946), τη θέσπιση του Γ' Ψηφίσματος, το Εκτακτο Στρατοδικείο των Γιαννιτσών και την εκτέλεση των λαϊκών αγωνιστών.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν και παρέλαβαν τις τιμητικές πλακέτες, απόγονοι της Ειρήνης Γκίνη, του Δημήτρη Λύμπα και του Γεώργιου Μουτσάκη, ενώ τις επόμενες μέρες κλιμάκιο στελεχών της ΤΟ Πέλλας του ΚΚΕ θα παραδώσει τις τιμητικές πλακέτες σε συγγενείς - απόγονους του Πέτρου Περτσεμλή, Γεώργιου Πρώγιου, Θωμά Μιχαήλ και Χρήστου Στογιάννη.
Ιδιαίτερη ήταν η στιγμή που δύο νεαροί, ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Αχιλλέας Γκίτσας, παίζοντας ακορντεόν, ερμήνευσαν ζωντανά το πολυτραγουδισμένο στην περιοχή τραγούδι της Ειρήνης (Μίρκα) Γκίνη.

Η θυσία τους φωτίζει το δρόμο του αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση

Πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 27 Ιούλη 1946 & ξυλογραφία από το βιβλίο "1000 σκοτωμένα κορίτσια"

Στην ομιλία του, ο Γιώργος Χαβατζάς, αναφέρθηκε στο σκηνικό που είχε διαμορφωθεί εκείνη την περίοδο και στην περιοχή της Πέλλας, με τη «λευκή τρομοκρατία», το έργο τρομοκράτησης και εξόντωσης των λαϊκών αγωνιστών να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και το Γ' Ψήφισμα που κλιμάκωνε τις διώξεις σε βάρος των κομμουνιστών.

Οπως είπε, λίγες μέρες μετά την εκτέλεση των καταδιωκόμενων αγωνιστών, «το θεωρητικό περιοδικό του ΚΚΕ, η "Κομμουνιστική Επιθεώρηση", έγραφε στο κύριο άρθρο της: "Με την κατηγορία του «συμμορίτη», του «πράκτορα του σλαβισμού», δώδεκα ήρωες του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Εθνικής Αντίστασης «δικάστηκαν» και καταδικάστηκαν σε τέσσερις διαφορετικές «δίκες» και εκτελέστηκαν μέσα σε μια εβδομάδα απ' τις 20 ως τις 27 του Ιούλη. Ανάμεσά σ' αυτούς, ένας Μουτσάκης που οργάνωσε στην Κατοχή τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της Εδεσσας κι ανατίναξε επί κεφαλής τμήματος του ΕΛΑΣ δύο γερμανικές αμαξοστοιχίες με πολεμικό υλικό στο Μουχαρέμ Χάνι και μια υπέροχη ηρωίδα σαν τη δασκάλα Ειρήνη Γκίνη, που πολέμησε σ' όλη την εποχή της Κατοχής τους οχρανίτες του Κάλτσεφ και που συνέχισε κι έπειτα απ' την απελευθέρωση ως τη σύλληψή της, την καταδίκη της και την εκτέλεσή της να πολεμάει τους αυτονομιστές της Μακεδονίας, που τους οργανώνουν και τους υποκινούν οι Αγγλοι".

Ολο αυτό το ποτάμι του αίματος ήταν, χωρίς αμφιβολία, προϊόν της λευκής τρομοκρατίας, που οδήγησε τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο και που τώρα, μέρες του καλοκαιριού του '46, είχε αποκτήσει μια τυπική νομιμότητα».

Επίσης, ο ομιλητής παρουσίασε στοιχεία που αφορούν και το νομό Πέλλας, όπως καταγράφονται στο ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» στις 12 Ιούνη 1946 με τίτλο: «Αποκορύφωμα της Μοναρχικής Τρομοκρατίας. Καταστρέφουν την Μακεδονία. Εκκαθαριστικές Επιχειρήσεις - Φρικιαστικά Εγκλήματα, Εμπρησμοί, Εκτοπίσεις - Ερήμωση», ενώ σημείωσε ότι ιδιαίτερης έντασης ήταν οι διώξεις που ασκήθηκαν και σε βάρος του σλαβόφωνου πληθυσμού της Πέλλας.

Κλείσ’ το βιβλίο | Την αυγή σφάξαν μια κόρη
Αιματοπότες άνθρωποι.
Κι όλη τη μέρα κλαίγαν τα δέντρα που είδανε το φόνο
Τέσσερα χιλιόμετρα έξω απ΄ τα Γιαννιτσά.
                    Ρίτα Μπούμη-Παπά

Η σύλληψη, τα βασανιστήρια και η εκτέλεση

Προς τα τέλη του Ιούνη του 1946 "καταδίδεται" στις διωκτικές αρχές της Εδεσσας το λημέρι "Μαργαρίτα - Λύκοι - Σωτηρία" και τις πρωινές ώρες της 7^ης Ιούλη του 1946, ισχυρές δυνάμεις χωροφυλακής και ΜΑΥδων (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου), το περιζώνουν από παντού και ύστερα από μάχη κατορθώνουν από τους εκατό περίπου αγωνιστές, να συλλάβουν μόνο τους δέκα:

• Γκίνη Ειρήνη του Κων/νου, Δασκάλα ετών 27, κάτοικος Ξανθογείων
• Περτσεμλής ή Παπαδημητρίου Πέτρος του Ευαγγέλου, Ξυλουργός ετών 35, κάτοικος Εδεσσας
• Πρώγιος Γεώργιος του Νικολάου, Ξυλουργός ετών 29, κάτοικος Εδεσσας
• Μιχαήλ Θωμάς του Δημητρίου, Γεωργός ετών 55, κάτοικος Βρυττών
• Στογιάννης Χρήστος του Γεωργίου, Εργάτης ετών 46, κάτοικος Εδεσσας
• Λύμπας Δημήτριος του Αναστασίου, Γεωργός ετών 40, κάτοικος Αγρα Πέλλας
• Μουτσάκης Γεώργιος του Κων/νου, Κουρέας ετών 37, κάτοικος Πλαγιάς Παιονίας Κιλκίς
• Σιπάκης Λάζαρος του Κων/νου, Γεωργός ετών 60, κάτοικος Αρνισσας
• Ασπασία συζ. Γεωργίου Μουτσάκη, Οικιακά ετών 26, κάτοικος Πλαγιάς Παιονίας Κιλκίς
• Μαυροπουλίδου Ειρήνη του Γεωργίου, Νοσοκόμα ετών 33, κάτοικος Εδεσσας

Ως αργά το απόγευμα, τους κακοποιούν ώρες ολάκερες. Τους καταματώνουν. Τους περνούν τις χειροπέδες και τους κατεβάζουν στους Λύκους, κλείνοντάς τους στο εκκλησάκι του νεκροταφείου.
Στις 8 Ιούλη τους κατεβάζουν όλους μπροστά στο σχολείο των Λύκων και καλούν τους κατοίκους να τους υποδείξουν ποια ή ποιος από τους συλληφθέντες, τους ζήτησαν ή πήραν τρόφιμα, ρουχισμό, οπλισμό κ.λπ. αλλά κανείς από τους κατοίκους δεν υπόδειξε ούτε έναν.
Την ίδια μέρα, προς το απόγευμα, πεζοπορώντας τους, νηστικούς, με δύο από τους αγωνιστές τραυματισμένους (την Μαυροπουλίδου και τον Πρώιο), με τα ρούχα ολονών τους ματωμένα, τους φέρνουν δεμένους στο Κλεισοχώρι Εδεσσας και από εδώ "νικητές και τροπαιούχοι" με την Μίρκα μπροστά, μπαίνουν στην Εδεσσα και αφού τους περπατήσουν στους κεντρικούς δρόμους της, κάτω από τις ύβρεις, τα γιουχαΐσματα και τις απειλές των "αγανακτισμένων" πολιτών καταλήγουν στη Διοίκηση Χωροφυλακής, και τους κλείνουν όλους μέσα σ' ένα βρώμικο κρατητήριο.

Στις 17 Ιούλη 1946, τους μεταφέρουν, πραγματικά σωματικά πτώματα από τα βασανιστήρια, στα Γιαννιτσά. Η αστυνομία τους ρίχνει όλους μαζί σε ένα μπουντρούμι.
Όπως στην Έδεσσα, έτσι κι εδώ, τους απαγόρευαν γιατρούς και φάρμακα, για τα βαριά τραύματα που τους άνοιξαν, τους στέρησαν ακόμα και επί μέρες και αυτό το σκυλίσιο συσσίτιό τους και το πιο αφόρητο απ' όλα που τους απαγόρεψαν την επίσκεψη των γονέων τους.
Φθάνοντάς τους σ' αυτήν την κατάσταση, στις 23 Ιούλη 1946, τους παραπέμπουν, με βάση το από 18.6.46 Γ' Ψήφισμα, στο Εκτακτο Στρατοδικείο Γιαννιτσών, με την κατασκευασμένη κατηγορία, "Μετοχή εις αυτονομιστικήν προδοτικήν ένοπλον ομάδα σκοπούσαν απόσπασιν μέρους της Ελληνικής Επικρατείας".
(...)
Το Εκτακτο Στρατοδικείο Γιαννιτσών καταδίκασε τους 7 πρώτους αγωνιστές σε θάνατο, οι οποίοι άφησαν την τελευταία τους πνοή κάτω από τις ριπές των όπλων του εκτελεστικού αποσπάσματος, στις 26 Ιούλη 1946, στις 6 η ώρα το πρωί, ενώ σε πολύχρονη φυλάκιση τους άλλους 3.

Σύμφωνα με όσα έγραψε ο Τύπος μετά τις εκτελέσεις, οι αγωνιστές αντίκρισαν το απόσπασμα σαν πραγματικοί ήρωες. Δε δείλιασαν, δεν έσκυψαν το κεφάλι, δεν παρακάλεσαν για τη ζωή τους. Ησαν αγωνιστές που είχαν αφιερώσει τη ζωή τους στην πατρίδα και στον αγώνα για τη λευτεριά, την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή δημοκρατία. Επίσης, πολλοί απ' αυτούς ήσαν μέλη του ΚΚΕ, διαπαιδαγωγημένοι και συνηθισμένοι να ζουν παρέα με το θάνατο. Γι' αυτό, όταν στάθηκαν απέναντί του, τον χαιρέτησαν προφέροντας το όνομα του Κόμματος, που συμβόλιζε το πάθος τους για μια καλύτερη ζωή, για μια δικαιότερη κοινωνία.

(...)
Ο τότε Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης τόνιζε, μεταξύ άλλων, στις 28 Ιούλη 1946, στο κεντρικό άρθρο του "Ριζοσπάστη" με τίτλο, "Καινούργιες κρίσιμες στιγμές αν ο κάθε Έλληνας ακολουθήσει το δρόμο της Ελλάδας": "Μια μικρή δασκάλα η Ειρήνη Γκίνη, αυτή μονάχη εξευτέλισε και εκμηδένισε ηθικά ολόκληρο τον κόσμο της σαπίλας. Πώς φαντάστηκαν, όταν έχουν και μόνο το παράδειγμα της Γκίνη, ότι μπορούν να φτάσουν κάπου με τα εκτελεστικά αποσπάσματα; Ανοίγουν μόνο μεγαλύτερο το χάσμα και πληθαίνουν τους λογαριασμούς. Και αυτοί θάρθει μια μέρα πού θα εξοφληθούν. Γι' αυτό πρέπει να είναι περισσότερο από βέβαιοι..."
(...) Το Κόμμα μας είναι περήφανο για τη μεγάλη στρατιά των ηρώων και ηρωίδων που διαπαιδαγώγησε.
Είμαστε περήφανοι για τους χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες, που έδωσαν και την τελευταία ικμάδα των δυνάμεών τους, για να πάρει σάρκα και οστά το όραμα ενός νέου κόσμου χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση, χωρίς φασισμό, χωρίς κρίσεις, ανεργία και πολέμους, το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.
Μπροστά στο γιορτασμό των 100 χρόνων του Κόμματός μας, η ανάδειξη του αγώνα όλων όσοι κράτησαν ψηλά τη σημαία του αγώνα στις πιο δύσκολες συνθήκες των εκτοπίσεων, της φυλακής και των εκτελέσεων έχει τεράστια σημασία.

70 χρόνια από την εκτέλεση της Ειρήνης Γκίνη, της Μίρκας και των 6 συντρόφων, τιμάμε την προσφορά τους και εμπνεόμαστε από τον αγώνα τους.

Οι θυσίες και τα βάσανά τους δεν πήγαν χαμένα, συνεχίζουν να φωτίζουν τις "λεωφόρους του μέλλοντος", του αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση.
Συνεχίζουν να μας εμπνέουν, να μας γεμίζουν με ταξικό μίσος για τους εκμεταλλευτές και την εξουσία τους, να μας γεμίζουν περηφάνια, να μας δίνουν αντοχή και δύναμη για τη συνέχεια του αγώνα μας.
Γνωρίζουμε ότι ο δρόμος είναι δύσβατος, όπως και ότι τα πιο δύσκολα βρίσκονται μπροστά. Αλλά έχουμε βαθιά πίστη στην εργατική τάξη, στις ριζοσπαστικές λαϊκές δυνάμεις.

 

 

Καλό ταξίδι σύντροφε Μάκη Μαΐλη

Σε κλίμα οδύνης η οικογένεια, σύντροφοι και φίλοι είπαν το «ύστατο αντίο» στον σύντροφο Μάκη Μαΐλη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, που έφυγε την Τετάρτη απ’ τη ζωή σε ηλικία 70 ετών έπειτα από πολύμηνη μάχη.

Παραβρέθηκε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, επικεφαλής πολυπληθούς αντιπροσωπείας της ΚΕ του Κόμματος. Παραβρέθηκε αντιπροσωπεία της ΚΝΕ με επικεφαλής τον γραμματέα του ΚΣ της Οργάνωσης Νίκο Αμπατιέλο.

Στην αίθουσα της Ελαιουργικής στην Ελευσίνα, στην πολιτική κηδεία, αποχαιρέτησαν ένα εκλεκτό στέλεχος του Κόμματος, που το υπηρέτησε με αυταπάρνηση, ακλόνητη πίστη και αφοσίωση ως τις τελευταίες μέρες της ζωής του.

Στιγμές αυτής της πορείας του και της προσφοράς του αποτυπώθηκαν στο βίντεο που προβλήθηκε και έληξε με το θερμό χειροκρότημα των παρευρισκόμενων για έναν άξιο αγωνιστή που αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό.

Επικήδειο εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ εκφώνησε η Ελένη Μπέλλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. (Αναλυτικά πιο κάτω)

Εκ μέρους του ΚΣ της ΚΝΕ επικήδειο εκφώνησε ο Νίκος Λάππας, μέλος του Γραφείου του ΚΣ της Οργάνωσης (διαβάστε εδώ). Επίσης επικήδειους εκφώνησαν ο Κώστας Κώνστας, μέλος του Τομεακού Γραφείου Βορειοδυτικής Αττικής του ΚΚΕ (διαβάστε εδώ)και ο Νάσος Σκοτίδας, μέλος του ΤΣ Βορειοδυτικής Αττικής της ΚΝΕ (διαβάστε εδώ).

Τιμητικές φρουρές στο σκεπασμένο με την τιμημένη σημαία του Κόμματος, πλαισιωμένο από κόκκινα λουλούδια, κι ένα σφυροδρέπανο φτιαγμένο από κόκκινα γαρύφαλλα στάθηκαν ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, η Αλέκα Παπαρήγα μέλος της ΚΕ, ο Κώστας Παρασκευάς μέλος του ΠΓ της ΚΕ, η Λουίζα Ράζου μέλος του ΠΓ της ΚΕ. Αμέσως μετά τα μέλη του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος Δημήτρης Αρβανιτάκης, Τηλέμαχος Δημουλάς, Θοδωρής Χιώνης και Δημήτρης Γόντικας, μέλος της ΚΕ. Ακολούθησαν τα μέλη του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος Γιώργος Μαρίνος, Νίκος Σοφιανός, Μάκης Παπαδόπουλος, Γιάννης Πρωτούλης.

Τιμητική φρουρά στάθηκαν στελέχη του γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ. Επίσης οι σύντροφοι Ν. Αρβανιτάκης, Κ. Σκουλαρίκος, Αν. Γκίκας και Στ. Δουνιάς από το Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ. Ακολούθησαν τιμητικές φρουρές από τις τοπικές οργανώσεις.

Στεφάνια κατέθεσαν η ΚΕ του ΚΚΕ, το ΚΣ της ΚΝΕ, η ΚΟ Αττικής, η Οργάνωση Βορειοδυτικής Αττικής, οι οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στην Ελευσίνα, η «Σύγχρονη Εποχή» και ο δήμαρχος Ελευσίνας.

Ο επικήδειος της Ελένης Μπέλλου

«Αγαπημένε μας σύντροφε Μάκη,

Εκ μέρους της ΚΕ του Κόμματός μας, σου απευθύνω τον τελευταίο χαιρετισμό, προσπαθώντας να ισορροπήσω ανάμεσα στο συναίσθημα της βαθιάς μας θλίψης για τον πρόωρο χαμό σου και στη λογική, τη γνώση ότι εδώ και κάποιους μήνες δεν υπήρχε πλέον δυνατότητα να νικήσεις τον καρκίνο, έστω να επιστρέψεις σε μια ελεγχόμενα καλή ποιότητα ζωής, αγωνιστική και δημιουργική, έτσι όπως εσύ επέλεξες να ζήσεις για 50 χρόνια.

Μας θλίβει η απώλειά σου και γιατί μέχρι πριν 10 μήνες, μέχρι το ξέσπασμα του πρώτου κύματος της πανδημίας του Covid-19, εσύ παρ’ όλο που ήδη έπασχες, είχες εγχειριστεί, έκανες ακτινοβολίες, ήσουν καθημερινά στο πόστο σου, στο διπλανό γραφείο του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ. Ήσουν το ίδιο επιστημονικά διερευνητικός, ακούραστα εργατικός, προσηλωμένος στην έρευνα της Ιστορίας του Κόμματός μας και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, με μυαλό ανοικτό στην αναγνώριση αδυναμιών και λαθών, αλλά πάντα από τη σκοπιά του εργατικού συμφέροντος, της επιστημονικότητας του κομμουνισμού.

Ενδιαφερόσουν και ανησυχούσες δημιουργικά για όλη την κομματική δραστηριότητα, από την οικονομική εξόρμηση έως την κομματική οικοδόμηση, τη διακίνηση του Ριζοσπάστη και του πολιτικού βιβλίου, έως την οργάνωση της προπαγάνδας, τους μαζικούς και άμεσα πολιτικούς μας αγώνες.

Σχεδίαζες το ταξίδι σου στην Κύπρο για να μελετήσεις αρχεία σχετικά με την ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος εκεί και της σχέσης του με το κίνημα στην Ελλάδα. Δεν είναι το μόνο ανεκπλήρωτο σχέδιό σου. Άλλωστε, κάθε δημιουργικός άνθρωπος δεν προλαβαίνει να πραγματοποιήσει όλα τα σχέδιά του, γιατί συνέχεια τ’ ανανεώνει. Έτσι έκανες κι εσύ.

Ωστόσο, καμιά δυσκολία, ατομική ή συλλογική δεν κλόνιζε τη μαχητικότητα και δημιουργικότητά σου, τον αυστηρό σου προγραμματισμό, που ίσως και σ’ αυτόν οφειλόταν ένα προφίλ αρκετά αυστηρό, ίσως και απόμακρο για όσους δε σε γνώριζαν πιο άμεσα.

Όταν έμαθες για την πάθησή σου, όχι μόνο είχες μια αφάνταστη ψυχραιμία, μια αποστασιοποίηση, αλλά έκανες μια ανθρώπινη αλλά και φιλοσοφική τοποθέτηση για το ενδεχόμενο του θανάτου σου, αναγνωρίζοντας ότι είχες ζήσει μια ζωή με συνειδητές επιλογές, πλούσια σε κομμουνιστική δράση, σε μελέτη και γνώση, είχες οικογένεια, απόκτησες εγγόνια και έζησες μαζί τους ένα νέο κύκλο αγάπης και χαράς. Ένιωθες ότι είχες μια γεμάτη ζωή, ότι είχες έναν κύκλο ζωής ουσιαστικό, αφού αυτό μετρά εφ’ όσον έτσι κι αλλιώς ο κύκλος της ζωής πάντα κλείνει, αλλά ταυτόχρονα όσο ζει κανείς τόσο αγαπά, τόσο θέλει τη ζωή. Παρόλ’ αυτά δήλωσες ότι ήσουν έτοιμος για όλα. Γι’ αυτό κατέγραψες εκκρεμότητες, παρέδωσες φακέλους, ιστορικά πονήματα που δεν είχαν ολοκληρωθεί.

Και αυτές οι ενέργειές σου επιβεβαίωναν ότι τα 70 χρόνια σου σε τίποτα δεν είχαν επηρεάσει τη ζωντάνια και δημιουργικότητά σου, γι’ αυτό και νιώθουμε, συνειδητοποιούμε την απώλειά σου, παλεύουμε όλοι μαζί οι σύντροφοί σου στο Τμήμα Ιστορίας, στα συστεγαζόμενα στον ίδιο όροφο και άμεσα συνεργαζόμενα Τμήματα της ΚΕ, όπως η ΙΕ, η ΚΟΜΕΠ, της Οικονομίας, παλεύουμε να κλείσουμε τις ρωγμές της απουσίας σου, κρατώντας τις αρετές σου, την παρακαταθήκη της προσφοράς σου.

Η διαδρομή ζωής του σ. Μάκη, η διαμόρφωση της προσωπικότητάς του ήταν το αποτέλεσμα της συνάντησης του συγκεκριμένου ατόμου στις κοινωνικές συνθήκες της έντονα βιομηχανικής, εργατικής Ελευσίνας στις πρώτες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεκαετίες.

Ο σ. Μάκης γεννήθηκε στην Ελευσίνα στις 21 Γενάρη του 1950 από γονείς εργάτες — βιοπαλαιστές. Ο πατέρας του συμμετείχε στο ΕΑΜ. Στην εργατούπολη της Ελευσίνας τελείωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Ήταν πολύ καλός μαθητής.

Στη μαθητική του ηλικία άρχισε η πολιτική, κομμουνιστική του αφύπνιση, στην οποία συνέβαλαν συνδυαστικά η ταξική θέση των γονιών του, οι οικογενειακές πολιτικές εμπειρίες, το κοινωνικό περιβάλλον της εργατούπολης που ζούσε, το διάβασμα έργων της στρατευμένης με το εργατικό κίνημα λογοτεχνίας και οπωσδήποτε η πηγαία ανησυχία και φλόγα αναζήτησης μιας πραγματικά πολιτισμένης κοινωνίας μ’ επίκεντρο τον εργαζόμενο και τις ανάγκες του.

Ρεαλιστικά αναδεικνύει αυτές τις συνθήκες ο ίδιος στο βιογραφικό του πριν 20 χρόνια:

“Είχε παίξει ρόλο, αναμφίβολα, και το γειτονικό περιβάλλον. Ζούσαμε σε μία αυλή μαζί με οικογένειες πολιτικών κρατουμένων της προδικτατορικής και της δικτατορικής περιόδου αργότερα. (…) Εκτιμάω ότι ήταν και το γενικότερο εργατικό αγωνιστικό περιβάλλον της Ελευσίνας. Ενός θείου μου του είχαν ανοίξει το κεφάλι με ξιφολόγχη στις μεγάλες απεργίες του 1936 στην Ελευσίνα. Μιας γειτόνισσάς μας το παιδί (απεργός) δολοφονήθηκε από την έφιππη αστυνομία το 1927. Άλλος θείος μου είχε μείνει χρόνια άνεργος μετά την εξορία”.

Η ανάγκη ένταξης στο ΚΚΕ, αρχικά στη νεοσύστατη νεολαία του, την ΚΝΕ, ωρίμασε στις συνθήκες της στρατιωτικής δικτατορίας, όταν ήταν φοιτητής στη Νομική Σχολή Αθήνας, αλλά και εργαζόμενος για να στηρίξει την οικογένειά του. Τότε επιδίωξε και ήρθε σ’ επαφή με στελέχη του Κόμματος και της ΚΝΕ στην Ελευσίνα.

Οργανώθηκε το 1969 στην παράνομη τότε ΚΝΕ και δραστηριοποιήθηκε στον τοπικό Φοιτητικό Σύλλογο της Ελευσίνας. Ανέλαβε να συγκροτήσει οργάνωση της ΚΝΕ στην πόλη και το πραγματοποίησε. Ο τοπικός Φοιτητικός Σύλλογος ανέπτυξε πλούσια δράση, με αποκορύφωμα τις μεγάλες συγκεντρώσεις κατά των επεκτάσεων των διυλιστηρίων του Λάτση στην περιοχή. Μαζί με άλλους νέους από την Ελευσίνα πήρε μέρος στις καταλήψεις της Νομικής, στον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973, όπως και σε άλλες αντιδικτατορικές εκδηλώσεις. Παραμονές του Πολυτεχνείου οργανώθηκε στο ΚΚΕ.

Ο σ. Μάκης έγραψε:

“Στη δικτατορία δεν πιαστήκαμε. Όπως έμαθα αργότερα, το χτύπημα αποφεύχθηκε, λόγω της άψογης στάσης που κράτησαν οι σύντροφοι στα βασανιστήρια, μετά τις συλλήψεις του Φλεβάρη 1974”.

Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, αναδείχτηκε μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ και ανέλαβε διάφορες οργανωτικές χρεώσεις. Το Φλεβάρη του 1975 πέρασε αποκλειστικά στη δουλειά του Κόμματος. Στο 10ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1978) εκλέχτηκε αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ, ενώ ταυτόχρονα ήταν μέλος του Γραφείου της Νομαρχιακής Επιτροπής Δυτικής Αττικής και Γραμματέας της ΚΟ Ελευσίνας. Στο 11ο Συνέδριο (1982) επανεκλέχτηκε αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ, ανέλαβε Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής Λέσβου — Λήμνου και εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη.

Στο 12ο Συνέδριο (1987) εκλέχτηκε τακτικό μέλος της ΚΕ με ευθύνη την καθοδήγηση Κομματικών Οργανώσεων. Η πρωτοπόρα αταλάντευτα επαναστατική στάση του εκφράστηκε σε όλη την κρίσιμη περίοδο, πριν και κατά την Ευρεία Ολομέλεια της ΚΕ τον Ιούνη του 1990. Σε καιρούς επικράτησης της αντεπανάστασης και πισωγυρίσματος του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, ο σύντροφος Μάκης υπερασπίστηκε μαχητικά τον επαναστατικό χαρακτήρα του Κόμματος, πρωτοστατώντας στην αντιπαράθεση με τις οπορτουνιστικές δυνάμεις. Ήταν από τα στελέχη που ξεχώρισαν στην ιδεολογικοπολιτική πάλη κατά τη διάρκεια του 13ου Συνεδρίου κρίσης του Κόμματος (1991).

Με πάθος, αλλά κυρίως με επιχειρήματα, πολέμησε τον οπορτουνισμό που στ’ όνομα της ανανέωσης επιχειρούσε τη “μετατροπή του ΚΚΕ σε κάτι άλλο”, όπως είπε, καταργώντας τον κομμουνιστικό του χαρακτήρα, ακολουθώντας την τύχη του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος.

Είναι χαρακτηριστικό και διαχρονικής σημασίας το εξής απόσπασμα από την ομιλία του:

“Όσο για το ότι δεν θέλουμε ν’ αλλάξει τίποτα, προφανώς πρόκειται για αβάσιμη διαπίστωση. Όσοι αντιλαμβανόμαστε τον μαρξισμό-λενινισμό σαν θεωρία διαρκώς εξελισσόμενη, αντανάκλαση της συνεχώς μεταβαλλόμενης αντικειμενικής πραγματικότητας, δεν μπορεί παρά να είμαστε από φύση ανανεωτές.

Σ’ εκείνο που αντιστεκόμαστε, δεν είναι ο εμπλουτισμός της με τα νέα δεδομένα της επιστήμης και της επαναστατικής (θετικής και αρνητικής) παγκόσμιας εμπειρίας, αλλά η κατάργηση των βασικών της αρχών. Με στήριγμα αυτές τις αρχές εκφράζω τη γνώμη, ότι πρέπει όλοι να συμβάλουμε προκειμένου, μέσα από μια σκληρή πορεία, τώρα και μετά το Συνέδριο, το ΚΚΕ να οικοδομήσει την ενότητά του, που θα είναι ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική ενότητα, για να είναι πραγματικά στέρεα”.

Στο 13ο Συνέδριο επανεκλέχτηκε μέλος της ΚΕ και στη Γραμματεία της ΚΕ, με χρέωση τις ΚΟ Ανατολικής και Δυτικής Πελοποννήσου. Ήταν το ίδιο μαχητικός στη σκληρή διαπάλη με τον οπορτουνισμό μέσα στην ίδια την ΚΕ μέχρι την οριστική ρήξη με την οπορτουνιστική ομάδα και την αποχώρησή της από την ΚΕ και το Κόμμα. Μετά την αποχώρηση των οπορτουνιστών έδωσε τη μάχη, κυρίως μέσω της εφημερίδας της ΚΕ «Ριζοσπάστης», ως υπεύθυνος του πολιτικού ρεπορτάζ. Αποφασιστική ήταν η συμβολή του στη δύσκολη πορεία ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής επαναστατικής ανασυγκρότησης του Κόμματος που ακολούθησε μετά το 14ο Συνέδριο, με την ευθύνη του μέλους του ΠΓ της ΚΕ.

Παρά την ιδεολογική — πολιτική συμβολή του, ο ίδιος έλεγχε αυτοκριτικά το μερίδιο ευθύνης του στην κρίση του Κόμματος. Με την ομιλία του στο 14ο Συνέδριο καταλόγιζε στον εαυτό του ως μέλος της ΚΕ ευθύνη, γιατί αποδέχτηκε την πρόταση αντικατάστασης του σ. Φλωράκη, ΓΓ της ΚΕ, από το Γρ. Φαράκο, γιατί αποδέχτηκε τη σύνθεση της Επιτροπής Θέσεων για το 13ο Συνέδριο, ενώ ‑όπως χαρακτηριστικά έγραψε- γνώριζε “τι καπνό φούμαραν”, γιατί δεν είδε έγκαιρα ότι πίσω από “τον αριστεροδεξιό οπορτουνισμό της ομάδας Γράψα, είχε οχυρωθεί ο δεξιός οπορτουνισμός, που είχε επικεφαλής τον Γρ. Φαράκο”.

Και μια και είναι μπροστά μας η εκπόνηση της Ιστορίας του Κόμματός μας για την περίοδο 1974–1991, αξίζει να μεταφέρουμε αυτούσια τα λόγια του σ. Μάκη:

“Η μάχη ενάντια σ’ αυτή την ομάδα μάς απέσπασε όλη την προσοχή από την άλλη ομάδα. Αποδείχνοντας έτσι, ότι η επαγρύπνηση δεν ήταν αναπτυγμένη στον απαιτούμενο βαθμό. Και λέω αριστεροδεξιό οπορτουνισμό, γιατί και οι δύο, ενώ στα λόγια είχαν διαφορετική πολιτική κατεύθυνση, στην οργανωτική λειτουργία ταυτιζόντουσαν απόλυτα. Ήταν και οι δύο υπέρ της κατάργησης ουσιαστικά του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Τον τσαλαπάτησαν έμπρακτα εξάλλου, κάνοντας μια μακρόχρονη μεθοδική φραξιονιστική δουλειά.

Στη σύγκρουση με τον δεξιό αναθεωρητισμό, ενάντια στη σοσιαλδημοκρατικοποίηση του ΚΚΕ, υπερίσχυσε η αντίληψη που ήθελε και θέλει την αυτοτελή ύπαρξη του ΚΚΕ, τη διατήρησή του σαν κόμμα επαναστατικό. Η αντίληψη που πάλευε για την ιδεολογική — πολιτική — οργανωτική ενότητα του Κόμματος”.

Από το 15ο Συνέδριο έως και το τελευταίο το 20ο, επανεκλέγεται στην Κεντρική Επιτροπή αναλαμβάνοντας μεταξύ άλλων χρεώσεις όπως υπεύθυνος στο Γραφείο Τύπου και υπεύθυνος στο Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ. Ως υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου της ΚΕ απέδειξε ότι ήταν άτρωτος στις πιέσεις και στους μηχανισμούς του συστήματος κι αυτό συχνά προκάλεσε τη στοχοποίησή του σ’ εκείνους τους δύσκολους καιρούς.

Ωστόσο, σοβαροί πολιτικοί αντίπαλοι αυτού του χώρου και με την ανακοίνωση του θανάτου του έκαναν δηλώσεις για το ήθος, την ειλικρίνεια και τη συνεισφορά του στη συνεπή εφαρμογή όσων αποφασίζονταν στις διακομματικές εκλογικές επιτροπές.

Αναμφίβολα σημαντική ήταν η συμβολή του σ. Μάκη, στην επεξεργασία της επαναστατικής στρατηγικής του Κόμματος και στη μαχητική υπεράσπιση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης μαζί με την εξαγωγή των αναγκαίων συμπερασμάτων μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού. Ως υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας, αφοσιώθηκε στη μελέτη και τη συγγραφή της Ιστορίας του Κόμματος, ιδιαίτερα της έκδοσης των Δοκιμίων Ιστορίας του ΚΚΕ.

Από τη νεανική του ηλικία έως το τέλος, τον σ. Μάκη χαρακτήριζε η ικανότητα να συνδυάζει τη διανοητική με την πρακτική εργασία, ικανότητα αναπτυγμένη στις κοινωνικές συνθήκες που έζησε, στην ανάγκη να δουλέψει από μικρός, αλλά και στις διαδοχικά διαφορετικές χρεώσεις του στο Κόμμα που κάλυψαν σχεδόν όλο το φάσμα, μ’ εξαίρεση τη συνδικαλιστική χρέωση.

Διαμορφώθηκε σε ώριμο, ατσαλωμένο και ιδεολογικά-πολιτικά αναπτυγμένο στέλεχος του Κόμματος, που με ευθύτητα υπερασπιζόταν τη γνώμη του μέσα στα πλαίσια των αρχών λειτουργίας του Κόμματος.

Ιδιαίτερο χάρισμα του σ. Μάκη ήταν η πολύ καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας — άλλωστε αυτό φαίνεται στα γραπτά του, στη σαφήνεια και λιτότητα του προφορικού πολιτικού του λόγου. Ίσως και γι’ αυτό στελέχη της ΚΝΕ αλλά και του Κόμματος “κρέμονταν από τα χείλη του”, όπως είπαν χαρακτηριστικά. ‘Ηταν εξοικειωμένος με όλες τις μορφές της λογοτεχνίας, την πεζογραφία, αλλά και την ποίηση, κάτι που ίσως δεν είναι τόσο γνωστό.

Προφανώς συνέβαλαν και οι σπουδές του στη Νομική Σχολή παρ’ όλο που δεν κατέληξαν στην απόκτηση πτυχίου. Ωστόσο, δε θεωρούσε ούτε την κομματική δράση του ούτε τις οικονομικές δυσκολίες ως βασική αιτία που δεν πήρε το πτυχίο. Αναφέρει χαρακτηριστικά:

“Μπορούσα, αν και ήμουν από το 1974 επαγγελματικό στέλεχος, να είχα τελειώσει. Όχι γιατί είχα σκοπό να δικηγορήσω. Ούτε μου άρεσε αυτό το επάγγελμα, ούτε είχα τέτοιες βλέψεις. Έτσι κι αλλιώς ήθελα να γίνω δημοσιογράφος. Όμως έπρεπε να τελειώσω, περισσότερο για λόγους ηθικής ικανοποίησης — και όχι μόνο δικής μου. Δεν το έκανα, από μια στραβή αντίληψη. Και το φέρω βαρέως…”.

Η αυστηρή πολιτική φυσιογνωμία του και ο πολύ αιχμηρός πολιτικός του λόγος συχνά εμπόδιζαν ακόμη και κοντινούς συνεργάτες του στο Κόμμα να αντιληφθούν το μεγάλο εύρος ευαισθησιών και ενδιαφερόντων του. Σε αυτά τα ενδιαφέροντα ήταν και ένα ακόμη ανεκπλήρωτο, η μελέτη της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας.

Ο σ. Μάκης, πριν 20 χρόνια, τον Ιούλη του 2000 εκτίμησε για το τέλος της ζωής του:

“Τώρα, που γράφω τούτο το βιογραφικό σημείωμα, συμπλήρωσα 31 χρόνια οργανωμένης δράσης, απ’ αυτά 27 ως μέλος του ΚΚΕ. Και είμαι βέβαιος, ότι σ’ αυτό το κόμμα θα με βρει και ο θάνατος. Απ’ αυτή την άποψη θεωρώ, ότι δεν υπήρχε κάτι καλύτερο που θα μπορούσα να κάνω στη ζωή μου. Άρα είναι φυσικό να αισθάνομαι ευτυχής και περήφανος. Σ’ αυτά τα χρόνια δεν θυμάμαι να ξημέρωσε μέρα, που να είχα στο νου μου πρώτα κάτι άλλο και όχι το Κόμμα”.

Σύντροφε Μάκη,

Με τα χρόνια που ακολούθησαν, ξεπέρασες τα 50 χρόνια κομματικής δράσης και τα 30 συνεχή χρόνια ως μέλος της ΚΕ.

Πώς είδε αυτή σου την πορεία το νεότερο μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ, ο σ. Στρατής; Έγραψε τα εξής λόγια για σένα:

“Χωρίς εισαγωγή.
Έτσι έγραφες, έτσι δρούσες.
Κατευθείαν στην ουσία, στο στόχο, στο συμπέρασμα
στην αλήθεια.

Είτε καθοδηγούσες κάποια Οργάνωση του Κόμματος,
είτε έγραφες κάποια ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου ή κάποιο άρθρο στον Ριζοσπάστη.

Ακόμα περισσότερο, όταν έγραφες για την Ιστορία του Κόμματος,
αναζητώντας πηγές και απαντήσεις.

Χωρίς εισαγωγή.
Μα με χιούμορ, με όρεξη
με ενδιαφέρον για τη γνώμη των συντρόφων — την οποία πάντα ζητούσες,
με έγνοια για τους νεότερους.
Αυστηρός και λιτός — μα τόσο πληθωρικός
στη γνώση, στην κουβέντα, στο καλαμπούρι.

Σίγουρα, δίχως περικοκλάδες και φτιασίδια.
Μέσα στη δουλειά, με πολλή δουλειά
- γιατί η μέρα πέρασε και ο μήνας βγήκε.

Χωρίς εισαγωγή.
Μ’ έναν «επίλογο» που θα κρατήσουμε φυλαχτό και οδηγό στη δράση μας”.
Κι αυτός ο επίλογος βρίσκεται στο βιογραφικό σου, που δυστυχώς δεν πρόλαβες να το συμπληρώσεις.

Έγραψες:

«Ως το πιο σημαντικό που μου έδωσε το Κόμμα, θεωρώ ότι με βοήθησε αφάνταστα να ξεκολλήσω απόλυτα από τούτο το άθλιο σύστημα, τον καπιταλισμό που ζούμε. Και πιστεύω ότι όσον αφορά τη γενική τάση της ζωής, δεν έχουμε τίποτα άλλο να μάθουμε. Τα μάθαμε όλα στο Κόμμα. Μας μένει μόνο να υλοποιήσουμε το όραμα που θα την κάνει καλύτερη».

Γι’ αυτή τη ζωή αγωνίστηκες, μπόρεσες μαζί με τη συντρόφισσά σου στη ζωή και στο Κόμμα Κατερίνα, να μεταλαμπαδεύσεις το κομμουνιστικό ιδανικό στα παιδιά σου Νίκο και Ελένη, ευτύχησες να τους ζεις και ως συντρόφους στο Κόμμα.

Η ΚΕ εκφράζει τα πιο θερμά συλλυπητήρια στη συντρόφισσα Κατερίνα, στους συντρόφους μας Νίκο και Ελένη, στα εγγόνια σου που θα σ’ έχουν στην καρδιά και στη μνήμη τους με περηφάνια, στους άλλους συγγενείς και οικείους σου.

Σ. Μάκη δεν έγραψες μόνο Ιστορία, πέρασες στην Ιστορία του ΚΚΕ.
Θα σε θυμόμαστε ως επαναστατική ηρεμία και επαναστατική καταιγίδα μαζί, θα μείνεις αθάνατος στην Ιστορία του ΚΚΕ και της ταξικής πάλης στην Ελλάδα