Ας πούμε πως ονειρεύομαι την επανάσταση των χαρταετών

Πίνακας του Δημήτρη Μυταρά – “Χαρταετός”

Πάνε χρόνια και χρόνια, που εμείς οι μεγαλύτεροι –στο χωριό ή στο κλεινόν άστυ φτιάξαμε και πετάξαμε τον πρώτο μας χαρταετό: με «χαρτί γλασέ», «μάνες» από καλάμι …και αλευρόκολλα. Με «βουηστρίνια» ή σκουλαρίκια και ουρά από παλιές εφημερίδες. Κάποιοι πιο «πλούσιοι» αγόραζαν έτοιμες «μάνες» από σουηδικό και χρησιμοποιούσαν «αραβική γόμα» και «κορδονέτο», αντί για τον φτηνιάρικο σπάγκο. Μάθαμε και εμπειρικά πως το εξάγωνο έχει περιστροφικές συμμετρίες, η πλευρά είναι το μισό της μεγάλης διαγώνιου.

Οι δοκιμές ξεκίναγαν αρκετές μέρες πριν την Καθαρή Δευτέρα, εδικά ελέγχαμε τα «ζύγια» και το «καντήλιασμα», κάναμε δοκιμές με βοηθό (που μας έκανε «κεφάλι») ή χωρίς και υπήρχε πάντα εφεδρική ουρά σε περίπτωση που τα μποφόρια το απαιτούσαν.
Με μεγαλύτερους εχθρούς την άπνοια και τη βροχή περιμέναμε να ξημερώσει για τις θριαμβευτικές απογειώσεις.
Κάθε χρόνο πιο έμπειροι δοκιμάζαμε και νέες μορφές –κάποτε (το 61;) έκανα ένα μυστήριο κατασκεύασμα, που παραδόξως πέτυχε, σε σχήμα πύραυλου που έγραφε ΕΣΣΔ και …15%.

(γράφει ο Γ. Χουρμουζιάδης στο Ριζοσπάστη πριν 29 χρόνια)
«Πέστε πως ονειρεύομαι την επανάσταση των χαρταετών. Πέστε πως θέλω να πάρω εκδίκηση για τις χαμένες “Καθαρές Δευτέρες”, που με κράτησαν δεμένο στη γη με το κουβάρι της κλεμμένης καλούμπας κρατημένο σφιχτά στο ιδρωμένο μου χέρι. Πέστε μου ό,τι θέλετε.
Εκείνο που ονειρεύουμαι πάνω απ’ όλα είναι να δω τον ουρανό γεμάτο επαναστατημένους, κόκκινους χαρταετούς. Και τη γη γεμάτη από παιδιά που δε θα κοιτάζουν τον ουρανό με δακρυσμένα τα μάτια.

Δυο πίνακες με θέμα τους χαρταετούς Δημήτρης Μυταράς & Αλέκος Φασιανός

Να στηριχτούμε σε ό,τι πιο δυνατό μετράει. Κι αυτό που σήμερα μετράει, βέβαια, είναι η δική μας η δύναμη, τα δικά μας τα ζύγια. Μετράει να είναι γερές οι δικές μας καλούμπες και καλοφτιαγμένοι οι σκελετοί, που μόνοι εμείς θα φτιάξουμε με καινούριες οδηγίες, δοκιμασμένες κάτω από συνθήκες αντίξοων καιρών»
(…)

Η ιστορία του χαρταετού ξεκινά, πιθανότατα από την Κίνα (το 400 πΧ) για να ταξιδέψει στη συνέχεια και σε άλλες χώρες, όπως η Ταϊλάνδη και το Αφγανιστάν, η Ιαπωνία, Κορέα, Ινδία κά.

Οι πρώτοι χαρταετοί δεν ήταν από χαρτί αλλά από ξύλο (!!) ή μετάξι και δεν ήταν εξάγωνοι, αλλά μορφής δράκου.
Τον 4ο πΧ. αι., στην αρχαία Ελλάδα, ο αρχιμηχανικός Αρχύτας του Τάραντος χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον αϊτό. Παλαιότερη αναφορά θα μπορούσε να θεωρηθεί η απεικόνιση σε ελληνικό αγγείο της κλασικής περιόδου μιας κόρης που κρατά στα χέρια της λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα, ένα είδος αϊτού δηλαδή, και την οποία ετοιμάζεται να πετάξει.

Η ”Μέρα της Άνοιξης” – Ινδία

Κίνα διαγωνισμός Χαρταετού

Στην Ευρώπη πρωτοήρθαν στο τέλος του 14ου αρχές του 15ου αιώνα, από εξερευνητές που ταξίδεψαν στις χώρες της Ασίας. Στα χρόνια που κύλισαν χαρταετοί «πέταξαν» σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Συνδέθηκαν με τα τοπικά έθιμα χωρών αποκτώντας ποικίλα χαρακτηριστικά, τόσο ως προς την κατασκευή τους, όσο και ως προς τον συμβολισμό του πετάγματός τους στον ουρανό…Στην ιστορική διαδρομή του ο χαρταετός βοήθησε και αρκετούς επιστήμονες: Το 1749 ο Σκοτσέζος μετεωρολόγος Alexander χρησιμοποίησε χαρταετούς με θερμόμετρα, προκειμένου να καταγράψει και να μελετήσει τις θερμοκρασιακές μεταβολές σε μεγάλο υψόμετρο.

Το 1752 ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εκτέλεσε το διάσημο πείραμα με τον χαρταετό, προκειμένου να αποδείξει ότι οι αστραπές δεν είναι τίποτα άλλο παρά στατικός ηλεκτρισμός.
Τα χρόνια 1799-1809, ο σερ George Cayley άρχισε να πειραματίζεται με τους χαρταετούς, προκειμένου να κατασκευάσει μια μηχανή που να έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει ανθρώπους στον αέρα. Και τα κατάφερε! Το 1853 πέτυχε να πετάξει το πρώτο ανεμοπλάνο, που μπόρεσε να σηκώσει το βάρος ενός ατόμου για σαράντα ολόκληρα δευτερόλεπτα.

(επανέρχεται ο Γ. Χουρμουζιάδης στο Ριζοσπάστη το 2002)

Και μόνο τότε αρχίσαμε να αναγνωρίζουμε το συμβολισμό των χαρταετών μας.
Τότε που καταλάβαμε πως το όνειρο μια άλλης ζωής, όμοιας για όλους, χωρίς ανταύγειες πολέμων και αριθμούς άδικων θανάτων, δε θα γινόταν ποτέ μάθημα στις αίθουσες των σχολείων μας.
Δε θα γινόταν ποτέ «κεντρικό δίδαγμα» στο στόμα των φοβισμένων δασκάλων. Αρχίσαμε να αναγνωρίζουμε το συμβολισμό των πεθαμένων χαρταετών μας, τότε που καταλάβαμε πως οι καλοί έφυγαν και πως όσοι ήτανε καλοί και έτυχε να μείνουν μας ψιθύριζαν τους τρόπους, για να ξεπεράσουμε το τυχαίο της Καθαρής Δευτέρας.
Να κοιτάξουμε τον ουρανό της μελαγχολικής μας ζωής με τα δικά μας τα μάτια, στεγνά κι ανοιχτά, απειλητικά και παμφάγα, με μάτια που να βλέπουν πίσω από τα πυρακτωμένα ηλιοβασιλέματα, πίσω από τις γαλάζιες τρύπες των στημένων ουρανών, που μόνοι τους ποτέ δε θα συντρέξουν στην απογείωση των χαρταετών μας.

Να στηριχτούμε σε ό,τι πιο δυνατό μετράει.

Θέλω να πω με άλλα λόγια, και το έχω ξαναπεί και αλλού, πως σήμερα είναι ανάγκη, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να κουνήσουμε και τα δικά μας τα χέρια. Η Αθηνά δε φτάνει από μόνη της. Δε φτάνουν μόνο οι καλοί αρχηγοί, όσο καλοί και να είναι. Αυτοί έχουν τη λάτρα, το καθημερινό πάνε κι έλα, μπαινοβγαίνουν σε πόρτες που είναι «δύσκολες… όταν η χρεία τες κουρταλεί…», που θα έλεγε και ο Σολωμός.
Κι εμείς οι άλλοι πρέπει να πάρουμε τους χαρταετούς μας και να βγούμε στους δρόμους, αδιαφορώντας για όσα δυσμενή και θλιβερά μας απαγγέλλουν οι κομψευόμενες ξανθιές των μετεωρολογικών δελτίων.
Να βγούμε στους δρόμους με τους χαρταετούς μας, αποφασισμένοι να τους «καντηλιάσουμε» αυτή τη φορά, είτε το θέλει είτε όχι η «Καθαρή Δευτέρα».