Serge Reggiani: ηθοποιός, τραγουδιστής ζωγράφος & άνθρωπος _Θέλω να γελάσω και να τρέξω, να κλάψω και να μιλήσω, να δω και να πιστέψω… να ουρλιάζω!

Ο Serge Reggiani (γεννημένος στο Reggio Emilia της Ιταλίας ως Sergio στις 2 Μαΐου 1922) υπήρξε ένας από τους μεγάλους και πλέον ταλαντούχους ηθοποιούς και τραγουδιστές μιας χρυσής εποχής, που δεν υπάρχει πια (μετακόμισε στη Γαλλία με τους γονείς του σε ηλικία οκτώ ετών).

Αφού σπούδασε υποκριτική στο Conservatoire τουs Arts cinématographiques, ανακαλύφθηκε από τον Jean Cocteau και εμφανίστηκε στην παραγωγή Les Parents terrors. Στη συνέχεια άφησε το Παρίσι για να ενταχθεί στη Γαλλική Αντίσταση.

Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία ήταν το Les portes του la nuit ("Πύλες της νύχτας"), που κυκλοφόρησε το 1946. Συνέχισε να παίζει σε 80 ταινίες, μεταξύ των οποίων το Casque d'or, Les Misérables (_οι Άθλιοι 1958), Tutti a casa, Le Doulos (Ο χαφιές), Il Gattopardo (Ο γατόπαρδος), La terrazza, Ο πιανίστας (1998).
Ο Reggiani θριάμβευσε και στο θέατρο το 1959 με την ερμηνεία του στο έργο του Ζαν-Πολ Σαρτρ Les Séquestrés d'Altona (ακολούθησε και η ταινία καταδικασμένοι της Αλτόνα_1962) . Το 1961,  συμπρωταγωνίστησε με τον Πωλ Νιούμαν και τον Σίντνεϊ Πουατιέ στην ταινία του Martin Ritt _που γυρίστηκε στο Παρίσι, Paris Blues (Αγαπηθήκαμε στο Παρίσι).

Το 1965, σε ηλικία 43 ετών, ξεκίνησε μια δεύτερη καριέρα ως τραγουδιστής, με τη βοήθεια της Simone Signoret και του Yves Montand, και αργότερα της Barbara. Ο Ρετζιάνι έγινε ένας από τους πιο αναγνωρισμένους ερμηνευτές του γαλλικού chanson και παρόλο που ήταν στα 40 του, η τραχιά εικόνα του τον έκανε δημοφιλή τόσο στους νεότερους όσο και στους μεγαλύτερους. Τα πιο γνωστά τραγούδια του περιλαμβάνουν το Les loups sont entrés dans Paris («Οι λύκοι έχουν μπει στο Παρίσι») και τη Sarah (La femme qui est dans mon lit) (Η γυναίκα που είναι στο κρεβάτι μου), το τελευταίο σε γραμμένο από τον Georges Moustaki. Τραγουδούσε τραγούδια του Boris Vian (Le Τουserteur, Arthur où t'as mis le corps, La Java τουs bombes atomiques). Οι νέοι ταυτίστηκαν με τα αριστερά του ιδανικά και τον αντιμιλιταρισμό του, κυρίως κατά τη διάρκεια των φοιτητικών εξεγέρσεων το 1968. Με την πάροδο του χρόνου έγινε ολοένα και περισσότερο αναγνωρισμένος ως ένας από τους καλύτερους ερμηνευτές του chanson, καθώς και για την παρουσίαση ποιημάτων των Rimbaud, Apollinaire και Prévert σε νέο κοινό. Επίσης, ήταν ζωγράφος με πολλές προσωπικές εκθέσεις.

Από το 1980, όταν πέθανε ο γιος του, ο Ρετζιάνι πάλευε με τον αλκοολισμό και την κατάθλιψη. Το 1995, ωστόσο, επέστρεψε στο τραγούδι, δίνοντας μερικές συναυλίες παρά την επιδείνωση της υγείας του και το προσωπικό του δράμα, με την τελευταία μόλις την άνοιξη του 2004.

Πέθανε στο Παρίσι – 23 Ιουλίου 2004 από ανακοπή καρδιάς σε ηλικία 82 ετών, μία ημέρα μετά τον θάνατο, του Sacha Distel _είναι θαμμένος στο νεκροταφείο του Μονπαρνάς.

« Je l'aime tant, le temps qui reste...
Je veux rire, courir, pleurer, parler, et voir, et croire et boire, danser, crier, manger, nager,
bondir, désobéir, j'ai pas fini, j'ai pas fini voler, chanter, partir, repartir, souffrir, aimer.
Je l'aime tant le temps qui reste

Αγαπώ τόσο πολύ, το χρόνο που έχω μπροστά μου…
Θέλω να γελάσω και να τρέξω, να κλάψω και να μιλήσω, να δω και να πιστέψω… να φάω και να πίνω, να χορεύω, να ουρλιάζω, και να κολυμπάω,
Πήδα ψηλά, αντίσταση …δεν είμαι τελειωμένος, αρπάζω, τραγουδώ, φεύγω και ξαναφεύγω,  υποφέρω, αγαπώ __τόσο, τόσο πολύ, το χρόνο που έχω μπροστά μου…
                Serge Reggiani \ Σερζ Ρετζιάνι (ί)

Είχε συνεργαστεί στα μέσα της δεκαετίας του ’80 με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο για τα γυρίσματα του «Μελισσοκόμου», ερμηνεύοντας έναν Γάλλο φίλο του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι – μελισσοκόμου, από μια παρέα με αριστερές καταβολές που είχε συνυπάρξει στο Παρίσι.
Ο σκηνοθέτης θυμάται με τρυφερότητα έναν «άνθρωπο ευγενέστατο, γλυκύτατο και πολύ συνεπή επαγγελματία, παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε από το ποτό». «Γυρίζαμε μια σκηνή στην παραλία του Λουτρακίου», αφηγείται ο Θ. Αγγελόπουλος, «με τον Μαστρογιάνι, τον Κούρο, και τον Ρετζιανί. O Ρετζιανί έπρεπε να πει ένα κείμενο σπαρακτικό. Ηταν ο μονόλογος κάποιου που τα έχει χάσει όλα στη ζωή του. Δεν θυμόταν τα λόγια και του τα υπαγόρευα με τηλεβόα. Τα επαναλάμβανε με τέτοιο τρόπο που ήταν σαν να προέκυπταν εκείνη τη στιγμή, από μέσα του».
Ηθοποιός που είχε το χάρισμα να μεταμορφώνεται και να δημιουργεί χαρακτήρες που δεν άφηναν αδιάφορο το κοινό, ο Σερζ Ρετζιανί άφησε και στον «Μελισσοκόμο» την αύρα της παρουσίας του.
Διέσχισε τα 40 χρόνια του γαλλικού κινηματογράφου, δίνοντας το στίγμα του σε πολλούς, διαφορετικούς ρόλους, που ενώνονταν μεταξύ τους μέσα από τα «νήματα» της αυθεντικότητας και της ανθρωπιάς. Γιατί όσοι γνώρισαν τον Ρετζιανί γι’ αυτά κυρίως μιλούν: Για τη βαθιά ανθρωπιά του, που δεν τον εγκατέλειπε ούτε στις περιόδους της κατάθλιψης και του κενού, όταν κατέφευγε στον αλκοολισμό για να επουλώσει τα τραύματά του, μετά την αυτοκτονία του γιου του Στεφάν. Αντιδρούσε όταν του μιλούσαν για «καριέρα». Προτιμούσε να τον αποκαλούν «αρτίστα», «σαλτιμπάνγκο». Όταν τραγουδούσε, στη σκηνή, κατέθετε τις αδυναμίες και τους φόβους του. Έντυνε με ειρωνεία και θλίψη ακόμη και τις πιο απλές φράσεις.

Φιλμογραφία

1938 - 1949

    1938 : Les Disparus του Saint-Agil του Christian-Jaque - Un élève
    1939 : Conflit του Léoniτου Moguy
    1939 : Saturnin του Marseille d'Yvan Noé
    1941 : La Nuit de décembre του Kurt Bernhardt
    1942 : Le Voyageur de la Toussaint του Louis Daquin - Bob Eloi
    1944 : Le Carrefour des enfants perdus του Léo Joannon - Jorisse
    1945 : François Villon του André Zwoboda - François Villon
    1945 : Étoile sans lumière του Marcel Blistène - Gaston Lansac
    1946 : Les Portes de la nuit του Marcel Carné - Guy Sénéchal
    1946 : Coïnciτουnces de Serge Τουbecque - Jean Ménétrier
    1947 : La Fleur de l'âge - Film resté inachevé- του Marcel Carné
    1947 : Manu, il contrabbandiere –ιταλική έκδοση- του Lucio di Caro - Manuel Ambrosini
    1948 : Le Τουssous de cartes του André Cayatte - (γαλλική έκδοσηe του Manu, il contrabbandiere)
    1948 : Manon de Henri-Georges Clouzot - Léon Lescaut
    1949 : Retour à la vie, Segment : Le retour de Louis του Jean Dréville - Louis le mari
    1949 : Les Amants de Vérone του André Cayatte - Angelo
    1949 : Le Mystère de la chambre jaune του Henri Aisner - Joseph Rouletabille, le journaliste détective
    1949 : Le Parfum de la dame en noir του Louis Daquin - Joseph Rouletabille, le journaliste détective
    1949 : Au royaume de cieux του Julien Duvivier - Pierre

1950 - 1959

    1950 Les Anciens de Saint-Loup του Georges Lampin - L'abbé Paul Forestier
    1950 Une fille à croquer (ou Le petit chaperon rouge) του Raoul André - Jean-Louis dit : "Lou"
    1950 La Ronτου de Max Ophüls - Le soldat Frantz
    1951 Les Chemises rouges (Camicie rosse) του Goffredo Alessandrini - Lantini
    1951 Veτουttes sans maquillage - court métrage- του Jacques Guillon - Il tient son propre rôle
    1952 Secret People του Thorold Dickinson - Louis
    1952 Casque d'or του Jacques Becker - Georges Manda, le menuisier
    1952 Fille dangereuse (Bufere) του Guido Brignone - Serge Parnell
    1952 Les Hommes de la nuit - court-métrage, documentaire - του Henri Fabiani - narrateur
    1953 Les Anges déchus (Il mondo le condanna) του Gianni Franciolini - André
    1953 La Bergère et le Ramoneur - Τουssin animé - του Paul Grimault - Il prête sa voix au ramoneur
    1953 Un acte d'amour (Act of love) του Anatole Litvak - Clauτου Lacaud
    1954 Napoléon του Sacha Guitry - Lucien Bonaparte
    1955 Les salauds vont en enfer του Robert Hossein : Ruτουl
    1956 La Femme du jour (La donna τουl giorno) του Francesco Maselli - Mario
    1957 Élisa, του Roger Richebé - Bernard Voisin
    1957 Échec au porteur του Gilles Grangier - Bastien Sassey
    1957 Un ettaro di cielo του Alberto Casadio
    1957 La Seine a rencontré Paris - court métrage, documentaire – του  Joris Ivens –
    1957 Paris à la manière de... - court métrage _μικρού μήκους, documentaire – του  Jean Thierry –
    1957 Quand les fleuves changent του chemin - court métrage, documentaire – του Daniel Leconte
    1958 Les Misérables de Jean-Paul Le Chanois - Enjolras -Dans la seconτου époque du film-
    1958 Marie-Octobre de Julien Duvivier - Antoine Rougier, l'imprimeur
    1958 Passager clanτουstin του Ralph Habib - Alfred Mougins

1960 - 1969

    1960 La Granτου Pagaille (Tutti a casa) του Luigi Comencini - Ceccarelli
    1960 Les Années folles - Documentaire - του Miréa Alexandresco et Henri Torrent –
    1961 Paris Blues (Paris blues) του Martin Ritt - Michel Duvigne
    1961 La Τουrnière Attaque (La guerra continua) του Leopoldo Savona - Libero
    1961 Le Guépard (Il gattopardo) του Luchino Visconti - Don Francisco Ciccio Tumeo
    1961 Le Doulos του Jean-Pierre Melville - Maurice Faugel
    1961 À cheval sur le tigre του Luigi Comencini
    1961 Pueblo en armas - Documentaire - του Joris Ivens - Il est le narrateur du film
    1962 Les Hommes de la nuit - court métrage του Henri Fabiani (voix)
    1963 Bestiaire d'Amour - Documentaire - του Gérard Calτουron - Il est le narrateur du film
    1964 Aurélia - του Anne Dastrée - Il assure le commentaire du film
    1964 L'Enfer - Η ταινία έμεινε ημιτελής -του Henri-Georges Clouzot - Marcel
    1965 Marie-Chantal contre docteur Kha του Clauτου Chabrol - Ivanov
    1966 La Vingt-cinquième Heure του Henri Verneuil - Trajan Koruga
    1966 Les Aventuriers του Robert Enrico - Le pilote
    1967 I sette fratelli Cervi του Gianni Puccini - Ferrari
    1968 La Mafia fait la loi (Il giorno τουlla civetta) του Damiano Damiani - Parrinieddu
    1968 Les Autres – μικρού μήκους - του Maurice Cohen - Il assure la narration du film
    1969 L'Armée des ombres του Jean-Pierre Melville - Le coiffeur
    1969 36, Le grand tournant – Ντοκιμαντέρ - του Henri του Turenne –

1970 - 1979

     1970 : Comptes à rebours του Roger Pigaut - François Nolan
    1970 : The amusements - μικρού μήκους - του Michel Lang
    1972 : Trois Milliards sans ascenseur του Roger Pigaut - Pierrot
    1972 : Les Caïds de Robert Enrico - Thia
    1972 : Sartre par lui-même - ντοκιμαντέρ - του Alexandre Astruc, Michel Contat, Guy Sélignan –
    1974 : Vincent, François, Paul et les autres του Clauτου Sautet - Paul
    1974 : Touche pas à la femme blanche του Marco Ferreri - L'indien fou
    1975 : Le Chat et la Souris του Clauτου Lelouch - Le commissaire Lechat
    1976 : Le Bon et les Méchants του Clauτου Lelouch - Le chef του la résistance
    1976 : Une fille cousue de fil blanc του Michel Lang - Jérôme, le père
    1976 : La Communion solennelle de René Ferret - Seulement la voix et chanson του S.Reggiani
    1977 : Violette et François de Jacques Rouffio - Le père του François
    1979 : La Terrasse (La terrazza) του Ettore Scola - Sergio

1980 - 1988

    1980 L'Empreinte des géants του Robert Enrico - Fouldroule
    1980 Fantastica de Gilles Carle - Eucliτου Brown
    1986 L'Apiculteur (O Mélissokomos _ο μελισσοκόμος) του Theo Angelopoulos – Θ.Αγγελόπουλου
    1986 Enas Melissokomas Petheni - σχολιαστής - Ντοκιμαντέρ - της Maria Hatzimichali Papliou –
    1986 Mauvais Sang de Leos Carax - Charlie, +εκτελεστής των τραγουδιών.
    1988 Ne réveillez pas un flic qui dort του José Pinheiro - Le Stéphanois
    1988 Coupe franche του Jean-Pierre Sauné - Mathieu

1990 - 1998

     1990 Il y a des jours... et des lunes του Clauτου Lelouch - Le père de Sophie, retraité nostalgique
    1990 Plein fer του Josée Dayan - Emilio
    1990 J'ai engagé un tueur (I hired contact killer) του Aki Kaurismaki - Vic
    1991 Zani - court métrage - του Simon Reggiani
    1992 De force avec d'autres του Simon Reggiani - Sergio
    1992 La Vie de bohème του Aki Kaurismaki - Seulement la musique
    1993 Emile des roses (Rosenemil) του Radu Gabréa - Le docteur Lévy
    1995 Le Petit Garçon του Pierre Granier-Τουferre - Germain
    1997 Héroïnes του Gérard Krawczyk - Montgolfier
    1998 El pianista του Mario Gas - Rossell
    1998 Plus fort que tout – μικρού μήκους - του Hugues Τουniset

TV

     1955 : Les Enquêtes du commissaire Prévost - 32 επεισόδια 15λ - του Vicky Ivernel - επιθεωρητής
    1956 : Cartouche
    1957 : Mangeront-ils ? του Jean Kerchbron
    1958 : Crime et Châtiment (d'après Dostoïevski)
    1959 : Le Lys dans la vallée (d'après Balzac)
    1959 : Son τουrnier round
    1959 : Gros plan
    1960 : Il musichiere
    1960 : Il novelliere
    1962 : I Giacobini d'Edmo Fenoglio (it) (d'après Feτουrico Zardi (it)) - Maximilien του Robespierre
    1962 : Il giornalaccio
    1962 : Lucien του Rubempré (d'après Balzac)
    1966 : Tom Jones (d'après Henry Fielding)
    1970 : La Joie του vivre (Henri Spaτου)
    1972 : Entrez sans frapper (Jacques Rutman)
    1977 : Paris ma rose "Pierrot la chanson" του Jacques Audoir - Participation en chanteur
    1977 : A perte του vie, Jacques Prévert – ντοκιμ. του Georges Ferraro - Témoignage του S. Reggiani
    1980 : Il n'y a plus de héros au numéro que vous avez domandé του Pierre Chabartier - Hubert Petit-Pont
    1980 : Le téléphone hanté
    1985 : L'écho de Maurice Failevic - Le vieux berger
    1985 : Cinecitta (Vittorio Του Sisti)
    1988 : L'éterna giovinezza του Vittorio Του Sisti
    1989 : Le grand beau του Bernard Choquet
    1997 : Le pianiste (Mario Gas)
    1998 : La Clé τουs champs - Feuilleton 6 επεισόδια - του Charles Némès - José Pujol

Κώστας Καρυωτάκης _Επέσαμε θύματα εξιλαστήρια του "περιβάλλοντος" και της "εποχής"…

Γεννημένος το 1896, στην Τρίπολη, έδωσε τέλος στη ζωή του στην Πρέβεζα στα 32 του χρόνια τέτοιες μέρες (21 Ιουλίου)

Θάνατος είναι οι κάργιες
που χτυπιούνται στους μαύρους τοίχους και τα κεραμίδια,
θάνατος οι γυναίκες που αγαπιούνται
καθώς να καθαρίζανε κρεμμύδια.

Θάνατος οι λεροί κι ασήμαντοι δρόμοι,
με τα λαμπρά μεγάλα ονόματά τους,
ο ελαιώνας πίσω η θάλασσα κι ακόμη
ο ήλιος θάνατος μες στους θανάτους.

Θάνατος ο αστυνόμος που διπλώνει
για να ζυγίσει μια ελλειπή μερίδα,
θάνατος τα ζουμπούλια στο μπαλκόνι
κι ο δάσκαλος με την εφημερίδα.

Βάσις φρουρά εξηκονταρχία Πρεβέζης.
Την Κυριακή θ’ ακούσουμε τη μπάντα.
Επήρα ένα βιβλιάριο τραπέζης,
πρώτη κατάθεσης δραχμαί τριάντα.
Περπατώντας αργά στην προκυμαία
"Υπάρχω" λες κι ύστερα "Δεν υπάρχεις".
Φτάνει το πλοίο υψωμένη σημαία.
Ίσως έρχεται ο κύριος νομάρχης.

Αν τουλάχιστον, μέσα στους ανθρώπους
ένας πέθαινε από αηδία...
Σιωπηλοί, θλιμμένοι, με σεμνούς τρόπους,
θα διασκεδάζαμε όλοι στην κηδεία

Μελοποιήθηκε από Δήμο Μούτση _Γιάννη Γλέζο
1^η εκτέλεση Θανάσης Γκαϊφύλλιας  _2^η Βασίλης Παπακωνσταντίνου _
Η “Πρέβεζα” είναι το τελευταίο ποίημα του Καρυωτάκη και ένα από τα δημοφιλέστερα ελληνικά ποιήματα -το 18ο στο γκάλοπ που είχε κάνει το 2013 ο Αντώνης Πετρίδης.

Δείτε μια σχετική εκπομπή της ΕΡΤ (Φρέντυ Γερμανός) και
στο τέλος της ανάρτησης
9+1 ερωτικά ποιήματα για την οδύνη της αγάπης _
του έρωτα δηλαδή

“Συμβουλεύω όσους ξέρουν κολύμπι
να μην επιχειρήσουνε
ποτέ να αυτοκτονήσουν δια θαλάσσης”

Στις 21 Ιουλίου 1928, ο Κώστας Καρυωτάκης περπάτησε από το καφενείο “Ουράνιος Κήπος” της Βρυσούλας προς τη θέση Βαθύ της Μαργαρώνας, μια απόσταση περίπου ~400μ. Ξάπλωσε κάτω από έναν ευκάλυπτο και αυτοκτόνησε με πιστόλι στην καρδιά. Η χωροφυλακή τράβηξε φωτογραφία του πτώματος η οποία έχει δημοσιευτεί και τον δείχνει να φορά το κουστούμι του, ψάθινο καπέλο και να κρατά με το χέρι το πιστόλι στο στήθος (μπορείτε να την βρείτε στο διαδίκτυο, ή στο Μουσείο Μπενάκη)

Τις δυο τελευταίες ώρες της ζωής του τις πέρασε στο παραλιακό καφενείο, “Ο Ουράνιος Κήπος”, άφησε φιλοδώρημα 75 δραχμές, ζήτησε ένα τσιγάρο και ένα χαρτί όπου έγραψε τα εξής:

Είναι καιρός να φανερώσω την τραγωδία μου. Το μεγαλύτερο μου ελάττωμα τάθηκε η αχαλίνωτη περιέργειά μου, η νοσηρή φαντασία και η προσπάθειά μου να πληροφορηθώ για όλες τις συγκινήσεις, χωρίς τις περσότερες, να μπορώ να τις αισθανθώ. Τη χυδαία όμως πράξη που μου αποδίδεται τη μισώ. Εζήτησα μόνο την ιδεατή ατμόσφαιρά της, την έσχατη πικρία. Ούτε είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για το επάγγελμα εκείνο. Ολόκληρο το παρελθόν μου πείθει γι’ αυτό. Κάθε πραγματικότης   μου ήταν αποκρουστική.

Είχα τον ίλιγγο του κινδύνου. Και τον κίνδυνο που ήρθε τον δέχομαι με πρόθυμη καρδιά. Πληρώνω για όσους, καθώς εγώ, δεν έβλεπαν κανένα ιδανικό στη ζωή τους, έμειναν πάντα έρμαια των δισταγμών τους, ή εθεώρησαν την ύπαρξη τους παιχνίδι χωρίς ουσία. Τους βλέπω να    έρχονται ολοένα περισσότεροι μαζί με τους αιώνες. Σ’ αυτούς απευθύνομαι.

Αφού εδοκίμασα όλες τις χαρές!!! είμαι έτοιμος για έναν ατιμωτικό θάνατο. Λυπούμαι τους δυστυχισμένους γονείς μου, λυπούμαι τα αδέλφια μου. Αλλά φεύγω με το μέτωπο ψηλά. Ήμουν άρρωστος.

Σας παρακαλώ να τηλεγραφήσετε, για να προδιαθέσει την οικογένειά μου, στο θείο μου Δημοσθένη Καρυωτάκη, οδός Μονής Προδρόμου, πάροδος Αριστοτέλους, Αθήνας.

                      __ Κ.Γ.Κ.

[Υ.Γ.] *Και για ν’ αλλάξουμε τόνο. Συμβουλεύω όσους ξέρουν κολύμπι να μην επιχειρήσουνε ποτέ να αυτοκτονήσουν δια θαλάσσης. Όλη νύχτα απόψε επί δέκα ώρες, εδερνόμουν με τα κύματα. Ήπια άφθονο νερό, αλλά κάθε τόσο, χωρίς να καταλάβω πώς, το στόμα μου ανέβαινε στην    επιφάνεια. Ωρισμένως, κάποτε, όταν μου δοθεί η ευκαιρία, θα γράψω τις εντυπώσεις ενός πνιγμένου.*

Είχε ήδη προμηθευτεί από την προηγούμενη μέρα το όπλο με το οποίο έδωσε τέλος στη ζωή του. Ένα περίστροφο τύπου Pieper Bayard 9mm_ που με τις σφαίρες και την αποχαιρετιστήρια επιστολή, εκτίθενται στο Μουσείο Μπενάκη

 ΗΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕΝ
Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ
ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

Εις το υπουργείον της Προνοίας ελήφθη τηλεγράφημα εκ Πρεβέζης αγγέλλον ότι ηυτοκτόνησεν εκεί βληθείς δια σφαίρας περιστρόφου εις την κεφαλήν ο ποιητής Κ. Γ. Καριωτάκης.
Ό αυτόχειρ υπηρετών ως εισηγητής εις το υπουργείον της Προνοίας κατεδιώχθη επί υπουργίας του Κύρκου υπό του ιδίου του υπουργού καί όχι μόνον δεν προήχθη εις ανώτερον βαθμόν, μολονότι άλλοι έχοντες ολιγότερα προ­σόντα έτυχον του ευεργετήματος αύτού αλλά καί εξεδιωχθη εκ της κεντρικής υπηρεσίας του Υπουργείου μετατεθείς εις Πρέβεζαν. Το τοιούτον είχεν επιτείνει την μελαγχολίαν του η οποία εκ φύ­σεως τον κατέτρυχεν και τον είχεν καταταστήσει νευρασθενικόν. Όλα αυτά μαζί με την αναγκαστικήν απομάκρυνσίν του εξ Αθηνών ήγαγον τον εκλεκτόν ποιητήν εις την αυτοκτονίαν.
Ό θάνατός του ετηρήθη ενταύθα μυστικός δια να μή το μάθει η μήτηρ του η οποία πάσχει εκ σοβαρού καρδιακού νοσήματος.
Ο αυτόχειρ αφήκεν επιστολήν προς τους οικείους του εν τη οποία  εκθέτει τους λόγους του διαβήματός του.

Ο Καρυωτάκης και η εποχή του...

Αυτοκτονώντας, άφησε πίσω του, εκτός από τρεις ποιητικές συλλογές, πλήθος ερωτήματα που προβληματίζουν, ακόμη και σήμερα, την κριτική και τους αναγνώστες του. Το φάντασμα του ποιητή δεν «στοίχειωσε» μόνο την πόλη της Πρέβεζας, αλλά και τη νεότερη ελληνική ποίηση. Τι ήταν τελικά ο Καρυωτάκης; Ήταν ο εγωπαθής μισάνθρωπος, ο περιθωριακός, ο παρακμιακός, ο ψυχικά άρρωστος;

Ή ο μαχητικός συνδικαλιστής και ο άτεγκτος και αυστηρός κριτής της εποχής του; Ερωτήματα πιθανόν αναπάντητα, χαρακτηρισμοί, κάποιες φορές, ανακριβείς, και κατηγοριοποιήσεις ενίοτε παραπλανητικές, δεν βοηθούν την κριτική έρευνα του έργου του. Η υπερβολική ενασχόληση με την προσωπική ιδιορρυθμία του και κυρίως με την αυτοκτονία του συσκότισε το έργο του και παραμόρφωσε την ποιητική του φυσιογνωμία.

Αυτό που κυρίως πρέπει να έχουμε στο νου μας, είναι ότι ο Καρυωτάκης υπήρξε ο κατεξοχήν αντιπροσωπευτικός ποιητής της γενιάς του, όπως επισημαίνει ο Τέλλος Άγρας, ο σημαντικότερος κριτικός της καρυωτακικής ποίησης. Ως τέτοιος, λοιπόν, θα πρέπει να κριθεί, ενώ λυδία λίθος της ποιητικής του αξίας είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδιαλέγεται ως ποιητής με την ταραγμένη εποχή που ζει.

Η ιστορική πραγματικότητα των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα σηματοδοτεί το «αστέρι» με το οποίο ο Καρυωτάκης και η γενιά του ήρθαν στη ζωή. Αν, προσεγγίζοντας την καρυωτακική ποίηση, αγνοήσουμε αυτήν την πραγματικότητα, αδικούμε, νομίζω, και τον ποιητή και το έργο του. Πρόκειται για μια εποχή γεμάτη συγκρούσεις και αντιθέσεις. Από τη μια ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, η Οκτωβριανή Επανάσταση, η παγκόσμια οικονομική ύφεση, και από την άλλη, στην Ελλάδα, η οικονομική κρίση, η πολιτική αστάθεια, η ιδεολογική σύγχυση. Ταυτόχρονα, το νεοϊδρυμένο Κομμουνιστικό Κόμμα δεν έχει ακόμα ωριμάσει και το εργατικό κίνημα αναπτύσσεται κάτω από τη βαριά σκιά της κρατικής τρομοκρατίας και καταστολής. Οι τραγικές συνέπειες της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η ήττα, ο θάνατος, η προσφυγιά, κλονίζουν τις αρχές και τα ιδανικά της αστικής τάξης και, παράλληλα, τις βεβαιότητες μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαίτερα της μικροαστικής. Μπροστά σ' αυτήν την τραγική πραγματικότητα, ο Καρυωτάκης δεν μένει αδιάφορος. Αντίθετα, την αποτυπώνει στην ποίησή του με ειλικρίνεια και ρεαλισμό και αναδεικνύεται δίκαια ως ο αντιπροσωπευτικός ποιητής της γενιάς του. Με ποιον τρόπο συνέβη αυτό; «Όλοι οι δρόμοι οδηγούνε στη Ρώμη», γράφει ο Άγρας, «Όλοι οι δρόμοι ωδήγησαν τον Καρυωτάκη στη Σάτιρα».

Με τη σάτιρα, λοιπόν, και μάλιστα με την πολιτική σάτιρα, ο ποιητής εξελίσσεται σε έναν από τους πρωτοπόρους του ποιητικού ρεαλισμού στον τόπο μας. «Η σάτιρα», παρατηρεί ο Αγρας, «είναι η σφαίρα, όπου, ολιγώτερον από κάθε άλλη, η ποίησις μένει άπρακτη και αδιάφορη από τον έξω κόσμον. Κι ο έξω κόσμος είναι ο ρεαλισμός, η κοινωνία - η πολιτική. Στο Αγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον Κόσμο, ο Μιχαλιός, Ωδή εις Ανδρέαν Κάλβον, Η Πεδιάς και το Νεκροταφείον - ιδού τέσσερα ποιήματα του Καρυωτάκη εμπνευσμένα από την πολιτική, χωρίς όμως να ξεφεύγουν καθόλου από τα σύνορα της τέχνης».
Με την πολιτική σάτιρα ο ποιητής εγκαταλείπει τα ιδιωτικά θέματα και παραμερίζοντας την εσωστρέφειά του συναντά το «περιβάλλον» και την «εποχή». Η συνάντηση αυτή, προσωπική και βιωματική αρχικά, μετουσιώνει την ποίησή του, όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο αλλά και ως προς τη μορφή της.

Μαρία Πεσκετζή _Ριζοσπάστης ⏫

Κώστας Καρυωτάκης ΑΠΑΝΤΑ μια άλλη ανάγνωση _εκδόσεις ΑΤΕΧΝΩΣ
Η έκδοση περιλαμβάνει τις τρεις αυτοτελώς δημοσιευμένες, από τον ίδιο τον ποιητή, συλλογές:

·       Ο πόνος του ανθρώπου και των πραμάτων (1919)
·       Νηπενθή (1921)
·       Ελεγεία και Σάτιρες (1927)

Τα τρία τελευταία του ποιήματα: Αισιοδοξία, Όταν κατέβουμε…, Πρέβεζα που αποτελούν το επιστέγασμα του καθαρώς ποιητικού του έργου και εννιά πεζά του.
Γιατί αυτοκτόνησε; Τι ρόλο έπαιξε η αρρώστια του; Σε αυτά τα ερωτήματα προσπαθεί να απαντήσει η εισαγωγή του Ηρακλή Κακαβάνη.

1.500.000 πρόσφυγες της Μικρασίας

Χωρίς να προσπαθεί πια να δραπετεύσει από την πραγματικότητα, ζει από κοντά το δράμα της προσφυγιάς ως προϊστάμενος του Γραφείου Εγκαταστάσεως Προσφύγων, θέση στην οποία τοποθετήθηκε στις 18 Δεκέμβρη 1923. Ταυτόχρονα, όμως, έρχεται αντιμέτωπος με τις καταχρήσεις και τις αυθαιρεσίες πολλών απ' αυτούς που εμπλέκονται στην υπόθεση της αποκατάστασης των προσφύγων. Το ελληνικό κράτος είναι υποχρεωμένο να λύσει ένα οξύ κοινωνικό πρόβλημα: Από τη μια έπρεπε να αποκαταστήσει τους πρόσφυγες, ενώ από την άλλη είχε να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις των «γηγενών», αντιδράσεις που έφταναν μέχρι την αυτοδικία, για τις υποχρεωτικές απαλλοτριώσεις.

Έτσι, λοιπόν, η τραγωδία των προσφύγων από τη μια και η δυσοσμία των δημοσίων σκανδάλων από την άλλη λειτουργούν σαν ωστικό κύμα που ρίχνει τον Καρυωτάκη στον έξω κόσμο, στην πραγματικότητα της εποχής του: Εκλέγεται στις 13 Γενάρη του 1928 ΓΓ. της Ενώσεως Δημοσίων Υπαλλήλων Αθηνών και ως συνδικαλιστής δρα με πάθος και μαχητικότητα. Συγκρούεται με την εξουσία, αποκαλύπτει σκάνδαλα και μετατίθεται δυσμενώς στην Πρέβεζα, «στη θλιβερώτερη επαρχία του θλιβερώτερου τόπου του κόσμου», όπως τη χαρακτήρισε κάποιος κριτικός.

Ο τρόπος με τον οποίο ο Καρυωτάκης ανταποκρίνεται - τόσο με τις πράξεις του όσο και με την ποίησή του - στη Μικρασιατική Εκστρατεία και στην τραγωδία που επακολούθησε, φανερώνει τη σχέση του με την κοινωνία της εποχής του. Η σάτιρα Εις Ανδρέαν Κάλβον, ένα από τα σημαντικότερα ίσως πολιτικά ποιήματα της νεότερης ελληνικής ποίησης, αποτυπώνει έξοχα τη σχέση αυτή. Η ειρωνεία, ο σαρκασμός, η ανελέητη επίθεση στις αξίες των αστών συγκροτούν τον θεματικό πυρήνα του ποιήματος. Μορφολογικά το ποίημα παρουσιάζει ενδιαφέρον, γιατί συνθέτει την παρωδία με τη σάτιρα. Από τη μια, οι δεκαπέντε πεντάστιχες στροφές του μιμούνται το λεξιλόγιο, τη σύνταξη και τη στιχουργική των κάλβειων ωδών, ενώ από την άλλη η ανάπτυξη του θέματος, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τις εξωκειμενικές σημάνσεις, παραπέμπει στις δραματικές συνέπειες της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Θα λέγαμε ότι η παρωδία υποστηρίζει τη σάτιρα και η σάτιρα προϋποθέτει την παρωδία. Διαλεγόμενος, λοιπόν, ο Καρυωτάκης με τον Ανδρέα Κάλβο και τις Ωδές του, γίνεται άτεγκτος κριτής της πολιτικής, κοινωνικής και ηθικής παρακμής της εποχής του.

Ο Κάλβος έγινε μεγάλος ποιητής υμνώντας τους αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης και τα ιδανικά τους. Από την αρετή τους άντλησε την ποιητική μεγαλοσύνη του. Σε μια εποχή παρακμής όμως, μας λέει ο Καρυωτάκης, ένας ποιητής σαν τον Κάλβο είναι καταδικασμένος στη σιωπή. Πώς θα μπορούσε να εμπνευστεί από τις πολιτικές φιλοδοξίες, τις ίντριγκες και τα ψεύτικα οράματα που εξέθρεψαν τη Μεγάλη Ιδέα και οδήγησαν τον Αύγουστο του 1921 τον ελληνικό στρατό στον Σαγγάριο, τον μοιραίο ποταμό, όπου, παρά τη νίκη των Ελλήνων, κρίθηκε η τύχη της Μικρασιατικής Εκστρατείας; Ο Κάλβος έγραψε τις Ωδές του σε μια εποχή που η αστική τάξη βρισκόταν στην ακμή της. Ο Καρυωτάκης, από την άλλη, βίωσε με τον πιο τραγικό τρόπο την παρακμή της αστικής τάξης, η οποία, και με το ξεθώριασμα της Μεγάλης Ιδέας, δεν μπορούσε πια να εμπνεύσει κανένα ιδανικό στην ελληνική κοινωνία. Συνομιλώντας με τον Κάλβο, ο Καρυωτάκης καταγγέλλει:

Ίππους δεν επιβαίνουσι, \ αμή την εξουσίαν \ και του λαού τον τράχηλον \ ιδού, μάχονται οι ήρωες \ μέσα στα ντάνσιγκ.
Τις δάφνες του Σαγγαρίου \ η Ελευθερία φορέσασα \ γοργά από μίαν χείρα \ σ' άλλην περνά και σύρεται \ δούλη στρατώνος.

Αναρωτιέμαι πώς αλλιώς θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε αυτό το ποίημα, παρά ως την ενσυνείδητη αντίθεση του ποιητή στη στάση και τη συμπεριφορά της αστικής τάξης της εποχής του.

Ωστόσο, ο Καρυωτάκης συνειδητοποιεί ταυτόχρονα την προσωπική του αδυναμία, καθώς και την αδυναμία των ποιητών της γενιάς του να δράσουν, να συγκρουστούν δυναμικά με το κατεστημένο και, με την ανατροπή του, να αλλάξουν τελικά τον κόσμο. Με ειρωνεία που φτάνει τον σαρκασμό, γράφει στο ποίημα Ολοι μαζί:

Κι αν πειναλέοι γυρνάμε ολημερίς,
κι αν ξενυχτούμε κάτω απ' τα γεφύρια,
επέσαμε θύματα εξιλαστήρια
του «περιβάλλοντος» και της «εποχής».

Οπως φαίνεται, ο ποιητής δεν έχει αυταπάτες για την έλλειψη εσωτερικής δύναμης, που τον οδήγησε πρώτα στην αδράνεια, έπειτα στο προσωπικό αδιέξοδο και τέλος στην αυτοκτονία.

Ο Καρυωτάκης δεν πρόλαβε να γράψει πολλά ποιήματα - εξάλλου σύντομη ήταν η ζωή του, σύντομο και το έργο του. Κατήγγειλε, όμως, με πάθος και παρρησία τις «δημόσιες αμαρτίες» της εποχής του. Τις κατήγγειλε ως ποιητής μείζων και, ως τέτοιον, πρέπει να τον θυμόμαστε: «[...] μη τον ξεχνάτε, και ακόμη, να τον αγαπάτε», μας προτρέπει ο Ανδρέας Εμπειρίκος. «Ητο μεγάλος ποιητής ο νέος αυτός και ευγενής. Το λέγω και θα το ξαναπώ πολλάκις - είναι μεγάλος ποιητής ο Κώστας Καρυωτάκης».Η ποίησή του, επηρεασμένη σε μεγάλο βαθμό από τον συμβολισμό και τον υπαρξισμό, εμβαθύνει σε θέματα απομόνωσης, απελπισίας και της φευγαλέας φύσης της ζωής.

Παρεξηγημένος από τους συγχρόνους του

Ο Κ.Γ. Καρυωτάκης, βιωματικός και αντιπροσωπευτικός της εποχής του, μπορεί να χαρακτηρίστηκε ποιητής του μηδενισμού και της απαισιοδοξίας, και να έχει περισσότερο ίσως από κάθε άλλον τις ρίζες του στην ιστορική στιγμή και τα περιστατικά που δημιουργούσαν την ασφυκτική ατμόσφαιρα, όμως ταυτόχρονα προεκτείνει ως την εποχή μας. Μπορεί οι σύγχρονοί του εντυπωσιασμένοι από την αυτοκτονία του και βιώνοντας και οι ίδιοι το καταθλιπτικό περιβάλλον, αλλά χωρίς τη δική του ένταση και αδιαλλαξία, στάθηκαν στην απαισιοδοξία του, χωρίς να μπορούν να αντιληφθούν ότι ο Καρυωτάκης κατάφερε να φτάσει ως τη σάτιρα, για να εξευτελίσει, να ελεεινολογήσει, να ξεσπάσει, να καθορίσει την ιδεολογική του στάση. Γιατί ο Καρυωτάκης δεν ταίριαζε μόνο ευχάριστες ομοιοκαταληξίες, έκανε μάχη, με τον τρόπο του, με το στίχο του, το σαρκασμό του, χωρίς ποτέ να παραμερίζει την πραγματικότητα και τον αμετακίνητο στόχο του, τον άνθρωπο μέσα στις αμείλικτες κοινωνίες και κάτω από τη Μοίρα.

«Σε κάποιο κείμενο είδα πάλι επαναλαμβανόμενο τον όρο "καρυωτακισμός"» - γράφει ο Μίλτος Σαχτούρης (1988). «"Καρυωτακισμός" σήμερα το 1988, δε σημαίνει τίποτα. Και τότε γύρω στα 1930 ήταν μια άτυχη λέξη προερχόμενη από την παρεξήγηση ότι ο Καρυωτάκης ήταν τάχα μισάνθρωπος, πεισιθανάτιος κλπ.
Ο Καρυωτάκης δεν ήταν τίποτε από όλα αυτά. Ήταν απλώς επαναστατημένος ενάντια στην αστική Ελλάδα του 1928 με τους λασπωμένους δρόμους το χειμώνα, τη σκόνη το καλοκαίρι, με το χαμηλό επίπεδο ζωής, τη δυστυχία των δημοσίων υπαλλήλων που τους έκανε οκνηρούς και αδιάφορους, ριζωμένους στις καρέκλες τους με τους ατέλειωτους καφέδες. Επαναστατημένος για τη δική του καταδίωξη, επειδή αυτός ήταν υπάλληλος υπεύθυνος, γλωσσομαθής, έξω από την εποχή του. Και ήταν ακόμα παρεξηγημένος από όλους τους συγχρόνους του. Ο Καρυωτάκης δεν ήταν minor ποιητής, ήταν μεγάλος ποιητής όπως τον βλέπει τώρα η νέα γενιά κι όπως άλλαξαν γνώμη περί το τέλος της ζωής τους και τον είδαν μεγάλο, οι άλλοτε αρνητές του, Εμπειρίκος και Εγγονόπουλος. Ο πρώτος μάλιστα σε τελευταίο ποίημά του, έτσι τον αποκαλεί, "μεγάλο": "Είναι μεγάλος ποιητής ο Κώστας Καρυωτάκης". Οσο για τον Σεφέρη, δύσκολα κρυβόταν η εκτίμησή του».

Γιατί όπως έγραφε, το 1938, ο Γιάννης Ρίτσος: «Κάποιες βραδινές ώρες, που η πικρία και η μοναξιά δεσπόζουν στην ψυχή μας, τα Ελεγεία και Σάτιρες, μας περιμένουν κάτω από την αρχαία λάμπα. Τέτοιες στιγμές δε θα λείψουν απ' τη ζωή μας. Μαζί μ' αυτές θα ζει για πάντα και ο Καρυωτάκης».

Πρέβεζα 100νταρχία \ Εξηκονταρχία Πρεβέζης

σσ. Ο όρος [αριθμός]+[αρχία], είναι στρατιωτικός όρος των ελληνιστικών ή και νωρίτερα χρόνων (ρωμαϊκή ιστορία) στρατιωτικό τμήμα στρατιωτών της (ρωμαϊκής) λεγεώνας, της μεγαλύτερης μονάδας των Ρωμαίων. Τα πρώτα χρόνια του Ρωμαϊκού Βασιλείου ίσως σήμαινε το σύνολο του στρατού, γενικά η οργάνωση άλλαζε με την πάροδο του χρόνου, πάντως αποτελούνταν από ~5.000 άνδρες. Υποδιαίρεση η 1.000αρχία _χιλιαρχία …ως 100νταρχία (η μικρότερη) σε αντιστοιχία με τον λόχο της αρχαίας Ελλάδας (100 έως 640 πολεμιστές)

Ο Καρυωτάκης, ως δημόσιος υπάλληλος, έχοντας έρθει σε σύγκρουση με τον υπΕσ Μιχ. Κύρκο (πατέρα του Λεωνίδα) μετατέθηκε δυσμενώς στην Πάτρα και από εκεί αποσπάστηκε στην Πρέβεζα. Φτάνει στις 18 Ιουνίου 1928 και στις 21 Ιουλίου, 33 μέρες μετά, αυτοκτονεί.

Το ποίημα το έστειλε αρχικά στον εξάδελφό του Κ. Δ. Καρυωτάκη την 1^η Ιουλίου με τίτλο “Επαρχία” και όχι “Πρέβεζα”, λέγοντας “Σου εσωκλείω ένα ποίημα για να γελάσεις και να πληροφορηθείς καλύτερα”.
Πυκνή η αλληλογραφία του Καρυωτάκη με συγγενείς και φίλους (σε μια προσπάθεια να σπάσει την εσωτερική του μοναξιά) με φράσεις στα γράμματά του, που τις μετέπλασε ποιητικά και τις έβαλε στο ποίημα. Έτσι, στις 22 Ιούνη γράφει στον εξάδελφό του Θόδωρο Καρυωτάκη:
Απόψε το βαπόρι ήρθε σημαιοστολισμένο. Μέγας θόρυβος μέσα στη Νομαρχία, όταν το είδαμε. Ο κ. Α΄ Γραμματεύς επήγαινε δώθε-κείθε ανήσυχος. Ποιος είναι μέσα; Ο Νομάρχης; Ο Γεν. Διοικητής ή καμιά άλλη προσωπικότης; Επιτέλους τώρα εξηκριβώθη ότι του πλοίου επέβαινε ο Σεβασμιότατος Ιωαννίνων (την ευχήν του να ‘χεις). Και τότε επέσαμε πάλι στη νάρκη μας.
Αυτά είναι τα νεώτερα της Πρεβέζης. Άλλη είδηση, η οποία ελπίζω να σ’ ενδιαφέρει εξ ίσου, είναι ότι προχθές ο κ. Ειρηνοδίκης απήγαγε την μερίδα που του έφεραν στο ξενοδοχείο, επειδή την ήβρε ελλιπή, αφού την ετύλιξε πρώτα σ’ ένα καθαρό χαρτί. Την εζύγισε στην Αστυνομία, την έφερε πάλι, την εξεδίπλωσε, την έβαλε στο πιάτο του και την έφαγε.

Σε άλλη επιστολή, στις 24 Ιουνίου, γράφει στη Μαρία Πολυδούρη: “Η Πρέβεζα είναι ένα άσχημο χωριό … Κανένας [δρόμος] δεν είναι μακρύτερος από 30 μέτρα και όλοι έχουν τενεκεδένιες πινακίδες με μεγαλειώδη ονόματα: οδός Γαλλίας, Γεωργίου Α’, Μεγάλου Αλεξάνδρου κλπ. κλπ".
Καλαματιανή +Μανιάτισσα (πέθανε στο 28 της) με τον Κώστα Καρυωτάκη μεγάλο έρωτα της ζωής της, καλλιέργησε το αίσθημα του ανικανοποίητου με τον έρωτα και το θάνατο να είναι οι δύο άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η ποίησή της. Με πηγαίο λυρισμό που ξεσπά σε βαθιά θλίψη και κάποτε σε σπαραγμό, με εμφανείς επιδράσεις από τα μανιάτικα μοιρολόγια _Δείτε το εξαιρετικό αφιέρωμα του Τάσου Ψαρρά με θέμα τη ζωή και το έργο της

Οπότε, ξέρουμε με ακρίβεια ότι η Επαρχία\Πρέβεζα γράφτηκε το 10ήμερο του Ιουνίου 1928. Υπάρχουν και άλλα χειρόγραφα του ποιήματος, ενώ η πρώτη του δημοσίευση σε έντυπο έγινε μόλις τον Αύγουστο του 1930 στη Νέα Εστία, με τον τίτλο Πρέβεζα, που καθιερώθηκε.
Σε ένα χειρόγραφο που ο Γ. Π. Σαββίδης το θεωρεί μάλλον πρωτόγραφο, υπάρχει μια διαφορετική λέξη “Εκατονταρχία Πρεβέζης”, άρα μάλλον Εκατονταρχία αρχικά και μετά το άλλαξε σε Εξηκονταρχία.

Κώστας Καρυωτάκης:
9+1 ερωτικά ποιήματα για την οδύνη της αγάπης _
δηλαδή του έρωτα

 Μυγδαλιά…

Κι ακόμα δεν μπόρεσα να καταλάβω
πώς μπορεί να πεθάνει μια γυναίκα
που αγαπιέται.

Έχει στον κήπο μου μια μυγδαλιά φυτρώσει
κι είν’ έτσι τρυφερή που μόλις ανασαίνει∙
μα η κάθε μέρα, η κάθε αυγή τήνε μαραίνει
και τη χαρά του ανθού της δε θα μου δώσει.

Κι αλίμονό μου! εγώ της έχω αγάπη τόση…
Κάθε πρωί κοντά της πάω και γονατίζω
και με νεράκι και με δάκρυα την ποτίζω
τη μυγδαλιά που ‘χει στον κήπο μου φυτρώσει.

Αχ, της ζωούλας της το ψέμα θα τελειώσει∙
όσα δεν έχουν πέσει, θα της πέσουν φύλλα
και τα κλαράκια της θε ν’ απομείνουν ξύλα.
Την άνοιξη του ανθού της δε θα μου δώσει
Κι όμως εγώ ο φτωχός της είχ’ αγάπη τόση…
             1918∙1919 __Ο πόνος του ανθρώπου και των πραμάτων

Ασημένιο το μέτωπο. Και ωραία
τα μάτια σου εφωσφόριζαν γαλάζα.
Το πιάνο καθώς άνοιγες, δυο νέα
τριαντάφυλλα τρεμίζανε στα βάζα.
μα οι κρόταφοί σου ρόδα πλέον ωραία.

Επάλευαν τα χέρια σου, εκερδίζαν·
τα πλήχτρα υποχωρούσανε· τις νότες,
τη μελωδία σαν έπαθλο εχαρίζαν.
Ακούαμε. Και τα αισθήματα, δεσμώτες
που την ελευτερία τους εκερδίζαν.

Δεν θυμούμαι καλά, πέρασαν χρόνια,
πώς είχες όμως λέω και τραγουδήσει·
εξόν αν εκελάηδησαν αηδόνια.

Λάλο ή βουβό, το χείλο σου είναι βρύση,
ελάφια κουρασμένα εμέ τα χρόνια.
Η πεταλούδα πάντα θα πετάξει
αφήνοντας στα δάχτυλα τη γύρη.

Θρόισμα το αντίο, το χέρι σου μετάξι,
κι εχάθηκες. Από το παραθύρι
η πεταλούδα πάντα θα πετάξει…
             __Νηπενθή, 1921

Οι  αγάπες

Θα ‘ρθουν όλες μια μέρα, και γύρω μου
θα καθίσουν βαθιά λυπημένες.
Φοβισμένα σπουργίτια τα μάτια τους,
θα πετούνε στην κάμαρα μέσα.

Ωχρά χέρια θα σβήνουν στο σύθαμπο
και θανάσιμα χείλη θα τρέμουν.

«Αδελφέ», θα μου πουν, «δέντρα φεύγουνε
μες στη θύελλα, και πια δε μπορούμε,
δεν ορίζουμε πια το ταξίδι μας.

Ένα θάνατο πάρε και δώσε.
Εμείς, κοίτα, στα πόδια σου αφήνουμε,
συναγμένο από χρόνια, το δάκρυ.

«Τα χρυσά πού ‘ναι τώρα φθινόπωρα,
πού τα θεία καλοκαίρια στα δάση;

Πού οι νυχτιές με τον άπειρον, έναστρο
ουρανό, τα τραγούδια στο κύμα;

Όταν πίσω και πέρα μακραίνανε,
πού να επήγαν χωριά, πολιτείες;

»Οι θεοί μας εγέλασαν, οι άνθρωποι,
κι ήρθαμε όλες απόψε κοντά σου,
γιατί πια την ελπίδα δεν άξιζε
το σκληρό μας, αβέβαιο ταξίδι.

Σα φιλί, σαν εκείνα που αλλάζαμε,
ένα θάνατο πάρε και δώσε.»

Θα τελειώσουν. Επάνω μου γέρνοντας,
θ’ απομείνουν βουβές, μυροφόρες.
Ολοένα στην ήσυχη κάμαρα
θα βραδιάζει, και μήτε θα βλέπω
τα μεγάλα σαν έκπληκτα μάτια τους
που γεμίζανε φως τη ζωή μου…

Αγάπη

Κι ήμουν στο σκοτάδι. Κι ήμουν το σκοτάδι.
Και με είδε μια αχτίδα.

Δροσούλα το ιλαρό το πρόσωπό της
κι εγώ ήμουν το κατάξερο ασφοδίλι.
Πώς μ’ έσεισε το ξύπνημα μιας νιότης,
πώς εγελάσαν τα πικρά μου χείλη!

Σάμπως τα μάτια της να μου είπαν ότι
δεν είμαι πλέον ο ναυαγός κι ο μόνος,
κι ελύγισα σαν από τρυφερότη,
εγώ που μ’ είχε πέτρα κάνει ο πόνος.
__    1918

Της θάλασσας νεράιδα

Από τα βράχι’ ανάμεσα πετιέται ‘να κεφάλι
και βλέμματα ολόγυρα σκορπάει φοβισμένα.

Εγώ, κρυμμένος κάπου κει στο έρημ’ ακρογιάλι,
το βλέπω —σαν σε όνειρο— με μάτια λιγωμένα.

Ένα κορμί παρθενικό, γυμνό αργοπροβάλλει
κι απλώνεται ηδονικά σε κύματ’ αφρισμένα∙
ο ήλιος εσκυθρώπιασε μπροστά σε τόσα κάλλη,
τα κάλλη τ’ απολλώνεια και τα φωτολουσμένα.

Ανατριχιάζ’ η θάλασσα στο θείο άγγιγμά τους,
τα κυματάκια απαλά με χάρη τ’ αγκαλιάζουν
κι αχτίδες τα χαϊδεύουνε χρυσές στο πέρασμά τους.

Θεότρελος, ο δύστυχος, βουτιέμαι μες στο κύμα,
τα μάτια της τα θεϊκά με φόβο με κοιτάζουν
και χάνεται στη θάλασσα… Ήταν νεράιδα … Κρίμα!

Νυχτερινό

Απόψε σε φαντάζομαι λευκότερη απ’ τα κρίνα
μες στο σκοτάδι το πηχτό. Σαν κάποια αγνή θεότη
στο μαύρο φόντο της νυχτιάς λαμποκοπάς. Μ’ αχτίνα
μοιάζεις που ο Φοίβος φεύγοντας λησμόνησε στα σκότη.

Ναι, σε θωρώ. Απ’ τον ουρανό ξεφεύγουνε τα’ αστέρια
και σαν πετράδια ατίμητα στολίζουν τα μαλλιά σου.

Ο Γαλαξίας άσπρο φως στα μάγουλα, στα χέρια
σου χύνει∙ μες στο γάλα του βουτά την ομορφιά σου.

Να και τα μαύρα μάτια σου! Τα βλέπω: σιγανοίγουν
εκεί ψηλά στη σκοτεινιά, μεγάλα, ογρά, θλιμμένα∙
σαν δυο ποτάμια φωτερά τα δυο ποτάμια σμίγουν:
εσύ κοιτάζεις μένανε κι εγώ κοιτάζω εσένα.

Από το στόμα σου φωνή δε βγαίνει, μα μου κραίνεις.
Τα δακρυσμένα μάτια σου: «Τραγουδιστή», μου λένε,
«μην τραγουδάς, κι είναι κοντά η μέρα που πεθαίνεις».
Αυτά μου λεν τα μάτια σου, τα μάτια σου που κλαίνε.

Αγαπημένη

Βρεθήκαμε μονάχοι στο μπαλκόνι∙
μας έσπρωξε κει πάνου αυτή η φροντίδα
που τα πουλιά στα δέντρα ζευγαρώνει.

Ολόφωτη στα σκοτεινά την είδα.

Η νύχτα με τη νύχτα των ματιών της
παράβγαινε —μα, μάταια— στη μαυρίλα∙
κάθε άστρο μπρος στ΄ αστέρια των ματιών της
τρεμόσβηνε σαν άλαδη καντήλα.

Τα μάτια της τα μάργαρα… Η ματιά της
εβύθιζε, πλατιά και γοργοφτέρα,
στα τρίπαχα σκοτάδια τη φωτιά της
κι επέταγε όλο πέρα κι όλο πέρα,

Σε κόσμους ονειρόβγαλτους, σε μάκρη
ανείδωτα. Στο δροσομάγουλό της
εκύλησε διαμάντινο ένα δάκρυ
και πρόδωσε το μαύρο στοχασμό της.

Εδάκρυσα. Τρεμάμενη η φωνή μου
ακούστηκε δειλή, κομματιασμένη
(την άκουσε, την άκουσε η καλή μου;):
«Ω, πάψε πια, μην κλαις, αγαπημένη».

            ΙΙ
Σε πέπλο συνεφένιο τυλιγμένο
εφάνηκε —κι ακλούθησε με χάρη
το δρόμο του τον ωριοχαραγμένο
μ’ αστέρια κι απ’ αστέρια —το φεγγάρι.

Οι αχτίδες του που παίζουν στο σκοτάδι
σιμά της σαν περνούνε, απαλαφήνουν
στη σάρκα της ζεστό ένα φωτοχάδι
και στα μαλλιά χρυσόσκονη της χύνουν.

Τα σκότια πια βαριά δεν την τυλίγουν
και κρούσταλο το δάκρυ της δε βρέχει
το μάγουλο∙ οι ματιές μας γλυκοσμίγουν
κι η σκέψη μας μακριά τώρα δεν τρέχει.

Μια δύναμη γιγάντινη τραβάει
και φέρνει το ένα στ’ άλλο τα κορμιά μας,
τα χείλια μας μια δύναμη κολλάει,
μια δύναμη πληθαίνει τα φιλιά μας.

Ξημέρωνε. Τρεμάμενη η φωνή μου
ακούστηκε μες στα φιλιά πνιγμένη
(την άκουσε, την άκουσε η καλή μου;)
«Ω, φίλα, φίλα, φίλα, αγαπημένη».
          Ελεγεία και Σάτιρες, 1927

 Της αμαρτίας δουλεύτρα

Στα στήθια σου τον άφησες να γείρει,
τον σκέπασες με τα χρυσά μαλλιά σου
κι εστράγγισες της γλύκας το ποτήρι.   ___5

Μες στου φιλιού τ’ ανείπωτο μεθύσι
εκοίταξες, τρελή, την παρθενιά σου:
την είδες σα χρυσόνειρο να σβήσει.              ___10

Κι εδάκρυσες. Με μάτια θολωμένα
—απάρθενη σιγόλαμψε η ματιά σου—
τη μαύρη αλήθεια αντίκρισες θλιμμένα.

Και σήμερα που —οϊμέ!— την Αμαρτία
δουλεύεις, τη νεκρή την ομορφιά σου
προσφέρνεις σε μια αναίμαχτη θυσία.