Γαλλία: Les vœux Chanson & Mai 68 - Μάης 1968

Πρώτη μέρα του Ιούνη σήμερα –μέρα καμπής στη Γαλλία πριν 53 χρόνια, με τον "Μάη" να μπαίνει στην τελική φάση και την αστική τάξη της Γαλλίας να συνειδητοποιεί έναν ενδεχόμενο κίνδυνο για την ίδια την εξουσία της.

Mai 68 - Μάης 68

1.  Χαρακτηριστικό στοιχείο στην προβολή του Μάη του 1968 από τις αστικές μικροαστικές και οπορτουνιστικές αναφορές είναι η διόγκωση του ρόλου των φοιτητικών διαδηλώσεων και η ταυτόχρονη «εξαφάνιση» της αντικειμενικής βάσης που γέννησε τα γεγονότα και της δυναμικής που απέκτησαν αυτά λόγω της καθοριστικής και συντριπτικής σε αριθμό συμμετοχής της εργατικής τάξης .
▪️ Σημειώνουμε ότι οι φοιτητές στο Παρίσι εκείνη την περίοδο ανέρχονταν στις 160.000, στις πρώτες φοιτητικές διαδηλώσεις συμμετείχαν ορισμένες εκατοντάδες, ενώ στις επόμενες ημέρες η μεγαλύτερη συμμετοχή δεν ξεπέρασε τις 20 - 30.000 ενώ την ίδια περίοδο η συμμετοχή στις εργατικές διαδηλώσεις (του Παρισιού μόνο) ξεπέρασε τα 2-2.500.000 ενώ σ' όλη τη χώρα απέργησαν περίπου δέκα εκατομμύρια εργάτες, απονεκρώνοντας για μέρες τα πάντα. Αυτό ήταν το καθοριστικό και χαρακτηριστικό στοιχείο του πραγματικού εργατικού Μάη του 1968 στη Γαλλία.

2.   Μετά το χτύπημα της αστυνομίας, στις 10 Μάη, το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και τα συνδικάτα κάλεσαν την εργατική τάξη να αντισταθεί στην πολιτική του Ντε Γκωλ και στις 13 Μάη η CGT και άλλες εργατικές ενώσεις πραγματοποίησαν 24ωρη απεργία, εκδηλώσεις συμπαράστασης στους φοιτητές και εκδηλώσεις ενάντια στην αστυνομική βία.

3.  Μετά την 13η του Μάη άρχισε ισχυρή άνοδος του απεργιακού κινήματος σε όλη τη χώρα. Εργατικές κινητοποιήσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη και πριν το Μάη του 1968, όπως το Γενάρη του 1968 στο εργοστάσιο «Berliet» στη Λυών και στη «Rhodiaceta» στη Λε Μαν, όπου έγινε επίθεση στην απεργιακή φρουρά από τα CRS (γαλλικά ΜΑΤ) και στη συνέχεια ακολούθησε πορεία διαμαρτυρίας και σύγκρουση. Επίσης οι εργάτες της «Sud Aviation» για βδομάδες έκαναν 15λεπτες στάσεις εργασίας, με αίτημα να μη μειωθούν οι μισθοί και να μειωθεί ο χρόνος εργασίας. Στις 14 Μάη, μετά τη στάση εργασίας δεν μπήκαν για δουλειά, κατέλαβαν το εργοστάσιο και τα γραφεία της διεύθυνσης. Στις 15 Μάη έγιναν καταλήψεις σε εργοστάσια του ομίλου της «Ρενό». Ακολούθησαν καταλήψεις και απεργίες στους σιδηροδρόμους, στην ενέργεια, στα τυπογραφεία, στα ναυπηγεία, στην αυτοκινητοβιομηχανία κ.α.

4.  Σε 2-3 μέρες γενικεύτηκαν σε όλη τη Γαλλία. Συνολικά η απεργία αγκάλιασε 10 εκατομμύρια εργαζόμενους, δηλαδή περίπου τα δύο τρίτα του συνόλου των εργαζομένων της Γαλλίας.     
▪️  Στις 20 Μάη η απεργία είχε γίνει καθολική. Καταλήψεις εργοστασίων από τους εργάτες γίνονταν σε όλα τα βιομηχανικά κέντρα σε ολόκληρη τη Γαλλία.
▪️ Η είσοδος της εργατικής τάξης στον αγώνα έδωσε στα γεγονότα νέες διαστάσεις.
Στα αιτήματα των απεργών περιλαμβάνονταν αυξήσεις μισθών, μείωση του ωραρίου εργασίας, μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας και μείωση των ορίων συνταξιοδότησης.

5.  Στη συνέχεια στα οικονομικά αιτήματα προστέθηκαν και πολιτικά - προβλήθηκε το σύνθημα της «Λαϊκής Κυβέρνησης».
▪️ Στις διαδηλώσεις συμμετείχαν και αγρότες, ενώ οι αγροτικές ομοσπονδίες είχαν ήδη προγραμματίσει για τα τέλη Μάη διαμαρτυρίες ενάντια στις τιμές αγροτικών προϊόντων που καθόριζε η Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά.

6.  Στις 25 Μάη η CGT και άλλα συνδικάτα κάλεσαν την εργατική τάξη του Παρισιού σε διαδήλωση, όπου πήραν μέρος 2-2,5 εκατομμύρια και το Παρίσι παρέλυσε. Η κυβέρνηση και οι εργοδότες υποχρεώθηκαν να κάνουν σοβαρές παραχωρήσεις.

7.  Στις 25-27 Μάη υπογράφτηκε το λεγόμενο πρακτικό της «Γκρενέλ». Σύμφωνα με αυτό, οι μισθοί αυξάνονταν 14% κατά μέσο όρο, ενώ προβλεπόταν βαθμιαία μείωση του ωραρίου εργασίας σε 40 ώρες την εβδομάδα, παρέχονταν εγγυήσεις ελευθερίας στη συνδικαλιστική δραστηριότητα των εργατικών επιτροπών στις επιχειρήσεις

8.  Στο 1^ο 15ήμερο του Ιούνη η αστική τάξη της Γαλλίας συνειδητοποιώντας έναν ενδεχόμενο κίνδυνο για την ίδια την εξουσία της, αλλά ακόμα και μόνο για την αστική σταθερότητα έβαλε σε κίνηση τους μηχανισμούς της (καταστολής, «παρακρατικές» οργανώσεις, μυστικές υπηρεσίες, ετοιμασία για στρατιωτική επέμβαση κλπ.)

Αυτό το έκανε με την απαιτούμενη προσοχή και αυτοκυριαρχία, ώστε να μην προκαλέσει άθελά της αντιδράσεις δυσκολότερα ελεγχόμενες ή και τελείως ανεξέλεγκτες. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση είχε έτοιμα σχέδια και ήταν αποφασισμένη να προασπίσει την κυριαρχία της.

Το πώς η αστική τάξη αντιμετώπισε το ενδεχόμενο χρήσης του στρατού, αποτυπώνεται στα απομνημονεύματα του Μορίς Γκριμό, αστυνομικού διευθυντή του Παρισιού την εποχή εκείνη:
«Γνωρίζω πάντως ότι, όπως είναι λογικό, το ενδεχόμενο στρατιωτικής λύσης δεν αποκλείστηκε ποτέ απολύτως από την κυβέρνηση.
Υπήρχε πάντοτε η πιθανότητα κάποια ημέρα να υπερκεραστούν οι αστυνομικές δυνάμεις και, καθώς δεν είναι δυνατό να αφήνει κανείς την ανταρσία να κυριαρχεί στο δρόμο και να καθορίζει τις εξελίξεις, την ημέρα εκείνη θα έπρεπε να κληθεί ο στρατός...».
Παράλληλα κύκλοι της σοσιαλδημοκρατίας αναζητούσαν εναλλακτική λύση Προέδρου με επιρροή στους εργάτες και τη νεολαία.

Αντιδιαδήλωση των Γκωλικών

9. Ο μηχανισμός του γκωλικού κόμματος ξεκίνησε να οργανώνει στο Παρίσι μεγάλες αντι_ διαδηλώσεις υπεράσπισης της τάξης και στήριξης του Ντε Γκωλ, ενώ ο ίδιος  έφυγε για τη Γερμανία, όπου επιθεώρησε στο Μπάντεν - Μπάντεν τα γαλλικά στρατεύματα που στάθμευαν εκεί.
▪️ Ο διοικητής του στρατού, στρατηγός Μασί, γνωστός και ως «χασάπης της Αλγερίας», διαβεβαίωσε τον Ντε Γκωλ για την ικανότητα και δυνατότητα των στρατευμάτων να επέμβουν. Μετά την επιστροφή του από τη Γερμανία ο Ντε Γκωλ ανήγγειλε τη διάλυση της εθνοσυνέλευσης και την προκήρυξη γενικών εκλογών εντός 22 ημερών. Άφησε όμως ανοιχτό το ενδεχόμενο:
«Αν αυτή η κατάσταση παραμείνει, θα πρέπει για να διατηρήσω τη δημοκρατία να πάρω σύμφωνα με το σύνταγμα άλλους δρόμους από την άμεση ψηφοφορία...».
▪️ Την ίδια μέρα σχηματισμοί τεθωρακισμένων έκαναν την εμφάνισή τους σε διάφορα προάστια του Παρισιού. Με την προκήρυξη των εκλογών, σύμφωνα με τη νομοθεσία απαγορεύτηκαν οι συγκεντρώσεις.

10.      Το ΓΚΚ, απέναντι σ' αυτή την απειλή αλλά και γενικά στα γεγονότα του Μάη περιορίστηκε σ' ένα πλαίσιο πάλης με πολύ χαμηλό τον πήχη, χωρίς πολιτικούς στόχους, σα να ήταν συνδικάτο και όχι κόμμα, που μάλιστα διεκδικεί την εξουσία. Ζητούσε απλά αύξηση μισθών, αναγνώριση εργοστασιακών επιτροπών, μείωση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, μείωση ωρών εργασίας στις 40, χωρίς να τα συνδέει με την ανάγκη συνολικής σύγκρουσης με τον πραγματικό αντίπαλο τα μονοπώλια και τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις, όπως ήταν η ΕΟΚ

Έθετε ως πολιτικό στόχο απλά την παραίτηση Ντε Γκωλ, την προκήρυξη εκλογών και τη διαμόρφωση μιας κυβέρνησης με μόνο όρο τη συμμετοχή του ΚΚ.

Ουσιαστικά επρόκειτο για μια γραμμή πάλης σε ρεφορμιστική κατεύθυνση, με στόχο την αλλαγή στη διαχείριση της αστικής εξουσίας που διευκόλυνε την εκτόνωση των διαθέσεων.

11.  Στις εκλογές, στις 23 και 30 Ιουνίου, οι Γκωλικοί μαζί με τους συνεργαζόμενούς τους συγκέντρωσαν περισσότερες έδρες από κάθε άλλη φορά: ~74% 358 σε σύνολο 485 !!
Δε διαθέτουμε όλα τα δεδομένα για να εκτιμήσουμε ποια ακριβώς ήταν η κατάσταση στη Γαλλία την περίοδο Μάη-Ιούνη 1968, δηλαδή το αν υπήρχε επαναστατική κρίση ή όχι.
Ωστόσο, είναι προβληματικό το γεγονός της συμβολής του ΓΚΚ στην ταχεία εκτόνωση του απεργιακού κινήματος που είχε πάρει και μορφές προωθημένης σύγκρουσης (πχ καταλήψεις εργοστασίων μέσα από απεργιακές επιτροπές).
Προβληματικό είναι επίσης ότι ακολούθησε μια πολύχρονη περίοδος ενσωμάτωσης του κινήματος και παγιοποίησης του οπορτουνισμού στο ΓΚΚ, που σε επόμενη περίοδο επέφερε νέα εκφυλιστικά χαρακτηριστικά.
Τα παραπάνω δε συνέβαλαν, ώστε, κι αν ακόμα υπήρχαν στοιχεία επαναστατικής κρίσης, αυτά να οξυνθούν περισσότερο.

Νεκροί και τραυματίες
Τα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας μιλούν για «θάνατο τουλάχιστον πέντε έως επτά ατόμων», αναφέροντας τον 26χρονο Philippe Mathérion (χειροβομβίδα κρότου-λάμψης), ένα «ανώνυμο» (;;) στο Calvados από σφαίρα (εκείνη την ημέρα -30 Μαΐου, έριχναν κυριολεκτικά «στο ψαχνό» τον μαθητής του Γυμνασίου Gilles Tautin, 17 ετών, που πνίγηκε στο Σηκουάνα προσπαθώντας να ξεφύγει από μια διμοιρία ΜΑΤατζήδων, τον 24χρονο εργάτη Pierre Beylot στο εργοστάσιο της Peugeot στο Sochaux-Montbéliard που πυροβολήθηκε από τις ειδικές δυνάμεις όπως και αρκετοί άλλοι εργαζόμενοι (Compagnies républicaines de sécurité – CRS –είχαν δραστηριοποιηθεί στην Αλγερία) μεταξύ αυτών ο Henri Blanchet -49 ετών, που πέθανε με σπασμένο κρανίο (βλ. Πέτρουλας).
Στην πραγματικότητα –κατά δήλωση του ΥπΕσ Raymond Marcellin, στις 31 Μαΐου, «οι συγκρούσεις με την αστυνομία άφησαν αρκετούς νεκρούς και ~2.000 τραυματίες, συμπεριλαμβανομένων 200 πολύ σοβαρά και σοβαρά…

Καμία απογοήτευση

Η πορεία του Μάη του '68 μας διδάσκει πάνω απ' όλα τους όρους για να παραμείνει ένα ΚΚ επαναστατική πρωτοπορία της εργατικής τάξης.
Αυτός ο ρόλος δεν χαρίζεται και δεν απονέμεται μια για πάντα απ' την Ιστορία.
Κάθε ΚΚ, για να παραμείνει στην πράξη και όχι στα λόγια επαναστατική πρωτοπορία, πρέπει συνεχώς να μελετά αυτοκριτικά την ιστορική πείρα της ταξικής πάλης, να ερμηνεύει τις σύγχρονες εξελίξεις, να επεξεργάζεται κατάλληλη στρατηγική που να φωτίζει την ανάγκη της σοσιαλιστικής επανάστασης, του σοσιαλισμού, για την ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών. Να ξεδιπλώνει μαχητικά κατάλληλη πολιτική, που να βοηθά στην κλιμάκωση της ταξικής πάλης, να βαθαίνει και να διευρύνει τους δεσμούς του με την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, να εδραιώνει τον αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό του εργατικού κινήματος, να συμβάλλει στην οικοδόμηση της κοινωνικής συμμαχίας.
Κρατάμε από τον Μάη του 1968 την εικόνα εκατοντάδων χιλιάδων εργατών και φοιτητών που βαδίζουν μαζί στο δρόμο στην καρδιά του αναπτυγμένου καπιταλισμού, τραγουδώντας τη "Διεθνή".
Και συνεχίζουμε τον αγώνα για να βαδίσουμε σε αυτόν το δρόμο μέχρι το τέλος, για να πάρει τελικά η εργατική τάξη την εξουσία, στην πραγματική ζωή και όχι στη φαντασία μας.

Διδάγματα από τον Μάη του '68 - ομιλία του Μάκη Παπαδόπουλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ

Η εξέλιξη της καπιταλιστικής οικονομίας στη Γαλλία τη συγκεκριμένη περίοδο.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο εφαρμόζεται στη Γαλλία ένα κρατικό σχέδιο εκσυγχρονισμού και υποδομής, που είχε επεξεργαστεί ο Ζαν Μονέ, με χρηματοδότηση ενός μέρους των επενδύσεων από το αμερικανικό Σχέδιο Μάρσαλ.
Μετά το 1954 ο ρυθμός αύξησης της γαλλικής βιομηχανικής παραγωγής φτάνει το 9-10% ετησίως. Αποκτούν μεγάλο δυναμισμό οι σύγχρονοι κλάδοι της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, της αεροδιαστημικής, της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, συγκριτικά με άλλες ισχυρές ευρωπαϊκές καπιταλιστικές οικονομίες.
Το 1968 δεν εκδηλώνεται καπιταλιστική κρίση στη Γαλλία.
Αντίθετα, την περίοδο 1969-1973 η Γαλλία εμφανίζει τον δεύτερο υψηλότερο δείκτη ανάπτυξης μετά την Ιαπωνία.
Η αστική τάξη της Γαλλίας επιδιώκει φυσικά να αναβαθμίσει το ρόλο της ως ιμπεριαλιστική δύναμη στο ευρωπαϊκό έδαφος. Αυτός ο στόχος γίνεται πιο επιτακτικός, καθώς μετά το 1960 έχει απολέσει την άμεση πολιτική κυριαρχία της σε 15 αποικίες της, ιδιαίτερα στην Αφρική.

Διαμάχη Ντε Γκωλ – ΗΠΑ

Καθώς ο συσχετισμός αλλάζει, ο στρατηγός Ντε Γκωλ ως εκφραστής της γαλλικής αστικής πολιτικής διαφοροποιείται αρκετά από επιλογές των ΗΠΑ.
Το 1966 η Γαλλία αποσύρεται από το στρατιωτικό σκέλος και την οργανωτική δομή του ΝΑΤΟ. Δημιουργείται γαλλικό δίκτυο εμπλουτισμού του ουρανίου για εγχώρια παραγωγή πυρηνικών όπλων.
Στις διεργασίες ίδρυσης και εξέλιξης της ΕΟΚ, ο Ντε Γκωλ αντιπαραθέτει την "Ευρώπη των κρατών" απέναντι στις προτάσεις για υπερεθνικούς θεσμούς και κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική και αμυντική πολιτική.
Βάζει βέτο στην ένταξη της Μεγάλης Βρετανίας το 1963, την οποία θεωρεί «δούρειο ίππο» των ΗΠΑ.
Όλοι κατανοούμε γιατί υπήρξε αμερικανική αντίδραση στην πολιτική Ντε Γκωλ και οξύνθηκαν οι ενδοαστικές αντιθέσεις στη Γαλλία.
Η αυτοτελής και πολύμορφη μεταπολεμική δράση στη Γαλλία του αμερικανικού παράγοντα, σε συνεργασία με τις πιο φιλοατλαντικές δυνάμεις της γαλλικής αστικής τάξης, δεν περιορίστηκε μόνο στον περιορισμό της επιρροής του ΓΚΚ και στην καλλιέργεια του αντικομμουνισμού, αλλά αφορούσε μετά από ένα διάστημα στην αστική πίεση και στην υπονόμευση της πολιτικής κυριαρχίας του Ντε Γκωλ.

Ανικανοποίητες σύγχρονες ανάγκες
Τι συνέπειες είχαν αυτές οι εξελίξεις στην εργατική τάξη, στους φοιτητές, στη νεολαία;
Τη συγκεκριμένη περίοδο του 1968 δεν είχαμε μια ραγδαία επιδείνωση, μια απότομη αύξηση της απόλυτης εξαθλίωσης της εργατικής τάξης σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, ούτε είχε ξεσπάσει βαθιά καπιταλιστική κρίση.
Τι είχαμε;
Στη δεκαετία του '60 ενισχύθηκε η τάση σχετικής εξαθλίωσης της εργατικής τάξης σε σχέση με τον πλούτο που παρήγαγε, τον οποίο καρπώνονταν η αστική τάξη, οι μεγαλομέτοχοι των μονοπωλιακών ομίλων.
Οι εργάτες έβλεπαν εμπειρικά να μεγαλώνει η απόσταση ανάμεσα τις σύγχρονες ανάγκες τους και τη διαθέσιμη αγοραστική τους δύναμη και δεν μπορούσαν πλέον να είναι ικανοποιημένοι απ' την κάλυψη μόνο στοιχειωδών αναγκών (ζητούσαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, δημιουργικό περιεχόμενο της δουλειάς, εξάλειψη της ανασφάλειας για το μέλλον, ουσιαστική μόρφωση των παιδιών της, βελτίωση της προστασίας της υγείας της).
Έτσι, στη δεκαετία του '60 έχουμε τη θεαματική μαζικοποίηση της εισόδου φοιτητών στα πανεπιστήμια –κάτι που δεν αφορά μόνο τη Γαλλία, αλλά και τις άλλες χώρες της καπιταλιστικής Ευρώπης.
Αυτό μεταβάλλει τη σύνθεση των φοιτητών ως προς την ταξική τους καταγωγή, αλλά κυρίως διαφοροποιεί την ταξική τους προοπτική.
Εμφανίζεται για μερίδα αποφοίτων για πρώτη φορά ο κίνδυνος της ανεργίας και της κακοπληρωμένης μισθωτής εργασίας με εκτελεστικό ρόλο. Με άλλα λόγια, εμφανίζεται η τάση προλεταριοποίησης.

Η αδυναμία του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος
Αυτό που έχει σημασία να κατανοηθεί είναι η καθοριστική αρνητική επίδραση της ρεφορμιστικής γραμμής, των αυταπατών για κοινοβουλευτικό πέρασμα στο σοσιαλισμό, με κυβέρνηση συνεργασίας σοσιαλδημοκρατών - κομμουνιστών.
Αυτή η στρατηγική οδήγησε το ΓΚΚ να στοιχίζεται συχνά σαν εκκρεμές στις ενδοαστικές αντιθέσεις στη Γαλλία ανάμεσα στους φιλοατλαντιστές αστούς και στους γκωλικούς.

Την ώρα που οι σύγχρονες ανάγκες για το δικαίωμα στη δουλειά, για περισσότερο ελεύθερο χρόνο, για δημιουργικό περιεχόμενο της εργασίας, για ουσιαστική αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού ως παραγωγικής δύναμης για την κοινωνική ευημερία φωτίζουν την ανάγκη να ξεριζωθεί ο δρόμος ανάπτυξης με γνώμονα το καπιταλιστικό κέρδος, το ΓΚΚ καθηλώνει τη μαχητικότητα και τη δυναμική του εργατικού κινήματος σ' ένα οικονομικό πλαίσιο πάλης που περιορίζεται στην αύξηση μισθών, στη μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, στις 40 ώρες δουλειάς τη βδομάδα.
Αυτοί οι οικονομικοί στόχοι δεν συνδέονται ούτε διακηρυκτικά με την ανάγκη συνολικής σύγκρουσης με την εξουσία του κεφαλαίου, το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ.
Ο μόνος πολιτικός στόχος που τέθηκε ήταν η παραίτηση της κυβέρνησης Ντε Γκωλ και η ανάδειξη της λεγόμενης «λαϊκής κυβέρνησης», στο έδαφος του καπιταλισμού.
Η αδυναμία του ΓΚΚ να εκφράσει με ριζοσπαστικό πρόγραμμα πάλης με αντικαπιταλιστική κατεύθυνση την απαίτηση για ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών, συνέβαλε και στην άνθηση αστικών και μικροαστικών αντιλήψεων, που με τη σειρά τους βοηθούσαν στην εμφάνιση μαζικής αντικομμουνιστικής δράσης και στον αφοπλισμό του εργατικού κινήματος.

Τον Μάη του '68 δεν εκδηλώθηκε σχεδιασμένη και οργανωμένη επίθεση της εργατικής τάξης και των συμμάχων της για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.
Αφενός δεν υπήρχαν ακόμα πλήρως οι αντικειμενικές συνθήκες που να το επιτρέπουν, δεν υπήρχε ακόμα επαναστατική κατάσταση, αφετέρου το ΚΚ δεν ξεδίπλωσε επαναστατική πολιτική που να καθοδηγεί το εργατικό κίνημα σ' αυτήν την κατεύθυνση, λόγω της ρεφορμιστικής στρατηγικής του.
Υπήρξε όμως οξυμένη ταξική σύγκρουση, υπήρξε σημαντική άνοδος του εργατικού κινήματος που δημιουργούσε αντικειμενικά ευνοϊκές συνθήκες για την κλιμάκωση της ταξικής πάλης σε κατεύθυνση σύγκρουσης και ρήξης με την εξουσία του κεφαλαίου.
Αυτό που σχηματικά περιγράφουμε ως «μη επαναστατικές συνθήκες» δεν είναι μια ακίνητη, αμετάβλητη, παγιωμένη κατάσταση.

Το ΓΚΚ μπορούσε και έπρεπε να κλιμακώσει και να αναβαθμίσει την πολιτική πάλη του εργατικού κινήματος σημαδεύοντας τον πραγματικό αντίπαλο, την εξουσία της αστικής τάξης, ανοίγοντας και βαθαίνοντας τη ρωγμή στην πολιτική κυριαρχία της.
Μπορούσε να διορθώσει τη ρεφορμιστική γραμμή του και να γονιμοποιήσει πολιτικά τον μαχητικό ενθουσιασμό που εμφανίστηκε σε αρκετές καταλήψεις εργοστασίων.

Μουσικός Μάης 68

Πρώτη μέρα του Ιούνη σήμερα και θυμήθηκα μια εκλεκτή φίλη την Elise που μου έστειλε πριν χρόνια ένα παλιό –ακριβώς του τότε- 1968 ραδιοφωνικό μήνυμα του Jacques Brel.
«... Je vous souhaite des rêves à n'en plus finir et l'envie furieuse d'en réaliser quelques uns.
Je vous souhaite d'aimer ce qu'il faut aimer et d'oublier ce qu'il faut oublier.
Je vous souhaite des passions, je vous souhaite des silences,
Je vous souhaite des chants d'oiseaux au réveil et des rires d'enfants.
Je vous souhaite de respecter les différences des autres, parce que le mérite et la valeur de chacun sont souvent à découvrir.
Je vous souhaite de résister à l'enlisement, à l'indifférence et aux vertus ^[@] négatives de notre époque,
Je vous souhaite enfin de ne jamais renoncer à la recherche, à l'aventure, à la vie, à l'amour, car la vie est une magnifique aventure et nul de raisonnable ne doit y renoncer sans livrer une rude bataille.
Je vous souhaite surtout d'être vous, fier de l'être et heureux, car le bonheur est notre destin ^[@@] véritable...»   
«...Σας εύχομαι
τα όνειρά σας να μην έχουν τέλος και να έχετε διακαή πόθο να τα κάνετε πραγματικότητα
να αγαπάτε όποιον το αξίζει και να ξεχνάτε όποιον πρέπει
Σας εύχομαι το πάθος και την ήρεμη περισυλλογή
το κελάηδισμα των πουλιών να σας ξυπνάει, μαζί με το γέλιο των παιδιών
Να σεβόσαστε τη διαφορετικότητα των άλλων, ανακαλύπτοντας το δικαίωμα στη σημασία και στην αξία του καθενός
Να αντιστέκεστε στη στασιμότητα, στην αδιαφορία και στις αρνητικές αρετές της εποχής μας
Σας εύχομαι, τέλος να μην το βάλετε ποτέ κάτω (επιλέγοντας) την αδιάκοπη αναζήτηση, την περιπέτεια, τον έρωτα ...γιατί η ζωή είναι μια θαυμάσια, υπέροχη περιπέτεια και για κανένα λόγο δεν έχετε το δικαίωμα να  εγκαταλείπετε αμαχητί έναν σκληρό αγώνα
Ιδιαίτερα εύχομαι να είστε ο εαυτός σας, να είστε υπερήφανοι και ενθουσιώδεις, γιατί η ευτυχία αποτελεί το τελικό ζητούμενο
...»
^[@]  "Vertus" θα μπορούσε να εννοεί & κυρίαρχες δυνάμεις
^[@@]"Destin" ίσως υπονοεί και στόχευση, πεπρωμένο κλπ

Ο Brel, σαν γνήσιος εκπρόσωπος της περιόδου που χαρακτηρίστηκε ως Chanson ^# (Σανσόν -γαλλική βασικά μουσική τεχνοτροπία) δεν είναι και τόσο «εύπεπτος» -μου 'ρχεται πχ στο μυαλό η αρχή του "Ne me quitte pas"
Ne me quitte pas | Il faut oublier | Tout peut s'oublier | Qui s'enfuit déjà | Oublier le temps | Des malentendus  Et le temps perdu | A savoir comment | Oublier ces heures | Qui tuaient parfois | A coups de pourquoi...
σε ελεύθερη μετάφραση
Μη μ' αφήνεις | πρέπει να ξεχάσω | ό,τι μπορεί να ξεχαστεί | και χάνεται πια | να ξεχάσω τον καιρό των παρεξηγήσεων | και το χρόνο που χάθηκε | για να μαθαίνω τα «πώς» | πρέπει να ξεχάσω τις ώρες | που σκότωναν καμιά φορά | με φονικά «γιατί»...

^# Η εξέλιξη της Chanson σχηματικά
Παντομίμα – μεσαίωνας και πριν – «εξευγενισμένο» τραγούδι (Chanson courtoise - Grand chant), αναγέννηση - Παρισινό τραγούδι & Βουργουνδίας, 16ος - 17ος αιώνας, στην αυλή των πλούσιων και η  Tragédie lyrique (λυρική τραγωδία) – «λαϊκό» (Chanson populaire) –όπως πάντα η τέχνη της άρχουσας τάξης συνυπάρχει με τη δημώδη των τρουβαδούρων και των απόκληρων.
Ακολουθεί η περίοδος του λεγόμενου κλασικού (1890–1960) ο ρεαλισμός του καμπαρέ (La chanson réaliste), τα music-halls, rock και pop (1960 και μετά) η vague disco (disco wave) 1990 και 2000s.
ℹ️ Siegfried P. Rupprecht - Chanson-Lexikon
                    Αναφέρουμε ενδεικτικά:

·  Ερίκ Σατί (1897)

·  Υβέτ Ζυμλμπέρτ (1900)

·   Αριστίντ Μπριάντ (1900)

·   Τεοντόρ Μποτρέλ (1901)

·   Μορίς Σεβαλιέ (1924)

·   Τζόζεφιν Μπέικερ (1931)

·   Εντίθ Πιάφ (1941, 1946, 1959, 1960)

·  Κριστιάν Λορέιν (1942)

·  Υβ Μοντάν (1948)

·   Μπόρις Βιάν (1945)

·    Ζωρζ Μπρασέν (1945)

·    Ζακ Μπρελ (1958)

·    Les Rita Mitsouko (1984)

Les vœux de Jacques BREL

Κάποιους από τους «όρκους» του πέτυχα στο Blog : si ça vous chante (le blog de Fred Hidalgo), «Jacques Brel - L’aventure commence à l’aurore ». Editions de l’Archipel, σελ. 384 το παραπάνω Blog : si ça vous chante (le blog de Fred Hidalgo) αυτοπαρουσιάζεται... "Parce que c’est un art populaire entre tous, qui touche à la vie de chacun et appartient à la mémoire collective, la chanson constitue le meilleur reflet de l’air du temps : via son histoire (qui « est la même que la nôtre », chantait Charles Trenet) et son actualité, ce blog destiné surtout à illustrer et promouvoir la chanson de l’espace francophone ne se fixera donc aucune limite"… οι υπογραμμίσεις δικές μου.

Η βιογραφία του Jacques Romain Georges Brel, είναι λίγο πολύ γνωστή: γεννημένος στις Βρυξέλλες το 1929, πέθανε πολύ νέος -μόλις 49 χρόνων στο Παρίσι, 9 Οκτωβρίου 1978 και κατά τη βιβλιογραφία καταγράφεται σαν "Βέλγος τραγουδιστής και τραγουδοποιός, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μεταπολεμικού σανσόν". Η ζωή του όμως, τα εσώψυχα του πολύ λιγότερο (γνωστά)
Οι ρίζες του Chanson (σανσόν) –όπως είδαμε πάνε μακριά και χάνονται στον μεσαίωνα, όπου ενυπάρχουν -όπως στα περισσότερα, μέσα από τη διαλεκτική σχέση βάσης και εποικοδομήματος στις δύο παραλλαγές που αναφέραμε (λόγια και λαϊκή – έντεχνη) , που άνθισε στις χώρες της περιοχής των Μπενελούξ (Βέλγιο- Ολλανδία-Λουξεμβούργο), Ελβετία, Γαλλία, Καναδά, καθώς και στην Ιταλία με την μορφή της Canzone.

Οι πρώτες συνθέσεις του Μπρελ χρονολογούνται το 1950, ίσως και λίγο πριν αλλά η καριέρα του ουσιαστικά ξεκίνησε το 1953 με τις πρώτες εμφανίσεις του στο θέατρο Les trois baudets του Παρισιού και το 1957 γίνεται πια διεθνούς φήμης. Ξεκίνησε με ένα λυρικό ύφος, θρησκευτικο_ηθικό κατά τον Μπρασένς που τον ονόμασε Abbé Brel (κάτι σαν «Ηγούμενος»).
Μετά το 60 βγαίνει στο εξωτερικό (Κάρνεγκι Χολ, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ κλπ). Ξετύλιξε παραπάερα το ταλέντο του, στη 10ετία του '70 στήνοντας και πρωταγωνιστώντας στο μιούζικαλ "Homme de la Mancha" (υποδυόμενος τον Δον Κιχώτη), το '71 σκηνοθέτησε το (μέτριο κατ' εμέ) Franz και συμμετείχε ως ηθοποιός ή παραγωγός σε αρκετές ακόμα ταινίες, μέχρι το 73 -όταν πρωταγωνίστησε στο "L'emmerdeur" του Morinaro μαζί με τον Lino Ventura (μ' αυτήν είχα γελάσει πολύ, είχα δει την ιταλική βερσιόν "il rompiglione" -ο σπασαρχίδης).
Τότε αποσύρθηκε για 4 χρόνια στις Μαρκήσιους νήσους, στη Γαλλική Πολυνησία -όπου "μόνασε", γύρισε πίσω το '77, έδωσε κάποιες μουσικές παραστάσεις, έβγαλε τον τελευταίο του δίσκο Les Marquises και ένα χρόνο αργότερα το πέθανε από καρκίνο.

Δεν ξέρουμε πως θα είχε εξελιχθεί ο Μπρελ αν ζούσε μέχρι σήμερα (θα ήταν 86 χρόνων) αλλά σίγουρα οι καταλυτικές κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις θα είχαν καίρια επιδράσει πάνω του, όπως σε όλους τους διανοούμενους της εποχής του.

Δεν ξέρω τι θα είχε απομείνει από τους σατιρικούς αλλά με δραματικό ύφος, στίχους του που έσπαγαν κόκκαλα και χλεύαζαν όσο δεν παίρνει τις αστικές κοινωνικές και ηθικές αξίες, όπως πχ. στα τραγούδια Les Bourgeois ...

Le coeur bien au chaud, Les yeux dans la bière - Chez la grosse A-drienne de Mon-ta-lant A-vec l'a-mi Jo-jo
Et a-vec l'a-mi Pierre | On al-lait boire nos vingt ans | Jo-jo se pre-nait pour Vol-tai-re
Et Pier-re pour Ca-sa-no-va | Et moi, qui é-tais le plus fier ...Moi je me pre-nais pour moi
Et quand vers mi-nuit, pas-saient les no-taires, qui sor-taient de l'Hô-tel "Des Trois Fai-sans"
On leur mon-trait notr'cul et non bonn's ma-nières ...En leur chan-tant :
Les bour-geois c'est comm' les co-chons, plus ça de-vient vieux, plus ça de-vient bête,
Les bour-geois c'est comme les co-chons, plus ça de-vient vieux plus ça de-vient... Le coeur bien-au chaud, Les yeux dans la bière, Chez la grosse A-drienne de Mon-ta-lant, a-vec l'a-mi Jo-jo, et a-vec l'a-mi Pierre, On al-lait brû-ler nos vingt ans, Vol-tair' dan-sait comme un vi-cai-re Et Ca-sa-no-va n'o-sait pas
Et moi, qui é-tais le plus fier

ή στο Les Flamandes...
Les Flamandes dansent sans rien dire, Sans rien dire aux dimanches sonnants
Les Flamandes dansent sans rien dire, Les Flamandes ça n'est pas causant.
Si elles dansent, c'est parce qu'elles ont vingt ans, et qu'à vingt ans il faut se fiancer
Se fiancer pour pouvoir se marier, et se marier pour avoir des enfants
C'est ce que leur ont dit leurs parents, le bedeau et même son Eminence
L'Archiprêtre qui prêche au couvent.
Et c'est pour ça, et c'est pour ça qu'elles dansent, les Flamandes, les Flamandes,
Les Fla, les Fla, les Flamandes.
Les Flamandes dansent sans frémir, sans frémir aux dimanches sonnants
Les Flamandes dansent sans frémir, Les Flamandes ça n'est pas frémissant.
Si elles dansent c'est parce qu'elles ont trente ans... et qu'à trente ans il est bon de montrer
Que tout va bien, que poussent les enfants et le houblon et le blé dans le pré
Elles font la fierté de leurs parents du bedeau et de son Eminence
L'Archiprêtre qui prêche au couvent.
Et c'est pour çan et c'est pour ça qu'elles dansent Les Flamandes, les Flamandes,
Les Fla, les Fla, les Flamandes.
Les Flamandes dansent sans sourire, Sans sourire aux dimanches sonnants etceterà etceterà ...
Les Fla, les Fla, les Flamandes, les Flamandes, les Flamandes, les Flamandes, Les Fla, les Fla, les Flamandes.

Σαν ερμηνευτής με μεγάλη εκφραστικότητα, ο Μπρελ ενσωμάτωνε θεατρικά στοιχεία στις εμφανίσεις του και η μουσική του είχε επίδραση σε αρκετούς δημιουργούς, όπως στον Λέοναρντ Κοέν, στον Ντέιβιντ Μπόουι και κυρίως στον Σκοτ Γουόκερ, ο οποίος ερμήνευσε αρκετές συνθέσεις του Μπρελ.

Πολλά τραγούδια του μεταφράστηκαν στην αγγλική γλώσσα και έγιναν διεθνείς επιτυχίες, όπως το "Le moribοnd" (1961), μεταφρασμένο ως "Seasons in the Sun" και το κορυφαίο, την προσωπική του κραυγή αγωνίας -κατ εμέ, το "Ne me quitte pas" (1959) που, σαν "If You Go Away" σε μετάφραση του Rod McKuen τραγουδήθηκε από πολύ μεγάλους (μεταξύ αυτών αρχικά από Dusty Springfield και μετά από Frank Sinatra Neil Diamond, Nina Simone, Sting, Celine Dion κλπ κλπ) αλλά χωρίς ποτέ, πιστεύω να φτάσει το πρωτότυπο, εκείνη την αυθεντική ανεπανάληπτη εκτέλεση της 11ης Σεπ του 1959 στο δίσκο του "La Valse à Mille Temps".
Σημειωτέον πως το είπαν ακόμη και στα ελληνικά, το '71, η Βίκυ Λέανδρος σαν "Πες μου πως μπορείς" και αργότερα το '79 ο Γιάννης Πάριος ως "Μη μ' αφήνεις μη".

Για την ιστορία ο Μπρελ ...το 1961, ηχογραφεί μια Φλαμανδική εκδοχή με τίτλο  "Laat Me Niet Alleen" και το '72 άλλη μια εκτέλεση, που θα έχει τον ίδιο τίτλο με το δίσκο, "Ne Me Quitte Pas".
Οι στίχοι "Moi, je t'offrirai des perles de pluie venues de pays où il ne pleut pas" είναι απόσπασμα από την Ουγγρική ραψωδία No. 6 του Franz Liszt και ο "Le rouge et le noir" αλλά με ανάποδη σειρά των λέξεων, παραπέμπει στη γνωστή νουβέλα του Stendhal.
Το "Ne me quitte pas" ο Brel το έγραψε αφού τον χώρισε η Zizou (Suzanne Gabriello) - η τότε ερωμένη του σαν απάντηση στον πόνο και τη θλίψη που της προκάλεσε(η Zizou ήταν έγκυος στο παιδί του Brel αλλά απέβαλε όταν ο Brel απέρριψε την πατρότητα).
Όχι τυχαία καιρό αργότερα θα πει σε συνέντευξή του πως "το τραγούδι δεν είναι ερωτικό, αλλά αναφέρεται στην ανανδρία των αντρών..."
Μια από τις πληρέστερες βιογραφίες του Jacques Brel είναι νομίζω αυτή κλικ εδώ > Jacques Brel biographie
Επίσης δείτε το "site de la fondation Jacques Brel": http:||www.jacquesbrel.be| και στο blog που ανέφερα παραπάνω, si ça vous chante (le blog de Fred Hidalgo) το πολύ ενδιαφέρον σημείωμα ...κλικ > Brel, Barbara, Leprest... Jean Corti

(κάτι σαν) επίλογος:

Τους Γάλλους τραγουδοποιούς, αυτής της εποχής, παιδιά του καιρού τους και των κοινωνικών συνθηκών της γενιάς τους κάποιοι τους ονόμασαν «παιδιά μιας επανάστασης» που ξεκίνησε στο γαλλικό τραγούδι τη δεκαετία του ‘50 και συνεχίστηκε μέχρι το '80.
Ήταν πράγματι επανάσταση;; Από μια σκοπιά (σαν σχήμα λόγου) μπορούμε να πούμε ναι!

Για πρώτη φορά δίνεται μεγαλύτερη σημασία στο στίχο των τραγουδιών κι έτσι το Παρίσι έχει να παρουσιάσει τους μεγάλους τραγουδοποιούς- ποιητές όπως τον Ζακ Μπρελ, τον Ζορζ Μπρασένς, τον Λεό Φερρέ, ενώ ταυτόχρονα διάσημοι ποιητές έδιναν τα ποιήματά τους (Ελυάρ, Αραγκόν, Ζακ Πρεβέρ, ακόμα και ο Σαρτρ.)

Το St-Germain-des-Prés και οι μπουάτ του στέγασαν τη γαλλική διανόηση. Εκεί συναντήθηκαν όλα τα ρεύματα, οι τεχνοτροπίες και τα φιλοσοφικά κινήματα από τον μαρξισμό, τον υπαρξισμό και τον φροϋδισμό μέχρι τον υπερρεαλισμό και τον ντανταϊσμό. Όλα ανάκατα, χωρίς στόχο! Ήταν η λεγόμενη "ελευθερία και η πνευματικότητα της αριστερής όχθης".
Όπως ακριβώς εκφράστηκε με τον Μάη του 68 …
Σημείωσα παραπάνω ότι το St-Germain-des-Prés και οι μπουάτ του στέγασαν τη γαλλική διανόηση, όπου όλα τα ρεύματα, οι τεχνοτροπίες και τα φιλοσοφικά κινήματα συναντήθηκαν...μαρξισμός, υπαρξισμός φροϋδισμός μέχρι και ο υπερρεαλισμός και ο ντανταϊσμός, στη λεγόμενη "ελευθερία και πνευματικότητα της αριστερής όχθης"... χωρίς κοινούς στόχους ο νοών νοείτω... «Toute ressemblance avec des personnes existantes ou ayant existé est purement fortuite» ή, κατά Anatole France «La loi dans sa majestueuse égalité interdit à tous, aux riches comme aux pauvres, de dormir sous les ponts, de coucher dans la rue et de voler du pain» -Ο νόμος στην μεγαλοπρεπή ισότητα απαγορεύει σε όλους, πλούσιους και φτωχούς, να κοιμούνται κάτω από γέφυρες, να κοιμούνται στο δρόμο και να κλέβουν ψωμί.

ΥΓ (και τελειώνω μ' αυτό)
Σε ένα από τα γνωστότερα τραγούδια του, το "Les Amoureux Des Bancs Publics" ο Ζορζ Μπρασένς (που προσωπικά τον πάω πιο πολύ από τον Μπρελ) τραγουδάει για τα ζευγαράκια που φιλιούνται στα παγκάκια των πάρκων.
Στο ρεφρέν του τραγουδιού λέει (κάνω copy-paste γιατί δεν το θυμάμαι ακριβώς):

Les amoureux qui se bécotent sur les bancs publics
Bancs publics, bancs publics
En se foutant pas mal du regard oblique
Des passants honnêtes
Les amoureux qui se bécotent sur les bancs publics
Bancs publics, bancs publics
En se disant des «Je t’aime» pathétiques
Ont des petites gueules bien sympathiques

Πρόχειρα μεταφρασμένο με ρίμα, αλλά όχι πάνω στο ρυθμό:
Τα ερωτευμένα ζευγαράκια που φιλιούνται στα παγκάκια
αδιαφορώντας για τα λοξά βλέμματα που τους ρίχνουν οι κυράτσες
Τα ερωτευμένα ζευγαράκια που φιλιούνται στα παγκάκια
Λέγοντας παθιασμένα «σ’ αγαπώ», έχουνε συμπαθέστατες φάτσες

Βρήκα και την πολύ καλή απόδοση που έχει κάνει ο Βασίλης Νόττας, που επιπλέον τραγουδιέται:
Οι ερωτευμένοι πάντα στο παγκάκι εκεί, πάντα εκεί, κολλητοί
που καμιά δε δίνουν προσοχή, στον κόσμο που περνάει
Οι ερωτευμένοι πάντα στο παγκάκι εκεί, κολλητοί, τρυφεροί
για αγάπες σα μιλούν παντοτινές, τι φάτσες συμπαθητικές!

Γιατί το βάζω;; γιατί το «μπαν πυμπλίκ, μπαν πυμπλίκ» θυμάμαι και (μάλλον φάλτσα) το μουρμουρίζω, μαζί με τον Μπρασένς», κάπως μπουρλέσκ περίπου όπως έκανε κι ο Αισχύλος στους Βάτραχους του Αριστοφάνη, που μ’ ένα «λυκήθιον απώλεσεν» κατατρόπωσε όλους τους προλόγους του Ευρυπίδη.
Γιατί το bancs publics κατά λέξη μπορεί να μεταφράζεται στα γαλλικά «δημόσια παγκάκια», αλλά νομίζω ότι στα ελληνικά αυτό είναι περιττό.
Γιατί ο Γάλλος το παγκάκι το λέει "banc public" ...Banc είναι το παγκάκι, αλλά είναι και ο πάγκος π.χ. στη λαϊκή αγορά, είναι το θρανίο των σχολείων, είναι το εδώλιο του κατηγορουμένου, είναι το στασίδι της εκκλησίας και (φαντάζομαι πολλά άλλα που δεν γνωρίζω) επειδή λοιπόν η λέξη "banc" στα γαλλικά έχει πάρα πολλές σημασίες -ενώ στα ελληνικά η λέξη παγκάκι δεν έχει καμιά άλλη σημασία... (άλλα τα οικονομικο-κοινωνικά δεδομένα)

 

Για τον Γάλλο 🔹  Chanson ...Morceau de musique avec des paroles;prose que l'on peut chanter
Για εμάς 🔹  Τραγούδι, ωδή, άσμα κλπ κλπ (έχοντας εμείς το προτέρημα του γλωσσικού πλούτου)  

Για τον Γάλλο σημαίνει κατ' εξοχήν «Chanson française»
Όπως για εμάς «ρεμπέτικο» είναι ... (αλλά αυτά κάποια άλλη φορά)