ΝΑΤΟ-Γιουγκοσλαβία 1999 _"Έχε το νου σου στο παιδί…"

ΓΙΟΥ­ΓΚΟ­ΣΛΑ­ΒΙΑ 1999: ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ!

Πριν από 18 χρό­νια, στις 24 Μάρτη 1999, λίγα μόλις χι­λιό­με­τρα βο­ρεί­ως των ελ­λη­νι­κών συ­νό­ρων ξε­κι­νού­σε η τε­λευ­ταία με­γά­λη σφαγή του 20ου αιώνα. Ήταν τότε που στη βαλ­κα­νι­κή χερ­σό­νη­σο ξε­δι­πλώ­νο­νταν σε όλο της το τρα­γι­κό με­γα­λείο η βαρ­βα­ρό­τη­τα του ιμπε­ρια­λι­σμού των ΗΠΑ-ΝΑ­ΤΟ-ΕΕ. Μια βαρ­βα­ρό­τη­τα που ο λαός της Γιου­γκο­σλα­βί­ας την έζησε κυ­ριο­λε­κτι­κά στο πετσί του επί 78 συ­νε­χό­με­να με­ρό­νυ­χτα.

Σχε­δόν δύο δε­κα­ε­τί­ες μετά, το ΝΑ­ΤΟϊ­κό έγκλη­μα στη Γιου­γκο­σλα­βία απο­τε­λεί πηγή χρή­σι­μων συ­μπε­ρα­σμά­των για τους λαούς των Βαλ­κα­νί­ων και της Ευ­ρώ­πης. Οι λαοί οφεί­λουν όχι μόνο να δια­τη­ρή­σουν στην συλ­λο­γι­κή μνήμη το ιμπε­ρια­λι­στι­κό έγκλη­μα, αλλά πρω­τί­στως να δι­δα­χθούν απ’ αυτό, να βγά­λουν τα κα­τάλ­λη­λα συ­μπε­ρά­σμα­τα που αφο­ρούν το παρόν και το μέλ­λον.

Το ΝΑ­ΤΟϊ­κό μα­κε­λειό στη Γιου­γκο­σλα­βία απο­τέ­λε­σε την κο­ρύ­φω­ση του κα­τα­κερ­μα­τι­σμού της Γιου­γκο­σλα­βί­ας- ενός κα­τα­κερ­μα­τι­σμού που ξε­κί­νη­σε και με­θο­δεύ­τη­κε στα­δια­κά έπει­τα από τις αντε­πα­να­στα­τι­κές ανα­τρο­πές στην ΕΣΣΔ και την ανα­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη στις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του ’90. Η κυ­ριαρ­χία των κα­πι­τα­λι­στι­κών σχέ­σε­ων πα­ρα­γω­γής στη Γιου­γκο­σλα­βία έπει­τα από πολ­λές δε­κα­ε­τί­ες έδωσε το έναυ­σμα για τις προ­σπά­θειες διά­λυ­σης της, με κύριο στρα­τη­γι­κό στόχο το μοί­ρα­σμα των νέων αγο­ρών που δη­μιουρ­γή­θη­καν και την αύ­ξη­ση της κερ­δο­φο­ρί­ας των μο­νο­πω­λια­κών ομί­λων που θα καρ­πώ­νο­νταν τη «λεία» της κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νης πρώην ομο­σπον­δια­κής Γιου­γκο­σλα­βί­ας.

Της ερη­μο­ποί­η­σης που προ­κά­λε­σε η θη­ριω­δία των στρα­τευ­μά­των του ΝΑΤΟ, ακο­λού­θη­σε ένα «πλιά­τσι­κο» ξε­που­λή­μα­τος και ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων των κρα­τι­κών υπο­δο­μών της χώρας. Κερ­δι­σμέ­να βγή­καν ασφα­λώς ευ­ρω­παϊ­κά και αμε­ρι­κα­νι­κά μο­νο­πώ­λια. Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι στη με­τά-Μι­λό­σε­βιτς εποχή, από το 2000 έως το 2009, έλα­βαν χώρα πε­ρισ­σό­τε­ρες από 1.800 ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις κρα­τι­κής πε­ριου­σί­ας και επι­χει­ρή­σε­ων, η πλειο­ψη­φία της σερ­βι­κής βιο­μη­χα­νί­ας με­τάλ­λου έχει πε­ρά­σει σε αμε­ρι­κα­νι­κά χέρια ενώ η εθνι­κή αυ­το­κι­νη­το­βιο­μη­χα­νία «Ζά­στα­βα» εξα­γο­ρά­στη­κε από τον ιτα­λι­κό κο­λοσ­σό Fiat.

Στο «παι­χνί­δι» της «οι­κο­νο­μι­κής ανα­συ­γκρό­τη­σης» της χώρας μπή­καν τόσο το Διε­θνές Νο­μι­σμα­τι­κό Τα­μείο όσο και η Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα. Σύμ­φω­να με τον κα­να­δό οι­κο­νο­μο­λό­γο, διευ­θυ­ντή του Κέ­ντρου Ερευ­νών για την Πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση, Μισέλ Χο­σου­ντόφ­σκι, ΔΝΤ και Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα είχαν ήδη, πριν τη ΝΑ­ΤΟι­κή επέμ­βα­ση, εκ­πο­νή­σει σχε­τι­κό σχέ­διο οι­κο­νο­μι­κής ανα­συ­γκρό­τη­σης

(Linking NATO, the IMF, and the World Bank- Michel Chossudovsky |>(http://​www.​converge.​org.​nz/​pma/​apmich.​htm)

 Η «ανα­συ­γκρό­τη­ση» αυτή ευ­θυ­γραμ­μί­ζο­νταν πλή­ρως με μια σειρά στρα­τη­γι­κών επι­λο­γών και με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων (ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις, ξε­πού­λη­μα δη­μό­σιων υπη­ρε­σιών, άνοιγ­μα αγο­ρών, πλή­ρης διά­λυ­ση ερ­γα­τι­κών-κοι­νω­νι­κών κε­κτη­μέ­νων κλπ) που θα άνοι­γαν το δρόμο για τη μελ­λο­ντι­κή έντα­ξη της νέας Σερ­βί­ας στην ΕΕ.

Πραγματική αιτία ο έλεγχος συνολικά των Βαλκανίων

Η ιμπεριαλιστική επέμβαση, ο πόλεμος δηλαδή που εξαπέλυσαν οι ιμπεριαλιστές ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ κατά της Γιουγκοσλαβίας, που οδήγησε στο διαμελισμό της και στη δημιουργία κρατών - προτεκτοράτων ήταν ένας βρώμικος πόλεμος που όμως σηματοδοτούσε και συμπύκνωνε τα χαρακτηριστικά της ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας που αναδυόταν μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση και στις άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Ένας πόλεμος που, εκτός των άλλων, αποτέλεσε το πεδίο εφαρμογής της νέας στρατηγικής του ΝΑΤΟ, που αποτέλεσε εικόνα από το μέλλον που επιφύλαξε και επιφυλάσσει η ιμπεριαλιστική κυριαρχία για τους λαούς.

Μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση και τις άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, τα Βαλκάνια αποδείχτηκαν μια από τις περιοχές όπου εξελίσσονται σφοδροί ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί.

Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στη Γερμανία και τις ΗΠΑ είχε ως συνέπεια το διαμελισμό της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, τον πόλεμο στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, στο Κοσσυφοπέδιο.

Οι προσπάθειες των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων ήταν να δημιουργήσουν αδύναμα κράτη - δορυφόρους ώστε να εδραιώσουν την επιρροή και κυριαρχία τους στην περιοχή. Εμπόδιο σε αυτά τα σχέδια ήταν η ΟΔ της Γιουγκοσλαβίας, που αρνήθηκε να ενσωματωθεί σε αυτά.

Η πραγματική αιτία του πολέμου ήταν ο έλεγχος συνολικά των Βαλκανίων, που η θέση τους έχει ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία, γιατί είναι πύλη για 3 ηπείρους (Ευρώπη, Ασία, Αφρική). Ο έλεγχός της σημαίνει πρώτα απ' όλα έλεγχο των διόδων διακίνησης των εμπορευμάτων μεταξύ αυτών και της Ενέργειας.

78 μέρες θηριωδίας

Για τη διασφάλιση αυτού του ελέγχου, το ΝΑΤΟ εξαπέλυσε έναν πόλεμο που ονομάστηκε βρώμικος από τις μεθόδους, τα όπλα, τους στόχους που χτύπησε για 78 ολόκληρες μέρες, μέρες πραγματικής θηριωδίας. Χρησιμοποιώντας την υπεροπλία του χτύπησε τη Γιουγκοσλαβία όχι στο έδαφος, αλλά από τον αέρα, με αεροπλάνα και πυραύλους.

Πραγματοποίησε 35.788 μαχητικές αποστολές, ρίχνοντας 500.000 βόμβες, από τις οποίες οι 35.450 ήταν απαγορευμένες από τις Διεθνείς Συνθήκες (απεμπλουτισμένο ουράνιο), βόμβες διασποράς, βόμβες γραφίτη και, σύμφωνα με καταγγελίες Ισπανού πιλότου που παραιτήθηκε, βόμβες στείρωσης.

Μετά από τη θηριωδία των 78 ημερών, στην οποία αποκαλύφθηκε όλη η ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα, όπου βομβαρδίστηκαν μαιευτική κλινική, νοσοκομεία, σχολεία, νηπιαγωγεία, καραβάνια αμάχων προσφύγων, γηροκομεία, πέραν των άλλων υποδομών, προωθήθηκε ταχύτατα ο σχεδιασμός των ιμπεριαλιστών. Ολοκληρώθηκε η διάλυση της ΟΔ της Γιουγκοσλαβίας, η εγκατάσταση αμερικανοΝΑΤΟικών βάσεων και προωθήθηκε η λεηλασία των Βαλκανίων, με το "Σύμφωνο Σταθερότητας για τη Ν/Α Ευρώπη".

 

Το χρονικό

▪️ Σάββατο 6-02-1999 |> Στο Ραμπουιγιέ της Γαλλίας, η Γιουγκοσλαβική κυβέρνηση με το πιστόλι στον κρόταφο «διαπραγματεύεται» υπό την αιγίδα ΗΠΑ-ΝΑΤΟ (+5 της «ομάδας επαφής», Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλίας), με τους αλβανόφωνους του Κοσσυφοπέδιου.

Το παιχνίδι (δήθεν) <|εθνοκάθαρση = Μιλόσεβιτς|> -που προετοιμαζόταν μεθοδικά από τα επιτελεία της λυκοσυμμαχίας και της ΕΕ έχει αρχίσει

▪️ Τετάρτη 23-02-1999 |> Με τελεσίγραφο απαιτούν από τη Γιουγκοσλαβία να δεχτεί την παρουσία ΝΑΤΟικών στρατιωτικών δυνάμεων, ενώ τα τελευταίας τεχνολογίας μαχητικά «ζέσταιναν μηχανές» στο Aviano. Έτσι κι αλλιώς η απόφαση ήταν ειλημμένη από τις 30-Ιαν-1999 (προ Ραμπουιγιέ)

▪️ Δευτέρα 15-3-1999 |> Ξεκινούν και πάλι οι «διαπραγματεύσεις» (στο Παρίσι), με «βελτιωμένη» αυτή τη φορά πρόταση. Ζητούν από το Βελιγράδι παραχώρηση, όχι μόνο του Κοσσυφοπεδίου, αλλά ολόκληρης της χώρας στα στρατεύματα του ΝΑΤΟ...η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει.

▪️ Τετάρτη 24-3-1999 |> 9μμ (ώρα Ελλάδας), σε Πρίστινα, Νόβισαντ, Ποντγόριτσα και στα περίχωρα του Βελιγραδίου η κόλαση με τον Κλίντον, να διακηρύσσει πως «οι βομβαρδισμοί απέτρεψαν τεράστια πυρκαγιά στα Βαλκάνια και ελληνοτουρκική εμπλοκή». Οι ηγέτες των κρατών-μελών της ΕΕ, -φυσικά, εξέδωσαν την ανακοίνωση συμπαράταξης με το ΝΑΤΟ, που είχαν έτοιμη από τα πριν. Η Ρωσία ζητάει σύγκληση του ΝΑΤΟ κρατούμενου ΣΑ του ΟΗΕ.

✨ Πέμπτη 25-3-1999 |> Η Γιουγκοσλαβία διακόπτει διπλωματικές σχέσεις με ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία και διακόπτει τη λειτουργία του CNN στο έδαφός της. Ξεκινούν οι μεγαλειώδεις διαδηλώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ σε Αθήν, Θεσσαλονίκη, στα σύνορα, σ’ όλη την Ελλάδα

✨ Παρασκευή 26-3-1999 |> Οι αεροπορικές επιδρομές με εκτοξεύσεις πυραύλων γίνονται πλέον σε 24ωρη βάση και ο ναυτικός αποκλεισμός από την Αδριατική καθολικός. Οι Ρώσοι (με επικεφαλής ακόμη τον Γέλτσιν και τον Πούτιν στα παρασκήνια) διακόπτουν κάθε επαφή με το ΝΑΤΟ.

✨ Σάββατο 27-3-1999 |> η γιουγκοσλαβική αεράμυνα καταρρίπτει «αόρατο» αμερικανικό βομβαρδιστικό.

✨ Κυριακή 28-3-1999 |> Ο λαός της Γιουγκοσλαβίας γίνεται ανθρώπινη ασπίδα, προστατεύοντας γέφυρες και νευραλγικά σημεία παραγωγής.

✨ Δευτέρα 29-3-1999 |> Κυριαρχούν βομβαρδισμοί επιλεγμένων πολιτικών στόχων μεταξύ άλλων του Ερυθρού Σταυρού στην Πρίστινα.

✨ Κυριακή 4-4-1999 |> Προς «τιμή» συμπλήρωσης 50 χρόνων από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, γίνεται «επίδειξη δύναμης» με 10πλάσιες επιδρομές και πολλά θύματα στον άμαχο πληθυσμό που δείχνει απαράμιλλη αντοχή.

✨ Τετάρτη 7-4-1999 |> 15^η μέρα της επιδρομής, εκατόμβες θυμάτων ενώ η Γιουγκοσλαβία ανακοινώνει μονομερή κατάπαυση του πυρός, λόγω του Πάσχα.

✨ Κυριακή 11-4-1999 / Πάσχα των ορθοδόξων |> καταγράφονται 16 άμαχοι νεκροί και 43 βαρια τραυματίες.

✨ 19-Απρ-1999 |> μεγάλη αντιπροσωπεία του ΚΚΕ (μέλη της ΚΕ., ευρωβουλευτής, βουλευτές και στελέχη του κόμματος) με επικεφαλής τον επίτιμο πρόεδρο Χαρίλαο Φλωράκη, ξεκινάει για τις γέφυρες του Βελιγραδίου και του Νόβι Σαντ.
Ο Χαρίλαος Φλωράκης πραγματοποιεί μακρά συνομιλία με τον πρόεδρο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ενώ τα άλλα στελέχη συζητούν και ενημερώνονται από παράγοντες της πολιτικής ζωής της χώρας,
✨ 21-Απρ-1999 |> Στελέχη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ εκπρόσωποι σωματείων, της ΕΕΔΥΕ και απλοί πολίτες, καταφθάνουν από την Ελλάδα με περισσότερα από 10 πούλμαν και στις γέφυρες μαζί με το λαό της χώρας, διαδηλώνουν και τραγουδούν εκφράζοντας τη συμπαράστασή τους

✨ 23|>24-Απρ-1999, μέσα στη νύχτα ακούγεται ένα ανεπαίσθητο αλλά ανατριχιαστικό σφύριγμα «έξυπνου» πυραύλου ακριβείας μιας ακόμη εγκληματικής ΝΑΤΟϊκής επίθεσης, με νεκρούς και τραυματίες δημοσιογράφους και τεχνικούς στο κεντρικό κτίριο της ραδιοτηλεόρασης, απ' όπου εξέπεμπαν και όλες οι ξένες τηλεοράσεις. 

Κόλαση του Δάντη

 

Όταν το πρωί οι μπουλντόζες προσπαθούσαν να ανοίξουν δρόμο μήπως και διασωθεί κανείς, από το κατεστραμμένο κτίριο της πυκνοκατοικημένης και πολυσύχναστης οδού Αμπερντάρεβα, ξεκίνησαν να «παίζουν οι αριθμοί για τους νεκρούς και τους τραυματίες ...τρεις, επτά, δεκαπέντε ...δεκαοκτώ, τριάντα, σαράντα  

Σκηνές μιας απέραντης φρίκης... γιατροί και τεχνικοί αναγκάσθηκαν να κόψουν τα... πόδια εγκλωβισμένου ατόμου για να μην πεθάνει!

Ο τεράστιος κρατήρας και το «σάντουιτς» των πέντε ορόφων, τα σπασμένα τζάμια, οι καταστροφές στα γύρω κτίρια, οι ηλικιωμένες γυναίκες που έστεκαν με τις ώρες έξω από τις πόρτες των σπιτιών τους, για να μάθουν, τα λουλούδια που βουβά εναπόθετε ο κόσμος

Στη γέφυρα «Μπράνκο» του Σάβα ο Χαρίλαος Φλωράκης, απευθύνοντας χαιρετισμό στους συγκεντρωμένους, έγινε δεκτός με θερμά και παρατεταμένα χειροκροτήματα και συνθήματα στα ελληνικά και στα σερβικά, τα οποία φώναζαν όλοι οι συγκεντρωμένοι, Ελληνες και Σέρβοι, ο καθένας στη γλώσσα του «Τιμημένο ΚΚΕ», «ΚΚΕ το Κόμμα σου λαέ», «Ζήτω η Ελλάδα», «Ελλάδα-Ελλάδα-ΚΚΕ».,

...συνολικά 78 ημέρες ως τις 10-Ιουν-1999, όταν η χώρα του Τίτο σβήστηκε απ’ το χάρτη.

ℹ️  Η επίσημη κωδική ονομασία της επιχείρησης του ΝΑΤΟ ήταν Operation Allied Force, στις Ηνωμένες Πολιτείες ονομαζόταν Operation Noble Anvil, ευγενής άκμων (...αμόνι) ενώ στη Γιουγκοσλαβία «Милосрдни анђео» (Ελεήμων άγγελος)

ℹ️  Πρωταγωνιστές σφαγείς οι Μπιλ Κλίντον, Γουέσλι Κλάρκ, Ρούπερτ Σμίθ, Χαβιέ Σολάνα και φυσικά ο «κομμουνιστής» ντ'Αλέμα με 1.031 αεροσκάφη

2.500 άμαχοι πολίτες σκοτώθηκαν, τα 89 θύματα ήταν παιδιά.

Η άμεση οικονομική καταστροφή -χωρίς τις μετέπειτα επιπτώσεις υπολογίστηκε σε 29.6 δις $

Ασφα­λώς, προ­κει­μέ­νου να πε­τύ­χουν τη διά­λυ­ση της Γιου­γκο­σλα­βί­ας και η λε­η­λα­σία που ακο­λού­θη­σε από μο­νο­πώ­λια και με­γά­λους επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους, οι ιμπε­ρια­λι­στές φρό­ντι­σαν να βρουν τα κα­τάλ­λη­λα «προ­σχή­μα­τα». Πα­τώ­ντας στη δο­κι­μα­σμέ­νη- γι΄αυ­τούς- μέ­θο­δο του «διαί­ρει και βα­σί­λευε», υπο­κί­νη­σαν υπαρ­κτά και ανύ­παρ­κτα μειο­νο­τι­κά ζη­τή­μα­τα (πα­ρι­στά­νο­ντας πως δήθεν «νοιά­ζο­νται» για τις μειο­νο­τι­κές ελευ­θε­ρί­ες), ενώ δε δί­στα­σαν στο πλαί­σιο αυτό να εξο­πλί­σουν εγκλη­μα­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις με απο­σχι­στι­κές βλέ­ψεις, όπως για πα­ρά­δειγ­μα ο αλ­βα­νι­κός «Απε­λευ­θε­ρω­τι­κός Στρα­τός του Κοσ­συ­φο­πε­δί­ου», ο γνω­στός UCK.  Το πα­ρά­δειγ­μα της με­τα­γε­νέ­στε­ρης ανε­ξαρ­τη­το­ποί­η­σης του Κο­σό­βου, ενός κρά­τους-προ­τε­κτο­ρά­του, είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό του που στό­χευε η τα­κτι­κή αυτή των αμε­ρι­κα­νών και ευ­ρω­παί­ων ιμπε­ρια­λι­στών.

Η ΣΟ­ΣΙΑΛ­ΔΗ­ΜΟ­ΚΡΑ­ΤΙΑ ΣΥ­ΝΕ­ΝΟ­ΧΗ ΣΤΟ ΕΓΚΛΗ­ΜΑ.

Οι αεροπορικές επιθέσεις, που δολοφόνησαν χιλιάδες άμαχους και κυριολεκτικά κατέστρεψαν μια ολόκληρη χώρα (και που αποτέλεσαν τον πραγματικό πόλεμο -γιατί, πρακτικά πόλεμος «χερσαίων δυνάμεων» δεν υπήρξε...)  ξεκινούσαν από την ιταλική Νατοϊκή βάση του Aviano, έχοντας πάρει εν λευκώ άδεια από τον "αριστερό" - οπορτουνιστή ολκής, Massimo D'Alema, που ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που προερχόταν από το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα PCI).
Ξεκίνησε το 1971 σαν γραμματέας της κομμουνιστικής νεολαίας (FGCI) και μετά το θάνατο του (θεωρητικού και πατέρα του ευρωκομμουνισμού) Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, εξελίχθηκε σε σημαίνον στέλεχος του κόμματος, που μετά τις απανωτές διασπάσεις και ανακατατάξεις (απόρριψη κομμουνιστικών συμβόλων, δημιουργία του Κόμματος της Δημοκρατικής Αριστεράς [PDS] κλπ) το 1998 έγινε πρωθυπουργός,σαν επι κεφαλής του «Συνασπισμού της Ελιάς». Υπήρξε για χρόνια διευθυντής της «L'Unità»,
Ο ντ'Αλέμα πάλεψε με νύχια και με δόντια (και το καυχιόταν...) για "την αποκοπή του ΚΚΙ από τις κομμουνιστικές ρίζες" και για τη μετεξέλιξή του "σε σύγχρονο, ευρωπαϊκό, σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.  
Την απόφασή του για συμμετοχή στον βρώμικο πόλεμο κατά της Γιουγκοσλαβίας, σε ρόλο μάλιστα πρώτου βιολιού, υποστήριξαν θερμά τόσο ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι όσο και σύσσωμη δεξιά αντιπολίτευση.

Ένα μήνα μετά (25-Απρ-99) οι ηγέτες των κρατών – του ΝΑΤΟ (από την Ελλάδα ο Σημίτης) υπέγραφαν το αναθεωρηθέν «νέο στρατηγικό δόγμα» για «ειρηνευτικές επιχειρήσεις» όπου γης, «αντιμετώπιση της διασποράς όπλων μαζικής καταστροφής» και αγώνα ενάντια στη «διεθνή τρομοκρατία».

Ταυτόχρονα μέσω πρωτόκολλου «θεσμοθετείται» η χωρίς όρια δράση του και η μετατροπή του σε παγκόσμιο κατασταλτικό μηχανισμό, που ασχολείται με «ζωτικά συμφέροντα, διαχείριση κρίσεων, επιβολή κυρώσεων» κλπ. επίσης αλλάζει η σχέση ΟΗΕ - ΝΑΤΟ δηλαδή γίνεται διεθνής χωροφύλακας με τη βούλα του νόμου (χωρίς καν μνεία για υποχρέωση εντολής από το Συμβούλιο Ασφαλείας, όσον αφορά σε ενέργειες του).

Το «νέο δόγμα» του ΝΑΤΟ που σηματοδότησε την ανατροπή των βασικών αρχών και κανόνων του Διεθνούς Δικαίου και συνολικά την ανατροπή της διεθνούς έννομης τάξης, που είχε οικοδομηθεί μετά το Β` Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν αντανάκλαση των νέων στρατηγικών σχεδιασμών ΗΠΑ ΕΕ (μετά και τη διάλυση της ΕΣΣΔ και τις ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες) και αποτέλεσε "ληξιαρχική" πράξη δημιουργίας της παγκόσμιας στρατιωτικής δικτατορίας της νέας ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων, της τάξης της PAX AMERICANA.

Ο πό­λε­μος στη Γιου­γκο­σλα­βία ανέ­δει­ξε τον πραγ­μα­τι­κό ρόλο της ευ­ρω­παϊ­κής σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας και των διά­φο­ρων- δή­θεν- «αρι­στε­ρών» και «σο­σια­λι­στι­κών» κομ­μά­των που έβα­λαν πλάτη ώστε να επι­τευ­χθεί το αι­μα­το­κύλ­λι­σμα του λαού της Γιου­γκο­σλα­βί­ας. Άλ­λω­στε, από τους πρώ­τους που τά­χθη­καν ενερ­γά στο πλευ­ρό της κυ­βέρ­νη­σης των ΗΠΑ και του προ­έ­δρου Κλί­ντον ήταν οι σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες ηγέ­τες της Γερ­μα­νί­ας (Γκέρ­χαρντ Σρέ­ντερ), της Βρε­τα­νί­ας (Τόνι Μπλερ), της Γαλ­λί­ας (Λιο­νέλ Ζο­σπέν) και της Ιτα­λί­ας (Μά­σι­μο Ντ’ Αλέμα). Στο ίδιο πλαί­σιο κι­νή­θη­κε και η τότε ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση του ΠΑΣΟΚ, με πρω­θυ­πουρ­γό τον Κ.Ση­μί­τη και υπουρ­γό εξω­τε­ρι­κών το Γ.Πα­παν­δρέ­ου, που έδωσε «γη και ύδωρ» στα ΝΑ­ΤΟϊ­κά στρα­τεύ­μα­τα με­τα­τρέ­πο­ντας την Ελ­λά­δα σε ορ­μη­τή­ριο των ιμπε­ρια­λι­στών.

 

Για την στάση της κυ­βέρ­νη­σης του ΠΑΣΟΚ στον πό­λε­μο της Γιου­γκο­σλα­βί­ας ση­μεί­ω­νε, με­τα­ξύ άλλων, η από­φα­ση της ΚΕ του ΚΚΕ στις 10.7.1999:

«Οι ευ­θύ­νες της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης είναι ιστο­ρι­κές. Η κυ­βέρ­νη­ση του ΠΑΣΟΚ ήρθε σε πλήρη αντί­θε­ση με τη με­γά­λη πλειο­ψη­φία του λαού μας, που κα­τα­δί­κα­σε με διά­φο­ρους τρό­πους, όχι μόνο τον πό­λε­μο, αλλά και την ελ­λη­νι­κή συμ­με­το­χή. Προ­κά­λε­σε βά­ναυ­σα το αί­σθη­μα και τη λο­γι­κή του ελ­λη­νι­κού λαού με τη δι­πλο­πρό­σω­πη στάση της, που, ενώ συμ­με­τεί­χε στον πό­λε­μο, δια­κή­ρυσ­σε την ει­ρή­νη. Στην από­φα­ση συμ­με­το­χής της Ελ­λά­δας στον πό­λε­μο, αντα­να­κλά­ται και η επι­θε­τι­κή στάση του πιο σκλη­ρού πυ­ρή­να του με­γά­λου κε­φα­λαί­ου της χώρας μας, που επι­διώ­κει να δρά­σει στις αγο­ρές της Βαλ­κα­νι­κής και ευ­ρύ­τε­ρα. Από την αρχή της κρί­σης στο Κοσ­συ­φο­πέ­διο, έτσι όπως έκανε και προη­γού­με­να με όλα τα μέτρα σε βάρος της Γιου­γκο­σλα­βί­ας, η κυ­βέρ­νη­ση απο­δέ­χτη­κε τους σχε­δια­σμούς της ΕΕ και του ΝΑΤΟ για πό­λε­μο στη Γιου­γκο­σλα­βία. Ανέ­λα­βε να παί­ξει το ρόλο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, στην προ­σπά­θειά τους να απο­μο­νώ­σουν την ΟΔ της Γιου­γκο­σλα­βί­ας από τις υπό­λοι­πες χώρες της Βαλ­κα­νι­κής. Υπέ­γρα­ψε το Κοινό Ανα­κοι­νω­θέν της Σό­φιας, που απέ­δι­δε την ευ­θύ­νη της έντα­σης στους Γιου­γκο­σλά­βους και ευ­χό­ταν την επέμ­βα­ση της “διε­θνούς κοι­νό­τη­τας” και αμέ­σως μετά, στην αρχή ο τότε υπουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών Θ. Πά­γκα­λος και σε συ­νέ­χεια ο υπουρ­γός Αμυ­νας Α. Τσο­χα­τζό­που­λος, έδω­σαν με δη­λώ­σεις τους την “ιδε­ο­λο­γι­κή” κά­λυ­ψη για τον πό­λε­μο, ανε­βά­ζο­ντας τους τό­νους για εθνο­κά­θαρ­ση των Σέρ­βων, από­λυ­τα ευ­θυ­γραμ­μι­σμέ­νοι με τα “επι­χει­ρή­μα­τα” των ΗΠΑ και των ΝΑ­ΤΟι­κών.

 Πέρα απ’ αυτό, η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση, όχι μόνο στή­ρι­ξε ενερ­γά σε όλες τις φά­σεις τους τα σχέ­δια στο Ρα­μπου­γιέ, αλλά και επι­χεί­ρη­σε να τρα­βή­ξει και τις υπό­λοι­πες βαλ­κα­νι­κές χώρες σε μια θέση ενερ­γού υπο­στή­ρι­ξής του. Συμ­φώ­νη­σε με όλες τις απο­φά­σεις του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και αντα­πο­κρί­θη­κε πρό­θυ­μα στις απαι­τή­σεις τους για στή­ρι­ξη των στρα­τιω­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων. Πέρα από τις διευ­κο­λύν­σεις, που απο­τε­λούν κα­τα­πά­τη­ση του Διε­θνούς Δι­καί­ου και του ελ­λη­νι­κού Συ­ντάγ­μα­τος, είναι σο­βα­ρή η εμπλο­κή της Ελ­λά­δας, μέσω της “στρα­τιω­τι­κής συ­νερ­γα­σί­ας με την Αλ­βα­νία”, της στρα­τιω­τι­κής πα­ρου­σί­ας στη Βοσ­νία και στην ΠΓΔΜ.

 Ολες οι πρω­το­βου­λί­ες της κυ­βέρ­νη­σης κι­νή­θη­καν στην κα­τεύ­θυν­ση πί­ε­σης στην ΟΔ της Γιου­γκο­σλα­βί­ας για να υιο­θε­τή­σει τις επι­λο­γές του ΝΑΤΟ με τις διά­φο­ρες πα­ραλ­λα­γές που πλα­σά­ρο­νταν κατά και­ρούς. Φι­λο­δο­ξεί να παί­ξει έναν ιδιαί­τε­ρο ρόλο στην προ­ώ­θη­ση του συμ­φώ­νου για τη “Στα­θε­ρό­τη­τα στα Βαλ­κά­νια”, εντεί­νο­ντας τον αντα­γω­νι­σμό της με την Ιτα­λία και την Τουρ­κία στην πε­ριο­χή. Ηδη, έχει πάρει ση­μα­ντι­κές πρω­το­βου­λί­ες προς την κα­τεύ­θυν­ση της με­λέ­της των προ­βλη­μά­των ανοι­κο­δό­μη­σης των Βαλ­κα­νί­ων και μέσα σε αυτά τα πλαί­σια επι­διώ­κει την προ­ώ­θη­ση του ελ­λη­νι­κού κε­φα­λαί­ου στη μοι­ρα­σιά».

«Στην κα­τά­στα­ση που έχει δη­μιουρ­γη­θεί, είπε, δεν υπάρ­χει άλλη απά­ντη­ση από την έντα­ση της πάλης ενά­ντια στη ΝΑ­ΤΟι­κή επέμ­βα­ση στα Βαλ­κά­νια. Αν απο­τύ­χουν εδώ οι ιμπε­ρια­λι­στές θα είναι με­γά­λο το όφε­λος για τους λαούς. Πά­ντως σε κάθε πε­ρί­πτω­ση αυτοί θα είναι οι ητ­τη­μέ­νοι. Μπο­ρεί να κά­νουν κα­τα­στρο­φές, μπο­ρεί να βομ­βαρ­δί­ζουν ανε­λέ­η­τα αλλά ο τε­λι­κός λο­γα­ρια­σμός θα είναι σε βάρος τους».

– Χα­ρί­λα­ος Φλω­ρά­κης, Βε­λι­γρά­δι, Απρί­λης 1999.

Πέραν της στά­σης των τότε κε­ντρο­α­ρι­στε­ρών ευ­ρω­παϊ­κών κυ­βερ­νή­σε­ων (Ιτα­λί­ας, Γερ­μα­νί­ας, Γαλ­λί­ας, Βρε­τα­νί­ας, Ελ­λά­δας, κλπ.), που στή­ρι­ξαν, με άμεσο ή έμ­με­σο τρόπο, τη ΝΑ­ΤΟϊ­κή θη­ριω­δία, εν­δια­φέ­ρον πα­ρου­σιά­ζει ο ρόλος ευ­ρω­παϊ­κών «αρι­στε­ρών» και οπορ­του­νι­στι­κών δυ­νά­με­ων. Πρό­κει­ται για πο­λι­τι­κούς σχη­μα­τι­σμούς τύπου ΣΥΝ/ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ που, σε ορι­σμέ­νες πε­ρι­πτώ­σεις, έχουν ανα­δει­χθεί σή­με­ρα σε νέα σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία της Ευ­ρώ­πης.

Για πα­ρά­δειγ­μα, ο τότε Συ­να­σπι­σμός (στη νε­ο­λαία του οποί­ου πρω­το­στα­τού­σε τότε ο Α.Τσί­πρας), φρό­ντι­ζε να είναι και με τον αστυ­φύ­λα­κα και με τον χω­ρο­φύ­λα­κα: από τη μια κα­τα­δί­κα­ζε τους βομ­βαρ­δι­σμούς και από την άλλη υιο­θε­τού­σε το πρό­σχη­μα των ιμπε­ρια­λι­στών περί «εθνο­κά­θαρ­σης» στο Κοσ­συ­φο­πέ­διο. Από τη μια ενα­ντιώ­νο­ταν στον πό­λε­μο και, από την άλλη, ζη­τού­σαν «πρω­το­βου­λί­ες» από τις ευ­ρω­παϊ­κές κυ­βερ­νή­σεις για την… ανα­συ­γκρό­τη­ση των Βαλ­κα­νί­ων. Ταυ­τό­χρο­να δε, ζη­τού­σαν από την Ε.Ε. (που συμ­με­τεί­χε στο έγκλη­μα) να πα­ρα­μεί­νει «ενω­μέ­νη» και «ισχυ­ρή πο­λι­τι­κή δύ­να­μη, πα­ρά­γο­ντας ει­ρή­νης και ελευ­θε­ρί­ας στον κόσμο»!

Με την υιο­θέ­τη­ση του- εξαι­ρε­τι­κά βο­λι­κού για τους ιμπε­ρια­λι­στές- προ­σχή­μα­τος της «εθνο­κά­θαρ­σης» της αλ­βα­νι­κής μειο­νό­τη­τας του Κο­σό­βου από την κυ­βέρ­νη­ση Μι­λό­σε­βιτς, μια σειρά οπορ­του­νι­στι­κών Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των (όπως το Γαλ­λι­κό και το Ιτα­λι­κό ΚΚ) έδω­σαν άλ­λο­θι στις κυ­βερ­νή­σεις τους για την συμ­με­το­χή στον πό­λε­μο. Πάνω στην ίδια λο­γι­κή, ορι­σμέ­νοι «δια­νο­ού­με­νοι» της «αρι­στε­ράς» – που αρ­γό­τε­ρα έμελ­λε να γί­νουν πνευ­μα­τι­κοί μέ­ντο­ρες του κ.Τσί­πρα- τά­χθη­καν ανοι­χτά υπέρ της ΝΑ­ΤΟϊ­κής φρι­κα­λε­ό­τη­τας.
Όπως ο Slavoj Žižek (Σλά­βοϊ Ζίζεκ) δήθεν αιρετικός μαρξιστής (sic!) και στην ουσία πο­λυ­δια­φη­μι­σμέ­νος απολογητής του αστικού κράτους και της ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας που ση­μεί­ω­νε το 1999: «…η απά­ντη­σή μου στο δί­λημ­μα ‘Να βομ­βαρ­δί­σου­με ή όχι;’ είναι: δεν βομ­βαρ­δί­σα­τε ακόμα ΑΡ­ΚΕ­ΤΑ, και έχετε ΑΡ­ΓΗ­ΣΕΙ να το κά­νε­τε» (Slavoj Zizek, Against the Double Blackmail).
Τέσ­σε­ρα χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, το 2003, ο ίδιος αυτός κύ­ριος σε συ­νέ­ντευ­ξη του συ­νέ­χι­ζε να δι­καιο­λο­γεί το ΝΑ­ΤΟϊ­κό σφα­γείο της Γιου­γκο­σλα­βί­ας:
«Προς σφο­δρή απο­γο­ή­τευ­ση πολ­λών αρι­στε­ρι­στών, ακόμα κι εγώ έδει­ξα κά­ποια κα­τα­νό­η­ση για τον βομ­βαρ­δι­σμό της πρώην Γιου­γκο­σλα­βί­ας απ’ το ΝΑΤΟ. Λυ­πά­μαι, αλλά ο βομ­βαρ­δι­σμός αυτός στα­μά­τη­σε μια φρι­κτή σύρ­ρα­ξη. Μπο­ρού­σες να αντι­λη­φθείς κά­ποιου εί­δους αν­θρω­πι­στι­κή προ­σπά­θεια, και η πράξη αυτή είχε κά­ποιου εί­δους διε­θνή νο­μι­μο­ποί­η­ση».

Την ίδια ώρα που τα ελ­λη­νι­κά αστι­κά κόμ­μα­τα (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, Συ­να­σπι­σμός κλπ.) πα­ρί­στα­ναν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τους Πό­ντιους Πι­λά­τους, το ΚΚΕ από την πρώτη στιγ­μή ενα­ντιώ­θη­κε στον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πό­λε­μο. Από την πρώτη κιό­λας μέρα των βομ­βαρ­δι­σμών, η ΓΓ Αλέκα Πα­πα­ρή­γα ση­μεί­ω­νε πως ο μόνος δρό­μος είναι η ενα­ντί­ω­ση στα ιμπε­ρια­λι­στι­κά σχέ­δια και κα­λού­σε το λαό σε ξε­ση­κω­μό.

Το ΚΚΕ και η ΚΝΕ ρί­χτη­καν στη δράση με κάθε τρόπο, κι­νη­το­ποιώ­ντας φο­ρείς του αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος, διορ­γα­νώ­νο­ντας συλ­λα­λη­τή­ρια απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας και στή­νο­ντας αν­θρώ­πι­να μπλό­κα στη Βό­ρεια Ελ­λά­δα για να εμπο­δί­σουν τη διέ­λευ­ση στο ΝΑ­ΤΟϊ­κό κομ­βόϊ του θα­νά­του.

Δε­κα­ο­κτώ χρό­νια μετά, το έγκλη­μα στη Γιου­γκο­σλα­βία μας υπεν­θυ­μί­ζει

τη βάρ­βα­ρη και αι­μο­δι­ψή φύση του ιμπε­ρια­λι­σμού.

Το χρέος των κομ­μου­νι­στών και κάθε φι­λει­ρη­νι­κού αν­θρώ­που είναι η ενα­ντί­ω­ση στη λο­γι­κή του αστι­κού εθνι­κι­σμού, των ιμπε­ρια­λι­στι­κών επεμ­βά­σε­ων

και η δια­τρά­νω­ση, με κάθε δυ­να­τό τρόπο, της τα­ξι­κής αλ­λη­λεγ­γύ­ης

 και του προ­λε­τα­ρια­κού διε­θνι­σμού.

Μο­νά­χα η ενό­τη­τα και δράση της πα­γκό­σμιας ερ­γα­τι­κής τάξης

μπο­ρεί να βάλει φραγ­μό στα σχέ­δια τους, ώστε να γίνει πράξη το σύν­θη­μα:

Στον ιμπε­ρια­λι­σμό καμιά υπο­τα­γή, η μόνη υπερ­δύ­να­μη είναι οι λαοί!

ΝΑΤΟ-Γιουγκοσλαβία 1999:
Έχε το νου σου στο παιδί…

Το όνομα της ήταν Μίλιτσα Ράκιτς. Γεννημένη το 1996, ζούσε με τους γονείς της, Ζάρκο και Ντούσιτσα, σε ένα μικρό διαμέρισμα στη Μπατάνιτσα, στα βόρεια του Βελιγραδίου. Όπως για κάθε παιδί της ηλικίας της, έτσι και για την τρίχρονη Μίλιτσα ο κόσμος όλος ήταν ένα παιχνίδι. Ένας κόσμος αθωότητας, τρυφερότητας, ανεμελιάς που κάθε παιδί στον κόσμο έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να βιώνει.
Η Μίλιτσα θα ήταν σήμερα 22 ετών. Μόνο που, όπως συμβαίνει με εκατομμύρια παιδιά από την Συρία και την Υεμένη μέχρι τη Λιβύη και την Παλαιστίνη, την πρόλαβε ο πόλεμος. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος των «συμμάχων». Των «πολιτισμένων» υπερδυνάμεων ΗΠΑ και Ευρώπης. Ο πόλεμος του ΝΑΤΟ. Ο βάρβαρος πόλεμος της λυκοσυμμαχίας, στο όνομα της οποίας πίνουν νερό η συγκυβέρνηση και όλο το ελληνικό αστικό πολιτικό σύστημα. 

Είμασταν μόνο παιδιά

Η Μίλιτσα δεν πρόλαβε να μεγαλώσει. Μια από τις «έξυπνες βόμβες» της ΝΑΤΟϊκής συμμορίας της στέρησε το χαμόγελο, το όνειρο, τη ζωή. Το θανατηφόρο ΝΑΤΟϊκό βλήμα τη βρήκε στο μπάνιο του σπιτιού της, λίγο πριν πέσει για ύπνο. Στο νοσοκομείο όπου διακομίστηκε εσπευσμένα, μέσα στα αίματα, διαπιστώθηκε ο θάνατος της. Το ημερολόγιο έγραφε 17 Απρίλη 1999. Ήταν μόλις τριών ετών.
Οι γονείς της Μίλιτσα δεν ξανάφτιαξαν ποτέ το κατεστραμμένο μπάνιο του σπιτιού. Η τρύπα που άνοιξε στον τοίχο το ΝΑΤΟϊκό βόλι, προτού πέσει στο κεφάλι της μικρής σερβίδας, παραμένει 19 χρόνια μετά, να θυμίζει τη φρικαλεότητα των αμερικανονατοϊκών βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία. Μια φρικαλεότητα που ο λαός της χώρας έζησε κυριολεκτικά στο πετσί του επί 78 συνεχόμενα μερόνυχτα. 

Η τρίχρονη Μίλιτσα ήταν ανάμεσα στους περίπου 2.500 αμάχους- «παράπλευρες απώλειες» στην ιμπεριαλιστική διάλεκτο- που δολοφονήθηκαν από τις βόμβες του ΝΑΤΟ. Ένα μικρό μνημείο, με την επιγραφή «ήμασταν παιδιά», γραμμένη στα αγγλικά και τα σέρβικα, σε ένα κεντρικό πάρκο του Βελιγραδίου, παραμένει για να θυμίζει τη Μίλιτσα και τα υπόλοιπα παιδιά, που οι φονιάδες ιμπεριαλιστές τους στέρησαν τη ζωή.

Χρέος της εργατικής τάξης, της νεολαίας, του αντιιμπεριαλιστικού-φιλειρηνικού κινήματος, είναι η ενταντικοποίηση της πάλης ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και πολέμους και, κυρίως, ενάντια στο σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα που τους γεννά και τους αναπαράγει.

Η πάλη αυτή είναι ο καλύτερος φόρος τιμής στα αθώα θύματα της ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας και ταυτόχρονα η καλύτερη παρακαταθήκη για τις γενιές που θα ‘ρθουν.

Κάποτε θα 'ρθουν …

Κάποτε θα 'ρθουν να σου πουν ...πως σε πιστεύουν, σ' αγαπούν   

και πώς σε θένε…

Έχε τον νου σου στο παιδί  / κλείσε την πόρτα με κλειδί ...ψέματα λένε

Κάποτε θα 'ρθουν γνωστικοί λογάδες και γραμματικοί για να σε πείσουν

Έχε τον νου σου στο παιδί κλείσε την πόρτα με κλειδί θα σε πουλήσουν

Και όταν θα 'ρθουν οι καιροί που θα 'χει σβήσει το κερί στην καταιγίδα

Υπερασπίσου το παιδί γιατί αν γλιτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα

Μ.Θεοδωρακης, Στιχουργος Λ.Παπαδοπουλος, Ερμηνευτης Π.Σιδηροπουλος.

 

Η Μίλιτσα (Milica Rakić) ένα από 78 παιδιά που σκοτώθηκαν σ’ εκεινο το βομβαρδισμό αποτελεί το ίσως το πιο τρανταχτό σύμβολο των αμάχων θυμάτων της επιθετικότητας του ΝΑΤΟ.

-----------------------------------------------------------------

Σημείο γραφής: Ένα λιτό μνημείο που στήθηκε λίγο αργότερα «εξαφανίστηκε» το 2001, γιατί «”προκαλούσε” τις χώρες-εταίρους του ΝΑΤΟ» !! …ανακατασκευάστηκε  δύο φορές και τελικά 14 χρόνια μετά, αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή. 

Το όνομα της Μίλιτσα φέρει κι ένας δρόμο στη Batajnica, το χωριό Veternik στο Novi Sad και στη Μονή Tvrdoš κοντά στο Trebinje, δημιουργήθηκε μια τοιχογραφία με την εικόνα της

Πηγές & χρήσιμοι σύνδεσμοι
Ριζοσπάστης

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=5009236 
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3286351  
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3768568 
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=9602575  
https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=25/3/2000&pageNo=12
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=6638606  
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=9434742 
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=443959  
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3640983

Φώτης Πολυμέρης (Παλημέρης) –ο άνθρωπος της δικής μας πόρτας

Ο Φώτης Πολυμέρης γεννήθηκε στην Πάτρα σαν σήμερα 20-Φεβ του 1920 από Κεφαλονίτες γονείς, τον Ευάγγελο Παλημέρη και την Αΐντα Βώρου.
Επαγγελματικά ξεκινάει το τραγούδι το 1936 έχοντας πάρει τα πρώτα βραβεία σε διαγωνισμό τραγουδιού στη Μάντρα του Αττίκ και σε διαγωνισμό σολίστ της δισκογραφικής εταιρείας «Κολούμπια». Συμμετέχει στο χαβαγιανέζικο συγκρότημα του Γιάννη Βέλλα «Μποέμ» και συνεχίζει περιοδεύοντας με   τον Αττίκ, κάνοντας ντουέτα με τον Νίκο Γούναρη και ηχογραφώντας τα προπολεμικά του σουξέ.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής δημιουργεί το Τρίο Μουτσάτσος (το πρώτο Τρίο στον ελλαδικό χώρο) και μετά ξεκινάει την προσωπική του πορεία στον χώρο του ευρωπαϊκού τραγουδιού και όχι μόνο.
Γράφει στίχους και μελωδία σε πάνω από 50 τραγούδια πού σφραγίζουν ανεξίτηλα εκείνη την εποχή.

                       Δείτε και RCA VICTOR -USA 

Στην δισκογραφία του εμπεριέχονται μοναδικές ερμηνείες τραγουδιών μεγάλων συνθετών της εποχής όπως του Μιχάλη Σουγιούλ, του Γιάννη Βέλλα, του Τάκη Μωράκη και άλλων. Επίσης ερμηνεύει ρεμπέτικα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη, του Σπύρου Περιστέρη και άλλων λαϊκών συνθετών. Κατά την περίοδο της κατοχής παίρνει μέρος στην Εθνική Αντίσταση.

Αγαπημένοι φίλοι του ήταν ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Νίκος Καββαδίας και ο Κώστας Βάρναλης, ο οποίος τον αναφέρει στο βιβλίο του «Ο Κονταρομάχος» όπου περιγράφεται η δίκη του Μενέλαου Λουντέμη επί εσχάτη προδοσία. Το 1962 νυμφεύεται την Μαρία Ζ.Φούγιαξη από την Νίσυρο (νησί που θα λατρέψει) και αποκτούν δύο κόρες. Το ελληνικό κράτος τιμά τον Φώτη Πολυμέρη αποδίδοντάς του Τιμητική Σύνταξη για την προσφορά του στον χώρο της Τέχνης. Στις 28 Μαΐου του 2013 πεθαίνει σε ηλικία 93 ετών και κηδεύεται τιμής ένεκεν δημοσία δαπάνη στο Α΄ νεκροταφείο από το δήμο Αθηναίων.

Ραδιοφωνικές Συνεντεύξεις

 

+5 ακόμη

Τραγούδια του ακούστηκαν σε ταινίες του ελληνικού σινεμά, όπως Ένας χαρούμενος αλήτης (ταινία Έλα στο θείο 1950), Άστα τα μαλλάκια σου (ταινία Εκείνες που δεν πρέπει ν' αγαπούν 1951), Θα γυρίσει κι ο τροχός (ταινία Εκείνες που δεν πρέπει ν' αγαπούν 1951).
Το 2004 έγραψε και την αυτοβιογραφία του.

Η ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ

Στις 2 Φλεβάρη του 1943, ολοκληρώθηκε η μάχη του Στάλινγκραντ, την οποία, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης, Ι. Β. Στάλιν, χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη στην ιστορία των πολέμων». Το Στάλινγκραντ, δεν ήταν απλά μια ακόμη μάχη στο θέατρο του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Δεν ήταν καν μια από τις κρίσιμες μάχες. Ηταν η μάχη εκείνη που έκρινε όχι μόνο τα αποτελέσματα των μαχών του Ανατολικού Μετώπου, αλλά τη συνολική έκβαση του Πολέμου. Από εκείνο το σημείο και έπειτα ο Κόκκινος Στρατός, απέκτησε την πρωτοβουλία των στρατιωτικών επιχειρήσεων και δεν την έχασε μέχρι το τέλος του πολέμου. Ηταν εκείνο το σημείο καμπής, που άλλαξε τη ροή του πολέμου. Δεν έδωσε «φτερά» μόνο στα συμμαχικά στρατεύματα, αλλά και στο σύνολο των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων που δρούσαν στις κατεχόμενες από τη χιτλερική Γερμανία χώρες.

Για ποιο λόγο, όμως, η μάχη του Στάλινγκραντ, ήταν τόσο κρίσιμη; Ποιος ήταν ο στόχος των χιτλερικών και γιατί χτύπησαν με τόση σφοδρότητα στο μέτωπο του Βόλγα και κύρια στο Στάλινγκραντ; Ποια ήταν η στάση των Δυτικών συμμάχων, της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ, στη διάρκεια αυτής της μάχης; Ποιος ήταν ο συσχετισμός δυνάμεων και γιατί όλοι μιλάνε για μια «απίστευτη νίκη» του Κόκκινου Στρατού; Ποιος ήταν ο ρόλος του ηρωικού Μπολσεβίκικου Κόμματος στη νίκη; Ποιο ήταν το αντίκτυπο της νίκης στο Στάλινγκραντ; Ολα αυτά, θα προσπαθήσουμε στη συνέχεια να απαντήσουμε σύντομα, καθώς αυτή καθαυτή η μάχη του Στάλινγκραντ προσφέρεται για άπειρης έκτασης αναλύσεις.

Σήμερα, οι απαντήσεις αυτές, έχουν ξεχωριστή σημασία. Δεν είναι τυχαίο ότι η άρχουσα τάξη και οι πολιτικοί εκφραστές της, σε μια προσπάθεια να ξαναγράψουν την Ιστορία και ασκώντας γκεμπελικού τύπου προπαγάνδα, επιχειρούν να εξισώσουν το Σοσιαλισμό που γνώρισαν οι λαοί με την πιο αδυσώπητη και πιο απάνθρωπη μορφή της αστικής δικτατορίας, το φασισμό και το ναζισμό. Θέλουν να ξεχάσει ο κόσμος, ειδικά να μη μάθουν πότε οι νέοι άνθρωποι ότι και τότε στόχος όλων των καπιταλιστικών δυνάμεων ήταν η Σοβιετική Ενωση και αυτή ήθελαν να εξαφανίσουν από προσώπου Γης. Πριν, όμως, φτάσουμε στη μάχη του Στάλινγκραντ, ας δούμε συνοπτικά πώς «γεννήθηκε» ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η «γέννηση» του Β' Παγκόσμιου Πολέμου

Ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως και ο πρώτος (1914 - 1918), γεννήθηκε στους κόλπους του καπιταλιστικού συστήματος, ως συνέπεια της μεγάλης όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων για το ξαναμοίρασμα του κόσμου. Γι' αυτό και δε διεξήχθη αμιγώς ανάμεσα στα δύο αντίθετα κοινωνικοοικονομικά συστήματα, το σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό, παρότι κοινός εχθρός και στόχος όλων των καπιταλιστικών δυνάμεων ήταν η Σοβιετική Ενωση. Τη Σοβιετική Ενωση ήθελαν να εξαφανίσουν από προσώπου Γης. Η ύπαρξη του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους, της ΕΣΣΔ, καθώς και η μεγάλη οικονομική κρίση του 1929 - 1933, που υπονόμευσε τη σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος, όξυναν ακόμη περισσότερο τις αντιθέσεις ανάμεσα στα ισχυρότερα καπιταλιστικά κράτη.

Η Γερμανία έγινε και πάλι μεγάλη οικονομική και στρατιωτική δύναμη, δύναμη κρούσης του διεθνούς ιμπεριαλισμού, χάρη και στην ενίσχυση που της παρείχαν οι νικήτριες καπιταλιστικές δυνάμεις του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, προκειμένου να τη στρέψουν κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Βοηθήθηκε με όλους τους τρόπους, επειδή ήταν φανερό πως δε θα μπορούσε να επιτεθεί στηριγμένη μόνο στις δικές της δυνατότητες και των συμμάχων της.

Οικονομικοί γίγαντες των ΗΠΑ («Στάνταρτ Οϊλ», «Ντιπόν», «Φορντ» κ.ά.) συντέλεσαν ουσιαστικά στην ταχύτατη οικονομική ανόρθωση και στην ενδυνάμωση της Γερμανίας, με συμφέρουσες συναλλαγές. Πραγματοποίησαν τεράστιες επενδύσεις, χρηματοδότησαν αφειδώς το «εθνικοσοσιαλιστικό» κόμμα και την ανάπτυξη του εξοπλισμού και της στρατιωτικοποίησης της Γερμανίας, όπως έκαναν και τα γερμανικά μονοπώλια και οι τράπεζες («Κρουπ», «Τίσεν», «Φλικ» κ.ά.). Οικονομικοί κολοσσοί των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Βρετανίας συνέχισαν τις εμπορικές σχέσεις με τη Γερμανία και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Στήριξη τα μονοπώλια («Τέξας Οϊλ», «Ρενό» κ.ά.) πρόσφεραν και στον Φράνκο. Το φασιστικό - ναζιστικό τέρας είναι γέννημα των κεφαλαιοκρατικών αναγκών και στοχεύσεων, τις οποίες υπηρέτησαν τα συντηρητικά αστικά κόμματα, αλλά και τα σοσιαλδημοκρατικά.

Η επίθεση στο Στάλινγκραντ

Στις 22 Ιούνη του 1941, η χιτλερική Γερμανία παραβίασε το «Σύμφωνο μη επίθεσης», γνωστό με την ονομασία «Σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ», ξεκινώντας την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ενωσης, την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα». Μέσα σε λίγους μήνες τα χιτλερικά στρατεύματα, έφτασαν έξω από τη σοβιετική πρωτεύουσα, όπου όμως καθηλώθηκαν μετά από την ηρωική αντίσταση του Κόκκινου Στρατού και του σοβιετικού λαού, όταν το Δεκέμβρη του 1941 έχασαν τη μάχη της Μόσχας. Το μέτωπο, σταθεροποιήθηκε. Ομως, η χιτλερική Γερμανία ετοιμαζόταν για τη σφοδρότερη επίθεση που έκανε στα χρόνια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Ηταν η επίθεση στο νότιο μέτωπο, που κατέληξε με τη μεγάλη μάχη του Στάλινγκραντ.

Ετσι, το καλοκαίρι του 1942, τα γερμανικά στρατεύματα εξαπέλυσαν τη μεγάλη επίθεση στο νότιο τομέα του ανατολικού μετώπου. Την επίθεση αυτή η Γερμανία τη σχεδίαζε από τα τέλη του 1941, αλλά οι σχεδιασμοί έλαβαν ολοκληρωμένη μορφή στρατιωτικού σχεδίου στις 5 Απρίλη του 1942. Στις 28 του Ιούνη άρχισε η επίθεση για την πραγματοποίηση του βασικού σκοπού της ναζιστικής στρατιωτικής επιχείρησης, που ήταν η περικύκλωση των σοβιετικών στρατευμάτων του νοτιοδυτικού τομέα. Ομως, παρά τις επιτυχίες, η σθεναρή άμυνα των σοβιετικών δυνάμεων απέτρεψε να συμβεί κάτι τέτοιο κι έτσι ο εχθρός έστρεψε όλες του τις προσπάθειες για να περικυκλώσει τα στρατεύματα του νότιου μετώπου, με αποτέλεσμα από τις 17 του Ιούλη του 1942 να αρχίσει η μάχη μπροστά στο Στάλινγκραντ.

Η μεγάλη σημασία της μάχης

Για ποιο λόγο, όμως, οι χιτλερικοί επιτέθηκαν στο νότιο τομέα; Ο Χίτλερ ανέλυσε λεπτομερειακά τους σχεδιασμούς της επίθεσης, όταν σε λόγο του στις 9/9/1942 - και ενώ η μάχη στο Στάλινγκραντ μαινόταν - είπε: «Βάλαμε σκοπό μας, πρώτο να καταλάβετε τις τελευταίες μεγάλες σιτοπαραγωγικές περιοχές του αντιπάλου, δεύτερο να καταλάβετε τις ανθρακοφόρες περιοχές, απ' όπου θα προμηθευόμαστε κοκ, τρίτο να προελάσετε προς τις πετρελαιοπηγές και τέταρτο η επίθεση θα συνεχιστεί ως ότου κοπεί η τελευταία μεγάλη υδάτινη αρτηρία του Βόλγα» (πηγή: υπουργείο Αμυνας ΕΣΣΔ: Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδόσεις «20ός αιώνας», Αθήνα 1959, σελ. 238).

Για την πρακτική βοήθεια και καθοδήγηση στην οργάνωση της άμυνας αλλά και για την κινητοποίηση όλων των δυνάμεων του λαού, στο Στάλινγκραντ στάλθηκαν - μεταξύ άλλων - ο γραμματέας της ΚΕ του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος και μέλος της Κρατικής Επιτροπής Αμυνας, Γ. Μ. Μαλένκοφ, ο στρατηγός Ζούκοφ και ο αντιστράτηγος Βασιλιέφσκι από το Επιτελείο. 

Οι αμυντικές επιχειρήσεις κράτησαν από τις 17 του Ιούλη του 1942 έως τις 18 του Νοέμβρη του ίδιου έτους. Από το Σεπτέμβρη του 1942 οι μάχες γίνονται μέσα στην πόλη, που πλέον αποκτά αποφασιστική σημασία και για τις δύο εμπόλεμες πλευρές. Κρατώντας την περιοχή του Στάλινγκραντ τα σοβιετικά στρατεύματα μπορούσαν να χτυπήσουν οποιαδήποτε στιγμή τους Γερμανούς στον Καύκασο και η στρατιωτική διοίκηση των τελευταίων αντιλαμβανόταν ότι δε θα κατάφερνε ποτέ να κυριαρχήσει στην περιοχή του Καυκάσου, μη έχοντας υπό τον έλεγχό της το Στάλινγκραντ.

Για την καλοκαιρινή επίθεση του 1942 προετοιμάστηκαν 5 γερμανικές στρατιές, μια ρουμάνικη, μια ιταλική και μια ουγγρική. Αν πετύχαιναν τους στόχους τους, κάτω από τον έλεγχο των χιτλερικών δυνάμεων θα περνούσαν οι βασικές σιτοπαραγωγικές περιοχές του Νότου της ΕΣΣΔ, καθώς και οι περιοχές εξόρυξης πετρελαίου και μεταλλευμάτων, ενώ θα σταματούσαν οι συγκοινωνίες μέσω της υδάτινης αρτηρίας του Βόλγα. Σημειωτέον ότι στην περιοχή του Βορείου Καυκάσου και της Υπερκαυκασίας αναλογούσαν πάνω από τα 4/5 της πανενωσιακής εξόρυξης πετρελαίου και πάνω από το μισό των μεταλλευμάτων μαγγανίου.

Αλλά και η ευρύτερη περιοχή του Στάλινγκραντ όπως και η ίδια η πόλη έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο πολεμικο-οικονομικό δυναμικό της Σοβιετικής Ενωσης. Στις παραμονές του πολέμου το Στάλινγκραντ ήταν σημαντικό βιομηχανικό κέντρο της χώρας με 450.000 κατοίκους και 126 βιομηχανικές επιχειρήσεις. Το εργοστάσιο τρακτέρ του Στάλινγκραντ έφτιαχνε πάνω από τα μισά τρακτέρ της χώρας και το εργοστάσιο «Κράσνι Οκτιάμπρ» έβγαζε κάθε χρόνο γύρω στους 800 χιλιάδες τόνους χάλυβα και περίπου 600 χιλιάδες τόνους ελασμάτων (Βλέπε: «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος 1939 - 1945», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος Α', σελ. 409 - 410).

Δε χωράει αμφιβολία ότι η μάχη του Στάλινγκραντ ήταν αποφασιστικής σημασίας όχι μόνο για την τύχη της ΕΣΣΔ, αλλά και για την πορεία συνολικά του πολέμου, δεδομένου ότι δύσκολα θα μπορούσε να σταματήσει η πολεμική μηχανή της Γερμανίας και των συμμάχων της, αν περνούσε στα χέρια τους οικονομική δύναμη τέτοιου μεγέθους, όπως αυτή των νοτίων σοβιετικών περιοχών.

Την κρισιμότητα της μάχης τόσο για την ΕΣΣΔ όσο και για τον πόλεμο συνολικότερα υπογραμμίζει επίσης το γεγονός ότι από την έκβασή της εξαρτούσε η Τουρκία την απόφασή της να μπει στον πόλεμο στο πλευρό των δυνάμεων του φασισμού, δεδομένου ότι πέραν των άλλων είχε και εδαφικές βλέψεις στις νότιες περιοχές της ΕΣΣΔ. Ετσι, όταν άρχισαν οι πολεμικές επιχειρήσεις συγκέντρωσε στα σοβιετοτουρκικά σύνορα 26 μεραρχίες στρατού έτοιμες ανά πάσα στιγμή να εισβάλουν στο σοβιετικό έδαφος. Τέλος, την έκβαση της μάχης του Στάλινγκραντ περίμενε και η Ιαπωνία, έτοιμη αν ηττούνταν οι Σοβιετικοί να βάλει αμέσως στο χέρι τις περιοχές της σοβιετικής Απω Ανατολής.

 Ο συσχετισμός των δυνάμεων

Εχοντας υπό την κατοχή της ολόκληρη την ηπειρωτική Ευρώπη, η ναζιστική Γερμανία αξιοποιούσε για τις πολεμικές της ανάγκες τα εργοστάσια της Γαλλίας, του Βελγίου, της Αυστρίας, της Τσεχοσλοβακίας κλπ., πράγμα που σήμαινε ότι υπερτερούσε ασύγκριτα έναντι της ΕΣΣΔ. Επιπλέον, οι πόροι της για τη βαριά βιομηχανία - τη δική της και των κατεχόμενων χωρών - ήταν δύο με δυόμισι φορές περισσότεροι από εκείνους της Σοβιετικής Ενωσης. Η Γερμανία είχε διπλάσιους εργάτες στην εθνική της οικονομία απ' ό,τι η ΕΣΣΔ, χώρια που στις κατακτημένες χώρες και χώρες - δορυφόρους της εκατομμύρια εργάτες δούλευαν για την πολεμική της μηχανή. Το 1942, μάλιστα, το 1/4 της γερμανικής πολεμικής παραγωγής το έδιναν οι κατακτημένες περιοχές.

Με την επίθεσή της εναντίον της ΕΣΣΔ, η ναζιστική Γερμανία είχε καταφέρει να θέσει υπό την κατοχή της υπερανεπτυγμένες σοβιετικές αγροτικές και βιομηχανικές περιοχές, που προπολεμικά έδιναν το 71% της παραγωγής χυτοσιδήρου, το 58% του χάλυβα, το 57% του τροχαίου υλικού, το 63% του άνθρακα, καθώς και τον κύριο όγκο του πολεμικού εξοπλισμού και των εφοδίων. Οι κατακτημένες σοβιετικές περιοχές, όπου ζούσε προπολεμικά το 42% του πληθυσμού της χώρας, κάλυπταν το 40% του συνολικού χώρου παραγωγής σιτηρών και το 38% της κτηνοτροφίας.

Ομως, παρά τις δυσκολίες στις οποίες είχε περιέλθει η Σοβιετική Ενωση κάθε άλλο παρά υποχωρούσε στον τομέα της στρατιωτικο-οικονομικής της βάσης και του τεχνικού εξοπλισμού του στρατού της. Χάρη στις τιτάνιες προσπάθειες του σοβιετικού λαού, στο δεύτερο εξάμηνο του 1942 κατασκευάστηκαν 1,6 φορές περισσότερα πολεμικά αεροπλάνα απ' ό,τι στο πρώτο εξάμηνο. Αυξήθηκε σημαντικά η παραγωγή των καταδιωκτικών Γιακ-1, Γιακ-7 και Γιακ-9 και των αεροπλάνων καθέτου εφορμήσεως Ιλ-2. Αρχισε, επίσης, η μαζική παραγωγή των καταδιωκτικών Λα-5 με μεγάλα πτητικά - τεχνικά πλεονεκτήματα, αυξήθηκε η μαζική παραγωγή μεσαίων αρμάτων μάχης Τ-34 σχεδόν δύο φορές και των ελαφρών Τ-70 σχεδόν πέντε φορές. Επίσης, αυξήθηκε σημαντικά η παραγωγή πυροβόλων των 82 και 120 χιλιοστών, όλμων και αυτομάτων όπλων καθώς και η παραγωγή πολεμοφοδίων. «Η συνεχής ενίσχυση και αύξηση της πολεμικο - οικονομικής βάσης της ΕΣΣΔ και του τεχνικού εξοπλισμού του σοβιετικού στρατού - γράφουν οι Σοβιετικοί ιστορικοί - επέτρεψε στη σοβιετική διοίκηση να εφαρμόσει στις Ενοπλες Δυνάμεις μια σειρά απαραίτητα οργανωτικά μέτρα, που επέβαλλαν οι αλλαγές στον τρόπο της διεξαγωγής των πολεμικών επιχειρήσεων» (Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939 - 1945», εκδόσεις ΚΥΨΕΛΗ, τόμος Β', σελ. 40).

Η στάση Μ. Βρετανίας και ΗΠΑ

Μετά από όλα τα παραπάνω, γίνεται φανερό πως στη μάχη του Στάλινγκραντ, διακυβεύονταν κάτι παραπάνω από μια πόλη, κάτι παραπάνω ακόμη κι από την έκβαση του ανατολικού μετώπου. Σε αυτή τη μάχη, θα κρίνονταν οι τύχες εκατομμυρίων ανθρώπων, οι τύχες ολόκληρων λαών, της ίδιας της ανθρωπότητας. Η Γερμανία, σε περίπτωση νίκης, θα αποκτούσε τεράστιο πλεονέκτημα κατά των συμμάχων. Κατά συνέπεια, έχει ιδιαίτερη αξία να σταθούμε στη στάση τόσο της Μ. Βρετανίας, όσο και των ΗΠΑ, σε αυτή την τόσο κρίσιμη καμπή του πολέμου.

Ας πάμε λίγο πιο πίσω και συγκεκριμένα στο τέλος Δεκέμβρη 1941 με πρώτο δεκαπενθήμερο του Γενάρη 1942, όπου στην Ουάσιγκτον έγινε συνδιάσκεψη στην οποία πήραν μέρος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρούσβελτ, ο πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας, Τσόρτσιλ, και οι αρχηγοί των επιτελείων των δύο χωρών.

«Η στρατηγική που εγκρίθηκε από τη διάσκεψη της Ουάσιγκτον δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις του πολέμου που διεξήγε ο συνασπισμός των αντιαξονικών κρατών. Αντί της συγκέντρωσης των πολεμικών προσπαθειών στην κύρια στρατηγική κατεύθυνση με άνοιγμα δεύτερου μετώπου στη Δυτική Ευρώπη, η στρατηγική αυτή προέβλεπε τη διασπορά των δυνάμεων σε δευτερεύοντα θέατρα πολέμου: στη Βορειοδυτική Αφρική, στη Μέση Ανατολή κλπ. Ακόμη και αποφασιστικές επιτυχίες στις περιοχές αυτές δεν ήταν δυνατόν να οδηγήσουν στη νίκη εναντίον της Γερμανίας, γιατί οι περιοχές αυτές βρίσκονταν μακριά από τα κέντρα της που είχαν ζωτικά σπουδαία γι' αυτή σημασία. Για τον ίδιο λόγο οι πολεμικές επιχειρήσεις εκεί δεν ήταν δυνατόν να βοηθήσουν αποτελεσματικά τη Σοβιετική Ενωση που έφερε το κύριο βάρος του πολέμου» («Παγκόσμια Ιστορία», Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, τόμος Χ (Ι₁-Ι₂), σελ. 273).

Παρ' όλα αυτά, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται και κορυφώνονται στο διάστημα 15 - 24 Ιούλη του 1942, στο Λονδίνο, όπου αντιπροσωπεία της κυβέρνησης των ΗΠΑ συναντάται με τον Τσόρτσιλ. Δηλαδή, την ίδια περίοδο, που ξεκινά η τεράστια σε έκταση και μέγεθος επίθεση των Γερμανών στο Στάλινγκραντ. Στις 24 Ιούλη Αγγλοαμερικάνοι φτάνουν σε συμφωνία, η οποία συνοψίζεται στην απόφαση να μην ανοίξει δεύτερο μέτωπο μέσα στο 1942, αλλά αντιθέτως να προχωρήσουν σε επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική - δηλαδή σε δευτερεύον θέατρο πολέμου. Ετσι, έδωσαν τη δυνατότητα στον Χίτλερ να συγκεντρώσει στο ανατολικό μέτωπο τεράστιο αριθμό δυνάμεων και πολεμικού υλικού.

Η ΕΣΣΔ έδωσε αυτή τη μάχη εντελώς μόνη και αβοήθητη, εγκαταλειμμένη, φτάνοντας πολλές φορές στο χείλος της καταστροφής, από την οποία σώθηκε χάρη στα τεράστια αποθέματα δύναμης του σοβιετικού λαού και στις απεριόριστες δυνάμεις που έκρυβε το σοσιαλιστικό καθεστώς. Οι δυτικές δυνάμεις, οι ΗΠΑ και η Αγγλία, έβλεπαν στη μάχη του Στάλινγκραντ τη δυνατότητα να υπάρξει, το λιγότερο, μια αμοιβαία εξασθένηση της ΕΣΣΔ και της Γερμανίας που θα τους έδινε τη δυνατότητα να ξεμπερδεύουν με το σοσιαλισμό και να μοιράσουν τις παγκόσμιες αγορές αναμεταξύ τους, χωρίς να μπλέκεται στα πόδια τους ένας μεγάλος ανταγωνιστής όπως ήταν η Γερμανία.

 

«Οχι δεύτερο μέτωπο το 1942»

Μάλιστα, ο Τσόρτσιλ ταξίδεψε ο ίδιος στη Μόσχα, για να ξεκαθαρίσει στον Στάλιν ότι μέσα στο 1942 οι ΗΠΑ και η Βρετανία δεν επρόκειτο να προχωρήσουν στο άνοιγμα του δεύτερου μετώπου. Στα απομνημονεύματά του, ο Βρετανός πρωθυπουργός ξεκαθαρίζει με άκρως αποκαλυπτικό τρόπο πως το σαμποτάζ στο άνοιγμα του δεύτερου μετώπου ήταν συνέχεια της ίδιας αντισοβιετικής πολιτικής που ο ίδιος εφάρμοσε στην προπολεμική περίοδο. Να τι γράφει, αναφερόμενος στις σκέψεις που έκανε μέσα στο αεροπλάνο που τον πήγαινε στην ΕΣΣΔ: «Σκεπτόμουν την αποστολή που με έφερνε στο θλιβερό αυτό μπολσεβίκικο κράτος. Αλλοτε, είχα προσπαθήσει με όλες τις δυνάμεις μου, να το στραγγαλίσω στη γέννησή του και ως την εμφάνιση του Χίτλερ το θεωρούσα θανάσιμο εχθρό της ελευθερίας και του πολιτισμού. Ποιο ήταν τώρα το καθήκον μου; Ο στρατηγός Ουέιβελ που είχε φιλολογική διάθεση τα ανακεφαλαίωσε όλα σε ένα ποίημα με πολλές στροφές, που τελείωνε με τις λέξεις: "Οχι δεύτερο μέτωπο το 1942"» (Ουίν. Τσόρτσιλ: «2ος Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ, τόμος Δ΄, σελ. 320 - 321).

Την επομένη της συνάντησης, ο Στάλιν έστειλε στον Τσόρτσιλ υπόμνημα, τα βασικά σημεία του οποίου έχουν ως εξής: «Κατόπιν ανταλλαγής απόψεων γενομένης εις την Μόσχαν την 12 Αυγούστου ε.ε. διεπίστωσα ότι ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας κ. Τσόρτσιλ θεωρεί αδύνατον την οργάνωσιν του δεύτερου μετώπου εις την Ευρώπην κατά το 1942. Ως γνωστόν, η οργάνωσις του δεύτερου μετώπου εις την Ευρώπην κατά το 1942 είχε αποφασιστεί κατά την διάρκειαν της επισκέψεως του Μολότωφ εις Λονδίνον και είχε περιληφθεί εις το κοινόν αγγλο- σοβιετικόν ανακοινωθέν, που εδημοσιεύθη την 12 Ιουνίου ε.ε... Είναι εντελώς ευνόητον ότι η Σοβιετική Διοίκησις εξεπόνησε σχέδια διά τας θερινάς και φθινοπωρινάς επιχειρήσεις της, υπολογίζουσα εις την δημιουργίαν δευτέρου μετώπου εις την Ευρώπην εντός του 1942. Είναι εύκολον να αντιληφθή κανείς ότι η άρνησις της κυβερνήσεως της Μεγάλης Βρετανίας να δημιουργήση το δεύτερον μέτωπον εις την Ευρώπην εντός του 1942 καταφέρει ηθικόν πλήγμα εναντίον ολοκλήρου της σοβιετικής κοινής γνώμης, που εβασίζετο εις την δημιουργίαν του δεύτερου μετώπου, δυσχεραίνει την θέσιν του Ερυθρού Στρατού εις το μέτωπον και προξενεί ζημίαν εις τα σχέδια της Σοβιετικής Διοικήσεως... Εγώ και οι συνάδελφοί μου νομίζομεν ότι το έτος 1942 παρέχει τους πλέον ευνοϊκούς όρους διά την δημιουργίαν δευτέρου μετώπου εις την Ευρώπην, δεδομένου ότι όλαι αι δυνάμεις των γερμανικών στρατευμάτων, και μάλιστα αι καλύτεραι, είναι απησχολημέναι εις το ανατολικόν μέτωπον, ενώ εις την Ευρώπη έχουν απομείνει ασήμαντοι δυνάμεις, και μάλιστα αι χειρότεραι. Είναι άγνωστον αν το έτος 1943 θα παρέχη τους ιδίους ευνοϊκούς όρους διά την δημιουργίαν δευτέρου μετώπου, όπως το 1942... Αλλά δυστυχώς εγώ δεν κατόρθωσα να πείσω επ' αυτού τον κύριον Πρωθυπουργόν της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ ο κ. Χάριμαν, αντιπρόσωπος του Προέδρου των ΗΠΑ, κατά τις διαπραγματεύσεις εις Μόσχαν, υπεστήριξε απολύτως τον κύριον Πρωθυπουργόν» («Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος - Η αλληλογραφία Στάλιν - Τσόρτσιλ - Ρούσβελτ - Τρούμαν», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Α΄, σελ. 72-73).

Υπονομευτική απόφαση

Η απόφαση των κυβερνήσεων της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ να μην προχωρήσουν σε άνοιγμα δεύτερου μετώπου το 1942, ήταν καθαρά υπονομευτική για τον αγώνα κατά του φασισμού. Το Νοέμβρη του 1942 «από τις 269 μεραρχίες των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, στο σοβιετο - γερμανικό μέτωπο βρίσκονταν 197,5 μεραρχίες. Εκτός από αυτές, δρούσαν εκεί 72,5 μεραρχίες των συμμάχων της Γερμανίας» (Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος 1939- 1945», εκδόσεις ΚΥΨΕΛΗ, τόμος Β', σελ. 41). Αυτό που εντέλει αποδεικνύεται είναι πως οι Γερμανοί - καθ' όλη τη διάρκεια της επιχείρησής τους στο Νοτιοδυτικό τομέα της ΕΣΣΔ, ενίσχυαν συνεχώς τις στρατιωτικές τους δυνάμεις, γεγονός που μπορεί να ερμηνευτεί μόνο από την απουσία του δυτικού μετώπου.

Η υπονομευτική στάση των Δυτικών απέναντι στην ΕΣΣΔ είχε κι άλλες πλευρές. Από τα στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας αποκαλύπτεται πως οι Αγγλοαμερικανοί ήταν έτοιμοι να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές του Καυκάσου σε περίπτωση νίκης των Ναζί μη διστάζοντας ακόμη και να προχωρήσουν σε μια πλατιά αντισοβιετική συμμαχία με τους Γερμανούς, εφόσον δεν μπορούσαν να πράξουν αλλιώς. Το μόνο που τους ανησυχούσε για το πώς θα δράσουν ήταν το ενδεχόμενο νίκης της ΕΣΣΔ (Υπουργείο Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος», εκδόσεις 20ός αιώνας, Αθήνα 1959, σελ. 246-248).

Η καθαρά υπονομευτική αυτή απόφαση των κυβερνήσεων των ΗΠΑ και Μ. Βρετανία ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών από το μαζικό και εργατικό κίνημα, μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Στο συλλαλητήριο που οργάνωσε το Κογκρέσο των παραγωγικών συνδικαλιστικών οργανώσεων στις 22 Ιουλίου στη Ν. Υόρκη πήραν μέρος 60.000 άτομα που εκπροσωπούσαν 500.000 εργάτες της Μείζονος Νέας Υόρκης. Σε έκκληση προς τον Ρούζβελτ το συγκεντρωμένο πλήθος ζητούσε «να εκπληρωθούν οι συμμαχικές υποχρεώσεις χωρίς καμιά αναβολή, πριν ο αντίπαλος αποκτήσει νέα πλεονεκτήματα στον αγώνα εναντίον των ηρωικών ρωσικών στρατιών». Εξίσου δυναμικές ήταν και οι αντιδράσεις της αγγλικής εργατικής τάξης για το άμεσο άνοιγμα δεύτερου μετώπου.

Η μεγάλη νίκη

Η μάχη του Στάλινγκραντ, όπως είδαμε, χωρίζεται σε δύο μεγάλες περιόδους. Την αμυντική μάχη από τις 17 Ιούλη έως τις 18 Νοέμβρη, όπου ο Κόκκινος Στρατός ήταν αμυνόμενος και την επιθετική από τις 19 Νοέμβρη μέχρι τις 2 Φλεβάρη 1943, όπου περνά στην αντεπίθεση και κατακτά την τελική νίκη.

Στις 4 Οκτώβρη οι μάχες γίνονταν μέσα στα ίδια τα εργοστάσια. Στα μέσα Οκτώβρη οι συγκρούσεις γενικεύτηκαν σε όλη την πόλη και είχαν χαρακτήρα αγώνα σώματος προς σώμα. Οι μάχες γίνονταν στους δρόμους της πόλης, στα σπίτια, στα εργοστάσια και στη δεξιά όχθη του Βόλγα. Ηταν αδιάκοπες, μέρα και νύχτα. Οι Γερμανοί προσπάθησαν και το Νοέμβρη να ολοκληρώσουν την κατάληψη του Στάλινγκραντ, αλλά απέτυχαν κάτω από τη σθεναρή αντίσταση του Κόκκινου Στρατού και του σοβιετικού λαού, που ενίσχυε τους πολιορκημένους με κάθε τρόπο και μέσο. Στο τέλος της αμυντικής περιόδου, ο Κόκκινος Στρατός κρατά σταθερά τις θέσεις του βόρεια του εργοστασίου τρακτέρ, το εργοστάσιο «Μπαρικάντι» και τα βορειοανατολικά οικοδομικά τετράγωνα του κέντρου της πόλης. Το μέτωπο στο Στάλινγκραντ σταθεροποιούνταν. Η γερμανοφασιστική διοίκηση πείστηκε πια πως δεν μπορεί να επιτύχει την εκπλήρωση των αντικειμενικών της σκοπών και δόθηκε διαταγή να περάσει στην άμυνα. Ετσι, αποφάσισε να κρατήσει τα στρατεύματα στις θέσεις τους, μέχρι την άνοιξη του 1943, οπότε υπολόγιζε να τα ενισχύσει και να ξαναρχίσουν την επίθεση. Οι Γερμανοί περίμεναν ότι ύστερα από τόσο σκληρές και αιματηρές συγκρούσεις τα σοβιετικά στρατεύματα δε θα μπορούσαν να ενεργήσουν οποιαδήποτε σοβαρή επιχείρηση για πολύ χρόνο.

Ωστόσο, η σοβιετική διοίκηση, ακόμα και όταν διεξάγονταν οι σκληρές αμυντικές μάχες, σχεδίαζε τις μελλοντικές επιχειρήσεις και συγκέντρωνε δυνάμεις και μέσα για μεγάλη αντεπίθεση. Στις 13 Νοέμβρη, εγκρίθηκε από την ανώτατη διοίκηση και το γενικό επιτελείο σχέδιο με την κωδική ονομασία «Ουράν», που προέβλεπε την κύκλωση και εξόντωση του εχθρού στο Στάλινγκραντ. Το σχέδιο εγκρίθηκε από την ανώτατη διοίκηση με επικεφαλής τον Ι. Β. Στάλιν. Μέσα σε λιγότερο από 72 ώρες, στις 20 Νοέμβρη 1942, είχε σχηματιστεί ο κλοιός γύρω από τις χιτλερικές στρατιές, με μιαν αιφνιδιαστική και τέλεια οργανωμένη επίθεση του Κόκκινου Στρατού. Οι μάχες συνεχίστηκαν, σκληρές, μέχρι τα τέλη Γενάρη, οπότε παραδόθηκε η επίλεκτη 6η Στρατιά των χιτλερικών και στις 2 Φλεβάρη, ολοκληρώθηκε η συντριβή.

Στη διάρκεια της μάχης, οι στρατοί του φασιστικού συνασπισμού έχασαν το 25% της δύναμης που είχαν παρατάξει στο σοβιετογερμανικό μέτωπο. Η συντριβή των Γερμανών στο Βόλγα σήμαινε την αρχή της αποφασιστικής στροφής στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο και σε όλο το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Εως τη μάχη του Στάλινγκραντ, στην ιστορία των πολέμων, δεν υπήρξε ποτέ περίπτωση κύκλωσης και ολοκληρωτικής καταστροφής τόσο μεγάλης στρατιωτικής δύναμης.

Η σημασία και ο αντίκτυπος

Με τη μάχη του Στάλινγκραντ, ο Κόκκινος Στρατός απέσπασε τη στρατηγική πρωτοβουλία «και την κράτησε έως το τέλος του πολέμου» (Γ. Κ. Ζούκοφ: «Αναμνήσεις και Στοχασμοί», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 2ος, σελ. 151). Η μάχη αυτή δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για επιθέσεις όλων των σοβιετικών μετώπων. Η εξόντωση των ρουμανικών στρατιών και της 8ης ιταλικής στρατιάς οδήγησαν στην αρχή της πολιτικής κρίσης στη Ρουμανία και την Ιταλία. Η νίκη του Στάλινγκραντ ανέβασε το κύρος της Σοβιετικής Ενωσης, επέδρασε θετικά στην ανάπτυξη του κινήματος Εθνικής Αντίστασης στις κατεχόμενες χώρες και προκάλεσε αίσθημα υψηλής εκτίμησης των εργαζομένων όλων των χωρών προς το σοβιετικό λαό. Πολλά κράτη, που έως τότε δε διατηρούσαν διπλωματικές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, έσπευσαν να τις αποκαταστήσουν. Η Τουρκία και η Ιαπωνία αρνήθηκαν να μπουν στον πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ.

Εξαιρετικό αντίκτυπο, όμως, είχε η νίκη του Στάλινγκραντ και στην Ελλάδα. Η μεγαλειώδης νίκη του Σοβιετικού Στρατού στο Στάλινγκραντ, οι κατοπινές νίκες του στο Ανατολικό Μέτωπο - με κυριότερη αυτήν του Κουρσκ, τον Ιούλη και Αύγουστο του 1943, που οριστικά έγειρε την πλάστιγγα της στρατιωτικής πρωτοβουλίας στον Κόκκινο Στρατό - σε συνδυασμό με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943, άσκησαν ευνοϊκότατη επίδραση στην άνοδο του απελευθερωτικού κινήματος και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα, δε, στην ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα. Συνολικά, το κίνημα στην Ελλάδα πέρασε σε μια καινούρια, ανώτερη, φάση.

Ηταν μια νίκη, στην οποία υποχρεώθηκαν να υποκλιθούν όλοι και προπαντός οι Αγγλοαμερικανοί. «Είναι μία καταπληκτική νίκη», έγραψε ο Τσόρτσιλ στον Στάλιν. Ο Ρούσβελτ, πιο διαχυτικός, δε δίστασε να χαρακτηρίσει το γεγονός «ως ένα από τα λαμπρότερα κεφάλαια του πολέμου των λαών που ηνώθησαν εναντίον του ναζισμού και των μιμητών του».

Αντί επιλόγου

Το σημαντικότερο απ' όλα, όμως, γι' αυτήν την εκπληκτική εποποιία, ήταν ο ρόλος του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Να τι γράφει ο Α. Μ. Βασιλιέφσκι, Α' στρατάρχης της ΕΣΣΔ και εκ των πρωταγωνιστών της νίκης: «Η ψυχή της άμυνας του Στάλινγκραντ ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα. Το κόμμα ήταν, που κατηύθυνε όλες τις προσπάθειες του λαού και του στρατού στην υπεράσπιση της γραμμής του Βόλγα, ενέπνευσε τους μαχητές σε ηρωικά κατορθώματα» (Α. Μ. Βασιλιέφσκι: «Απομνημονεύματα, εκδόσεις ΣΕ, σελ. 349).

Η Σοβιετική Ενωση, με την καθοδήγηση του ΚΚΣΕ, που είχε ΓΓ της ΚΕ τον Ι. Β. Στάλιν, σήκωσε το κύριο βάρος του αγώνα. Συνολικά, στο Ανατολικό Μέτωπο καταστράφηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν 607 γερμανικές μεραρχίες, που σημαίνει ότι οι ναζί είχαν εκεί μέχρι και τετραπλάσιες απώλειες σε σύγκριση με όλα τα άλλα μέτωπα μαζί (Β. Αφρική, Δ. Ευρώπη, Ιταλία). Σε περισσότερα από 30 εκατομμύρια έφθασαν οι ανθρώπινες θυσίες της Σοβιετικής Ενωσης μαζί με τους ανάπηρους και τους τραυματισμένους. 20 εκατομμύρια ήταν οι νεκροί της, ανάμεσά τους το άνθος των κομμουνιστών, που έδωσαν ό,τι πολυτιμότερο για τη σωτηρία της σοσιαλιστικής πατρίδας. Αντίστοιχα, οι νεκροί της Βρετανίας ανέρχονταν σε 375.000 και των ΗΠΑ σε 405.000.

Τρομακτικές ήταν ακόμη και οι άλλες καταστροφές που υπέστη η ΕΣΣΔ: 1.710 πόλεις μετατράπηκαν σε σωρούς ερειπίων. Κάηκαν 70.000 χωριά και κεφαλοχώρια. Καταστράφηκαν ολοκληρωτικά ή εν μέρει 32.000 βιομηχανικές επιχειρήσεις και 65.000 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών. Καταληστεύτηκαν 98.000 κολχόζ, 5.000 σοβχόζ και μηχανοτρακτερικοί σταθμοί, χιλιάδες νοσοκομεία, σχολεία, ανώτερα ιδρύματα και βιβλιοθήκες.

Να τι αναφέρεται στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ «Για τα 60 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών»: «Η γιγάντια συμβολή της Σοβιετικής Ενωσης στη νίκη κατά της Γερμανίας και των συμμάχων της επιτεύχθηκε χάρη: Στο ρόλο της εργατικής σοβιετικής εξουσίας στη δημιουργία και στην οργάνωση της αμυντικής θωράκισης της Σοβιετικής Ενωσης. Στα πλεονεκτήματα που προσφέρει η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο των λαϊκών μαζών, με ηγέτιδα δύναμη την εργατική τάξη. Στο ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος ως επαναστατικής εργατικής πρωτοπορίας.

Αν η Σοβιετική Ενωση δεν είχε διανύσει, πριν από τον πόλεμο, στη διάρκειά του και σε ελάχιστο χρόνο, μια τεράστια απόσταση στο δρόμο τής συνειδητά σχεδιασμένης κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, θα ήταν αδύνατη η σωτηρία της. Στη μάχη του Στάλινγκραντ, που αποτέλεσε τη ριζική στροφή προς τη νίκη, νικητής ήταν ο σοσιαλισμός και όχι η παγωνιά του ρωσικού χειμώνα, όπως προβάλλεται σκόπιμα από διάφορες πλευρές. Η κολοσσιαία προσπάθεια του νεαρού σοβιετικού κράτους αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία, αν συνυπολογιστεί ότι πραγματοποιήθηκε σε συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης, εμπορικού αποκλεισμού, ιμπεριαλιστικής προετοιμασίας νέου παγκόσμιου πολέμου, αποβολής της ΕΣΣΔ από την Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), ανοιχτής παραβίασης διεθνών συμφωνιών και υπονόμευσης από οργανωμένες αντεπαναστατικές εγχώριες αστικές δυνάμεις, ακόμη και μέσα στο στρατό, καθώς και από τη διαβρωτική, υπονομευτική δράση του οπορτουνισμού, με τη μορφή κυρίως του τροτσκισμού».

---

ΠΗΓΕΣ:

1. «Για τα 60 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών», Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ, ένθετη έκδοση στον «Ριζοσπάστη», 24/4/2005.

2. «Παγκόσμια Ιστορία», Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, τόμος Χ (Ι₁-Ι₂) (Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος), σελ. 251-268 και 287-306.

3. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, «Στάλινγκραντ, Μάχη 1942-1943».

4. «Η μάχη του Στάλινγκραντ», άρθρο στον «Ριζοσπάστη», Κυριακή 9/3/2008 και «Η σημασία του Στάλινγκραντ για την πορεία του πολέμου», άρθρο στον «Ριζοσπάστη», Κυριακή 31/1/1999.

5. Ριζοσπάστης