Οι κομμουνιστές εξόριστοι στη φωτιά της μάχης στην Κρήτη κατά των των χιτλεροφασιστικών εισβολέων

Το ΚΚΕ ήταν και τότε παράνομο. Πάνω από 2.000 μέλη και στελέχη του - δοκιμασμένοι λαϊκοί αγωνιστές - βρίσκονταν στις φυλακές και τις εξορίες. Από κει είχαν ζητήσει να τους επιτραπεί να πάνε, απλοί στρατιώτες, στο μέτωπο και να πολεμήσουν κατά των επιδρομέων. Η φασιστική κυβέρνηση της 4ης Αυγούστου τους το αρνήθηκε. Οι διάδοχοί της εγκαταλείποντας την Ελλάδα τους παράδιναν δέσμιους στα χέρια των χιτλερικών καταχτητών βέβαιοι ότι τους παράδιναν για εξόντωση.
Τις δύσκολες εκείνες στιγμές το ΚΚΕ βρέθηκε, όπως πάντα, στο πλευρό του λαού. (...)

Από τη Φολέγανδρο στην Ασφάλεια Ηρακλείου

Όταν έγινε γνωστό στο στρατόπεδο των πολιτικών εξορίστων Φολεγάνδρου ότι ολόκληρη η ηπειρωτική Ελλάδα μαζί με την πρωτεύουσα είχαν καταληφθεί από τους γερμανο-ιταλούς επιδρομείς και ότι μονάχα ορισμένα νησιά μαζί με την Κρήτη παρέμεναν ακόμα ελεύθερα, η ηγεσία της ομάδας των πολιτικών εξορίστων Φολεγάνδρου αποφάσισε να φύγει όλη η ομάδα για την Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα, είτε πείθοντας τη διοίκηση της Φρουράς να το επιτρέψει, είτε ξεγελώντας την και δραπετεύοντας.

Η φρουρά με επικεφαλής τον ανθυπασπιστή χωροφυλακής Κοκκίνη αρνήθηκε να επιτρέψει την αναχώρηση των εξορίστων με τη δικαιολογία ότι δεν είχε διαταγή από την κυβέρνηση να τους αφήσει ελεύθερους. Υστερ' απ' αυτό αποφασίστηκε να γίνει απόδραση των εξορίστων σε δυο ομάδες. Η πρώτη, από 9 άτομα, έφυγε το ίδιο βράδυ, 15 του Μάη, με βάρκα που πήρε από τη Φολέγανδρο. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από τον Στέργιο Αναστασιάδη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, και από 8 Κρητικούς τους: Νίκο Μανουσάκη, Μιχάλη Βιτσαξάκη, Ευθύμη Μαριακάκη, Μανώλη Πισσαδάκη, Σωκράτη Καλλέργη, Γιάννη Τριανταφύλλου, Γιάννη Σιμιτζή και Γιάννη Καλαϊτζάκη.
Την ίδια νύχτα συνάντησαν στο δρόμο τους ένα μικρό καΐκι, που κατευθυνόταν επίσης στην Κρήτη με άλλους πατριώτες Κρητικούς κ.ά., ιδιαίτερα στρατιώτες, που είχαν διαφύγει από την ηπειρωτική Ελλάδα, και επιβιβάστηκαν σ' αυτό. Αργά το απόγευμα της άλλης μέρας το μικρό καΐκι, περνώντας πολλούς κινδύνους, έφτασε στο λιμάνι του Ηρακλείου.
Εκεί περίμενε τους 9 εξόριστους κομμουνιστές άλλη, μεγαλύτερη έκπληξη από την απαγόρευση του διοικητή της φρουράς του στρατοπέδου της Φολεγάνδρου. Στον έλεγχο που έγινε στο λιμάνι του Ηρακλείου η Ασφάλεια αναγνώρισε ορισμένους από τους εξόριστους και τους κράτησε όλους.

Εκεί τους βρήκε και η 20ή του Μάη 1941, μέρα της γερμανικής επιδρομής, παρά τις συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες τους, τις παραστάσεις συγγενών τους και διαφόρων εκπροσώπων του λαού και τις επανειλημμένες προτάσεις τους να χρησιμοποιηθούν από τις αρχές, όπως αυτές νόμιζαν καλύτερα, για την απόκρουση της γερμανικής επιδρομής.

Στη φωτιά της μάχης

Όταν το απόγευμα της 20 του Μάη 1941 άρχισε η γερμανική επιδρομή στο Ηράκλειο, οι εξόριστοι κομμουνιστές κρατούνταν ακόμα κλεισμένοι στα κρατητήρια της Ασφάλειας κινδυνεύοντας να ταφούν κάτω από τα ερείπια που προκαλούσαν οι ισχυροί βομβαρδισμοί που προηγήθηκαν της ρίψης των αλεξιπτωτιστών. Από ένα τέτιο βομβαρδισμό χτυπήθηκε και κατέρρευσε το χτίριο που βρίσκονταν δίπλα στα κρατητήρια της Ασφάλειας. Από τις εκρήξεις άνοιξαν και οι πόρτες των κρατητηρίων και οι 9 κομμουνιστές βρέθηκαν λεύτεροι. Η φρουρά είχε εγκαταλείψει το κτίριο για να σωθεί από τους βομβαρδισμούς.
Μόλις οι 9 πατριώτες κομμουνιστές βρέθηκαν λεύτεροι η πρώτη τους φροντίδα ήταν να οπλιστούν και να πολεμήσουν μαζί με όλο τον λαό για την άμυνα της Κρήτης. (...) Η νύχτα τους βρήκε εξοπλισμένους και τους 9 να κυνηγούν τους Γερμανούς, έξω από τα τείχη του Ηρακλείου προς τα λατομεία.
Την άλλη μέρα πήραν ενεργό μέρος στις μάχες για την απόκρουση των γερμανικών επιθέσεων στην πύλη «Χανίων Πόρτα» του Ηρακλείου και για την εξόντωση των ομάδων που είχαν διεισδύσει μέσα στην πόλη (...)
Η ομάδα των 9 κομμουνιστών πήρε επίσης μέρος στις τελευταίες μάχες στο ύψωμα Αη - Λιά έξω από το Ηράκλειο στις 30 του Μάη όταν, όπως γράφει ο στρατηγός Αλ. Εδιπίδης, «η συνέχισις του αγώνα είχε κριθεί πλέον άσκοπος». (...)

Το παραπάνω κείμενο - απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργη Αγγουράκη (Αλέκου Ψηλορείτη) «Η μάχη της Κρήτης» δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 20 Μάη 1975 στο πλαίσιο ολοσέλιδου αφιερώματος για την επέτειο της μάχης της Κρήτης.

Η γερμανική επίθεση ξεκίνησε στις 20 Μάη 1941 με σφοδρό βομβαρδισμό από τις γερμανικές δυνάμεις και μαζικές ρίψεις αλεξιπτωτιστών. Το αγγλικό εκστρατευτικό σώμα που είχε φτάσει στην Κρήτη και οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις αριθμούσαν 42.000 άντρες, ενώ η Μεραρχία των Κρητών, που βρίσκονταν στην Αλβανία, καθηλώθηκε στην Ηπειρο, παρότι ζητούσε να σταλεί στην Κρήτη. Τρεις μέρες αφότου ξεκίνησαν οι μάχες, η κυβέρνηση Τσουδερού και ο βασιλιάς εγκατέλειψαν την Κρήτη (23 Μάη 1941).
Στην απόκρουση της γερμανικής αεραποβατικής επιχείρησης ήταν ηρωικός ο ρόλος του κρητικού λαού. Αυτό ήταν το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μάχης της Κρήτης. Χιλιάδες απλοί άνθρωποι, με παλιό οπλισμό, ακόμα και με ρόπαλα και μαχαίρια αντιστάθηκαν στην εισβολή. Υπολογίζονται σε περίπου 600 οι ομάδες, 3-80 αντρών η καθεμιά, που σχηματίστηκαν από πολίτες σε όλη τη Βόρεια Κρήτη, από το Ηράκλειο ως τα Χανιά, και πολέμησαν κατά των Γερμανών.

Σημαντική ήταν και η συμβολή των κομμουνιστών που βρέθηκαν εκείνες τις μέρες στην Κρήτη ή που ζούσαν εκεί, πρωτοστατώντας στη λαϊκή αντίσταση. Στο νησί βρέθηκε και ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, που είχε αποδράσει απ' την Κίμωλο. Φτάνοντας στην Κρήτη, ο Πορφυρογένης παρουσιάστηκε στον Τσουδερό και απαίτησε την απελευθέρωση των κομμουνιστών κρατουμένων, εκδίωξη των τεταρτοαυγουστιανών και οργάνωση του λαού για να αντιμετωπίσει την επικείμενη επέμβαση του γερμανικού στρατού. Ακολούθως, στις 16 Μάη δημοσιεύτηκε άρθρο του Πορφυρογένη στα «Κρητικά Νέα», όπου υπογράμμιζε ότι οι κομμουνιστές «πρέπει να' ναι στις πρώτες γραμμές» της μάχης.

Βλ. περισσότερα: Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1939-1939, τόμ. Β1, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 81-83. «Ριζοσπάστης», 27.5.2007

ℹ️  ΙΣΤΟΡΙΑ Ρίζος | Ένθετη Έκδοση "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ" 27 Μάη 2007

Η Μάχη της Κρήτης και τα βρετανικά συμφέροντα

Ξεφυλλίζοντας την εφημερίδα μας των τελευταίων χρόνων, για ν' αποφύγω επαναλήψεις, διαπίστωσα με ικανοποίηση πως δεν υπήρξε χρονιά που να μην αφιερώσει ο «Ριζοσπάστης» επετειακό φύλλο στη Μάχη της Κρήτης (20-31/5/41). Για να τιμήσει - όπως πρέπει - τον άφθαστο ηρωισμό του κρητικού λαού και των στρατιωτών από την ηπειρωτική Ελλάδα που, φτάνοντας στα όρια της θυσίας, υπερασπίστηκαν τη λευτεριά και ανεξαρτησία της Κρήτης και του λαού μας συνολικά, σ' εκείνη τη μεγάλη μάχη των 12 ημερών.

Γερμανοί αλεξιπτωτιστές,
εισβάλλουν στην πόλη του Ηρακλείου
μετά τη νυχτερινή συμπλοκή

Στα τελευταία 11 χρόνια έχουν γράψει για τη Μάχη της Κρήτης (ΜτΚ) πολλοί συνεργάτες του «Ριζοσπάστη» και ανάμεσά τους ο ακούραστος σύντροφός μας, δημοσιογράφος Νίκος Καραντηνός κ.ά.

Η χιτλερική διαταγή επίθεσης για την κατάληψη της Κρήτης, στις 25/4/41, εκδόθηκε δυο μόλις μέρες πριν ολοκληρωθεί η κατάληψη της χώρας μας, στις 27/4/41, από τους χιτλερικούς. Η διεξαγωγή του πολέμου ενάντια στις βρετανικές και άλλες δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική απαιτούσε την ύπαρξη αεροπορικής πολεμικής βάσης των χιτλερικών στην Κρήτη. Γι' αυτό το λόγο εκπονήθηκε η 28η χιτλερική διαταγή που αφορούσε το σχέδιο «ΕΡΜΗΣ». Η ίδια αυτή διαταγή σημείωνε ότι «η οργάνωση μεταφοράς στρατευμάτων δεν πρέπει να οδηγήσει σε καθυστέρηση τη συγκέντρωση στρατηγικών δυνάμεων για την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα», δηλαδή την προβλεπόμενη για τις 22/6/41 χιτλερική επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Κατά την κατάληψη της Κρήτης,
σε δρόμο του Ηρακλείου Γερμανοί στρατιώτες.
Τα παιδιά κακοντυμένα,
ξυπόλυτα και πεινασμένα τους χαζεύουν

Ενώ αυτά ετοίμαζαν οι χιτλερικοί απ' τον Απρίλη 1941 και νωρίτερα, ο Γλύξμπουργκ και οι κυβερνήσεις του στην Ελλάδα όχι μόνο δεν πήραν κανένα συγκεκριμένο μέτρο για την υπεράσπιση της Κρήτης από την - προβλεπόμενη - χιτλερική επιδρομή, αλλά όλες οι ενέργειές τους στόχευαν στο αντίθετο: Κύρια, στον αφοπλισμό του λαού της Κρήτης. Η διαδικασία αυτή άρχισε πολύ νωρίτερα, όταν - το 1938 - ο κρητικός λαός ξεσηκώθηκε κατά της κυβέρνησης του δικτάτορα Ι. Μεταξά. Συνεχίστηκε τον Οκτώβρη '40, όταν με πρόσχημα την «ενίσχυση του κρατικού οπλοστασίου» μάζεψαν πάλι τα όπλα του λαού. Τέλος, ολοκληρώθηκε με την παγίδευση της πέμπτης μεραρχίας Κρητών στην ηπειρωτική Ελλάδα, που, αφού πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο, η βασιλική κυβέρνηση απέρριψε αίτημα των Κρητών φαντάρων και αξιωματικών να τους στείλουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους για να την υπερασπίσουν από την επερχόμενη - με βεβαιότητα - χιτλερική επίθεση. Ενα ελάχιστο τμήμα Κρητών αυτής της μεραρχίας κατάφερε, μετά την κατάρρευση του μετώπου, να φτάσει με κάθε πλωτό μέσο στην Κρήτη. Η μεγάλη μάζα των Κρητών φαντάρων παγιδεύτηκε σκόπιμα στην ηπειρωτική Ελλάδα για να πεθάνει το μεγαλύτερο μέρος της είτε από την πείνα είτε από τον εγκλεισμό σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα. Ενας ακόμα λόγος της καθήλωσης των Κρητών οπλιτών και των αξιωματικών κρητικής καταγωγής μακριά από την Κρήτη ήταν ο φόβος και η απέχθεια της βασιλικής οικογένειας και των κυβερνήσεών της απέναντι στον καταπιεζόμενο λαό. Γνώριζαν ότι με την είσοδο των Γερμανών, βασιλιάς και κυβέρνηση θα δραπέτευαν στην Κρήτη, που σε κάθε περίπτωση έπρεπε να βρεθεί άοπλη.

Η βασιλική κυβέρνηση παρέλειψε σκόπιμα να επιστρατεύσει τον πληθυσμό της Κρήτης, να τον εξοπλίσει, με συνέπεια - οι Κρήτες που πιάστηκαν απ' τους Γερμανούς - να μη θεωρηθούν αιχμάλωτοι πολέμου, αλλά ελεύθεροι σκοπευτές και να εξοντωθούν μαζικά.

Απίστευτο μοιάζει ότι ακόμα και όπλα που υπήρχαν σε αποθήκες του στρατού με δυσκολία παραδίδονταν σε αξιωματικούς και στρατιώτες που, μετά την κατάρρευση του μετώπου στην ηπειρωτική Ελλάδα, συνειδητά, ξεπερνώντας πολλαπλούς κινδύνους, πάτησαν στην Κρήτη ζητώντας όπλα. Αξιωματικός του στρατού στα βόρεια της χώρας μας, που αρνήθηκε την παράδοσή του στους Γερμανούς, μου εξιστόρησε ότι με πορεία μέσα από το Αγιο Ορος και με κάποια καΐκια έφτασε στην Κρήτη, με τμήμα της δύναμης του λόχου του. Εκεί χρειάστηκε να πείσει το στρατιωτικό διοικητή Ηρακλείου για να του δώσει τελικά όπλα (από τα «μη υπάρχοντα») με τα οποία πολέμησαν. Ακόμα, συνέλαβαν Γερμανούς αλεξιπτωτιστές αιχμαλώτους!

Η εμπλοκή της Βρετανίας

Αυτά, από ελληνικής πλευράς. Ας δούμε τώρα το ρόλο της Βρετανίας, μεγάλης ιμπεριαλιστικής - αποικιοκρατικής δύναμης, εκείνη την εποχή. Ολόκληρη η διαδρομή των σχέσεων Ελλάδας -Αγγλίας μετά το 1935 και μέχρι παράδοσης της σκυτάλης αυτών των σχέσεων για τη χώρα μας στους ιμπεριαλιστές των ΗΠΑ (1947), υπόβαθρο είχε τη βασική αρχή της εξωτερικής πολιτικής της Μ. Βρετανίας - από τη βικτοριανή ακόμα περίοδο - σύμφωνα με την οποία «η Βρετανία δεν έχει μόνιμους φίλους ή μόνιμους εχθρούς, αλλά - έχει - μόνιμα συμφέροντα».

Σ' αυτή τη βάση, έσπρωξε τους φίλους της στην Ελλάδα στο βενιζελικό στρατιωτικό κίνημα του 1935, με στόχο να εκκαθαριστεί ο ελληνικός στρατός από δημοκρατικά στοιχεία, να γυρίσει ξανά ο βασιλιάς στην Ελλάδα και να φιμώσει τις ελευθερίες του ελληνικού λαού με τη μεταξική δικτατορία! Πριν από αυτό, στα πλαίσια της αγγλικής βασιλικής οικογένειας «όρκισε» τον επίδοξο βασιλιά της Ελλάδας και τα άλλα μέλη της οικογένειάς του ότι θα 'ναι πάντα με το μέρος της Αγγλίας (αυτό, αργότερα, δεν εμπόδισε να παίρνει - «καλού - κακού» - και τα μέτρα της: Οταν η βασιλική οικογένεια έφυγε από την Ελλάδα στο εξωτερικό, η χιτλερική Φρειδερίκη απομονώθηκε απ' τους Αγγλους στη «Νοτιοαφρικανική Ενωση»). Η Αγγλία είχε δώσει «εγγυήσεις» στην Ελλάδα ότι θα σταθεί στο πλευρό της αν δεχτεί ιταλική ή γερμανική επίθεση. Λίγο νωρίτερα, ο Τσόρτσιλ, με γράμμα του στο Μουσολίνι ενθάρρυνε επεκτατικές βλέψεις της Ιταλίας στα Βαλκάνια, αν αυτές γίνουν χωρίς χιτλερική ανάμειξη. Οταν αυτή η επίθεση εκδηλώθηκε τελικά, στις 28/10/40, και αντιμετωπίστηκε νικηφόρα από τη σύσσωμη πάλη του λαού και του στρατού, οι χιτλερικοί επιτέθηκαν και κατέλαβαν την Ελλάδα. Και παρόλο που μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα από το μέτωπο της Βόρειας Αφρικής 40.000 αρχικά Βρετανοί, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί (που αργότερα φτάσανε τις 60.000), ούτε ο ελληνικός στρατός ούτε η αγγλική δύναμη στάθηκε δυνατό να εμποδίσουν τελικά την κατάληψη της Ελλάδας από τους χιτλερικούς, Ιταλούς και Βούλγαρους φασίστες. Με την κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδας, μεγάλο μέρος των βρετανικών δυνάμεων κατέφυγε στην Κρήτη. Μαζί με τις βρετανικές δυνάμεις, που ήταν ήδη εκεί, έφτασαν τους 30.000 περίπου άνδρες, με 1.512 αξιωματικούς. Στην Κρήτη βρέθηκε τμήμα του ελληνικού στρατού από 11.000 άνδρες και 474 αξιωματικούς. Υπήρχε επίσης δύναμη χωροφυλακής από 1.200 άτομα. Σ' αυτή τη σημαντική δύναμη που πλησίαζε τις 43.000 άνδρες, προστέθηκαν - στις μάχες - 3.000 Κρητικοί άνδρες, γυναίκες, παιδιά, που «οπλισμένοι» με πρόχειρα μέσα, μαχαίρια, τσεκούρια, γεωργικά εργαλεία κ.ά. ρίχτηκαν και αυτοί στους Γερμανούς κατακτητές. Η μάχη ήταν ιδιαίτερα σκληρή, καταστροφική για το επίλεκτο σώμα των Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Χαρακτηριστικά, απ' τους 2.000 αλεξιπτωτιστές που ρίχτηκαν την πρώτη μέρα, εξοντώθηκαν οι 1.450, το 72,5%!

Οι συνθήκες της μάχης

Οι επιτιθέμενες επίλεκτες γερμανικές δυνάμεις (αλεξιπτωτιστών και αλπινιστών) ήταν 22.400 άνδρες. Από την αρχή ακόμα των μαχών είχαν 3.986 νεκρούς και 2.594 τραυματίες, σύνολο 6.580 άνδρες (το 1/3 περίπου της συνολικής τους δύναμης). Οι 30.000 περίπου Βρετανοί και κυρίως οι Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί, είχαν 1.738 τραυματίες, σύνολο 3.489 άνδρες (το 11,6% της συνολικής τους δύναμης).

Παρά την υπεροχή της χιτλερικής αεροπορίας, ένας συσχετισμός δύναμης όπως αυτός που περιγράψαμε, με διπλάσια αμυνόμενους και τον εγχώριο πληθυσμό μαζί τους, λογικά θα οδηγούσε στην καταστροφή του γερμανικού εκστρατευτικού σώματος. Αυτό όμως δεν έγινε. Για το αντίθετο αποτέλεσμα, τη «νίκη» των χιτλερικών δυνάμεων, για πολλά χρόνια διατυπώνονταν διάφορες σκέψεις και σχολιασμοί. Αλλοι αναφέρονταν στον «αιφνιδιασμό», άλλοι στην έλλειψη επαρκούς αεροπορικής κάλυψης των αμυνόμενων, άλλοι στον αρτιότερο εξοπλισμό και την εκπαίδευση των χιτλερικών δυνάμεων, άλλοι σε αγύμναστο τμήμα των Ελλήνων στρατιωτών που πολέμησαν στην Κρήτη, άλλοι σε κακή οργάνωση της άμυνας, άλλοι σε «ξαρμάτωτη Κρήτη» κ.ά.

Παράλληλα με αυτούς τους ισχυρισμούς, που έχουν βάση, κυρίαρχη υπήρξε, στην ίδια την Κρήτη, η αγανάκτηση εκείνων που πήραν μέρος στη σκληρή μάχη: Ο αξέχαστος σύντροφός μας Μήτσος Βλησίδης, που πήρε μέρος στον ηρωικό εκείνο αγώνα των Κρητών, όπως έχει δημοσιευτεί στο «Ριζοσπάστη», βεβαίωνε ότι όταν - την 27/5/41 - ακούστηκε από το ραδιόφωνο η εκκένωση της Κρήτης και διακοπή των μαχών, οι Κρήτες φώναζαν μ' ένα στόμα «προδοσία» και βρίζανε τους Αγγλους. Ο ίδιος βεβαίωσε αυτό που έζησε προσωπικά: Είδε Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς στρατιώτες, που είχαν πάρει ενεργό μέρος στις μάχες, να βρίζουν την Αγγλία και το Τσόρτσιλ και να ξυλοφορτώνουν κάθε Αγγλο - της μητρόπολης - που συναντούσαν στο δρόμο της διαφυγής τους! Απ' αυτούς τελικά αιχμαλωτίστηκαν στην Κρήτη (από τους Γερμανούς) 12.500 άνδρες.

Αυτή η εξέλιξη έφερε ακόμα και στις στήλες του «Ριζοσπάστη» τίτλους, όπως «Παράξενη μάχη» (25/5/97) κ.ά. Ο ίδιος ο αρχηγός των Γερμανών αλεξιπτωτιστών στρατηγός Στούντεντ, που κατά το σχεδιασμό της επίθεσης στην Κρήτη βεβαίωνε για σίγουρη νίκη σ' ένα τριήμερο, όταν άρχισαν οι μάχες, κατάλαβε καλά πόσο έξω είχε πέσει. Γι' αυτό αργότερα έγραψε: «Η αιφνίδια κατάρρευση της αμύνης της νήσου την 27/5 μας κατέπληξε! διότι περιμέναμε μακρόν αγώνα»!

Τι, όμως, είχε συμβεί στην πραγματικότητα;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, τόσο οι Γερμανοί όσο και οι Βρετανοί που - εκτός των άλλων - είχαν ανοιχτό μέτωπο στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική, ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για την κατοχή της Κρήτης, που τους εξασφάλιζε στρατηγικό πλεονέκτημα στην περιοχή. Ακριβώς όμως το Μάη 1941 στο ευρωπαϊκό πολεμικό μέτωπο συνέβησαν τέτοιες καθοριστικές εξελίξεις, που σημάδεψαν καίρια τη Μάχη της Κρήτης και το αποτέλεσμά της:

Πρώτ' απ' όλα, ουσιαστικά, πήρε τέλος λίγο πριν από την επίθεση στην Κρήτη, η «Μάχη της Αγγλίας» που είχε αρχίσει στα μέσα Ιούλη 1940 με μαζικούς βομβαρδισμούς της χιτλερικής αεροπορίας σε λιμάνια, εγκαταστάσεις, εργοστάσια και πόλεις της Μ. Βρετανίας. Ο τελευταίος μαζικός βομβαρδισμός του Λονδίνου έγινε στις 11/5/1941, εννέα μέρες πριν τη χιτλερική επίθεση στην Κρήτη. Γιατί αυτό; Διότι είχε ήδη μπει σ' εφαρμογή η προετοιμασία του σχεδίου «Μπαρμπαρόσα» για χιτλερική επίθεση κατά της ΕΣΣΔ, 40 περίπου μέρες αργότερα. Ολες οι διαθέσιμες πολεμικές δυνάμεις της χιτλερικής Γερμανίας συγκεντρώνονταν στην Ανατολική Ευρώπη, για συντριπτικό χτύπημα ενάντια στη Σοβιετική Ενωση. Αεροπορικές δυνάμεις χρειάστηκαν και για την επίθεση στην Κρήτη. Οι χιτλερικοί σχεδιασμοί εκείνης της εποχής, αντικειμενικά, εξυπηρετούσαν καίρια τους Βρετανούς ιμπεριαλιστές, που, για χρόνια, κέντρο της εξωτερικής πολιτικής τους υπήρξε η ώθηση της γερμανικής πολεμικής μηχανής, ανατολικά. (Η καταστροφή του νεαρού σοβιετικού κράτους υπήρξε πάντοτε πρωταρχική επιδίωξη των Αγγλων ιμπεριαλιστών και ιδιαίτερα του Τσόρτσιλ, πρωθυπουργού της Αγγλίας στο Β` Παγκόσμιο Πόλεμο). Η προοπτική άμεσης επίθεσης κατά της Σοβιετικής Ενωσης εξασφάλιζε στους Βρετανούς ένα ακόμα πλεονέκτημα: Εδινε οριστικά τέλος στο χιτλερικό σχέδιο «Θαλάσσιος Λέων», που προέβλεπε εισβολή στη Μ. Βρετανία. Οι μαζικοί βομβαρδισμοί, που άρχισαν στα μέσα Ιούλη 1940 κατά της Αγγλίας, εντάσσονταν σ' αυτό το σχέδιο. Αργότερα συνεχίστηκαν, για καμουφλάρισμα της προβλεπόμενης επίθεσης κατά της Σοβιετικής Ενωσης, στις 22/6/1941.

Ο ρόλος της ULTRA

Ας ξαναγυρίσουμε τώρα στη Μάχη της Κρήτης: Οταν τα πρώτα αεραγήματα των Γερμανών αλεξιπτωτιστών εμφανίστηκαν στον ουρανό της Κρήτης, νωρίς το πρωί της 20/5/1941, ο διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στο νησί, στρατηγός Φράιμπεργκ (ο 7ος στη σειρά των διοικητών που άλλαζαν συνεχώς), έπαιρνε το παραδοσιακό μπρέκφαστ του με συνοδό τον αξιωματικό Κρις Γουντχάουζ (κατοπινό - δεύτερο - αρχηγό της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής, ΒΣΑ) στην Ελλάδα. Οπως έχει γραφτεί, ο Κρις, βλέποντας τα χιτλερικά αγήματα, κοίταξε το ρολόι του και είπε: «Ηρθαν ακριβώς στην ώρα τους». Τι είχε συμβεί; Απ' εδώ και πέρα οδεύουμε στην επίλυση του... «μυστηρίου». Ο Κρις υπηρετούσε τότε στη βρετανική μυστική υπηρεσία ULTRA, σκοπός της οποίας ήταν η καταγραφή, αποκρυπτογράφηση και αξιοποίηση όλων των κρυπτογραφημάτων του χιτλερικού επιτελείου, του οποίου ο μυστικός κώδικας είχε γίνει δυνατό ν' αποκρυπτογραφηθεί από τους Βρετανούς, ακόμα από το 1938! Με βάση αυτή τη δυνατότητα, οι Βρετανοί γνώριζαν ακριβώς όχι μόνο τη μέρα και ώρα της χιτλερικής επίθεσης στην Κρήτη, αλλά και τα τέσσερα σημεία που αυτή θα εκδηλωθεί: Χανιά, Μάλεμε, Ρέθυμνο, Ηράκλειο.

Οι Βρετανοί ήξεραν για την επίθεση στην ΕΣΣΔ

Ενώ έτσι προχωρούσε η Μάχη της Κρήτης, ο Νεοζηλανδός στρατηγός, διοικητής των βρετανικών δυνάμεων Κρήτης Φράιμπεργκ, κυριολεκτικά τα παράτησε και οι Γερμανοί «μεταβλήθηκαν» σε ...νικητές! Οπως σημειώσαμε, ο ίδιος ο διοικητής των χιτλερικών δυνάμεων έμεινε κατάπληκτος. Πώς, όμως, μπορεί να εξηγηθεί αυτή η απροσδόκητη κατάληξη μιας μάχης που ο συσχετισμός δύναμης ήταν αποφασιστικά υπέρ των αμυνομένων; Και αυτό το «μυστήριο» θα μας το εξηγήσει η δραστηριότητα της ULTRA με τους αποκρυπτογραφημένους χιτλερικούς στρατιωτικούς κώδικες: Μέσω της ULTRA, η Βρετανία γνώριζε - από καιρό - όχι μόνο την ημερομηνία επίθεσης των χιτλερικών στην Κρήτη, αλλά και την ακριβή ημερομηνία εφαρμογής του χιτλερικού σχεδίου Μπαρμπαρόσα, στις 22/6/1941, ημερομηνία γύρω από την οποία λιώνουν στη Ρωσία τ' ανοιξιάτικα χιόνια και οι πάγοι. Η αποκάλυψη αυτού του σχεδίου υπήρξε «δώρο εξ ουρανού» για τους Βρετανούς, γιατί η καίρια επιδίωξή τους - στροφή της χιτλερικής πολεμικής μηχανής κατά της Σοβιετικής Ενωσης - γινόταν (33 μέρες μετά την επίθεση τους στην Κρήτη 20/5-22/6/1941) πραγματικότητα. (Σημειώνουμε ότι υπήρχε τότε το Γερμανοσοβιετικό σύμφωνο «μη επίθεσης» και οι συνομιλίες Βρετανών - Σοβιετικών για κοινή δράση κατά της χιτλερικής Γερμανίας - πριν από αυτό - είχαν ναυαγήσει, με ευθύνη των Βρετανών). Ομως πολλά είχαν αλλάξει - ως τότε - μεταξύ των οποίων η ψυχολογία του ίδιου του λαού της Βρετανίας, μετά τους πολύμηνους χιτλερικούς βομβαρδισμούς. (Αργότερα χρεοκόπησαν και οι βρετανικές προβλέψεις, ιδίως του Τσόρτσιλ, ότι η σοβιετική άμυνα θα καταρρεύσει σε τέσσερις μόνο βδομάδες).

Πέρα από τα παραπάνω, σημειώσαμε ήδη τα θετικά πλεονεκτήματα που εξασφάλιζε στη Βρετανία, τόσο στο έδαφος της Αγγλίας όσο και στη Μεσόγειο - Β. Αφρική, αυτή η εξέλιξη. Οσον αφορά τη χιτλερική νίκη στην Κρήτη γίνεται ολοφάνερο ότι δεν εξηγείται με στρατιωτικά κριτήρια, αλλά αποκλειστικά με πολιτικά. Οχι μόνον οι χιτλερικοί θέτανε ως όρο στο σχέδιο κατάκτησης της Κρήτης, να μην καθυστερήσει ο στόχος αυτός τον κεντρικό στόχο τους για επίθεση στην ΕΣΣΔ στις 22/6/1941, αλλά και οι Βρετανοί του Τσόρτσιλ επιζητούσαν - με κάθε τρόπο - να μην καθυστερήσει η στροφή της πολεμικής μηχανής των χιτλερικών προς Ανατολάς με επίθεση - στις 22/6/1941 - στην ΕΣΣΔ. Πέρα από αυτά, το ίδιο ενδιαφέρονταν -χιτλερικοί και Βρετανοί - να κρατήσουν την Κρήτη με τη μέγιστη δυνατή οικονομία δυνάμεων.

Το τελικό αποτέλεσμα της Μάχης της Κρήτης, όπως σημειώνει σε ιστορική μελέτη του ο αξέχαστος σ. Γ. Αγγουράκης (Αλ. Ψηλορείτης), «μπορούσε να είναι διαφορετικό: Να κερδηθεί η μάχη και να μείνει η Κρήτη ελεύθερη. Αν χάθηκε, υπεύθυνη είναι η Αγγλική Κυβέρνηση και - πιο πολύ - οι ελληνικές κυβερνήσεις (Μεταξά - Κορυζή - Τσουδερού)».

Από πού, όμως, αντλούμε τα στοιχεία που εξηγούν τα πολιτικά αίτια της «νίκης» των χιτλερικών στην Κρήτη και τα εγκλήματά τους που ακολούθησαν στο νησί (2.000 εκτελέσεις, ξεθεμελίωμα χωριών, όπως η Κάνδανος κ.ά.);

Τα στοιχεία φέρνει στο φως ο ιστορικός ερευνητής, καθηγητής, σ. Γιάννης Σχοινάς, που μας πληροφορεί ότι ο διευθυντής της βρετανικής υπηρεσίας ULTRA Winterbotham εξέδωσε το 1978 το βιβλίο του «Το μυστικό ULTRA», στο οποίο βεβαιώνει ότι Βρετανοί γνώριζαν, πριν από τον Απρίλη 1941, την προετοιμασία των χιτλερικών για επίθεση στην Ελλάδα και τη συγκέντρωση αεροπλάνων και ανεμοπλάνων στη Βουλγαρία. Γι' αυτό, ο γενικός διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στη Μεσόγειο, στρατηγός Ουέιβελ, ταξίδεψε στην Κρήτη, διόρισε διοικητή των εκεί δυνάμεων τον στρατηγό Bern Freyberg και τον κατατόπισε για τα αναμενόμενα.

Παραπέρα, ο Ronald Lewin στο βιβλίο του «Η Ultra πάει στον πόλεμο» σημειώνει ότι ο στρατηγός Freyberg χαρακτήρισε «θαυμάσια τα σήματα, εκθέσεις, στοιχεία, πληροφορίες, με τα οποία μας εφοδίασε το Ενωμένο Βασίλειο. Η φύση και η ισχύς της γερμανικής εισβολής προσδιορίστηκαν όχι μόνο με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, αλλά μέχρι και την ώρα που επρόκειτο να αρχίσει η μάχη. Δεν υπήρχε παρά ελάχιστη πιθανότητα, ώστε να μη γνωρίζει και ο πιο κουρασμένος στρατιώτης τι τον περιμένει. Ετσι, ο εχθρός είχε οτιδήποτε άλλο "υπέρ" αυτού, εκτός από τον αιφνιδιασμό. Αλλά ούτε και αμυνόμενος μπορούσε να επικαλεστεί τον αιφνιδιασμό σαν δικαιολογία».

Η Μάχη της Κρήτης χάθηκε με ευθύνη κυρίως των Βρετανών, για την προώθηση των πολιτικών τους επιλογών. Η αξιοπιστία των στοιχείων που συλλέχτηκαν εδώ, ιδιαίτερα όσα αφορούν τη βρετανική υπηρεσία ULTRA, ενισχύεται από τις βρετανικές πολιτικές επιδιώξεις εκείνης της εποχής, στενά δεμένες με τα «πάγια συμφέροντα της Βρετανίας». Ακριβώς γι' αυτά τα συμφέροντα η Μάχη της Κρήτης, που μπορούσε να 'ναι νικηφόρα, αφέθηκε να εξελιχθεί σε ήττα. Τα βρετανικά συμφέροντα για πολλοστή φορά στη νεότερη Ελληνική Ιστορία αντιστρατεύτηκαν τη θέληση και τα συμφέροντα του ελληνικού λαού.

Παράλληλα με την εξαγωγή αληθινών αιτιών και συμπερασμάτων για την κατάληψη της Κρήτης από τους χιτλερικούς, ο ελληνικός λαός θα τιμά - στους αιώνες - το φωτεινό παράδειγμα θέλησης και θυσίας των ηρώων της Μάχης της Κρήτης.

Πηγές:
1. Αρθρα στον «Ριζοσπάστη» για τη Μάχη της Κρήτης στα τελευταία 11 χρόνια.
2. Στοιχεία μελέτης του ιστορικού ερευνητή - καθηγητή σ. Γιάννη Σχοινά για τη Μάχη της Κρήτης και αναφορά του στα βιβλία:
α) Winterbotham: ULTRA SECRETS εκδ. 1978, σελίδα 293.
β) Ronald Lewin: ULTRA GOES TO WAR εκδ. 1978 σελίδα 397.
3. Τριαντάφυλλου Γεροζήση: Το σώμα των αξιωματικών κλπ. Τόμος Β`. Μάχη της Κρήτης σελ. 554-557.
4. Υπουργείου Αμυνας ΕΣΣΔ: Β` Παγκόσμιος Πόλεμος, έκδοση «Κυψέλης», τόμος Α` - Αεροπορικοί βομβαρδισμοί της Αγγλίας από τη Γερμανική Αεροπορία σελ. 89-92. Επιθετικές ενέργειες της φασιστικής Ιταλίας και της χιτλερικής Γερμανίας στα Βαλκάνια σελ. 103-107.

Κώστας ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ

Οι δραπέτες της Φολέγανδρος στη μάχη της Κρήτης

Κρητικά παλικάρια έχουν αγγαρευτεί από τον κατακτητή
να σκάψουν λάκκους για να θάψουν τους Γερμανούς νεκρούς στρατιώτες
από τη «Μάχη της Κρήτης» που πρόσφατα έχει τελειώσει

Μαρτυρία του σ. Ευθύμη Μαριακάκη, αδελφού του Νίκου Μαριακάκη, στελέχους του ΚΚΕ, που εκτελέστηκε με τους 200 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, την Πρωτομαγιά του 1944, μέλους του ΚΚΕ από το 1937 ως το τέλος της ζωής του, ο οποίος ήταν από τους δραπέτες κομμουνιστές της Φολεγάνδρου, που πήραν μέρος στη Μάχη της Κρήτης. Ο σ. Μαριακάκης έφυγε από τη ζωή στις 26 Μάρτη του 2007. Τη συνέντευξη πήρε ο Γιώργης Μωραΐτης το 2003.

Ο Ευθύμης Μαριακάκης πιάστηκε στη Μεταξική δικτατορία, και με απόφαση της Ασφάλειας Χανίων εξορίστηκε στη Φολέγανδρο.
Όπως λέει ο ίδιος «οι σύντροφοι με δέχτηκαν με μεγάλο ενδιαφέρον και με φροντίδα. Ητανε καμιά εκατοστή. Στις αρχές του 1938. Γραμματέας της Ομάδας, τότε, ήταν ο Γκιουζέλης ο Στέφανος. Ο Γιώργης ο Γιαταγάνας ήτανε εξωτερικός Γραμματέας. Είχε τις επαφές με το νησί και τον κόσμο. Εμένα οι σύντροφοι της καθοδήγησης, στις πρώτες εκλογές που γινήκανε, με πρότειναν για το Γραφείο της Ομάδας. Με ανάδειξαν μέλος του Γραφείου. Και ανέλαβα υπεύθυνος υπηρεσιών και συνεργείων. Επίσης, με έβαλαν και θαλαμάρχη στο μαζικότερο θάλαμο, στο Καραντεμίρ. Μέχρι την απόδραση, το Μάη του 1941, ήμουν μέλος του Γραφείου της Ομάδας».

Ας τον παρακολουθήσουμε όμως μέσα από τη συζήτηση με τον Γιώργη Μωραΐτη.

Οικογενειακή χρεοκοπία

Τι επάγγελμα είχες;

-- Να σου πω. Οταν στο στρατοδικείο με ρωτούσε ο Πρόεδρος, απαντούσα: «Επαγγελματίας επαναστάτης - αγωνιστής»! Αρχικά ήμουν μαθητής Γυμνασίου. Στη Β΄ τάξη, όμως, απορρίφτηκα. Είχαμε, με τη Μικρασιατική καταστροφή, μια οικογενειακή τραγωδία. Ο πατέρας μου αρρώστησε! Ηταν από τους πλουσιότερους ανθρώπους στην Κρήτη. Οχι τόσο σε ακίνητα, όσο σε ρευστό χρήμα... Την εποχή εκείνη είχε στα χέρια του 12.000 ναπολεόνια χρυσά. Δεύτερος με τόσα λεφτά σε χρυσό, στην Κρήτη, δεν υπήρχε. Είχε το μεγαλύτερο υποδηματοποιείο στα Χανιά. Κι έτσι έκανε λεφτά. Τα είχε καταθέσει στην Τράπεζα Κρήτης, στο Κοινωφελές Ταμείο. Τα εδάνειζε για εξυπηρέτηση ανθρώπων που είχαν ανάγκη με ελάχιστο τόκο. Διευθυντής του Ταμείου ήτανε ο Πιστολάκης, πατέρας του βουλευτή. Αυτός με είχε βαφτίσει. Ο πατέρας μου ήταν ακραιφνής βασιλόφρονας. Κουμπάρος του βουλευτή Πατσουράκη, που βάφτισε την αδερφή μου, τη Σμαραγδή. Ητανε αντιβενιζελικός για προσωπικούς λόγους. Στην επανάσταση στο Ακρωτήρι, ήταν με τον Βενιζέλο. Με τη μικρασιατική καταστροφή η δραχμή ξεφτιλίστηκε. Τα χρυσά ναπολεόνια είχαν την αξία τους. Αλλά με νόμο της κυβέρνησης έχασε τις καταθέσεις του. Εκλεισε και το μαγαζί. Με το χρήμα και την περιουσία σκόπευε να σπουδάσει και να αποκαταστήσει τα οχτώ παιδιά του. Με την καταστροφή μείναμε στο δρόμο. Κι αυτός το 1923, αρρώστησε και αργότερα πέθανε.

Στο μνημείο του Γερμανού άγνωστου στρατιώτη στην Κρήτη
προσέρχεται ο πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός
Γ. Τσολάκογλου και καταθέτει στεφάνι.
Τιμάει τους εισβολείς της ελληνικής Μεγαλονήσου
ενώ δεν υπάρχει ακόμα τότε - το '42 - ηρώο των πεσόντων Κρητών,
των αγωνιστών που στη «Μάχη της Κρήτης»
εξουδετέρωσαν πέντε χιλιάδες αλεξιπτωτιστές,
το πιο επίλεκτο σώμα της Βέρμαχτ

Οι σοσιαλιστικές ιδέες

Πώς γίνατε κομμουνιστές;

Εμείς, να πούμε, τότε ξυπνήσαμε. Καταλάβαμε το έγκλημα με τον πόλεμο. Είδαμε τις ευθύνες των κυβερνώντων και την αναλγησία των συμμάχων. Είχαν εμφανιστεί και οι καινούριες ιδέες, το σοσιαλιστικό όραμα. Ιδρύθηκαν και εργατικά σωματεία - φυτώρια. Επηρεαστήκαμε.

Ο πρώτος που οργανώθηκε στο κίνημα ήταν ο μακαρίτης ο Νίκος. Εμένα που ήμουν ζωηρός, δε με άφηνε να προσχωρήσω. Φοβότανε μη χτυπήσω κανένα αστυνομικό. Οταν τον πιάσανε, πήγα και τον είδα. Και του λέω:«ακόμα θα με κρατάτε έξω;». Και με πήρανε. Λοιπόν, εμείς όλη η οικογένεια, πρώτα ο Νίκος, ύστερα ο άλλος μου αδερφός, ο Σπύρος, ο οποίος ήτανε στην Κομμουνιστική Νεολαία, στέλεχος στα Χανιά. Όταν λέει ο Ζαχαριάδης να πάμε να πολεμήσουμε κατά των Ιταλών στο Αλβανικό μέτωπο, εγώ κι ο Νίκος ήμαστε εξορία. Ο Νίκος από την Ακροναυπλία κι εγώ από τη Φολέγανδρο, εζητούσαμε με υπομνήματα και παραστάσεις να πάμε στο μέτωπο. Ο Σπύρος επήγε και κατατάχτηκε εθελοντής. Είχε σπουδάσει κτηνίατρος. Του αναθέσανε διμοιρία. Του δώσανε αριστείο ανδρείας. Οι αδερφές μου επίσης βοήθησαν, εράβανε πουλόβερ. Και τα στέλνανε στο μέτωπο. Ο Σπύρος ύστερα αιχμαλωτίστηκε, στάλθηκε στην Ιταλία σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου εξοντώθηκε.

Χιτλεροφασιστική κατοχή

Τώρα να μας πεις για την Κατοχή.

Επιμέναμε να πάμε να πολεμήσουμε. Η κυβέρνηση, όμως, δε μας επέτρεψε. Δεν ήθελε τους πραγματικούς αγωνιστές του λαού να βρίσκονται δίπλα του. Γιατί οι φασιστικές κυβερνήσεις θέλανε κάποιο μπάλωμα να κάνουνε μεταξύ τους. Οταν όμως οι Γερμανοί, τον Απρίλη του 1941, χτυπήσανε την Ελλάδα, η καθοδήγηση και όλοι οι σύντροφοι της Ομάδας, είπαμε πάση θυσία να δραπετεύσουμε. Η κυβέρνηση Τσολάκογλου που ανέλαβε στην Αθήνα είχε δώσει αυστηρές διαταγές στους φρουρούς των εξόριστων, να πάρουνε δρακόντεια μέτρα. Επρεπε να δραπετεύσουμε τμηματικά. Και οι πρώτοι ήτανε οι Κρήτες.

Εμείς ήμαστε 8 Κρήτες. Εγώ και ο Πυθαράκης, από τα Χανιά. O Καλλέργης Σωκράτης και ένας νεολαίος από το Ρέθυμνο. Και οι: Μανουσάκης, Βιζαξάκης, Γιάννης Τριανταφύλλου και Γιάννης Καλαϊτζάκης από το Ηράκλειο. Την περίοδο εκείνη Γραμματέας της Ομάδας ήτανε ο Μανουσάκης Νίκος, που ανέλαβε επικεφαλής της αποστολής μας. Πήραμε μαζί μας και το Στέργιο Αναστασιάδη, μέλος της ΚΕ του Κόμματος, που ήταν άρρωστος. Και γίναμε 9.

Πώς φύγατε;

Καταφέραμε ένα βράδυ ένας - ένας να ξεφύγουμε. Και είχαμε ένα ορισμένο σημείο να βρεθούμε στην ακροθαλασσιά, όπου υπήρχαν και 2-3 βάρκες. Είχαμε επισημάνει τον όρμο. Και κατά τη 1 μετά τα μεσάνυχτα, καταφέραμε να συγκεντρωθούμε. Πήραμε τη μια βάρκα, την πιο καλύτερη. Εμπήκαμε μέσα και οι 9. Και ανοίξαμε πλώρη για την Κρήτη. Το πού και πώς θα φτάναμε είναι άλλο ζήτημα. Επρεπε να φύγουμε και να πάμε όσοι ζήσουμε να πολεμήσουμε στην Κρήτη, που αναμέναμε από ώρα σε ώρα την επίθεση.

Οι Γερμανοί είχαν έρθει στο νησί;

Όχι. Ακόμα δεν είχαν έρθει. Προλάβαμε. Πρέπει να ήτανε το πρώτο δεκαήμερο του Μάη. Ακριβώς ημερομηνία δε θυμάμαι, είναι κάπου γραμμένη.

Νύχτα ανοιχτήκαμε στο πέλαγος. Πηγαίναμε προς Βορρά. Ο Βιζαξάκης - νομίζω είχε κάνει στο ναυτικό - έδωσε τον προσανατολισμό. Είχαμε εφοδιαστεί με σπίρτα και κεριά, για να δώσουμε σήμα αν τύχει κανένα πλεούμενο. Από τη Φολέγανδρο περνούσανε πολλά καΐκια που ερχόντανε από την ηπειρωτική Ελλάδα κι άλλα μέρη. Ο κόσμος έφευγε με κατεύθυνση την Κρήτη για να αποφύγει την αιχμαλωσία και τα δεινά της κατοχής. Την ημέρα τα καΐκια εμποδίζονταν από τα γερμανικά αεροπλάνα. Και μόνο τη νύχτα φεύγανε, με ελάχιστο φως.

Κατά τη διαδρομή, κάποια στιγμή, διακρίνουμε ένα καΐκι, που περνούσε πολύ κοντά σε μας. Ανάβουμε, λοιπόν, τα σπίρτα και τα κεριά και κάνουμε νοήματα στο καΐκι να πλευρίσει προς εμάς. Κατάλαβε πως θέλουμε βοήθεια, πλεύρισε και ήρθε δίπλα μας.

«Τι θέλετε και ποιοι είστε;» ρωτάνε.

«Είμαστε εξόριστοι εδώ -- λέμε -- από την Κρήτη και φεύγουμε να μην πέσουμε στα χέρια των Γερμανών κατακτητών. Πρέπει να πάμε στην πατρίδα μας να πολεμήσουμε. Και βέβαια, με τη βάρκα δεν μπορούμε να πάμε. Θέλουμε να σας παρακαλέσουμε πατριωτικά να μας πάρετε».

Μέσα στο καΐκι, όμως, ήτανε δύο χωροφύλακες. Ο ένας ήτανε Κρητικός. Το πρωί που είχε ποδήσει το καΐκι στη Φολέγανδρο, στο λιμάνι, είχανε κανονίσει να τους πάρει. Λοιπόν επεμβαίνουνε για μας και λένε στον καπετάνιο:

«…Δεν μπορείς να τους πάρεις. Ξέρεις, αυτοί είναι κομμουνιστές. Είναι εξόριστοι».

Ακούτε να δείτε. Είχε καταληφθεί η Αθήνα. Είχε πεθάνει ο φασίστας δικτάτορας Μεταξάς. Και όμως τα όργανα της τάξης, τόσο φανατισμό και τέτοια αντιπατριωτική στάση είχαν... Αλλά ευτυχώς, οι ναύτες κι ο καπετάνιος ήτανε πατριώτες. Δεν ήταν κομμουνιστές, ήτανε ένα βήμα προς τον κομμουνισμό. Λένε στους χωροφύλακες:

«…Εσείς να κάνετε τη δουλιά σας. Εσείς να κάτσετε εκεί πέρα. Είσαστε εδώ φιλοξενούμενοι. Εμείς κάνουμε κουμάντο εδώ! Θα τους πάρουμε τους ανθρώπους».

Στα κρατητήρια του Ηρακλείου

Εφτάσαμε στην Κρήτη το πρωί. Το καΐκι πήγε στο λιμάνι του Ηρακλείου. Στην αποβάθρα ήτανε Αγγλοι αξιωματικοί, και χωροφύλακες και στρατιώτες, και Ελληνες αξιωματικοί. Μεικτό απόσπασμα που έκανε έλεγχο σ' αυτούς που έρχονταν από την υπόλοιπη Ελλάδα.

Ναι, αλλά πώς σας μεταχειρίστηκαν;

Οι Έλληνες αξιωματικοί είπανε ότι δεν είναι θέμα δικό τους, δεν μπορούνε να μας αφήσουν να πάμε στα σπίτια μας. Πρέπει να πάμε στην Ασφάλεια.

«…Εμείς είμαστε πατριώτες», είπαμε. «Ηρθαμε να πολεμήσουμε. Σας δηλώνουμε ότι κατατασσόμαστε στον Ελληνικό στρατό. Είμαστε για την πρώτη γραμμή του μετώπου, όπου μας ορίσει το Σύνταγμα. Είμαστε απλοί στρατιώτες. Θα υπερασπιστούμε την πατρίδα μας. Είμαστε εθελοντές».

Δε μας άκουσαν. Λένε:

«…Το θέμα το δικό σας είναι σοβαρό. Είναι ειδική περίπτωση. Δεν μπορούμε εμείς να αποφασίσουμε. Θα πάμε στο τμήμα». «Και εγώ - λέει ο επικεφαλής λοχαγός - την ίδια ώρα θα πω να σας αφήσουνε. Και πρέπει. Εφ' όσον κατατάσσεστε και εθελοντές στρατιώτες».

Πήγαμε στην Ασφάλεια. Διοικητής ήταν ο Πολιουδάκης, κατόπιν συνεργάτης των Γερμανών.

«Λοιπόν - μας λέει κι αυτός - δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Θα συνεννοηθώ με την κυβέρνηση, που 'χε την έδρα της στα Χανιά». Τσουδερός και Βασιλιάς.

Αρχίζει, λοιπόν, η κοροϊδία.

«Εστείλαμε σήμα, αλλά δε μας ήρθε απάντηση. Εζητήσανε περισσότερα στοιχεία».

Τι στοιχεία ήθελαν. Μας ταλαιπωρούσανε στα κρατητήρια. Δέκα μέρες. Δεν άφηναν 10 αποφασισμένους αγωνιστές να πολεμήσουνε. Και μας ήθελαν κρατούμενους όπως κρατούσαν στα δεσμά και όλους τους φυλακισμένους και εξόριστους αγωνιστές του λαού.

Κι οπωσδήποτε θα μας κρατούσανε ακόμα, αν την επομένη ενδέκατη μέρα, δεν εχτυπούσανε οι Γερμανοί το Ηράκλειο, όπως εχτυπήσανε και την Κρήτη. Αυτό τον πατριωτισμό είχανε. Κι αυτή την υπεράσπιση της πατρίδας κάνανε...

Βομβαρδισμός

Και πώς έγινε και φύγατε;

Στις 20 με 21 Μάη αρχίζει ένας ανηλεής βομβαρδισμός της πόλης του Ηρακλείου από τη γερμανική αεροπορία, μες στα όλα. Κατά κύματα έρχονταν τα αεροπλάνα, βομβαρδίζανε και φεύγανε. Η φρουρά της Ασφάλειας είχε φύγει. Εμάς μας άφησαν κλειδωμένους. Αυτή ήταν η εντολή των αρχόντων από πάνω. Επεφταν οι βόμπες μία εδώ, μία εκεί. Λέγαμε τώρα οπωσδήποτε μια θα 'ρθει και σε μας. Και θα τελειώσουμε δίχως να έχουμε πολεμήσει. Την ώρα που πέφτανε οι αλεξιπτωτιστές και έβγαιναν αγήματα Γερμανών.

Έτσι κλειδωμένοι - αμπαρωμένοι, μια - δυο ώρες βομπαρδισμού. Μια βόμπα πέφτει στο διπλανό μας κτίριο. Κι έκανε μια τέτοια δόνηση, σαν να 'ταν σεισμός. Εσπασε πόρτες, παράθυρα. Τα τζάμια...

Άνοιξε καμιά πόρτα; Έπεσε κανένας τοίχος;

Δε θυμάμαι τώρα. Στο διπλανό οίκημα πέσανε. Σ' εμάς έσπασαν οι πόρτες..

Τρέξαμε και βγήκαμε στην αυλή. Η σκέψη μας όμως ήταν όχι να φύγουμε να πάμε στα σπίτια μας, ούτε πού να χωθούμε. Αλλά συγκεντρωμένοι και οι 9, να βρούμε να οπλιστούμε και να πάμε στο πιο κρίσιμο σημείο της μάχης, που είχε αρχίσει σε ορισμένα σημεία έξω από την πόλη. Οι αλεξιπτωτιστές προχωρούσανε.

Εμείς έπρεπε να οπλιστούμε, να οπλιστούμε. Ψάξαμε στην Ασφάλεια να βρούμε όπλα, δε βρήκαμε. Βλέπαμε ορισμένους στρατιώτες ή πολίτες, οπλισμένους, που όμως δεν πήγαιναν προς τη μάχη. Τους παίρναμε με το ζόρι το όπλο. Και μας λένε: «Θέλετε όπλα; Πηγαίνετε στα καταφύγια».

Η επίθεση

Οπλιστήκαμε από ένα καταφύγιο. Ρωτάμε πού είναι το πιο κρίσιμο σημείο. Και μας λένε στων Χανιών την Πόρτα. Εκεί γίνεται η πιο αποφασιστική μάχη. Εκεί είναι τα Ενετικά Φρούρια. Η στρατιωτική διοίκηση είχε ένα πολύ καλό οδόφραγμα. Την ώρα που φτάσαμε ήταν εκεί επικεφαλής ένας ανθυπολοχαγός, δε θυμάμαι τ' όνομά του. Είχε καμιά εικοσαριά στρατιώτες και καμιά δεκαριά πολίτες. Το οδόφραγμα, όμως, ήθελε παραπάνω από 50 για να κρατηθεί. Είπαμε ότι είμαστε εξόριστοι κομμουνιστές και ήρθαμε να πολεμήσουμε. Μας αγκάλιαζε ένα - ένα και μας φιλούσε. Μας λέει κρυφά:

-- Παιδιά η φρουρά δεν είναι τόσο αποφασισμένη. Εσείς να τους εμψυχώσετε. Και ό,τι θέλετε!..

Πιάσαμε θέσεις. Γίνεται η πρώτη επίθεση των Γερμανών. Με πολυβόλα, με μυδραλιοβόλα, με χειροβομβίδες. Δεν καταλάβαινες πού βρίσκεσαι. Εμείς όμως εκεί. Κρατούσαμε. Το οδόφραγμα γερό και πολύ τεχνικά φτιαγμένο και με πολύ σκληρό υλικό. Δύο ελαφρά τραυματίες είχαμε. Εναν από την ομάδα μας. Και έναν από τους πολίτες. Ηταν τόσο προστατευτικό το οδόφραγμα. Ομως αυτοί έφταναν μπροστά μας, προσπαθούσαν να καβαλικέψουν απάνω.

Εσείς είχατε οπλοπολυβόλα;

Είχαν οι στρατιώτες. Αποκρούσαμε και τις τρεις τελευταίες επιθέσεις. Ο εχθρός είχε τρομερές απώλειες.
Όμως πρέπει να πούμε την αλήθεια. Δεν ήτανε μόνο ο ηρωισμός, ούτε μόνο το γερό οδόφραγμα. Ο ηρωισμός όλων των αντρών με επικεφαλής τη δική μας Ομάδα. Μας γλίτωσαν τα Ενετικά Φρούρια. Οπου ήταν σοβαρές δυνάμεις στρατιωτών, αλλά και πολιτών, που είχαν ανοίξει τα ρήγματα.

Πότε κατέλαβαν το Ηράκλειο;

Άκου να δεις. Λοιπόν. Οι Γερμανοί είχανε τόσα θύματα, που αναστείλανε τις επιθέσεις. Μετρήσαμε πάνω από 100 πτώματα. Και αποσύρθηκαν. Ούτε δυνάμεις είχανε, ούτε και απόφαση να συνεχίσουν. Υπήρχε φόβος να συντριβεί όλη η δύναμή τους.

Όταν τέλειωσε η μάχη έρχεται και μου λέει ο ανθυπολοχαγός:

-- Ελα δω εσύ! Φωνάζει κι έναν στρατιώτη. Και μας διατάζει: «Πηγαίνετε τώρα ένας από το δεξιό μέρος κι ένας από το αριστερό, με το όπλο προτεταμένο, για ανίχνευση. Να δείτε πού είναι οι Γερμανοί. Μήπως κρύβονται και ετοιμάζουν νέα επίθεση».

Προχωράμε από τον κεντρικό δρόμο, που πάει για τα Χανιά. Στα 100 - 150 μέτρα βρίσκαμε κι από κάποιον πολίτη κρυμμένο. Εβγαινε με προφύλαξη και ρωτούσε:

-- Παιδιά τι γίνεται;
-- Πού είναι οι Γερμανοί; Ρωτάμε.
-- Φεύγουνε! Λένε. Είναι εκεί κάτω. Εχουν περάσει τη γέφυρα.

Γυρίζουμε πίσω και αναφέρουμε στον ανθυπολοχαγό. Εχουν τραπεί σε άταχτη φυγή. Και του προτείνω: «Ειδοποιήστε να συγκεντρωθούν τα τμήματά μας. Και να τους κυνηγήσουμε τώρα που φεύγουν. Απαντάει:

-- Σωστό είναι αυτό. Κι εγώ το σκέφτομαι.

Επικοινωνεί με παραπάνω. Και του λένε: «Να κάτσεις στη θέση σου!»

Τι είχε γίνει. Οπως μάθαμε το ίδιο έγινε με τους Γερμανούς και σε άλλα σημεία. Η τύχη του Ηρακλείου είχε κριθεί. Οι Γερμανοί συγκέντρωσαν την προσοχή τους αλλού. Στόχος τους ήταν το κέντρο της πόλης και το αεροδρόμιο. Την άλλη μέρα άλλες δυνάμεις του εχθρού, παραλιακά, κατέλαβαν το λιμάνι, το κέντρο της πόλης και το αεροδρόμιο.

Τελικά φύγατε; Πού πήγατε;

Λοιπόν, γυρίζοντας από την περιπολία, έρχεται ο ανθυπολοχαγός και μας λέει:

-- Έχουμε να κάνουμε όχι με αγωνιστές, αλλά με ήρωες πατριώτες. Βγάζει ένα μπλοκ και ζητάει τα ονόματά μας. Διότι, λέει, θα σας γράψουμε στο άλμπουμ των ηρώων του συντάγματος. Του 43 Συντάγματος Ηρακλείου.

Ο Μανουσάκης παίρνει το λόγο και του απαντάει:

-- Σαν πατριώτες εκάμαμε το καθήκον μας απέναντι στην πατρίδα. Και δε ζητούμε καμία ιδιαίτερη διάκριση.
Εγώ με αυτή την απάντηση δεν εσυμφώνησα. Αλλά βέβαια δεν είπα τίποτα.
Τέλειωσε, λοιπόν, η μάχη με την κατατρόπωση του εχθρού. Την άλλη μέρα, όμως, το πρωί, μας λένε:
-- Θέλετε να συνεχίσετε μαζί μας. Σας στέλνουμε στη διοίκηση του Συντάγματος.
Ο διοικητής Παπαθανασόπουλος, με τον Τσαγκαράκη τον αντισυνταγματάρχη, μας πήραν στο επιτελείο σαν συνδέσμους.
Τους λέμε: «Στις διαταγές σας! Ο,τι μας πείτε!»

Οι Γερμανοί όμως είχαν εδραιωθεί. Οι δικές μας δυνάμεις έχασαν τη μάχη. Οι Αγγλοι έφυγαν. Εμπαιναν στα πλοία και όσοι δικοί μας τους ακολουθούσαν. Θεωρούνταν μάταιη η συνέχιση του αγώνα. Και το ίδιο βράδυ η Διοίκηση συνθηκολόγησε.

Εμείς, η Ομάδα μας, λέμε στον Παπαθανασόπουλο, δε θα συνθηκολογήσουμε. Και θα συνεχίσουμε τον αγώνα από την παρανομία.

Αποσυρθήκαμε. Λέμε, πού θα πάμε. Ενας Ηρακλειώτης, ο Τριανταφύλλου, μας πήγε σπίτι του. Δεν κάτσαμε πολλή ώρα. Κάναμε σύσκεψη. Το πρώτο που είπαμε ήταν:

-- Τιμή στην Ομάδα μας!

Κουβεντιάσαμε πώς θα οργανώσουμε τον αγώνα. Πώς θα φτιάσουμε το ΠΑΜ (Παγκρήτιο Απελευθερωτικό Μέτωπο). Κανονίσαμε τις επαφές μας, τις συνδέσεις μας κλπ. Χωρίσαμε.
Το άλλο πρωί, εγώ με τον Πισαδάκη και τον Καλλέργη τραβήξαμε για το Ρέθυμνο. Το σπίτι του Καλλέργη ήταν ο πρώτος σταθμός μας.

Ο στρατηγός Μάντακας

Στα Χανιά ο Ευθύμης λίγο αργότερα συναντήθηκε με τον Μανουσάκη. Και στον καταμερισμό της δουλειάς τους ανέλαβαν την καθοδήγηση της οργάνωσης στο Νομό Χανίων. Από την τοπική Οργάνωση έμαθαν ότι ο Στρατηγός Μανόλης Μάντακας ήταν στο βουνό. Είχε επαφή με την Οργάνωση. Αποφάσισαν, ανεβήκανε στο βουνό, τον συνάντησαν. Κουβέντιασαν. Του ανέθεσαν την αρχηγία της Αντίστασης. Ο στρατηγός δέχτηκε. Αργότερα ήρθε στην Αθήνα. Ηταν μέλος της ηγεσίας του ΕΑΜικού Κινήματος. Μέλος της ΚΕ του ΕΛΑΣ. Και αντιπρόεδρος της ΠΕΕΑ, της κυβέρνησης του βουνού. Τιμημένος στρατηγός της Εθνικής μας Αντίστασης και πιστός ως το τέλος της ζωής του.

Ο Ευθύμης θυμάται όταν τον συνάντησαν ψηλά στις Μαδάρες τι τους είπε.

Η κυβέρνηση Τσουδερού, με τον βασιλιά Γεώργιο όταν ήρθαν στην Κρήτη, του πρότεινε να ηγηθεί της στρατιωτικής δύναμης που βρέθηκε στο νησί. Ο ίδιος δεν είχε αντίρρηση. Αλλά δε δέχτηκε. Απέρριψε την πρόταση.

-- Γιατί, ρωτάει ο Μανουσάκης κι ο Μαριακάκης.
-- Δε μ' άφησαν οι δικοί σας! Απαντάει ο στρατηγός.

Δηλαδή, η Οργάνωση του ΚΚΕ, με την οποία είχε επαφή. Του είπαν να βάλει τον όρο να απολυθούν οι πολιτικοί κρατούμενοι και εξόριστοι. Ορο που οι Τσουδερός - βασιλιάς τον απέρριψαν. Και ο στρατηγός αρνήθηκε.

Παράσταση «Ματωμένα Χώματα» ναι μεν –αλλά …

Βρεθήκαμε (11 Μαΐου) στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά όπου παρουσιάζεται φέτος (για τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή), μια ακόμη μεταφορά του θρυλικού μυθιστορήατος της Διδώς Σωτηρίου με τον Κώστα Καζάκο στον ρόλο του Μανώλη Αξιώτη (τον αντικατέστησε –επάξια λόγω προβλημάτων υγείας [;;] ο Νικήτας Τσακίρογλου, ευχόμαστε στο σ.φο Κώστα περαστικά!)
Παρατήρηση: εισιτήριο φαρμάκι –ειδική προσφορά (sic!) 20€ σε «λαϊκή | απογευματινή» για το «Μικρασιατικό Καισαριανής» …Πειραιάς είναι αυτός, μακριά η τέχνη από τη λαϊκή οικογένεια (τσίμπησε και το πούλμαν +4€)

Η ταυτότητα της παράστασης

Σκηνοθεσία θεατρική προσαρμογή Γιώργος Παλούμπης –σε συνεργασία με τον Αντώνη Τσιοτσιόπουλο, σκηνογραφία-ενδυματολογία Νατάσσα Παπαστεργίου, φωτισμοί Βασίλης Κλωτσοτήρας, μουσική σύνθεση Κώστας Νικολόπουλος.
Παίζουν: Κώστας Καζάκος (Νικήτας Τσακίρογλου), Μιχάλης Σαράντης, Αντίνοος Αλμπάνης, Θάνος Αλεξίου, Στέλιος Δημόπουλος, Μαρία Νεφέλη Δούκα, Τζένη Κόλλια, Φώτης Λαζάρου, Δάφνη Λιανάκη, Ευθύμης Ξυπολιτάς, Παναγιώτα Παπαδημητρίου, Αντώνης Τσιοτσιόπουλος, Κώστας Φυτίλης, Aντώνης Χρήστου.
Μουσικοί επί σκηνής: Αθηνόδωρος Καρκαφίρης και Βαγγέλης Παρασκευαΐδης.

Κορυφαίο μυθιστόρημα της ελληνικής πεζογραφίας, πολυδιαβασμένο και πολυμεταφρασμένο, τα «Ματωμένα Χώματα» της Διδώς Σωτηρίου (Αϊδίνι 1909 – Αθήνα 2004) αποτελούν μια ζωντανή μαρτυρία της ελληνικής ιστορίας των αρχών του 20^ού αιώνα.

Κεντρικός ήρωας ο Μανώλης Αξιώτης, μικρασιάτης αγρότης που επιστρατεύτηκε στα Τάγματα Εργασίας του τουρκικού κράτους (1914-1918), έζησε την Καταστροφή του ’22 φορώντας τη στολή του έλληνα φαντάρου, αιχμαλωτίστηκε, έγινε λιμενεργάτης, συνδικαλιστής, μπήκε στην εθνική αντίσταση. Εγκατεστημένος πια στην Κοκκινιά διαβάζει το πρώτο βιβλίο της Διδώς Σωτηρίου (η οποία το έγραψε στα πενήντα της, αφού είχε πρώτα διαγράψει μια δημοσιογραφική πορεία) με τον τίτλο «Οι νεκροί περιμένουν». Συγκινείται, αναγνωρίζοντας πτυχές και μνήμες της δικής του ζωής και, συνταξιούχος πλέον, την αναζητεί για να της παραδώσει ένα τεφτέρι με προσωπικές σημειώσεις από τις αναμνήσεις του. Αυτή είναι και η βάση, η πρώτη ύλη για τα «Ματωμένα Χώματα»…

«Γραμμένο όλο σε πρώτο πρόσωπο, το βιβλίο είναι η ιστορία του Μανώλη Αξιώτη μέσα από τα δικά του λόγια, σαν μαρτυρία, σαν ένα μεγάλο οδοιπορικό σε εκείνη την περίοδο» λέει σκηνοθέτης ο Γιώργος Παλούμπης.

(σσ. –σύντομο βιογραφικό)
Στο Θέατρο Επί Κολωνώ, σκηνοθέτησε τις παραστάσεις “Dumb Waiter” (2003-2004) του Χάρολντ Πίντερ, “Η Κατάρα των Πεινασμένων” του Σαμ Σέπαρντ (συν-σκηνοθεσία με την Ελένη Σκότη), “Penetrator” του Άντονυ Νίλσον (2006-07), “Bug” (2007-2008) του Τρέισι Λετς και “Δανειστές” του Αύγουστου Στρίντμπεργκ (2008).
Επίσης έγραψε και σκηνοθέτησε τα έργα “Penalty” (2005) στο Θέατρο Επί Κολωνώ, “Νο 44” (2008) στο Θέατρο Μεταξουργείο και “ΠΑΚΜΑΝ” (2009-2010) στο Θέατρο Χώρα.
Συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο (2012) σκηνοθετώντας το έργο “Αόρατη Όλγα” του Γιάννη Τσίρου (ένα εκ των δύο έργων της παράστασης με τον γενικό τίτλο “Ξένος”) για το οποίο η ηθοποιός Λένα Παπαληγούρα έλαβε το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη καλύτερης γυναικείας ερμηνείας.
Για τη σκηνοθεσία του στα έργα “50 λέξεις” (2010-2011) του Μάικλ Γουέλερ στο Θέατρο Βικτώρια και “Κατάδικος μου” (2011-2012) στο Θέατρο Διάνα με τους Ελένη Ράντου, Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη, Ορφέα Αυγουστίδη, ήταν υποψήφιος για το βραβείο σκηνοθεσίας του περιοδικού «Αθηνόραμα».
Σκηνοθετεί τις παραστάσεις “Τον άυλο εσένα” (2013) του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, “Τα λουλούδια στην κυρία” (2014) του Άκη Δήμου στο Από Μηχανής Θέατρο, και “Addio Del Passato” (2015) στο Θέατρο Κάππα.
Με την Συντεχνία του Γέλιου συν-σκηνοθετεί με τον Βασίλη Κουκαλάνι τα έργα του Φόλκερ Λούντβιγκ “Είστε και φαίνεστε” (2015) στο Σύγχρονο Θέατρο, “Ο Βάσος και η Βιβή” (2016) στο Θέατρο Τζένη Καρέζη και “Ο Μορμόλης” (2018) του Ράινερ Χίτσφελντ στο Σύγχρονο Θέατρο.
Ανεβάζει για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος την “Αγγέλα” (2016) του Γιώργου Σεβαστίκογλου. Συνεχίζει με τις παραστάσεις “Χαρτοπόλεμος” (2017) του Βαγγέλη Ρωμνιού στο Θέατρο Ιλίσια-Βολανάκης, “Εθνικός Ελληνορώσων” (2018) του Αντώνη Τσιοτσιόπουλου στο Από Μηχανής Θέατρο, “170 τετραγωνικά” (2019) του Γιωργή Τσουρή στο Από Μηχανής Θέατρο και “Μελίσσια” (2019) του Αλέξη Σταμάτη στη Σκηνή “Νίκος Κούρκουλος” του Εθνικού Θεάτρου.
Συνεργάζεται πάλι με τον Γιάννη Τσίρο στα “Αξύριστα πηγούνια” (2020) στο Θέατρο Μικρό Χορν και παρουσιάζει το αριστούργημα του Χάρολντ Πίντερ “Πάρτυ γενεθλίων” (2021) στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Η δομή της διασκευής

«Είναι ο ίδιος που μιλάει για το τι περνάει, και είναι αλήθεια ότι αυτός ο τρόπος γραφής δεν προτείνει μια θεατρική μορφή – αντιθέτως, βρίσκεται πολύ μακριά. Επιπλέον εκτός από τον βασικό ήρωα, δεν υπάρχουν πολλά πρόσωπα. Μόνον ο Δροσάκης που εμφανίζεται σε ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου και είναι λίγο σαν τον μέντορα του Αξιώτη, όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι περαστικοί. Οπότε πρέπει να επιλέξεις τι θα κάνεις» εξηγεί σχετικά με τη διασκευή που επέλεξε να κάνει ο ίδιος σε συνεργασία με τον Αντώνη Τσιοτσιόπουλο, με τον οποίο έχουν ξαναδουλέψει μαζί.

«Δουλέψαμε πολύ καιρό πάνω στη δομή της διασκευής.
Πρώτα αποφασίσαμε τι θέλουμε από αυτό το βιβλίο, ποιος θα είναι ο θεματικός άξονας.
Για εμάς το κύριο θέμα είναι η ακρότητα στην οποία μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος. Ποια είναι, υπό ακραίες συνθήκες, τα όρια του ανθρώπου, τι μπορεί να κάνει αλλά και τι μπορεί να αντέξει.
Κι όλο αυτό δημιουργεί, εν τέλει, ένα αντιπολεμικό έργο».
«Υπάρχει σαφώς το κομμάτι της Διδώς Σωτηρίου που έχει μια αριστερή ματιά πάνω στα πράγματα, σαν ο μέντορας του Αξιώτη να του εξηγεί όλες τις πρώτες κομμουνιστικές ιδέες. Και υπάρχει αυτό το στοιχείο και στην παράσταση, χωρίς όμως να ρίξουμε εκεί το βάρος μας, … “αλλά δεν μπορείς να το αγνοήσεις”».

Αντιπολεμικό μήνυμα

Δομημένη σε σκηνές, η παράσταση στήθηκε πάνω στον αφηγητή Κώστα Καζάκο –τονίζει ο Γιώργος Παλούμπης: «Γνωρίζοντας ότι θα αναλάβει τον ρόλο του Μανώλη Αξιώτη σε μεγάλη ηλικία, δημιουργήσαμε εξαρχής το πλαίσιο που τον περιλαμβάνει. Ο Καζάκος λειτουργεί ως αφηγητής και δρων πρόσωπο με τον τρόπο που εμπλέκεται κάποιος που αφηγείται τις δικές του μνήμες – σαν να τις ζει εκείνη την ώρα. Θα μπορούσε να είναι και ο πραγματικός Μανώλης Αξιώτης. Υπάρχει ένας συνεχής διάλογος αφήγησης και σκηνών – όπου ο Μιχάλης Σαράντης είναι ο Αξιώτης σε νεότερη ηλικία. Κι εκεί υπάρχει πολλή δράση, με συνεχείς σκηνές που προσπαθούν να φτάσουν την αξία των ίδιων των γεγονότων – βίαια, ακραία, αδυσώπητα, μια δύσκολη ζωή. Αν και ακολουθούμε τη διαδρομή του έργου, η παράσταση έχει κάποια χρονικά μπρος-πίσω».
Οσο για το αντιπολεμικό μήνυμα, ο τονίζει ότι «είναι και θα είναι πάντα διαχρονικό και, δυστυχώς, επίκαιρο».

(;;)
Αλήθεια, ο λόγος της Διδώς Σωτηρίου κυριαρχεί στην παράσταση; «Απολύτως» απαντά ο διασκευαστής και σκηνοθέτης, που εξηγεί ότι το «μοντάζ» είναι διαφορετικό ενώ ορισμένα τμήματα και γεγονότα δεν εμπεριέχονται στην παράσταση. «Κάποιες φορές για τις ανάγκες της θεατρικής προσαρμογής δημιουργήσαμε, δικούς μας διαλόγους. Ωστόσο η παράσταση βασίζεται στον λόγο, στη γραφή της Διδώς Σωτηρίου. Είμαστε πιστοί και σεβαστήκαμε το μυθιστόρημα.

Σαν προσωπογραφία μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο. Εκεί όπου αυτός ο άνθρωπος έζησε την ακρότατη στιγμή του και την ακρότατη στιγμή των ανθρώπων γύρω του. Δεν μας ένοιαζε ούτε να μιλήσουμε για μια εποχή ούτε να τη νοσταλγήσουμε. Θέλαμε να πούμε αυτό που λέει το βιβλίο: Τι θηρίο είναι ο άνθρωπος, τι μπορεί να αντέξει… Για να καταλήξουμε κι εμείς στην παράσταση με τη φράση «ανάθεμα στους αίτιους», όπως το μυθιστόρημα». Και ο Γιώργος Παλούμπης καταλήγει: «Δεν είναι μια παράσταση εποχής, ξεφεύγει από το ηθογραφικό κομμάτι. Είμαστε σαν ένας θίασος που έρχεται να πει την ιστορία, μια ιστορία που ακολουθεί ροκ ρυθμούς και υπό τους ήχους της ροκ μουσικής «περιγράφει» τον ήχο της σκληρότητας»…

Σεπ-2004  
Θρηνούν... τα «ματωμένα χώματα»

Τα Ελληνικά Γράμματα, η Εθνική Αντίσταση, η δημοσιογραφία, ο μικρασιατικός ελληνισμός έχασαν μια μεγάλη μορφή τους. Τη Διδώ Σωτηρίου, η οποία «έφυγε» από τη ζωή, πλήρης ημερών, στο σπίτι της.
Η Διδώ Σωτηρίου γεννήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα στο Αϊδίνι της Μ. Ασίας. Αργότερα, με την οικογένειά της εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή έζησε για λίγο στον Πειραιά και κατόπιν στην Αθήνα. Μεταξύ των καθηγητών της στη Μέση Εκπαίδευση συγκαταλέγονταν ο μεγάλος πεζογράφος και σοσιαλιστής, Κώστας Παρορίτης και η μεταφράστρια και ποιήτρια, Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, καθηγητές που επέδρασαν στο να μυηθεί στις προοδευτικές και κομμουνιστικές ιδέες. Στα 18 της η εύπορη οικογένειά της της δίνει τη δυνατότητα να ταξιδέψει στην Ευρώπη. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και μετά στη Σορβόνη.

Από νεαρή ηλικία ανέπτυξε πολιτικο-κοινωνική δράση μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ (στο οποίο έμεινε μέχρι περίπου τα τέλη του εμφυλίου) και γυναικείων οργανώσεων. Ως εκπρόσωπος γυναικείων οργανώσεων συμμετείχε σε συνέδρια όπως το Α΄ Παγκόσμιο Συνέδριο Γυναικείων Οργανώσεων για την Ειρήνη, καθώς και στο Παγκόσμιο Συνέδριο Λογοτεχνών, αφού, παράλληλα με τη δημοσιογραφική της δουλιά την οποία ξεκίνησε το 1933 (μεταξύ άλλων στα περιοδικά «Νέος κόσμος της γυναίκας», «Γυναικεία Δράση», «Κομμουνιστική δράση», αρχισυντάκτρια αργότερα στο περιοδικό «Γυναίκα»), ασχολούνταν και με τη λογοτεχνία. Ως δημοσιογράφος μαθήτευσε δίπλα στον Νίκο Καρβούνη, στον Κώστα Βάρναλη και άλλες μορφές των Γραμμάτων μας. Να σημειωθεί ότι το πρωί της 12ης Οκτωβρίου 1944, δηλαδή τη μέρα της απελευθέρωσης, η Διδώ Σωτηρίου έκλεινε πάνω στο μάρμαρο την πρώτη σελίδα του παράνομου ακόμα «Ριζοσπάστη», στην ελεύθερη γειτονιά της Ν. Ελβετίας στο Βύρωνα. Μαθαίνοντας την αποχώρηση των κατακτητών γράφει ως κεντρικό τίτλο του πρωτοσέλιδου της εφημερίδας το σολωμικό στίχο «ΧΑΙΡΕ, Ω ΧΑΙΡΕ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».

Στη διάρκεια της κατοχής, μαζί με άλλες σπουδαίες αγωνίστριες - όπως την Μέλπω Αξιώτη, την Λιούντα Μάντακα, την Μ. Μάστρακα - δημοσιογραφούσε στα παράνομα ΕΑΜικά έντυπα και μετά την απελευθέρωση, για ένα διάστημα στα χρόνια 1946-1947 ανέλαβε την αρχισυνταξία του «Ριζοσπάστη», ενώ δημοσιογραφούσε και στο «Ρίζο της Δευτέρας». Αργότερα, όταν εκδόθηκε η εφημερίδα «Αυγή» συνεργάστηκε με άρθρα και χρονογραφήματα. Επίσης δημοσίευσε ποικίλα θέματα στο περιοδικό «Επιθεώρηση της Τέχνης».

Έκανε την εμφάνισή της στη λογοτεχνία από το περιοδικό «Νέοι Πρωτοπόροι». Η πρώτη επίσημη λογοτεχνική της εμφάνιση έγινε το 1959 με το μυθιστόρημα «Οι νεκροί περιμένουν», το οποίο είχε έντονο αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Το επόμενο μυθιστόρημά της έχει τίτλο «Ματωμένα χώματα» (1962) και είναι από τα πιο πολυδιαβασμένα νεοελληνικά βιβλία, με 41 εκδόσεις έως το 1987, με θέμα τη Μικρασιατική καταστροφή και τα προβλήματα των ξεριζωμένων στην Ελλάδα μέχρι τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλα έργα της είναι το μυθιστόρημα «Εντολή» (1976) που αναφέρεται στη δίκη και εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, συντρόφου της αδερφής της, Ελλης Παππά και «Κατεδαφιζόμεθα» (1982). Εγραψε επίσης τα παιδικά αφηγήματα «Μέσα στις φλόγες» (1972) και «Επισκέπτες» (1979). Στο ενεργητικό της είχε μια μονογραφία για τη φίλη και συναγωνίστριά της Ηλέκτρα Αποστόλου με τίτλο «Ηλέκτρα» (1961) και τη μελέτη «Μικρασιατική καταστροφή και στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο». Να σημειωθεί ότι τα μυθιστορήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, μεταξύ αυτών και στα τουρκικά.

Η Διδώ Σωτηρίου διακρινόταν για την αγάπη στη ζωή και την αισιοδοξία της, το χαμόγελό της, το πείσμα της κόντρα στα μακρόχρονα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε. Ήταν μεταξύ των ιδρυτικών μελών της Εταιρείας Συγγραφέων, η οποία αθλοθέτησε και το Βραβείο Πολιτισμού «Διδώ Σωτηρίου».

Όλα τα βιβλία της εδώ

Αντί επίλογου

(τίτλοι τέλους από το βιβλίο –σσ. διατηρούμε το πολυτονικό της έκδοσης)
Σκοντάφτει στό πεθαμένο κορίτσι. Ρίχνει μια ματιά καί σέρνει φωνή: «Αααχ! κορούλα μου! Σύ ’σουνα, παιδί μου!» Ξέγραφ’ τον τόν άνθρωπο τέτοιες ώρες...

Μιά παρέα φαντάροι συζητούνε αίτιες κι ευθύνες.

Τό παν ήτανε νά στείλουνε καράβια, νά πάρουνε τόν κοσμάκη, νά τόν σώσουνε. Μά ούτε κι αυτό έγι­νε.

Ξέρω γιατί δέν έγινε. Μου τ’ ομολόγησε ένας κα­πετάνιος ένενήντα δυο μεγάλα καράβια, σου λέει, μαζευτήκανε στον Πειραιά, γιά νά πάνε στις θάλασ­σες τής Μικρασίας, νά πάρουνε κόσμο.

Όμως, κα­θώς άνοιχτήκανε στό πέλαγος, πήρανε μυστικό τηλε­γράφημα άπ’ τήν κυβέρνηση: «Δέν είναι υποχρεωτική ή μετάβασις, άλλά προαιρετική».

Από τά ένενήντα δυο καράβια πήγανε μόνο τά δεκαεφτά! Δέ θά ξεχάσω, στό Άκ Τσάι περιμένανε βαπόρι τριάντα πέντε χιλιάδες γυναικόπαιδα. Εμείς, δέκα χιλιάδες φαντά­ροι έρχούμαστε άπ’ τ’ Άδραμίτι, όταν...

Μπήγουν μαχαιριές στις μικρές μπλάβες καρδιές.

«Άααχ! Άααχ! Άχ!» Πλάσματα τής γης! Ποιά δύναμη σκότωσε τήν ψυχή σας! ’Ανθρώπινα χαμόγε­λα πού γενήκατε τρόμος, μόνο τρόμος καί θάνατος!

Καρσί, στά μικρασιάτικα παράλια, άναβοσβήνουνε φωτάκια, αναβοσβήνουνε μάτια. Καρσί, άφήσαμε συγυρισμένα σπίτια, κλειδωμένες σερμαγιές, στεφά­νια στό κονοστάσι, προγόνους στά κοιμητήρια. Άφήσαμε παιδιά καί γονιούς κι άδέρφια. Νεκροί άταφοι. Ζωντανοί δίχως σπίτια. Βρικολακιασμένα όνειρα. Εκεί. Καρσί ήταν ίσαμε χτές ή πατρίδα μας!

Μέσα στή νύχτα, πού λές καί δέ θά ’χει ξημέρωμα, γλιστρούν μιά μιά οί γνώριμες φιγούρες. Οί Κιρλήδες, ο Σεφκιέτ, ο Τσμαήλμπεης, ο Κιαρίμ έφέντης, ό Σουκρή μπέης, ο Άλήνταης, ή Ένταβιέ... Δέ δίνουνται νά βοηθήσουν σέ τίποτα. 'Όλα χάθηκαν!

Γκλάν! Γκλάν! Μονότονα κουδούνια. Πλαδαρό τό βάδισμα τής γκαμήλας πού φέρνει στις καμπούρες της τά ζεμπίλια καί τούς τορβάδες, τά σακιά μέ τή σταφί­δα, τά σύκα, τήν ελιά, τίς μπάλες μέ τά μπαμπάκια καί τά μετάξια, τά κιούπια καί τά βαρέλια, τά ροδέ­λαια, τό ρακί, τά μπερκέτια τής Ανατολής. Πάνε όλα!

Γκαμηλιέρη! Ταγκαλάκι μέ τά κοντοβράκια καί τόν κατιφέ στ’ άφτί, στάσου! Άδικα μήν κουφώνεις τό χέρι στό στόμα τό μερακλωμένο τραγούδι σου δέ φτάνει πιά στήν καρδιά.

Σεφκιέτ! Δέ μέ γνωρίζεις, τζάνεμ; Χρόνια τρυγή­σαμε μαζί γέλιο καί δάκρυ. Νέ άπίορ, Σεφκιέτ; Άχ, Σεφκιέτ! Σεφκιέτ! Θεριά γενήκαμε. Μαχαιρώσαμε, κάψαμε τίς καρδιές μας, άδικα.

Τί μέ κοιτάς έτσι άγρια, αντάρτη τού Κιόρ Μεμέτ;

Έγώ σέ σκότωσα καί κλαίω γι’ αυτό. Λογάριασε τί μού ’φαγες εσύ! Αδέρφια, φίλους, πατριώτες, τ’ Άμελέ Ταμπούρια, ολόκληρη σφαγμένη γενιά!

Τόσα φαρμάκια, τόση συφορά κι εμένα ό νούς νά γυρίσει θέλει πίσω στά παλιά! Νά ’ταν, λέει, ψέμα όλα οσα περάσαμε, καί νά γυρίζαμε τώρα δά στή γη μας, στούς μπαξέδες μας, στά δάση μας μέ τίς καρδερίνες, τίς κάργες καί τά πετροκοτσύφια, στά περιβολάκια μας μέ τίς μαντζουράνες καί τίς ανθισμένες κερασιές, στά πανηγύρια μας μέ τίς όμορφες...

Αντάρτη τού Κιόρ Μεμέτ, χαιρέτα μου τή γη όπου μάς γέννησε, Σελάμ σοϊλέ... Άς μή μάς κρατάει κάκια πού τήν ποτίσαμε μ’ αίμα. Κάχρ όλσούν σεμπέπ όλανλάρ! Ανάθεμα στούς αίτιους!

Μέ τούτο καί τ’ άλλο νύχτωσε. Οί κουβέντες στα­μάτησαν. Κείνοι πού κατάφεραν καί κοιμήθηκαν ρουχάλιζαν βαριά. Σπασμένα μουγκρητά βγαίναν από τά στήθια - ήχοι βασανισμένοι, παραφουσκωμένοι τρόμο καί πόνο. 'Όσοι διπλώθηκαν στις μπατα­νίες τους, σάν εμένα, μέ στυλωμένα όλη νύχτα τά μά­τια, παλεύανε μέ φριχτά οράματα. Άκουγες σιγανό, επίμονο ένα σερτό τρεμουλιαστό κλάμα: «Γί-ι-ιχ!» «Τ-ι-ιχ!» Πόνος άβάσταγος ομαδικός.

Σκιές σεργιανούνε μέσα στή νύχτα… χαντζάρες κό­βουν κεφάλια. ’Άγρια, ίδρωμένα, βαρβατεμένα κορ­μιά ζεϊμπέκων άνοίγουνε μέ λύσσα σφιγμένα σκέλια κοριτσιών, καί πριν σηκωθούν από τόν άνομο έρωτα, μπήγουν μαχαιριές στις μικρές μπλάβες καρδιές…

Νέα έκδοση του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ: 1922. Ιμπεριαλιστική Εκστρατεία και Μικρασιατική Καταστροφή

Κυκλοφόρησε πριν από μερικές μέρες και το Σάββατο 7 Μάη έγινε η βιβλιοπαρουσίαση στο βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» σαν τμήμα της παρέμβασης που θα αναπτύξει το Κόμμα μας με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων απ’ την τραγική κατάληξη της ιμπεριαλιστικής εκστρατείας στη Μικρά Ασία, αλλά και με αφορμή άλλες επετείους, όπως σημειώνεται στον πρόλογο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ που «ανοίγει» την έκδοση (ISBN 978-960-451-409-0 – σχήμα: 17|24 εκ., σελ.: 400)

Στα κείμενα του βιβλίου περιέχεται πλούσιο υλικό για γνωστές και άγνωστες πλευρές του μικρασιατικού πολέμου, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύονται χρήσιμα – για το παρόν και το μέλλον – συμπεράσματα.

Τι θα διαβάσουμε – δείτε το δελτίο τύπου της Σύγχρονης Εποχής

Η έκδοση περιλαμβάνει συνολικά επτά κείμενα – άρθρα που αφορούν ισάριθμα θέματα, … 1. οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί της περιόδου, 2. η στάση και οι θέσεις του νεοϊδρυθέντος ΣΕΚΕ για την ιμπεριαλιστική εκστρατεία, 3. οι αντιδράσεις ενάντια στον πόλεμο στα μετόπισθεν και στο μέτωπο, 4. τα στοιχεία κλονισμού της αστικής εξουσίας μετά την ήττα, 5. οι συνθήκες ζωής και εργασίας των χιλιάδων προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα γενικότερα και 6. ειδικότερα των γυναικών, 7. η στάση των λογοτεχνών.

Στο βιβλίο, που «κλείνει» με παράρτημα και χρονολόγιο των σημαντικότερων γεγονότων στα χρόνια 1914 – 1924, περιλαμβάνεται ένας πλούτος φωτογραφιών και ντοκουμέντων που προέρχεται απ’ το Αρχείο του ΚΚΕ, το Αρχείο της ΕΡΤ, το ΕΛΙΑ, το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού του δήμου Καλαμαριάς, το Αρχείο της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού και το Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών.

Πιο αναλυτικά:

Οι λαοί στη μέγγενη
των «εθνικών» αστικών επιδιώξεων
και των ιμπεριαλιστικών
ανταγωνισμών

Στο πρώτο κείμενο της έκδοσης αναδεικνύονται οι βαθύτερες αιτίες της ιμπεριαλιστικής Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής, δηλαδή οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού Πολέμου και μετά από αυτόν για τα εδάφη της Μικράς Ασίας και ευρύτερα για τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και η εμπλοκή της ελληνικής και της τουρκικής αστικής τάξης σε αυτούς. Παράλληλα, αποτυπώνονται οι τραγικές συνέπειες αυτών των ανταγωνισμών για τους λαούς της περιοχής. Στο άρθρο δίνεται και μια απάντηση στον ανιστόρητο αντικομμουνισμό που αφορά την εμπλοκή της ΕΣΣΔ στη σύγκρουση και τις σχέσεις που ανέπτυξε με τις δυνάμεις του Κεμάλ.

«Το ΣΕΚΕ για την ιμπεριαλιστική Μικρασιατική Εκστρατεία. Η πρώτη μεγάλη δοκιμασία του νεαρού κόμματος»

Το δεύτερο κείμενο επιδιώκει να καταγράψει τη στάση του Κόμματος απέναντι στη Μικρασιατική Εκστρατεία, κατανοώντας την μέσα και από τη διαπάλη που αναπτυσσόταν στο εσωτερικό του γύρω από την απόκτηση και την κατοχύρωση των επαναστατικών χαρακτηριστικών του και, κατά προέκταση, αναφορικά με την ένταξή του στη νεοσύστατη Κομμουνιστική Διεθνή. Ταυτόχρονα, στο κείμενο καταγράφονται η δραστηριότητα του κομμουνιστικού και του εργατικού – λαϊκού κινήματος τη συγκεκριμένη περίοδο, καθώς και οι αστικές προσπάθειες περιορισμού και καταστολής του.

«Λαϊκή αντιπολεμική διαμαρτυρία
και εργατικό – κομμουνιστικό κίνημα, 1919 – 1922»

Πατώντας στη στάση του Κόμματος απέναντι στη Μικρασιατική Εκστρατεία και αξιοποιώντας πληθώρα νέων αρχειακών πηγών, το επόμενο κείμενο επιχειρεί να καταγράψει τη διασύνδεση ανάμεσα στις συνθήκες του ιμπεριαλιστικού πολέμου και στη δράση του κομμουνιστικού κινήματος από τη μια και στην ανάπτυξη του εργατικού – λαϊκού και αντιπολεμικού κινήματος από την άλλη. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διασύνδεση του κομμουνιστικού και του εργατικού – λαϊκού κινήματος με την εμφάνιση αντιπολεμικών ομίλων στο εσωτερικό του αστικού στρατού, καθώς και στην έκταση και το περιεχόμενο της πολιτικής τους δραστηριότητας.

«Στοιχεία αποσταθεροποίησης
της αστικής εξουσίας
κατά την ήττα
της Μικρασιατικής Εκστρατείας»

Η καταγραφή της στάσης του ΣΕΚΕ και στη συνέχεια του ΣΕΚΕ (Κ) απέναντι στη Μικρασιατική Εκστρατεία, η κλιμάκωση της παρέμβασης του εργατικού – λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος σε συνθήκες ιμπεριαλιστικού πολέμου και η εμφάνιση αντιπολεμικής δράσης στο εσωτερικό του αστικού στρατού θέτουν στο προσκήνιο το ερώτημα αναφορικά με τον βαθμό αποσταθεροποίησης της καπιταλιστικής εξουσίας στη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας και ειδικότερα έπειτα από την καταστροφή των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Το συγκεκριμένο ερώτημα επιχειρείται να απαντηθεί από το τέταρτο κείμενο της έκδοσης, στο οποίο δίνονται και στοιχεία για τη σύνδεση του ιμπεριαλιστικού πολέμου με το ξέσπασμα των άλλων σοσιαλιστικών επαναστάσεων και εξεγέρσεων εκείνη την εποχή.

Οι συνθήκες ζωής και εργασίας των προσφύγων
κατά τη λεγόμενη «αποκατάσταση».
Τα πρώτα τους βήματα στους ταξικούς αγώνες

Στο πρώτο κείμενο που αφορά τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα μετά την Καταστροφή και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών καταγράφονται οι άθλιες συνθήκες που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες, η αξιοποίησή τους ως φθηνού εργατικού δυναμικού που τροφοδότησε τη μεσοπολεμική καπιταλιστική ανάπτυξη, οι προσπάθειες των αστικών πολιτικών δυνάμεων να διασπάσουν την εργατική τάξη σε γηγενείς και πρόσφυγες, αλλά και να ενσωματώσουν τους πρόσφυγες στο αστικό πολιτικό σύστημα, ακόμα και να τους χρησιμοποιήσουν ως μαχητική δύναμη ενάντια στο εργατικό – κομμουνιστικό κίνημα. Στον αντίποδα, καταγράφεται η συστηματική προσπάθεια του ΣΕΚΕ (Κ) αρχικά και στη συνέχεια του ΚΚΕ να παρέμβει πολιτικά στους πρόσφυγες, να αποκτήσει πολιτικά ερείσματα σε αυτούς και να προωθήσει την κοινή πάλη του συνόλου της εργατικής τάξης.

Οι γυναίκες
εργάτριες της προσφυγιάς

Ιδιαίτερο κεφάλαιο των συνθηκών ζωής των προσφύγων αποτελεί η κατάσταση των γυναικών προσφύγων. Οι γυναίκες πρόσφυγες, οι περισσότερες ορφανές ή χήρες, όπως και τα παιδιά τους, αναγκάστηκαν να δουλέψουν προκειμένου να εξασφαλίσουν τη διαβίωση των ίδιων και των οικογενειών τους. Οντας το χειρότερα αμειβόμενο τμήμα της εργατικής τάξης, αποτέλεσαν θύματα της πιο βάρβαρης καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, ενώ την ίδια στιγμή η μαζική τους ένταξη στην εργασία και από ένα σημείο κι έπειτα η συμμετοχή τους στους ταξικούς αγώνες τις έβγαλε από το κοινωνικό περιθώριο. Με τα παραπάνω ζητήματα ασχολείται το προτελευταίο κείμενο της έκδοσης.

Ο Μικρασιατικός Πόλεμος,
η στάση των λογοτεχνών και οι μεταβολές της

Το κείμενο «Ο Μικρασιατικός Πόλεμος, η στάση των λογοτεχνών και οι μεταβολές της» επιδιώκει να αποτυπώσει τον αντίκτυπο της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής στην αντίληψη και το έργο των λογοτεχνών. Εκτιμώντας ότι η Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή κλόνισε το κυρίαρχο αστικό ιδεολόγημα της Μεγάλης Ιδέας, ο Βασίλης Μόσχος σημειώνει εμπεριστατωμένα το πέρασμα μερίδας των λογοτεχνών με το εργατικό – λαϊκό και κομμουνιστικό κίνημα, υπό το βάρος της Μικρασιατικής Καταστροφής και των διεθνών εξελίξεων της περιόδου, και ταυτόχρονα σκιαγραφεί την προσπάθεια αναστήλωσης της αστικής λογοτεχνίας που ήταν εναρμονισμένη με τις νέες προτεραιότητες της καπιταλιστικής εξουσίας στα χρόνια του Μεσοπολέμου.

Το παράρτημα της έκδοσης

• Στο παράρτημα αναδημοσιεύεται μια εισήγηση σε επιστημονικό συνέδριο, της Κατιλένας Σταθάκου, με τίτλο «Η υποχρεωτική Ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία μετά το 1923. Η περίπτωση των Μουσουλμάνων της Κρήτης». Στην εισήγηση, μέσα από την καταγραφή της πορείας των Κρητομουσουλμάνων, απεικονίζονται τόσο η κοινή μοίρα των λαών στις ιμπεριαλιστικές συγκρούσεις όσο και οι παρόμοιες – με τους Ελληνες πρόσφυγες – συνθήκες που αντιμετώπισαν στην καπιταλιστική Τουρκία.
• Περιλαμβάνονται ακόμα άρθρα των εφημερίδων – οργάνων του ΣΕΚΕ «Ριζοσπάστης» και «Εργατικός Αγών» και άλλα ντοκουμέντα.

1922. Ιμπεριαλιστική Εκστρατεία και Μικρασιατική Καταστροφή

Δείτε και

• Μικρασιατική Εκστρατεία-Καταστροφή:
  απόρροια του μεγαλοϊδεατισμού της υποτελούς ελληνική
• Η Μικρασιατική Καταστροφή

 

 

 

 

Ρωσία - εκδηλώσεις για την αντιφασιστική νίκη των λαών με επιχείρηση καπηλείας για να «ξεπλυθεί» ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος | Πορείες του "Αθάνατου Συντάγματος"

Μεγάλες εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν χτες στη Ρωσία και σε άλλες χώρες της πρώην ΕΣΣΔ για τα 77 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών (9^η Μάη 1945), μεταξύ άλλων με την καθιερωμένη στρατιωτική παρέλαση στη Μόσχα, καταθέσεις στεφάνων σε μνημεία για τους πεσόντες Σοβιετικούς στρατιώτες και τους μαχητές του αγώνα κατά του ναζισμού, πορείες σε δεκάδες πόλεις με φωτογραφίες στρατιωτών και αντιστασιακών αγωνιστών.

Από την πλευρά της ρωσικής κυβέρνησης, βέβαια, η πάγια εδώ και χρόνια προσπάθεια να καπηλευτεί την ηρωική πάλη και θυσία εκατομμυρίων ανθρώπων από όλους τους λαούς της ΕΣΣΔ για να «ντύσει» τους στόχους της ρωσικής αστικής τάξης, «απογειώθηκε» ακόμα περισσότερο, όπως ήταν αναμενόμενο, προκειμένου να «ξεπλυθεί» και να δικαιολογηθούν η σημερινή ρωσική εισβολή και ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος στην Ουκρανία.
Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε η ομιλία του Ρώσου Προέδρου Βλ. Πούτιν κατά την έναρξη της χτεσινής στρατιωτικής παρέλασης στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας.

Ομιλία Πούτιν για την 9η του Μάη: Καπηλεύτηκε τη θυσία των λαών της ΕΣΣΔ για να "ξεπλύνει" τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία

Σε μια προσπάθεια - με τα σοβιετικά και κομμουνιστικά σύμβολα σε πρώτο πλάνο - να παρομοιάσει τον μεγαλειώδη, ηρωικό αγώνα του σοβιετικού λαού κατά της ναζιστικής Γερμανίας και άλλων καπιταλιστικών κρατών με τη σημερινή ρωσική επιχείρηση στην Ουκρανία για τα συμφέροντα των ρωσικών μονοπωλιακών ομίλων, ο Πούτιν συνεχάρη τους βετεράνους για τη μέρα της «μεγάλης νίκης», αλλά και τους «εθελοντές» και τα ρωσικά στρατεύματα που πολεμούν για το Ντονμπάς. Αντίστοιχα, επικαλέστηκε τον ηρωισμό των Σοβιετικών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που έπεσαν υπερασπιζόμενοι τη σοσιαλιστική πατρίδα, για να παροτρύνει τον στρατό να νικήσει στην ιμπεριαλιστική σύγκρουση στην Ουκρανία.
«Η υπεράσπιση της πατρίδας, όταν αποφασίζεται η μοίρα της, ήταν ανέκαθεν ιερή» και «σήμερα πολεμάτε για τον λαό μας στο Ντονμπάς, για την ασφάλεια της Ρωσίας, για την πατρίδα μας», τόνισε, αναφέροντας πως δεν επετράπη στους βετεράνους των ΗΠΑ να πάρουν μέρος στην παρέλαση.
Ο ίδιος σημείωσε ότι ο κίνδυνος ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος να επεκταθεί και να εξελιχθεί σε μια παγκόσμια σύγκρουση μέρα με τη μέρα αυξάνεται, ενώ ισχυρίστηκε ότι πρέπει να αποφευχθεί «η επανάληψη της φρίκης ενός νέου παγκόσμιου πολέμου».

9η Μάη: ημέρα νίκης του ελευθερωτή της ανθρωπότητας Κόκκινου Στρατού – 75η ημέρα ντροπής του ρωσοΝΑΤΟικού πολέμου στα εδάφη της Ουκρανίας

Ο Πούτιν υποστήριξε ότι η επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν απαραίτητο και «χρονικά κατάλληλο» μέτρο, επειδή η Δύση «προετοιμαζόταν για εισβολή στη γη μας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας», επομένως με την εισβολή «η Ρωσία έκανε προληπτική απόκρουση στον εισβολέα», προσθέτοντας πως όλα τα στοιχεία αποδείκνυαν ότι είναι αναπόφευκτη η αντιπαράθεση.
Ο Ρώσος Πρόεδρος κατηγόρησε επίσης το ΝΑΤΟ ως μια «προφανή απειλή για τη Ρωσία», που προσπαθούσε να δημιουργήσει απειλές στα σύνορα της Ρωσίας. Οπως είπε, τον περασμένο χρόνο υπήρξαν εντάσεις με άλλα ευρωπαϊκά έθνη και το ΝΑΤΟ και υποστήριξε ότι η Ρωσία «προέτρεψε την Ευρώπη να βρει έναν δίκαιο συμβιβασμό, αλλά δεν ήθελαν να μας ακούσουν».

«Στο Κίεβο έλεγαν ότι μπορεί να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα και το ΝΑΤΟ άρχισε να εξερευνά τα εδάφη που ήταν κοντά μας, και αυτό έγινε προφανής απειλή για τη χώρα μας και για τα σύνορά μας. Ολα μας έλεγαν ότι υπάρχει ανάγκη να πολεμήσουμε», σημείωσε. «Καλέσαμε τη Δύση για διάλογο, αλλά δεν ανταποκρίθηκε», συμπλήρωσε.

Πορείες και εκδηλώσεις σε άλλες χώρες και στην Ουκρανία

Στη Μόσχα και σε πολλές άλλες ρωσικές πόλεις έγιναν μαζικές πορείες του λεγόμενου «Αθάνατου Συντάγματος», με τη συμμετοχή συγγενών όσων πολέμησαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κρατώντας πλακάτ με τη φωτογραφία τους.
Πορείες του «Αθάνατου Συντάγματος» και άλλες εκδηλώσεις διοργανώθηκαν επίσης σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, μεταξύ άλλων σε Καζακστάν, Κιργιστάν, Λευκορωσία, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Μολδαβία, Αρμενία κ.α. αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα όπου υπάρχουν κοινότητες μεταναστών από τη Ρωσία και άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.

Φέτος επίσης πραγματοποιήθηκαν αντίστοιχες πορείες και εκδηλώσεις σε περιοχές της νότιας και ανατολικής Ουκρανίας, που έχουν καταληφθεί από τις ρωσικές δυνάμεις, όπως στη Χερσώνα, στη Μελιτόπολη, στο Μπερντιάνσκ κ.α., καθώς και σε περιοχές του Ντονμπάς που πέρασαν στον έλεγχο των φιλορώσων αυτονομιστών, όπως στη Μαριούπολη.
Στη Γεωργία ο επικεφαλής του Ενοποιημένου Κομμουνιστικού Κόμματος, Τιμούρ Πίπια, κατήγγειλε πως η αστυνομία ζήτησε από διαδηλωτές του Κόμματος να απομακρύνουν την κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο, επειδή είναι κομμουνιστικό σύμβολο. Μετά την άρνηση των διαδηλωτών επιβλήθηκε πρόστιμο στον Τ. Πίπια.
Στην Πολωνία, φιλο-ουκρανοί διαδηλωτές πέταξαν κόκκινη μπογιά στον Ρώσο πρέσβη και δεν του επέτρεψαν να καταθέσει στεφάνι σε μνημείο για τους Σοβιετικούς στρατιώτες στη Βαρσοβία, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του ρωσικού ΥΠΕΞ.

Φωτο 2020

Το «Αθάνατο Σύνταγμα»

(ρωσικά: Бессмертный полк -Bessmertniy Polk) είναι μια μαζική πολιτική εκδήλωση που διοργανώνεται σε μεγάλες πόλεις της Ρωσίας (και σε όλο τον κόσμο) κάθε 9^η Μαΐου κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Ημέρας της Νίκης. Είναι επίσης ένας δημόσιος μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που δημιουργήθηκε στη Ρωσία σε «εθελοντική» βάση με στόχο να κρατάει –υποτίθεται ζωντανή την ιστορική μνήμη “εργαζομένων και νοικοκυραίων, του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων, των «επαναστατών», των αντιστασιακών οργανώσεων (;;) των βετεράνων του πολέμου και του προσωπικού επιβολής του νόμου και έκτακτης ανάγκης”. Μαζικές πορείες 10άδων χιλιάδων ετερόκλητων στοιχείων στις μεγάλες πόλεις (Λένιγκραντ πχ. νυν Αγ. Πετρούπολη), με τους συμμετέχοντες να φέρουν φωτογραφίες συγγενών ή/και οικογενειακών φίλων που υπηρέτησαν, στις σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

 Putin-Benjamin Netanyahu +
Aleksandar Vučić
Όλοι_μαζί_Μπορούμε-2018

Ακόμη και πριν εμφανιστεί το όνομα, παρόμοιες ενέργειες οργανώθηκαν σε ορισμένες πόλεις της ΕΣΣΔ. Η παλαιότερη γνωστή πραγματοποιήθηκε το 1965, σηματοδοτώντας την 20^ή  επέτειο, όταν μαθητές του σχολείου 121 του Νοβοσιμπίρσκ περπάτησαν στους δρόμους της πόλης με φωτογραφίες συμμετεχόντων στον πόλεμο. Το 1981, στην Πλατεία Αγωνιστών της Επανάστασης στην Τέχνη, μια πομπή μητέρων με μαύρες ρόμπες με πορτρέτα των νεκρών γιων τους  πραγματοποιήθηκε στην Περιφέρεια του Ροστόφ.

Στα μετασοβιετικά χρόνια –μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση, παρόμοια γεγονότα έλαβαν χώρα τόσο στη Ρωσία όσο και σε μια σειρά από άλλες χώρες. Από την Ιερουσαλήμ το 1999, όταν πολίτες βγήκαν στους δρόμους πορτρέτα στρατιωτών την Ημέρα της Νίκης μέχρι το 2007, όταν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Βετεράνων της Περιφέρειας Tyumen, Gennady Ivanov, πήρε μέρος  σε μια παράτα όπου κρατούσαν φωτογραφίες με τον ίδιο να κλώθει την ιδέα οργάνωσης μιας «Παρέλαση των Νικητών», στην οποία πολίτες με πορτρέτα των συγγενών τους στην πρώτη γραμμή θα κινούνται στους κεντρικούς δρόμους της πρώην σοβιετικής επικράτειας. Μετά από δύο χρόνια αργότερα πραγματοποιήθηκε σε ~20\25 περιοχές, ενώ το 2010, με πρωτοβουλία της Αντιδημάρχου της Μόσχας, Λιουντμίλα Σβέτσοβα και στην πρωτεύουσα της Ρωσίας με συμμετοχή βετεράνων.

Το 2011, όταν πλέον εξελίχτηκε σε μια παράτα χωρίς νόημα για την ιστορική μνήμη (οι βετεράνοι του 2^ου παγκόσμιου άρχισαν να απέχουν) αστοί δημοσιογράφοι (Sergey Lapenkov, Sergey Kolotovkin, Igor Dmitriev κά.) στο πνεύμα και της αργίας εκείνη τη μέρα δημιούργησαν έναν επίσημο οργανισμό, με την 9^η Μαΐου 2012 ημερομηνία γέννησης του κινήματος στη σύγχρονη μορφή του ως Αθάνατο Σύνταγμα, με πρόβα τζενεράλε τη συμμετοχή στο Τομσκ (μία από τις παλαιότερες σιβηρικές ρωσικές πόλεις, με ~500.00 - κατοίκους, 3.500 χιλιόμετρα από τη Μόσχα) περισσότερων από 6.000 λαού, με πάνω από 2.000 πορτρέτα συγγενών τους στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο πόλεμο.

Από τη σύλληψη της το 2007, η πρωτοβουλία έτυχε άνευ προηγουμένου υποστήριξης. Η κάλυψη σε περιφερειακά και ομοσπονδιακά ΜΜΕ οδήγησε στη δημοτικότητα της ιδέας και μετά τον Μάιο του 2012, μια κοινότητα συντονιστών από διαφορετικές πόλεις και χώρες άρχισε να διαμορφώνεται (15 πόλεις της Ρωσίας Δεκέμβρη του 2012, που μέχρι τον Φεβρουάριο του 2013, είχε αυξηθεί σε 30 και επεκτάθηκε επίσης σε Ουκρανία, Καζακστάν και …Ισραήλ!)
Το 2015, το «Αθάνατο Σύνταγμα» αγκάλιασε 1.150 πόλεις 17 χωρών και το 2016 42 χώρες και οι διοργανωτές της Μόσχας στήριξαν πορεία του στην Κόκκινη Πλατεία…

Αθάνατο Σύνταγμα - Donetsk 2016

Ο πόλεμος στην Ουκρανία καλά κρατεί

(9 Μαΐου 2022)
«Είμαστε Ρώσοι, ο Θεός είναι μαζί μας» και σημαίες Z | πώς παρέλασε το «Αθάνατο Σύνταγμα» στην Αγία Πετρούπολη
Αυτό το μήνυμα (υλικο) δημιουργείται και (η) διανέμεται από ρώσικα και ξένα ΜΜΕ, ενώ κάποιοι βγήκαν λαύροι να υποστηρίξουν τις ενέργειες του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Τίποτα δεν θυμίζει τη δράση επινοήθηκε ως «μη εμπορική, μη πολιτική και μη κρατική πρωτοβουλία πολιτών».
Την Ημέρα της Νίκης, σύμφωνα με το ΥπΕσ. της Ρωσίας, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι συμμετείχαν στη δράση του στην Αγία Πετρούπολη – με πορεία από την πλατεία Alexander Nevsky στην Dvortsovaya. Κορδέλες του Αγίου Γεωργίου με τη μορφή του γράμματος Z, σερπαντίνες και πατριωτικά τραγούδια για τα «γκρίζα μαλλιά - ψυχή» (σσ. σαν το δικό μας μαύρα μαλλιά –μαλλιά κοράκου χρώμα) που κανείς δεν κατάλαβε, ακόμη και για «σλαβική φυλή»

Πούτιν -για τη Ρωσία ρε γαμώτο!

Φανταστείτε το …κάποια στιγμή έτοιμο ένα πορτρέτο μιας προγιαγιάς για να τιμηθεί –υποτίθεται η μνήμη της στη λεωφόρο Νέφσκι μέσα από τις τάξεις του «Αθάνατου Συντάγματος», με παγωμένο τον άνεμο, στροφή στο Κανάλι του Χειμώνα …πλατεία Ερμιτάζ, με αξιοπρεπή συμετοχή και όλοι κοιτάζουν τη μεγάλη σκηνή. Και ακούνε…

«Μέσα από τη χιλιετία, η σλαβική φυλή,
Ποιος είδε προβλήματα, ποιος γνώρισε το βάρος,
Από τις στάχτες αναδύθηκε μια μεγάλη δύναμη
Προς φθόνο των εχθρών και των ηρώων για δόξα.
Κάποιος δεν μας προσέχει πεισματικά,
Προσπαθούν να νικήσουν, αλλά εμείς
γινόμαστε μόνο πιο δυνατοί!».

Κάτω από τη μνημειώδη γλυπτική σύνθεση "Άρμα της Δόξας" στην αψίδα του Γενικού Επιτελείου ένδοξοι άνδρες με στρατιωτική στολή. Τραγουδούν δυνατά το τραγούδι "είμαι Ρώσος", το οποίο κάποτε συνέθεσε ένας ελάχιστα γνωστός (σσ. ο Vladimir Thyssen, που - παρεμπιπτόντως, πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην Ουκρανία και έλαβε τη μουσική του εκπαίδευση στο Πολιτιστικό και Εκπαιδευτικό Σχολείο του Χάρκοβο και τώρα ζει στη Γερμανία).

Ο προτζέκτορας, εν τω μεταξύ, μεταδίδει ένα συγκινητικό βίντεο - ένα απλό σλάιντ σόου, σαν να ήταν βιαστικά κολλημένο μερικές ώρες πριν …Μαύρη Θάλασσα, η γέφυρα της Κριμαίας γίνεται άσπρη, η νεαρή Μεντβέντεβα πηδά ένα τριπλό παλτό από δέρμα προβάτου, απομακρύνει το πόδι της από την Ολυμπιακή Αρκούδα του 1980, συντρίβει τους αντιπάλους της Κόκκινης Μηχανής στον πάγο και ίπταται πανέμορφη. Στη συνέχεια - βολές είτε από στρατιωτικές ασκήσεις είτε από το μέτωπο: τανκς διασχίζουν το κίτρινο πεδίο, το φρύδι ενός ελεύθερου σκοπευτή συσπάται. Ξαφνικά - μια φωτογραφία του Γκαγκάριν, η οποία αντικαθίσταται αμέσως από πορτρέτα του Τολστόι και του Αλέξανδρου Νιέφσκι. Ο Βισότσκι εμφανίζεται στην οθόνη με μια κιθάρα, ακολουθούμενος από έναν θλιμμένο Τσόι. Κάδρα μαζί του αναδύονται στο ρεφρέν…

«Δεν είμαι σαν τους άλλους!
Δεν μπορείς να καταλάβεις την γκριζομάλλα ψυχή μου!
Είμαι αυτός που αντέχει τα πάντα
Και ξέρει ότι δεν θα μας προφτάσουν, είμαι Ρώσος!».

Κοιτάξτε γύρω σας: στις τάξεις του «Αθάνατου Συντάγματος», που απλώνεται στην πλατεία του Παλατιού και στον Κήπο του Αλεξάνδρου, το πανό γίνεται λευκό - «Είμαστε Ρώσοι - ο Θεός είναι μαζί μας!». Ριγέ πανό Εθνικο_Απελευθερωτικού Κινήματος κυματίζουν κοντά (σσ. πρόκειται για ένα ακροδεξιό κόμμα του οποίου η αποστολή στον επίσημο ιστότοπο διατυπώνεται ως «απελευθέρωση της Ρωσικής Ομοσπονδίας από την αποικιακή εξάρτηση των Ηνωμένων Πολιτειών με την αποκατάσταση της κυριαρχίας μέσω δημοψηφίσματος για την αλλαγή του Συντάγματος».
Μαζί υπάρχουν και οι απλοί άνθρωποι που έχουν έρθει για να αποτίσουν φόρο τιμής στη θυσία που έκαναν οι πρόγονοί τους πριν από οκτώ δεκαετίες. Και στο ρεφρέν εκτελούν πολύ πιο κατάλληλες μουσικές συνθέσεις - για παράδειγμα, "Katyusha" και "Smuglyanka".

Με το ένα χέρι η γυναίκα σφίγγει τα δάχτυλα του οκτάχρονου γιου της και με το άλλο μια φωτογραφία ενός άντρα με στρατιωτική στολή. Το αγόρι τραβάει ένα χακί σκουφάκι πάνω από τα αυτιά του και ανατριχιάζει στον αέρα. Βρισκόμαστε στον κήπο του Αλεξάνδρου.
- Αυτός είναι ο προπάππους μας, πολέμησε κοντά στο Κουρσκ. Τραυματίστηκε πρώτα στο πόδι και μετά πέθανε. Χάρη σε αυτόν ζούμε, το ξέρουμε, το θυμόμαστε. Ζούμε ... Πρόσφατα μετακομίσαμε στην Αγία Πετρούπολη.
- Θέλω (γνέφει στο αγόρι) να θυμάται το κατόρθωμα του προπάππου του.
Γιατί να θυμάται;
- Λοιπόν, πώς. Για να εκτιμήσουμε αυτό που έχουμε τώρα. Να αγαπά την πατρίδα του, να χαίρεται τον γαλήνιο ουρανό, τον ήλιο, όσα έχει...
Για να καταλάβουμε πόσο τρομερός μπορεί να είναι ο πόλεμος…
- Ναι ναι! (με χαρά το αγόρι).
Ουκρανία…
- Και τι σχέση έχει αυτό; .. (περνά λίγος χρόνος) ΝΑΙ! Υπέρ –με νύχια και με δόντια. Οι δικοί μας άνθρωποι είναι εκεί. Αλλά δεν είμαστε εδώ για αυτό ...μέρα της Νίκης σήμερα (φεύγει).
Ο σύζυγος φωτογραφίζεται με φόντο το Χειμερινό Παλάτι. Στα χέρια του υπάρχουν ασπρόμαυρες φωτογραφίες στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού: του λοχία Βλαντιμίρ Μολόντσοφ και του υπολοχαγού Νικολάι Στριζάκοφ. Οι κορδέλες του Αγίου Γεωργίου γίνονται κόκκινες κατά μήκος της άκρης των φωτογραφιών με το γράμμα Ζ. Το ζευγάρι χαμογελάει.

Σε κοντινή απόσταση, η εταιρεία promotion ηχογραφεί ένα συλλογικό βίντεο.
«Λοιπόν, πάμε, στο ρεφρέν. Για τη νίκη! Η νίκη θα είναι δική μας!!!»
Μια γιαγιά στέκεται κοντά, κρατώντας γαρίφαλα και μια ρακέτα του τένις, στην οποία είναι κολλημένη μια ασπρόμαυρη φωτογραφία νεαρής γυναίκας -στο πίσω μέρος, λωρίδες κολλητικής ταινίας σχηματίζουν το γράμμα Z.
Άνδρες περνούν μπροστά με ένα μεγάλο κιτρινόμαυρο πανό, όλα με το ίδιο λατινικό γράμμα και την υπογραφή με νόημα «Η εργασία θα ολοκληρωθεί». Ξεχωρίζει έντονα με φόντο τα κόκκινα πανό της Νίκης, ενώ στους γκρίζους φράχτες κατά μήκος των πεζοδρομίων, στελέχη της Εθνικής Φρουράς και της αστυνομίας παρακολουθούν -όλοι με κορδέλα του Αγίου Γεωργίου στο στήθος τους, σε ζιγκ-ζαγκ μοτίβο. Μπορεί κανείς να φανταστεί πώς σήμερα το πρωί ένας από αυτούς τελείωσε βιαστικά τον καφέ του, γυάλισε τα παπούτσια του και έψαξε για μια ριγέ κορδέλα στην ντουλάπα. Και μετά, κρατώντας μια καρφίτσα ανάμεσα στα δόντια του, σκέφτηκε για μερικά δευτερόλεπτα αν να στρίψει ένα παραδοσιακό φιόγκο ή κάτι πιο ευκαιριακό.

Οι άνθρωποι στην πορεία φωνάζουν κάθε τόσο «Ρωσία!- Ρωσία!». Παρεμπιπτόντως, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου αφίσες που να σχετίζονται με όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία…
Μην ξεχνάμε ότι η δράση του «Αθάνατου Συντάγματος», επινοήθηκε το 2012 ως μη κερδοσκοπική, μη πολιτική και μη κρατική πολιτική πρωτοβουλία - όλα εντάξει… Και ο πόλεμος καλά κρατεί –για τη Ρωσία ρε γαμώτο!