Στρατιωτικές δαπάνες μετά την εισβολή στην Ουκρανία _Η Γαλλία δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων στον κόσμο - Ξεπέρασε την Ρωσία

Όπως αναφέρει έκθεση (11 Μάρτη) του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη (Sipri), για πρώτη φορά η Γαλλία γίνεται ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων στον κόσμο, καθώς είδε τις διεθνείς πωλήσεις της να αυξάνονται κατά 47% την περίοδο 2019-2023, σε σύγκριση με το 2014-2018,

(σσ.)
Η βάση δεδομένων SIPRI (Arms Industry) παρέχει πληροφορίες για εταιρείες παραγωγής όπλων και στρατιωτικών υπηρεσιών, περιλαμβάνοντας δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες (εξαιρώντας τις μονάδες παραγωγής ή συντήρησης των ενόπλων υπηρεσιών). Περιέχει φυσικά, οικονομικά στοιχεία για εταιρείες όπλων που βασίζονται μόνο σε ανοιχτές πηγές (ετήσιες εκθέσεις και άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες) Οι εκτιμήσεις των εσόδων από όπλα γίνονται με βάση τις λεγόμενες “ανοιχτές” πληροφορίες και τα στοιχεία για όλα τα έτη αναθεωρούνται ετησίως. Δημιουργήθηκε το 1989 και εκείνη την εποχή, απέκλειε δεδομένα για εταιρείες στην Κίνα, τη Σοβιετική Ένωση και χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ενώ περιλαμβάνει δεδομένα για ρωσικές εταιρείες από το 2002 και μετά και για ορισμένες κινεζικές εταιρείες από το 2015 και μετά. Φυσικά το φιλτράρισμα, ως θεσμός του αστικού εποικοδομήματος, είναι αντίστοιχο με τη “μη σωστή πλευρά της ιστορίας” και στέκεται κυρίως σε αριθμούς και διαγράμματα, που θέλουν ανάγνωση από ταξική σκοπιά

Η Γαλλία
δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας
όπλων στον κόσμο

Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι ξεπέρασε τη Ρωσία, οι εξαγωγές όπλων της οποίας μειώθηκαν - προφανώς λόγων των διεθνών κυρώσεων - εντυπωσιακά (-53% μεταξύ 2019 και 2023). Η Γαλλία αντιπροσωπεύοντας το 10,92%, των διεθνών πωλήσεων όπλων βρίσκεται λίγο μπροστά από τη Ρωσία, που έπεσε στο 10,54% αναφέρει το Sipri. Στην πρώτη θέση βρίσκονται _φυσικά οι ΗΠΑ των οποίων οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 17% και αντιπροσωπεύουν πλέον το 42% του συνόλου. Μακράν η Κίνα (5,8%) και η Γερμανία (5,6%) κατατάσσονται στην 4^η και 5^η θέση. Αυτές οι πέντε χώρες αντιπροσωπεύουν το 75% των διεθνών πωλήσεων όπλων.

Η Γαλλία έχει ακολουθήσει μια πιο ενεργητική διεθνή πολιτική τα τελευταία χρόνια, αναφέρει η έκθεση επισημαίνοντας πως οι χώρες που αγοράζουν από τη Γαλλία εκτιμούν τις ευκαιρίες στρατιωτικής και βιομηχανικής συνεργασίας αλλά και το ότι τα γαλλικά όπλα είναι «ITAR free», δηλαδή δεν υπόκεινται στους αμερικανικούς κανονισμούς για τις πωλήσεις όπλων.

Στρατιωτικές δαπάνες & “αναπτυξιακή βοήθεια”
μετά την εισβολή στην Ουκρανία SIPRI ©

Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 είχε επιπτώσεις στην ασφάλεια και τις αντιλήψεις για στρατιωτικές απειλές που έφτασαν πολύ πέρα από την ίδια την Ουκρανία. Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες έχει συμβάλει σε υψηλό πληθωρισμό, ανασφάλεια και κρίσεις εφοδιασμού τροφίμων, με σοβαρές συνέπειες για την ανθρώπινη ζωή. Το 2022 οι χώρες μέλη της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας (DAC) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αύξησαν τις ροές επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (ODA) κατά 14% (24,4 δις$), φτάνοντας σε ρεκόρ 204 δις$. Την ίδια περίοδο, οι συνδυασμένες στρατιωτικές τους δαπάνες αυξήθηκαν κατά 1,4%(19,4 δις$), φτάνοντας τα 1,36 !! τρις$

DAC = Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας. ΕΑΒ = επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια. ΟΟΣΑ = Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Σημειώσεις: Τα στοιχεία δαπανών αφορούν τα 30 μέλη της DAC του ΟΟΣΑ το 2013–2022. Εξαιρούνται η Εσθονία και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα στοιχεία στο γράφημα είναι σταθερά 2021 US$. Το τρέχον 2022 US$, οι συνολικές στρατιωτικές δαπάνες των χωρών DAC ανήλθαν σε 1,36 τρισεκατομμύρια δολάρια και η ΕΑΒ έφτασε τα 204 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα συνολικά στοιχεία ΕΑΒ βασίζονται στο μέτρο ισοδύναμου επιχορήγησης ΕΑΒ.
Πηγές: στατιστικές του ΟΟΣΑ και Βάση Δεδομένων Στρατιωτικών Δαπανών SIPRI - 2023.

Οι ταυτόχρονες αυξήσεις της ΕΑΒ και των στρατιωτικών δαπανών μπορεί με την πρώτη ματιά να υποδηλώνουν μια ισορροπημένη απάντηση στις αυξημένες αντιλήψεις για τις απειλές και στις αυξανόμενες ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών, ωστόσο, μια βαθύτερη ματιά στα δεδομένα αποκαλύπτει μια πιο περίπλοκη εικόνα.

Κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις δαπάνες, οι κυβερνήσεις πρέπει να εξισορροπούν ένα ευρύ φάσμα _πολιτικών βασικά και θέσης της χώρας στην παγκόσμια κονίστρα, προτεραιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων δεσμεύσεων, εγχώριων προγραμμάτων, μελλοντικών κινδύνων και  απρόβλεπτων εξελίξεων. Είναι φυσικό να επανεξετάζουν αυτές τις προτεραιότητες κατά τη διάρκεια κρίσεων. Ο δημόσιος έλεγχος _όσο αυτός είναι εφικτός των αποφάσεων για τις κρατικές δαπάνες αποτελεί ουσιαστικό μέρος της δημοκρατικής _όσο αυτή είναι εφικτή, διαδικασίας. Για να ενημερώσει τον δημόσιο προβληματισμό και τη συζήτηση, αυτό το επίκαιρο υπόβαθρο στοχεύει να ρίξει περισσότερο φως στο πώς άλλαξαν τα πρότυπα δαπανών των μελών της DAC μετά τον Φεβρουάριο του 2022. Επικεντρώνεται στις στρατιωτικές δαπάνες και τις συνεισφορές ΕΑΒ από 30 χώρες μέλη της DAC το 2022. Δύο μέλη της DAC εξαιρούνται από την ανάλυση: η Εσθονία, επειδή δεν προσχώρησε στην ΕΑΒ μέχρι το 2023, και η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η συμπερίληψή της θα σήμαινε διπλή καταμέτρηση των συνεισφορών των κρατών μελών της ΕΕ.

Στρατιωτικές δαπάνες,
στρατιωτική βοήθεια __
εσωτερικές προτεραιότητες

Αν και πολλά μέλη της DAC _σχεδόν όλα είχαν ήδη αυξήσει τις στρατιωτικές τους δαπάνες ως απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, τα γεγονότα του Φεβ-2022 ώθησαν τα επίπεδα απειλής ακόμη υψηλότερα. Ως αποτέλεσμα, πολλά μέλη της DAC, ειδικά εκείνα που βρίσκονται γεωγραφικά κοντά στη Ρωσία και την Ουκρανία (ιδίως Φινλανδία, Γερμανία, Λιθουανία, Πολωνία και Σουηδία), επιτάχυναν και αύξησαν τα σχέδια στρατιωτικών δαπανών τους

Μερίδια των συνολικών κρατικών δαπανών που προορίζονται για την ΕΑΒ και τις στρατιωτικές δαπάνες, χώρες μέλη της ΕΑΒ του ΟΟΣΑ, 2013–22 - Όλες οι χώρες (μέσος όρος)
DAC = Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας. ΕΑΒ = επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια. ΟΟΣΑ = Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.

Μέρος της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών των μελών της DAC οφείλεται στη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία —συμπεριλαμβανομένης τόσο του εξοπλισμού όσο και της οικονομικής βοήθειας. Το SIPRI εκτιμά ότι η Ουκρανία έλαβε τουλάχιστον 30 δις$ σε οικονομική στρατιωτική βοήθεια το 2022, το μεγαλύτερο ποσό που έλαβε μια χώρα σε ένα μόνο έτος μέχρι σήμερα. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού προήλθε από μέλη της DAC, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να παρέχουν μόνο 19,9 δις$.

Ο τεράστιος όγκος αυτής της στρατιωτικής βοήθειας καταδεικνύει την προτεραιότητα που έδωσαν τα μέλη της DAC στην άμυνα της Ουκρανίας. Πριν από το 2022, η Ουκρανία λάμβανε σταθερά πολύ περισσότερη ΕΑΒ από ό,τι οικονομική στρατιωτική βοήθεια από τα μέλη της DAC συνολικά, και κανένα από τα δύο δεν ξεπέρασε ποτέ το 1 δις$ σε ένα μόνο έτος. Το 2022, παρόλο που και τα δύο στοιχεία αυξήθηκαν απότομα, το ποσό της στρατιωτικής βοήθειας που διοχετεύθηκε στην Ουκρανία από τα μέλη της DAC ήταν 86% μεγαλύτερο από τις συνεισφορές τους στην ΕΑΒ στη χώρα.

Με περιορισμένους οικονομικούς πόρους, οι κυβερνήσεις που επιδιώκουν να ενισχύσουν μια κατηγορία δαπανών γενικά πρέπει να κάνουν αντισταθμίσεις με άλλες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΑΒ. Το Σχήμα 3 δείχνει πώς οι στρατιωτικές δαπάνες των μελών της DAC συγκρίνονται με τις δαπάνες τους για την ΕΑΒ καθώς και με τις διεθνείς δεσμεύσεις και τα χρηματοδοτικά κενά που σχετίζονται με άλλες πτυχές της ανθρώπινης και περιβαλλοντικής ασφάλειας.

Στρατιωτικές δαπάνες από τις χώρες μέλη της ΕΑΒ του ΟΟΣΑ το 2022 σε σύγκριση με άλλες προτεραιότητες και δεσμεύσεις για την ανθρώπινη ασφάλεια
DAC = Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας. ΕΑΒ = επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια. ΟΟΣΑ = Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Πηγές: ΟΟΣΑ_SEforALL_Βάση Δεδομένων Στρατιωτικών Δαπανών SIPRI. Πρόγραμμα του ΟΗΕ για το περιβάλλον_ και της UNESCO.

Οι αλλαγές στις προτεραιότητες δαπανών των μελών της DAC φαίνεται ότι θα συνεχιστούν. Στη Φινλανδία, για παράδειγμα, στον προϋπολογισμό του 2023 η γραμμή του προϋπολογισμού για το Υπουργείο Άμυνας αυξήθηκε σημαντικά, ενώ υπήρξαν περικοπές σε πραγματικούς όρους στους προϋπολογισμούς για τα υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού, Γεωργίας και Δασοκομίας, Μεταφορές και Επικοινωνίες, Περιβάλλον και Εργασία __Οικονομία.

Στη Σουηδία, οι δαπάνες στο κονδύλιο του προϋπολογισμού «άμυνα και ετοιμότητα της κοινωνίας για κρίσεις», που περιλαμβάνει τις στρατιωτικές δαπάνες, προβλέπεται να αυξηθούν κατά 6,9% σε πραγματικούς όρους μεταξύ 2022 και 2023, ενώ οι πιστώσεις μειώνονται για «υγεία, ιατρική και κοινωνική περίθαλψη» (– 13%). Στην «ενέργεια», η οποία περιλαμβάνει υποστήριξη για την παραγωγή πράσινης ενέργειας (–64%)· στο «κλίμα, το περιβάλλον και τη φύση» (–11%)· και στην «οικονομική ασφάλεια για άτομα με ασθένειες και αναπηρία» (–11%).

Δείτε και _Ριζοσπάστης _Ιμπεριαλιστική σύγκρουση στην Ουκρανία
“Δεσμεύσεις ασφαλείας” & παραγωγή όπλων προωθούν ΕΕ - ΝΑΤΟ
Προϋπολογισμούς “πολέμου” προετοιμάζουν τα δύο στρατόπεδα για τα επόμενα χρόνια

Αλλαγές στην κατανομή
της επίσημης “αναπτυξιακής” βοήθειας

Η τάση στις εισφορές ΕΑΒ από τα μέλη της ΕΑΒ τα τελευταία χρόνια κινείται παράλληλα με τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Η συνδυασμένη ΕΑΒ τους έσπασε νέα ρεκόρ για τέσσερα συνεχόμενα έτη έως το 2022 και η αύξηση 14% το 2022 ήταν μια από τις υψηλότερες αυξήσεις από έτος σε έτος που καταγράφηκαν ποτέ από αυτήν την ομάδα χορηγών. Οι συνεισφορές της ΕΑΒ από 26 από τις 30 χώρες μέλη της DAC αυξήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων μεγαλύτερων στρατιωτικών δαπανών του ομίλου: οι ΗΠΑ (+8,2%), το Ηνωμένο Βασίλειο (+6,7%), η Γερμανία (+12%) και η Γαλλία (+13%).

Ενώ η αύξηση της βοήθειας προς την Ουκρανία και η παροχή στήριξης σε άτομα που εκτοπίστηκαν λόγω της σύγκρουσης είναι αναγκαία και δικαιολογημένη, τα ποσά που διατέθηκαν για αυτούς τους σκοπούς άλλαξαν σημαντικά τον τρόπο χορήγησης της ΕΑΒ των μελών της DAC. Από τα 204 δις€ σε ΕΑΒ που παρείχαν τα μέλη της DAC το 2022, περισσότερα από 16,1 δις$ διατέθηκαν σε “αναπτυξιακή” βοήθεια στην Ουκρανία (εκ των οποίων 1,8 δις$ ήταν “ανθρωπιστική βοήθεια”), μια αύξηση 1618% !! από το 2021. Άλλα 29,3 δις$ αναφέρθηκαν από τα μέλη της ΕΑΒ ως “Έξοδα για τους πρόσφυγες εντός δωρητή”, μια αύξηση περίπου 135%, πιθανότατα λόγω της άφιξης εκατομμυρίων Ουκρανών που εγκατέλειψαν τη χώρα μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή.

Μαζί, αυτές οι πληρωμές αντισταθμίζουν σημαντικά την αύξηση των συνολικών ροών ΕΑΒ. Εάν εξαιρεθούν οι πληρωμές ΕΑΒ στην Ουκρανία, η αύξηση κατά 8,2% στις καθαρές συνεισφορές ΕΑΒ από τον μεγαλύτερο πάροχο, τις ΗΠΑ, γίνεται μείωση 8,8% σε πραγματικούς όρους. Επιπλέον, χωρίς την ΕΑΒ στην Ουκρανία και το κόστος για τους πρόσφυγες από δωρητές, οι καθαρές ροές ΕΑΒ από τις χώρες μέλη της θα μετατραπούν από αύξηση 15% σε μείωση και οι συνεισφορές θα μειωνόταν το 2022.

Πριν από τον Φεβρουάριο του 2022, τα μέλη της ΕΑΒ είχαν κατευθύνει κατά κύριο λόγο τη βοήθεια προς χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις στην υποσαχάρια Αφρική και στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ). Η Ουκρανία έλαβε ελάχιστα. Μεταξύ 2021 και 2022, το μερίδιο της Ουκρανίας στο σύνολο αυξήθηκε από ~0,5% σε 7,8% και την ίδια περίοδο, μειώθηκε κατακόρυφα προς την υποσαχάρια Αφρική κλπ. Η αύξηση της βοήθειας προς την Ουκρανία σήμαινε επίσης ότι, στα 47 δις$, το μερίδιο των πληρωμών για οικονομίες “μεσαίου εισοδήματος” (εκ των οποίων η Ουκρανία είναι μία) ήταν κατά πολύ μεγαλύτερο από αυτό σε χώρες χαμηλού εισοδήματος το 2022.

Το υψηλό επίπεδο υποστήριξης της ΕΑΒ προς την Ουκρανία αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, την ώρα που η συγκεκριμένη χώρα εκτρέπει όλες _το 100% των κρατικών δαπανών στον στρατό, ενώ περιμένει οι κοινωνικές δαπάνες της να καλυφθούν από τους συμμάχους της.

Η απότομη αύξηση των χορηγήσεων ΕΑΒ προς τις περιφέρειες ή τις χώρες που αντιμετωπίζουν πρόσφατα κρίση δεν είναι νέο φαινόμενο. Για παράδειγμα, το 2013 η όξυνση της συριακής σύγκρουσης οδήγησε σε τριπλάσια αύξηση της ΕΑΒ από τις χώρες μέλη της DAC στη Συρία, κυρίως λόγω της αύξησης της ανθρωπιστικής βοήθειας _ανεξαρτήτως το που πήγαν αυτά τα χρήματα στη συνέχεια. Υπήρχαν, ωστόσο, δύο σημαντικές διαφορές μεταξύ 2012–16 και 2022. Πρώτον, η ΕΑΒ που στάλθηκε στη Συρία το 2013 ήταν μόνο ~12% του ποσού που στάλθηκε στην Ουκρανία το 2022 και δεύτερον, η αύξηση της ΕΑΒ στη Συρία δεν συνοδεύτηκε από πτώση της συνολικής στην υποσαχάρια Αφρική στις ΛΑΧ κλπ. φτωχές χώρες.

Εξισορρόπηση στρατιωτικών
και άλλων επιταγών ασφάλειας

Η ζήτηση για “ανθρωπιστική” και αναπτυξιακή χρηματοδότηση και η αντιληπτή ανάγκη για στρατιωτικές δαπάνες έφθασαν και τα δύο στο υψηλότερο σημείο τους τα τελευταία χρόνια και αμφότερες αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο το 2023. Η υποστήριξη προς την Ουκρανία —τόσο στρατιωτική όσο και με τη μορφή ΕΑΒ— είναι ζωτικής σημασίας για την άμυνα της Δύσης σε σχέση με την όποια παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε όσους πλήττονται άμεσα από τη σύγκρουση. Ταυτόχρονα, η αύξηση των ένοπλων συγκρούσεων, των γεωπολιτικών εντάσεων, των οικονομικών κραδασμών και των φυσικών καταστροφών πέρα από την Ουκρανία αμφισβητεί ένα ήδη υπερτεταμένο παγκόσμιο σύστημα βοήθειας. Ως αποτέλεσμα, οι “δωρητές” αναγκάζονται να λάβουν δύσκολες αποφάσεις σχετικά με το πού και πώς θα κατευθύνουν τις δαπάνες τους: στις εγχώριες στρατιωτικές; στη στρατιωτική βοήθεια; ή να υποστηρίξουν την ανάπτυξη (συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης για το κλίμα) και την ανθρωπιστική βοήθεια σε χώρες που τη χρειάζονται, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας αλλά και άλλων εύθραυστων χωρών που πλήττονται από συγκρούσεις, όπως η Αιθιοπία, η Μιανμάρ και η Υεμένη. Μια άλλη μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή εκτυλίσσεται στη Γάζα, όπου η ανάγκη τόσο για ανθρωπιστική όσο και για αναπτυξιακή βοήθεια είναι πλημμελής και πρέπει να αυξηθεί.

Παρά την αυξανόμενη ανάγκη για ΕΑΒ, μόνο πέντε μέλη της ΕΑΒ διέθεσαν το 0,7% του ΑΕΠ τους (ΑΕΕ) στην ΕΑΒ το 2022 Λουξεμβούργο, Σουηδία, Νορβηγία, Γερμανία και Δανία. Μακράν _μερικές κοντά στο 0% μεγάλες χώρες όπως οι ΗΠΑ. Θυμίζουμε πως το επίπεδο-στόχος τουλάχιστον 0,7% συμφωνήθηκε από τη ΓΣ των Ηνωμένων Εθνών ήδη από το 1970 (το τήρησαν πρώτες οι χώρες του συμφώνου της Βαρσοβίας) και έχει επαναληφθεί πολλές φορές έκτοτε, μεταξύ άλλων στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του 2015 και στην Ατζέντα Δράσης της Αντίς Αμπέμπα του 2015. Ο τρέχων μέσος όρος μεταξύ των μελών της DAC είναι λίγο περισσότερο από το μισό. Τα επόμενα χρόνια, οι κυβερνήσεις “χορηγών” είναι πιθανό να βρεθούν αντιμέτωπες με ένα όλο και πιο ευαίσθητο έργο για την εξισορρόπηση των προτεραιοτήτων των δαπανών. Περισσότερες συγκρούσεις και αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις άρα αυξήσεις στις στρατιωτικές τους δαπάνες. Ταυτόχρονα, οι οικονομικές προκλήσεις που προκύπτουν από τα κατάλοιπα της πανδημίας του Covid-19 και τον πόλεμο στην Ουκρανία – που επιδεινώνονται από άλλες αναδυόμενες πηγές ανασφάλειας, όπως οι διαταραχές του εμπορίου στην Ερυθρά Θάλασσα – πιθανότατα θα περιορίσουν περαιτέρω τους διαθέσιμους πόρους.

Αντί να βλέπουμε τη στρατιωτική ασφάλεια, την αναπτυξιακή συνεργασία και τις εσωτερικές δαπάνες ως αμοιβαία αποκλειστικές, ανταγωνιστικές προτεραιότητες, μια πιο εποικοδομητική προσέγγιση είναι να διερευνήσουμε τους δεσμούς μεταξύ τους: πώς οι δαπάνες για τη μία μπορούν να υποστηρίξουν (ή να εμποδίσουν) την πρόοδο στις άλλες. Η σωστή ισορροπία είναι αυτή που ταιριάζει καλύτερα στην επίτευξη της ανθρώπινης, περιβαλλοντικής και εθνικής ασφάλειας, τώρα και μακροπρόθεσμα.