Διεθνής Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Arxellence 3: Όταν η Ιστορική Μνήμη καταπατιέται βάναυσα

Κυβέρνηση – Επιχειρηματικοί Όμιλοι: Προσβάλλουν την ιστορική μνήμη οι “πράσινες” μπίζνες στη Γυάρο

«Κάτω τα χέρια από τη Γυάρο» διαμηνύουν οι εκατοντάδες εξόριστοι που βρίσκονται στη ζωή, οι απόγονοί τους, μαζικοί φορείς, το ΚΚΕ. Η Γυάρος των άνω των 21.000 κρατουμένων κομμουνιστών και άλλων λαϊκών αγωνιστών, το θανατονήσι, που οι χαράδρες του ακόμα είναι γεμάτες από τη φρίκη και το αίμα των συστηματικών βασανιστηρίων, μα και την ελπίδα και την αντοχή των αλύγιστων της ταξικής πάλης, δεν χωρά αυτούς που σχεδιάζουν μπίζνες πάνω σε τούτα τα χώματα.

Ενώ έχουν περάσει 23 χρόνια από τότε που κηρύχθηκε ιστορικός τόπος και τα κτίριά της διατηρητέα, καθώς «αποτελεί σημαντικό χώρο ιστορικής μνήμης που έχει αναπόσπαστα συνδεθεί με την Ιστορία της νεότερης Ελλάδας», δεν έχει υπάρξει καμιά μέριμνα και φροντίδα για το πώς θα προστατευθεί και θα αναδειχθεί η Ιστορία του τόπου.

Με ευθύνη όλων διαδοχικά των κυβερνήσεων, τα κτίρια των φυλακών και άλλες εγκαταστάσεις έχουν αφεθεί στη φθορά του χρόνου, έχοντας υποστεί πολλαπλές καταστροφές, ενώ ούτε προβλήτα δεν έχει στηθεί για να μπορεί κανείς να προσεγγίζει πιο εύκολα το νησί που «δέρνεται» από τους ανέμους.

Το ΚΚΕ και αντιστασιακοί φορείς, δεκαετίες τώρα, μέσα από παρεμβάσεις, προτάσεις, δράσεις διεκδικούν και απαιτούν από τα αρμόδια υπουργεία να πραγματοποιηθούν σωστικές παρεμβάσεις, αναστήλωση κτιρίων και να δημιουργηθεί προβλήτα, για να καταστεί το νησί επισκέψιμο. Αυτά τα δίκαια αιτήματα αναδεικνύει και το Μνημείο που έστησε το ΚΚΕ πάνω στο νησί, και στέκει φύλακας απέναντι σε όσους απειλούν τον μαρτυρικό τόπο.

Προσπάθεια αλλοίωσης
του χαρακτήρα του νησιού

Πάνω σε αυτήν την εγκατάλειψη από το κράτος και τις κυβερνήσεις, επιχειρηματικοί όμιλοι βρίσκουν το έδαφος και σχεδιάζουν την «αξιοποίηση» του νησιού με κερδοφόρες επενδύσεις, προσβάλλοντας την ιστορικότητα του χώρου.

Σε μια τέτοια μεθόδευση, πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής η τελετή έναρξης του διεθνούς διεπιστημονικού διαγωνισμού για το μέλλον της Γυάρου με πρωτοβουλία της βιομηχανίας αλουμινίου ALUMIL και συνδιοργανωτή την ΑΜΚΕ Αιγέας, που εκπροσωπήθηκε από τον εφοπλιστή Αθανάσιο Μαρτίνο.

Εκεί επιβεβαιώθηκε πως πρόκειται για το πρώτο βήμα στην υλοποίηση ενός σχεδίου αλλοίωσης του χαρακτήρα του νησιού ως «τόπου ιστορικής μνήμης με διατηρητέα κτίρια», όπως φάνηκε και από την ίδια τη φιέστα που ξεκίνησε με ένα… χολιγουντιανό αγγλόφωνο βίντεο που εμπλέκει την ιστορία με την ομορφιά του τόπου, καθώς και με χαιρετισμούς από εκπροσώπους της εταιρείας ALUMIL, της ΑΜΚΕ Αιγαίας, της κυβέρνησης, του ΤΕΕ και του ΕΜΠ.

Καθόλου τυχαία άλλωστε, παρά τα πολλά μεγάλα, παχιά και γενικόλογα λόγια που ακούστηκαν, από κανέναν δεν αναδείχθηκε η ευθύνη του κράτους για την προστασία και την ανάδειξη της Γυάρου. Αντίθετα, όπως ειπώθηκε από τον Ν. Ταχιάο, ο συγκεκριμένος διαγωνισμός είναι απόδειξη ότι οι επιχειρήσεις… μπορούν να παράγουν έργο για την κοινωνία, ενώ ο πρύτανης του ΕΜΠ δήλωσε «εθελοντής» σε αυτή την προσπάθεια, που εμπλέκει θέματα διατήρησης του περιβάλλοντος αλλά και «ιστορικής μνήμης και λήθης», αφού, όπως είπε, δείχνοντας ότι στόχος είναι και το ξαναγράψιμο της Ιστορίας, «όλοι την εθνική συμφιλίωση επιδιώκουμε».

Έκδηλη στο μεταξύ ήταν και η αγωνία νέων επιστημόνων που έδωσαν το «παρών», αρκετοί εκ των οποίων είχαν ασχοληθεί και στην έρευνά τους με τη Γυάρο. Όπως έλεγαν σε πηγαδάκια, δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη περιγραφή τού τι θα γίνει, αφού ούτε καν οι όροι του διαγωνισμού δεν είναι δημόσια αναρτημένοι…

Η Γυάρος δεν θα παραδοθεί
στις ορέξεις του κεφαλαίου!

Έξω από το Μέγαρο Μουσικής, όπου έγινε η εκδήλωση, βρέθηκαν μέλη του Συνδέσμου Φυλακισθέντων – Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967 – 1974 (ΣΦΕΑ), καταγγέλλοντας την επιδίωξη να μετατραπεί σε «αυτάρκη κόμβο νερού και Ενέργειας» το ιστορικό κτίριο των φυλακών της Γυάρου που έχτισαν το 1947 οι τότε πολιτικοί κρατούμενοι και όπου υπεράσπισαν τις ιδέες και τους αγώνες τους οι εξόριστοι δεσμώτες της χούντας.

Όπως σημειώνει ο ΣΦΕΑ, «η Γυάρος και τα άλλα ξερονήσια – τόποι εξορίας δεν πρέπει να παραδοθούν στις “πράσινες” ορέξεις του κεφαλαίου. Πρέπει να αναδειχθεί σε επισκέψιμο τόπο ιστορικής μνήμης, όπως θεσπίστηκε».

Τα μέλη του ΣΦΕΑ μοίρασαν την ανακοίνωση του Συνδέσμου και άνοιξαν πανό. Κάτω από την αποφασιστικότητά τους έγινε κατορθωτό να μπουν και στον χώρο όπου διεξαγόταν η ημερίδα, παρά τις αρχικές αρνήσεις από το προσωπικό φύλαξης και τις κλειστές πόρτες σε παλαίμαχους αγωνιστές, που ήρθαν αντιμέτωποι τουλάχιστον με ασέβεια, ενώ κατά τ’ άλλα οι εμπλεκόμενοι στην ημερίδα διακηρύσσουν υποκριτικά τον «σεβασμό» τους στην Ιστορία της Γυάρου.

Η είδηση πέρασε στα ψιλά, δεν ήθελαν προς το παρόν να γίνει ντόρος:

·     Το Archisearch ανακοινώνει ότι είναι Χορηγός Επικοινωνίας στο

§      Arxellence 3, τον νέο, διεθνή, διεπιστημονικό διαγωνισμό αρχιτεκτονικών ιδεών, που διοργανώνεται …από την ALUMIL (σσ. εταιρεία κουφωμάτων αλουμινίου )

§       και την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρία Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου ΑΙΓΕΑΣ 
§ (σσ. πραγματοποιεί _λέει έργα υποδομών στο χώρο της Υγείας, εκσυγχρονίζοντας και ανακαινίζοντας Κέντρα Υγείας και Νοσοκομειακές Εγκαταστάσεις _με γνώμονα την ενίσχυση της «δια βίου» μάθησης, υποστηρίζει με δωρεές τη λειτουργία Μουσείων, Βιβλιοθηκών και άλλων Πολιτιστικών Φορέων ή συμβάλλει ενεργά στη δημιουργία νέων, ενισχύει την Εκδοτική Δραστηριότητα με σκοπό τη διάχυση της γνώσης, επικουρεί οικονομικά την Επιστημονική Έρευνα, υλοποιεί Έργα Κοινωνικού και Φιλανθρωπικού χαρακτήρα, στηρίζοντας οικονομικά δράσεις βελτίωσης της ποιότητας ζωής, _ πραγματοποιεί δωρεές σε δημόσιους φορείς και Ν.Π.Δ.Δ. με στόχο την ενίσχυση της Ασφάλειας, Προστασίας των πολιτών και της Εθνικής Άμυνας. και τελεί υπό την εποπτεία και συνδιοργάνωση του αμαρτωλού Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας.

Δείτε λεπτομέρειες στο τέλος της ανάρτησης

Τόπος ιστορικής μνήμης

(Ριζοσπάστης _μια πρώτη απάντηση)
Πάνω από 20 χρόνια έχουν περάσει από τότε που η Γυάρος - τόπος φυλάκισης και εξορίας για 21 χρόνια χιλιάδων κομμουνιστών και άλλων λαϊκών αγωνιστών - κηρύχθηκε ιστορικός τόπος και τα κτίριά της διατηρητέα, καθώς «αποτελεί σημαντικό χώρο ιστορικής μνήμης που έχει αναπόσπαστα συνδεθεί με την Ιστορία της νεότερης Ελλάδας».

Και όμως, όλα αυτά τα χρόνια με ευθύνη όλων διαδοχικά των κυβερνήσεων δεν έχει υπάρξει καμιά μέριμνα και φροντίδα για το πώς θα προστατευθεί και θα αναδειχθεί η Ιστορία του τόπου. Τα κτίρια των φυλακών και άλλες εγκαταστάσεις έχουν αφεθεί στη φθορά του χρόνου έχοντας υποστεί πολλαπλές καταστροφές, ενώ ούτε προβλήτα δεν έχει στηθεί για να μπορεί κανείς να προσεγγίζει πιο εύκολα το νησί που «δέρνεται» από τους ανέμους.

Παρ' όλα αυτά η εγκατάλειψη της Γυάρου από όλους τους αρμόδιους φορείς δεν νομιμοποιεί κανέναν που σχεδιάζει ή ονειρεύεται μπίζνες πάνω στο μαρτυρικό νησί. Δεν χωράνε «κερδοφόρες επενδύσεις» ή ό,τι άλλο σχεδιάζεται από επιχειρηματικούς ομίλους για την αξιοποίηση (;) του νησιού. Δεν θα τους το επιτρέψουν οι εκατοντάδες εξόριστοι που βρίσκονται στη ζωή, οι απόγονοί τους, αλλά και ο λαός και η νεολαία που τιμούν την ιστορία της Γυάρου, την ιστορία του λαού μας.

Το ΚΚΕ και αντιστασιακοί φορείς, δεκαετίες τώρα, μέσα από παρεμβάσεις, προτάσεις, δράσεις διεκδικούν και απαιτούν από τα αρμόδια υπουργεία να πραγματοποιηθούν σωστικές παρεμβάσεις, αναστήλωση κτιρίων και να δημιουργηθεί προβλήτα, για να καταστεί το νησί επισκέψιμο. Σε αυτήν την κατεύθυνση θα συνεχίσουν.

“Γιούρα, Ματωμένη Βίβλος”
Μια συγκλονιστική έκδοση
από τη “Σύγχρονη Εποχή”

«Μέσα στην "ιστορία" τούτη, όσο σύντομα κι αν είναι γραμμένη, αναβλύζει η διαφορά των δύο κόσμων που συγκρούονται στη Γιούρα: Του κόσμου των δημίων και του κόσμου των ηρώων» Στη σύγχρονη Ιστορία, η Γυάρος λειτούργησε σε τρεις περιόδους: Ως φυλακή στα χρόνια 1947 - 1952 και 1955 - 1961, ως τόπος εξορίας στην περίοδο 1967 - 1974. Η έκδοση «Γιούρα, Ματωμένη Βίβλος» αναφέρεται στην πρώτη περίοδο, που διακρίνεται για τη σκληρότητα, τη βιαιότητα, το δολοφονικό όργιο.

Δυο λόγια για την ιστορία συγγραφής και έκδοσης του βιβλίου: Πρόκειται κυριολεκτικά για ένα αυθεντικό ντοκουμέντο, η συγγραφή του οποίου αποτελεί έναν άθλο, καθώς γράφτηκε παράνομα επάνω στο θανατονήσι από τους ίδιους τους κρατούμενους.

Συντάχθηκε σε χιλιάδες μικρά σημειώματα, τα οποία μεθοδικά συγκεντρώθηκαν κάτω από τη μύτη των χωροφυλάκων, τα σημειώματα καθαρογράφτηκαν πάλι σε πολύ μικρό μέγεθος, για να αποτελέσουν το βιβλίο. Υπεύθυνοι της συγγραφής ήταν οι Πάνος Μιχαηλίδης, Παρασκευάς Φουνταραδάκης και Κώστας Μαραγκουδάκης, ο τελευταίος έβγαλε το υλικό από τη Γυάρο κρυμμένο στον διπλό πάτο μιας βαλίτσας. Το υλικό στάλθηκε παράνομα στην καθοδήγηση του Κόμματος στο εξωτερικό και τον Ιούνη 1952 τυπώθηκε σε βιβλίο από το εκδοτικό του Κόμματος, «Νέα Ελλάδα». Η έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» αποτελεί επανέκδοση αυτού του εξαιρετικά σπάνιου ντοκουμέντου.

Το βιβλίο γράφτηκε από χιλιάδες, όχι μόνο με ένα μολυβάκι αλλά πάνω απ' όλα με το αίμα τους. Όπως γράφουν οι δεσμώτες της Γιούρας, «πώς γράφτηκε το βιβλίο τούτο είναι ολόκληρη ιστορία που δεν μπορεί σήμερα να γίνει γνωστή. Συνεργάστηκαν χιλιάδες άνθρωποι - όλοι πέρασαν από τη Γιούρα. Ο απλός αναλφάβητος αγρότης με τον διανοούμενο. Ανθρωποι που δεν πιάσανε παρά σπάνια μολύβι στη ζωή τους, έδωσαν ολόκληρα κεφάλαια του βιβλίου. Ισως να 'ναι τα γραφτά τους απλά, αφελή. Ισως να στερούνται ύφους. Είναι όμως ίσαμε την τελευταία λεξούλα αληθινά».

Ντοκουμέντο αποτελούν και οι ζωγραφιές που περιέχονται στο βιβλίο. Αποτελούν και αυτές καταγγελία των βασανιστηρίων και των δολοφονιών που έγιναν στο θανατονήσι. Εγιναν από κρατούμενους ζωγράφους, γνωστά μας είναι τα ονόματα των Ασαντούρ Μπαχαριάν και Μιχάλη Κρύσαλη.

Η έκδοση αποτελεί μοναδικό ντοκουμέντο, καθώς αποτυπώνει τη συλλογική κομματική δουλειά σε σκληρές συνθήκες, το επίπεδο της οργάνωσης, επαγρύπνησης και κομματικής πειθαρχίας. Η οργάνωση των κομμουνιστών αποτέλεσε στήριγμα για την αλύγιστη στάση στη φυλακή, για τη διεξαγωγή της πάλης για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την κατάργηση της Γιούρας. Το τελευταίο έγινε πράξη το 1952, ως αποτέλεσμα της διεθνούς κινητοποίησης και κατακραυγής. Οσα είδαν το φως της δημοσιότητας με αυτό το βιβλίο, είχαν μεγάλη συμβολή.

Ανακοίνωση Πανεπιστημονικής Μηχανικών: ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΥΑΡΟ!

«Κάτω τα χέρια από τη Γυάρο» τονίζει η «Πανεπιστημονική» Μηχανικών σημειώνοντας ότι «ο διεθνής διεπιστημονκός διαγωνισμός για το μέλλον της Γυάρου, που συνδιοργανώνει ο όμιλος ALUMIL και το ΤΕΕ, αποτελεί το πρώτο βήμα για την υλοποίηση ενός σχεδίου αλλοίωσης του χαρακτήρα του νησιού ως “τόπου ιστορικής μνήμης με διατηρητέα κτίρια”, που κατοχυρώθηκε και νομοθετικά το 2001».

Σε ανακοίνωσή της σημειώνει:

Ο Διεθνής Διεπιστημονικός Διαγωνισμός για το μέλλον της Γυάρου, που συνδιοργανώνει ο όμιλος ALUMIL και το ΤΕΕ, αποτελεί το πρώτο βήμα για την υλοποίηση ενός σχεδίου αλλοίωσης του χαρακτήρα του νησιού ως «τόπου ιστορικής μνήμης με διατηρητέα κτίρια», που κατοχυρώθηκε και νομοθετικά το 2001.

Η «υπηρεσιακή ηγεσία» του ΤΕΕ που λειτουργεί σήμερα μέχρι την εκλογή των νέων οργάνων οφείλει άμεσα να αποσυρθεί από τη διοργάνωση.

Κανένας ιδιωτικός όμιλος δεν δικαιούται να διοργανώνει διεθνείς επιστημονικούς διαγωνισμούς, όχι μόνο για τόπους ιστορικής μνήμης, αλλά και γενικότερα για δημόσια γη και υποδομές που δεν του ανήκουν.

Υπάρχει ήδη η αρνητική πείρα απ’ τον προηγούμενο διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που συνδιοργανώθηκε απ’ την ALUMIL, με τη στήριξη του ΤΕΕ Κ. Μακεδονίας, για την ανάπλαση του Δυτικού Παράλιου Μετώπου της Θεσσαλονίκης. Αποτέλεσε στην ουσία το «όχημα» για την υλοποίηση κερδοφόρων επενδύσεων συγκεκριμένων ομίλων στην περιοχή.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ιστορικός χαρακτήρας της Γυάρου βρίσκεται στο στόχαστρο επενδυτικών σχεδίων. Απ’ το 2012 έχουν αδειοδοτηθεί αιολικά πάρκα μεγάλης ισχύος. Έντονη είναι και η παρουσία ΜΚΟ για την αξιοποίηση κοινοτικών προγραμμάτων μετά το 2011 που χαρακτηρίστηκε ως περιοχή NATURA 2000 και περιλαμβάνει Ζώνες Απόλυτης Προστασίας της Φύσης.

Στην ουσία πίσω απ’ τις διακηρύξεις για μετατροπή της Γυάρου σε «πράσινο, ενεργειακό αυτόνομο νησί» και σε περιοχή «τουρισμού χαμηλού αντίκτυπου», κρύβονται διάφορα ανταγωνιστικά σχέδια που οδηγούν στην ακύρωση της δυνατότητας αποκατάστασης του νησιού ως χώρου ιστορικής μνήμης.

Αυτό θα είναι και το αποτέλεσμα της λειτουργίας ερευνητικών κέντρων και χώρων ολιγοήμερης παραμονής τουριστών, εκεί που κάποτε υπήρχαν φυλακές.
Ασφαλώς δεν περιμένουμε να διαφυλάξει την ιστορική μνήμη ένα κράτος που «εξισώνει» το φασισμό με τον κομμουνισμό, το κράτος της δικτατορίας του κεφαλαίου.

Με ευθύνη όλων διαδοχικών των κυβερνήσεων ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ – ΠΑΣΟΚ δεν υπήρξε καμία μέριμνα για την προστασία και ανάδειξη της ιστορίας της Γυάρου. Τα κτίρια των φυλακών και άλλες εγκαταστάσεις έχουν υποστεί πολλαπλές καταστροφές αφημένα στη φθορά του χρόνου. Ωστόσο η εγκατάλειψη της Γυάρου από το αστικό κράτος δε νομιμοποιεί οποιαδήποτε επιχειρηματική εκμετάλλευσης του μαρτυρικού νησιού στο όνομα της προστασίας του.

Η Πανεπιστημονική Μηχανικών απαιτεί από την υπηρεσιακή Διοίκηση του ΤΕΕ να αποσύρει την «υπογραφή» της απ’ το κερδοφόρο Project για τη Γυάρο που προσβάλλει τους εκατοντάδες εξόριστους που βρίσκονται στη ζωή, τους απογόνους τους, αλλά και το λαό και τη νεολαία που τιμούν την ιστορία της Γυάρου, την ιστορία του λαού μας. Όλες οι συστημικές παρατάξεις του ΤΕΕ είναι συνένοχες γι’ αυτή την απόφαση.

Να δοθεί άμεσα γενναία κρατική χρηματοδότηση
για να προχωρήσει η αποκατάσταση των ιστορικών κτιρίων
και η δημιουργία υποδομών
για να καταστεί το νησί επισκέψιμο.

Καλούμε τους συναδέλφους να μη νομιμοποιήσουν και να απέχουν απ’ τη διαγωνιστική διαδικασία. Να συμμετέχουν στις σχετικές αγωνιστικές πρωτοβουλίες. Καλούμε τους Επιστημονικούς Συλλόγους των Μηχανικών και τα Σωματεία των Μισθωτών Μηχανικών να καταδικάσουν τη συμμετοχή του ΤΕΕ σε αυτό το ανοσιούργημα σε βάρος της ιστορικής συλλογικής μνήμης των Λαϊκών Αγώνων και Θυσιών.

Οι εκπρόσωποι της Πανεπιστημονικής μπαίνουν μπροστά για το συντονισμό των αγωνιστικών πρωτοβουλιών το επόμενο διάστημα.

Κάτω τα χέρια απ’ τη Γυάρο!

Όλες οι εποχές βαρβαρότητας ωχριούν...

Η Γιούρα ιδρύθηκε το 1947 και υπαγόταν στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Εστειλαν εκεί χιλιάδες κρατούμενους αγωνιστές: Θανατοποινίτες, κατάδικους σε βαριές ποινές, ελαφροποινίτες, ακόμα και υπόδικους. Φυσικά όλες οι κατηγορίες ήταν ανυπόστατες, ήταν πολιτικοί κρατούμενοι για την ιδεολογία τους και την πολιτική τους δράση ως μέλη, στελέχη και υποστηρικτές του ΚΚΕ.

Την ίδια περίοδο λειτούργησε και το άλλο μεγάλο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Μακρονήσου, υπό τη διοίκηση του υπουργείου Στρατιωτικών.

Η Γυάρος, αν και ήταν ένα πλήρως ακατάλληλο νησί για να ζήσουν άνθρωποι, αν και απαιτεί μεγάλο κόστος για τις μεταφορές, επιλέχθηκε με κριτήριο τη μεγάλη φθορά που προκαλεί στον οργανισμό η διαβίωση στον αφιλόξενο βράχο - στο θανατονήσι.

Στο βιβλίο καταγράφονται αρκετά στοιχεία της ιστορίας του νησιού, τα οποία καταλήγουν: «Ολες οι εποχές βαρβαρότητας ωχριούν» μπροστά σε ό,τι ζούσαν οι κρατούμενοι του 1947 - 1951.

Το Ηλιακό πειθαρχείο, ή «Ελ Τάμπα», εγκαινιάστηκε το 1950.
Και ήταν το κλείσιμο σε ένα συρμάτινο κλουβί κάτω από τον καυτό ήλιο
για μέρες χωρίς κανένα μέτρο προφύλαξης

Η Γυάρος σήμαινε: «Σταμάτημα της επαφής απ' όλο τον κόσμο. Ολοκληρωτική απομόνωση». Οι κρατούμενοι πολλές φορές δίψασαν και στερήθηκαν για μέρες ακόμα και το πενιχρό και βρωμερό συσσίτιο σε περιόδους κακοκαιρίας. Μέσα στις συνθήκες απομόνωσης και κυρίως με τη χρήση βαριά οπλισμένης φρουράς, όλα μπορούν να συμβούν. Οι άγριοι βασανισμοί που καταγράφονται στο βιβλίο αποτελούν όχι εξαιρέσεις, αλλά κανόνα, σύστημα για να αποσπάσουν δηλώσεις μετανοίας, αποκήρυξης του ΚΚΕ.

Στις 11 Ιούλη 1947 έστειλαν εκεί τους πρώτους 551 κρατούμενους - προερχόμενους από τις φυλακές της Καλαμάτας και τους οδήγησαν στον Β' Ορμο. Για να διαβιώσουν σε λίγες σκηνές, κλεισμένοι σε διπλές σειρές συρματοπλέγματα, ζωσμένοι με πολυβόλα.

Σε τρεις μέρες έρχονται άλλοι 269 κρατούμενοι από την Αγυιά της Κρήτης και οδηγούνται στα απότομα βράχια του Γ' Ορμου. Μετά από άλλες τρεις ακολουθούν άλλοι 1.361 προερχόμενοι από τη Θεσσαλονίκη. Την επομένη, στις 18 Ιούλη ακολουθούν άλλοι 650 απ' τη Μακεδονία. Και στις 21 Ιούλη άλλοι 750 από τις Φυλακές Αβέρωφ, Κάστορος και Ανηλίκων Κηφισιάς. Ακολουθούν και άλλοι, και άλλοι.

Στο βιβλίο καταγράφονται συνοπτικά όλες οι αφίξεις από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Στην πρώτη περίοδο λειτουργίας της Γυάρου, η δύναμή της προσέγγισε τις 10.000, ενώ συνολικά πέρασαν περίπου 18.000 στην ίδια περίοδο.

«Στο Συσσίτιο». «Ωρες ολόκληρες ακίνητοι στη σειρά
για να πάρεις το βρομερό θαλασσοζούμι που το λένε "φαγητό".
Κι ατέλειωτα τα μαρτύρια κι εδώ...».
Τον Οκτώβρη του 1947 ο φύλακας Μαρίνος έβγαλε το μάτι του κρατούμενου
Χριστόδουλου Χουλιάρα, απ' τη Νιγρίτα,
την ώρα που ο Χουλιάρας έπαιρνε το «φαγητό» του...

Οι χιλιοβασανισμένοι αγωνιστές, με το που φτάνουν στη Γυάρο, γίνονται αντικείμενο ομαδικών και ατομικών βασανιστηρίων. Ο διοικητής Κωνσταντόπουλος υποδέχεται τους πρώτους με απειλές: «Συνέλθετε, βρισκόσαστε στη Γιούρα, θα τα ξεχάσετε όλα όσα ξέρατε, πας άφρων θα παταχθεί αμειλίκτως, πληρώνοντας το παράπτωμά του ακόμα και με τη ζωή του. Εχω δώσει διαταγή στη φρουρά για καθετί που θα αντιληφθεί να ανοίξει πυρ, άνευ νεωτέρας μου διαταγής». Ακολουθούν άγριος ξυλοδαρμός και καψώνια από τους Αλφαμίτες.

Σε όλες τις αφίξεις, μετά τον ξυλοδαρμό, υπό το πρόσχημα της έρευνας ακολουθούσε η ληστεία: «Την άλλη μέρα άρχισε η έρευνα στις αποσκευές τους για να κρατήσει δυο ολόκληρες μέρες. Όλοι οι φύλακες, χωροφύλακες κι Αλφαμίτες που βρίσκονταν εκεί, μαζεύονταν γύρω απ' τον κρατούμενο που ερευνούσαν (έναν - έναν) και μέσα σ' ένα πανδαιμόνιο άγριου ξυλοδαρμού, έκαναν μεταξύ τους μοιρασιά τα πράγματά του και τον έδιωχναν σακατεμένο και καταματωμένο. Πολλοί κρατούμενοι είχαν κιβώτια ολόκληρα γεμάτα πράγματα, απ' τις καντίνες που διατηρούσαν στις φυλακές για τις ανάγκες τους. Χιλιάδες ξυραφάκια, πινέλα, ξυριστικές μηχανές, σαπούνια, γραμματόσημα, οδοντόπαστες, φαγώσιμα και καθετί που μπορεί να 'χει μια φροντισμένη καντίνα. Αλλοι είχαν μαζί τους είδη συνεργείων, τσαγκάρικου, ξυλουργείου, ραφείου, κουρείου κ.ά. Ολα λεηλατήθηκαν. Τα χρήματά τους (μέχρι τα χωρίς αξία εκατοστάρικα), χρυσά ρολόγια, δαχτυλίδια, στυλό, ταμπακιέρες, αναπτήρες, βαλίτσες όπως ήταν, κουβέρτες, παπούτσια, πουκάμισα, ακόμα και κάλτσες, σώβρακα, επιστημονικά βιβλία αξίας, χαρτικά ΟΛΑ μαζεύονταν σε σωρούς από τους ερευνητές και κουβαλιόνταν στις σκηνές τους για μοιρασιά κι ιδιοποίηση. Ο,τι βαρέθηκαν να πάρουν το έριξαν στη φωτιά για να κάνουν γούστο με το κάψιμο. Σε πολλές δεκάδες εκατομμύρια υπολογίζονται τα είδη που πλιατσικολογήθηκαν ή κάηκαν. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΥΤΕ ΕΝΑΣ που να μη ληστεύτηκε».

Τα καψώνια και τα ομαδικά βασανιστήρια ήταν αδιάκοπα - δεν γλιτώνουν ούτε οι ανάπηροι ούτε οι ανήμποροι. Σε έκθεση του κρατούμενου Σουλιώτη αναφέρει: «Κάθε Κυριακή ήταν καθιερωμένο να πηγαίνουν όλοι για δουλειά, κουτσοί, στραβοί, δεν εξαιρούσε κανέναν. Πηγαίναμε για δουλειά στο Δ' Ορμο, δεν ήταν σκοπός για δουλειά όλοι αυτοί, αφού ήταν στραβοί, κουτσοί, δίχως πόδι, δίχως χέρι και δίχως μάτια, αλλά ο σκοπός τους ήταν να μας βασανίζουν. Και φτάνοντας εκεί, άρχιζαν το ξύλο ώσπου πέφταμε όλοι κάτω και δεν έβλεπες τίποτ' άλλο, παρά ένα απέραντο νεκροταφείο».

Το χτίσιμο της φυλακής

Η οικοδόμηση του κτιρίου των φυλακών αποτέλεσε βάρβαρο ομαδικό καψώνι και βασανιστήριο. Αν δεν επρόκειτο για αγωνιστές που αντιστέκονταν με κάθε τρόπο στον καταναγκασμό, θα μιλούσαμε για δουλική εργασία. Από την κατασκευή θησαύρισαν οι ιθύνοντες των υπουργείων. Ο απότομος βράχος δίπλα στον πρώτο όρμο σκάφτηκε και ισοπεδώθηκε κάτω από την απειλή των πολυβόλων και τον βούρδουλα για να χτιστεί το τεράστιο κτίριο της φυλακής.

Ολες οι εργασίες για την οικοδόμηση ήταν ένα ακόμα βασανιστήριο, όπως τον Γενάρη 1948, που χιλιάδες κρατούμενοι αρπάχτηκαν καθώς κοιμούνταν για να ξεφορτώσουν το αρματαγωγό «Αξιός», που ήταν γεμάτο τούβλα για το κάτεργο. Το ξύλο και το όργιο δεν σταμάτησαν ουδέ στιγμή. Τροχάδην, 36 ώρες συνέχεια, χωρίς λεπτό ανάπαυση, χωρίς σταλιά νερό. Εκατοντάδες σακατεύτηκαν.

98 δολοφονίες

Στη Γυάρο, στην πρώτη περίοδο λειτουργίας της, δολοφονούνται 98 κρατούμενοι. Οι 18 πέθαναν πάνω στη Γυάρο, οι υπόλοιποι βαριά χτυπημένοι ή βαριά άρρωστοι μεταφέρθηκαν την τελευταία στιγμή στη Σύρο. Αρκετοί πέθαναν πάνω στο πλωτό που τους μετέφερε.

Το καψώνι του «Αξιού»

Στο βιβλίο δίνονται περιληπτικά βιογραφικά στοιχεία των δολοφονημένων κομμουνιστών, καθώς και ο τρόπος της δολοφονίας τους. Οι δολοφονίες ξεκινάνε από τις πρώτες μέρες λειτουργίας. Ο πρώτος νεκρός της Γιούρας ήταν ο 30χρονος Περικλής Κούκερης, δάσκαλος απ' τη Μουσουνίτσα Αμφισσας. Ξυλοκοπήθηκε άγρια κατά την αποβίβαση στις 18.7.47 απ' τους φύλακες Κομνηνό, Κολοκάτση, Σουπιώνη, Χαλκιαδάκη και άλλους. Μετά τον παρέλαβε ο δήμιος φύλακας Χαλκιαδάκης και τον βασάνισε μέρες ολόκληρες στη χαράδρα του Β' Ορμου. Ετοιμοθάνατο τον μετέφεραν σε μια μοναχική σκηνή του Α' Ορμου, όπου πέθανε στις 19.8.47. Από τις πρώτες μέρες λοιπόν, πριν διαμορφωθούν χώροι διαβίωσης, διαμορφώθηκε ο χώρος ταφής στον γκρεμό μετά τον Α' Ορμο.

Υπάρχουν περιπτώσεις βαριάς ασθένειας, όπου προαπαιτούμενο για την ιατρική φροντίδα γίνεται η δήλωση μετανοίας. Αυτό ζητήθηκε στην περίπτωση του Κώστα Συρινιώτη, απ' το Σιδηρόκαστρο Σερρών. Ο Συρινιώτης, έχοντας έλκος του στομάχου, στάλθηκε στην Αθήνα, στις Φυλακές Αβέρωφ, εκεί απαιτήθηκε δήλωση αποκήρυξης. Ο Συρινιώτης δεν έκανε, με αποτέλεσμα να επιστρέψει στη Γυάρο. Στη Γυάρο έπαθε κρίση, έμεινε για μέρες αβοήθητος, παρά τις διαμαρτυρίες των κρατουμένων, ώσπου πέθανε στις 27 Απρίλη 1950. Η ταφή του συντρόφου δεν ήταν πλέον βουβή, η πάλη των κρατουμένων είχε πετύχει μια ρωγμή στην τρομοκρατία, τον συνόδεψαν χιλιάδες φωνάζοντας συνθήματα. «Αθάνατος», «Ζήτω το ΚΚΕ».

Η Ελληνική Ασφάλεια
ξεπέρασε σε όργιο κάθε Γκεστάπο...

Κατά την περίοδο της ταξικής αναμέτρησης 1946-1949, η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία απέδειξε πως δεν υπολείπεται στην κυριολεξία σε τίποτα από τις δικτατορίες από τις ξένες κατοχικές δυνάμεις. Για να διασώσει και να θωρακίσει την καπιταλιστική εξουσία, την καπιταλιστική εκμετάλλευση.

Κηδεία

Στην έκδοση δημοσιεύονται χαρακτηριστικά στοιχεία που δείχνουν όλο το εύρος των διώξεων, καθώς οι κρατούμενοι της Γυάρου προέρχονται απ' όλες τις φυλακές της Ελλάδας και έχουν πιαστεί σε διάφορα κύματα συλλήψεων.

Ορισμένα παραδείγματα διώξεων της αντιστασιακής δράσης από το 1945 ακόμα, που περιέχονται στο βιβλίο:

Φουρτουλάκης Μενέλαος, κατηγορείται για φόνο ενός Γερμανού στα Μέγαρα. Μάλιστα, για τον ίδιο φόνο κατηγορείται και άλλο πρόσωπο, το οποίο παραδέχεται το φόνο, αλλά απαλλάσσεται και χαρακτηρίζεται «πραγματικός Έλλην πατριώτης». Ο Φουρτουλάκης παρά τις μαρτυρίες ότι δεν έχει σχέση με το φόνο καταδικάζεται ισόβια. Ο εισαγγελέας δηλώνει ότι δεν έχει σημασία ποιος ήταν ο φονευθείς αλλά ποιοι είναι οι κατηγορούμενοι.
Ευθυμιάδης Αθανάσιος, απ' το Κιλκίς, κατηγορείται για τον φόνο ενός παπά. Στο δικαστήριο αποδεικνύεται ότι ο παπάς είναι ζωντανός. Τελικά τον καταδικάζουν σε 20 χρόνια φυλακή. Φορτώνοντάς του πως δήθεν σκότωσε έναν άγνωστο ιεροκήρυκα.
Χιλιάδες τέτοιες περιπτώσεις, δικασμένοι σε παρωδίες δίκης, με ψευδομάρτυρες βρέθηκαν στις φυλακές, δικασμένοι ακόμα και σε θάνατο, από τα κακουργιοδικεία του 1945.

Ακολούθησαν χιλιάδες συλλήψεις με το Γ' Ψήφισμα του 1946, με τον 509 του 1947. Το 1950 υπήρχαν σχεδόν 50.000 πολιτικοί κρατούμενοι. Στο βιβλίο καταγράφονται ονομαστικά περιπτώσεις ανθρώπων που κρατούνταν δίχως τυπικά να έχουν κάποια ποινή, ούτε να τους έχουν απαγγελθεί έστω και άδικες κατηγορίες.

Το βιβλίο καταγράφει χιλιάδες περιπτώσεις βασανισμών στη Γιούρα, αλλά και άλλους που είχαν προηγηθεί. Οι περισσότεροι μεταφέρθηκαν εκεί χιλιοβασανισμένοι ήδη, διαβάζουμε:

«Με τα δεκάδες χιλιάδες εντάλματα που εκδόθηκαν ύστερ' απ' τη Βάρκιζα, άπειροι αγωνιστές της Αντίστασης αναγκάστηκαν να κρυφτούν. Πολλοί φύγαν απ' τα χωριά τους, τις συνοικίες τους, τις πόλεις τους. Ολοι σταμάτησαν τις δουλειές τους. Ταλαιπωρίες αυτοί - πείνα στα σπίτια τους. Ρημάχτηκαν τα χωράφια, κλείσαν τα μαγαζιά. Επειτα η σύλληψη. Είναι περιστατικά που κάνουν να ριγεί κι ο πιο ψύχραιμος άνθρωπος: Τα μπλόκα, πολλές φορές ζώνουν το σπίτι λόχοι και τάγματα. Και θωρακισμένα ακόμα! Γινόταν ολόκληρη μάχη ως να πιαστεί ο ζητούμενος... Μετά η χωροφυλακή, η ΕΣΑ, η Ασφάλεια, η ελληνική Ασφάλεια, που ξεπέρασε σε όργιο κάθε Γκεστάπο...

Η "ανάκριση": Οι φάλαγγες, το περπάτημα, ολόγυμνοι μέσα στ' αγκάθια - χιλιόμετρα. Tο δέσιμο πίσω απ' αυτοκίνητα και το σούρσιμο. Το ξύλο με μαστίγια, κνούτα, σύρμα, κλομπς, τραπεζοπόδαρα, το κρέμασμα, το δέσιμο με σύρμα και σχοινιά. Οι "πενικιλίνες", οι τροχαλίες, οι ηλεκτρισμοί. Το βγάλσιμο των ματιών, το στρίψιμο των γεννητικών οργάνων... Νηστικοί μέρες, άγρυπνοι βδομάδες... Οι "αντιπαραστάσεις", οι "μάρτυρες", οι χαφιέδες, ό,τι πιο σιχαμένο παρουσίασε η σύγχρονη Ελλάδα. Η κάθε είδους πίεση για ν' αποκηρύξεις ό,τι πιστεύεις, την ίδια σου τη ζωή, να υποκύψεις, να γίνεις σκουλήκι».

Ολα καταγράφονται με ονόματα, επίθετα, ημερομηνίες, ένα μόνο παράδειγμα: «Δανιήλ Αναστάσιος. Όντας στρατιώτης συνελήφθη τον Αύγουστο του 1946 και κλείστηκε στο Πειθαρχείο Χαϊδαρίου, που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για τα βασανιστήρια των αγωνιστών που επρόκειτο να εκτελέσουν. Βασανίστηκε άγρια μέχρι τα τέλη Οκτώβρη, που πήγε για τακτική ανάκριση. Τη νύχτα τον πήγαιναν στο βουνό, έξω απ' το στρατόπεδο. Αφού τα πόδια του πρήζονταν απ' τη φάλαγγα, τον έβαζαν να πατά τ' αγκάθια με τα πόδια του λέγοντάς του "πάτα τα σταφύλια". Υστερα άρχιζε πάλι το βασανιστήριο κι αφού μάτωσε και πλήγιαζε το σώμα του, άρχιζαν τον "οδοστρωτήρα". Δηλαδή κυλούσαν το γυμνό κορμί του πάνω στους αγκάθινους θάμνους ώσπου να ισοπεδωθούν. Υστέρα συνέχιζαν το ξύλο μ' όλα τα μέσα, βάρδιες-βάρδιες. Η βάρδια που ξεκουραζόταν κάπνιζε το τσιγάρο της και σβήναν τ' αποτσίγαρα στην πλάτη του και πάνω στα γεννητικά του όργανα, στη βάλανο. Τα βασανιστήρια συνεχιζόντουσαν μετά, τη μέρα, μες στο στρατόπεδο. Επικεφαλής των βασανιστών ήταν ο επιλοχίας Στυλιανόπουλος των Ταγμάτων Ασφαλείας Εύβοιας. Επίσης ο δεκανέας Μπάρλας Σωτήριος, των Ταγμάτων Ασφαλείας Αργους, ο Σώκαρης Δημ. κ.ά., καθώς επίσης και όργανα της Ασφάλειας Αθηνών».

Ο κρατούμενος Βασίλης Καρμούτσος,
απ' το Καζακλάρ Λάρισας,
πέθανε κουβαλώντας τσουβάλια με χώμα» (27.5.49)

Να διαδοθεί πλατιά

Όλη η Ελλάδα έχει τους εκπροσώπους της στο θανατονήσι. Πολλοί είναι εκείνοι που θα αναγνωρίσουν το όνομα ενός συγγενικού προσώπου ή ενός συντοπίτη που κρατήθηκε στο κάτεργο. Η λεπτομερής καταγραφή στοιχείων που αφορούν την οργάνωση και στελέχωση του κάτεργου (ονόματα χωροφυλάκων, βασανιστών, διοικητών, υπευθύνων στα υπουργεία, υπουργών κ.ο.κ.) δείχνουν όλο το πλέγμα της συνεργασίας των αστικών δυνάμεων για να χτυπήσουν το λαϊκό κίνημα. Πάνω απ' όλα αποτελεί μια αυθεντική πηγή για παραπέρα έρευνα από τους ιστορικούς και κάθε καλοπροαίρετο άνθρωπο. Είναι βιβλίο που αξίζει να διαδοθεί παντού. 

Με πληροφορίες από το Λεύκωμα της Σύγχρονης Εποχής
και δημοσιεύματα του Ριζοσπάστη

Ιστορικό μνημείο η Γυάρος

Ιστορικός τόπος που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, χαρακτηρίστηκε η Γυάρος (ή Γιούρα), όπως επί χρόνια ζητούσαν οι φορείς των πολιτικών εξορίστων. Η κήρυξη έγινε με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλου. Η Γυάρος αποτελεί σπουδαίο χώρο ιστορικής μνήμης, αφού σ' αυτή από τα τέλη της δεκαετίας του '20 μέχρι και το τέλος της απριλιανής χούντας εκτοπίστηκαν χιλιάδες αγωνιστές του λαού μας.

Παράλληλα με το νησί, ιστορικά διατηρητέα μνημεία χαρακτηρίστηκαν το κτίριο των φυλακών και όλα τα κτίρια, εγκαταστάσεις και κατασκευές που βρίσκονται στις περιοχές των πέντε όρμων του νησιού. Τα διατηρητέα μνημεία, σύμφωνα με την απόφαση της κήρυξής τους: Αποτελούν στο σύνολό τους χώρο μνήμης, σύμβολα ελευθερίας και τεκμήρια μιας εποχής που σημάδεψε τη νεότερη ιστορία μας. Αποτελούν κατασκευές που ολοκληρώθηκαν με προσωπική εργασία των ίδιων των κρατουμένων κάτω από ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες. Διατηρούν, χωρίς μεταγενέστερες αλλοιώσεις, την αρχική τους δομή, διάταξη και χαρακτήρα και δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τις συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν την περίοδο της λειτουργίας τους και για τα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Είναι κτίρια με αξιόλογη αρχιτεκτονική, στην οποία τα υλικά, η μορφή και η κατασκευή διακρίνονται από αλληλουχία και συνέπεια.

Μπορεί να κηρύχτηκε το νησί-κολαστήριο ιστορικό μνημείο, οι καλές προθέσεις όμως της κήρυξής του θα αποδειχθούν μόνον εφόσον υπάρξουν σε εύλογο διάστημα έργα συντήρησης και αναστήλωσης των κτιρίων που έχτισαν τόσες γενιές αγωνιστών. Γιατί και η Μακρόνησος χρόνια πριν κηρύχτηκε ιστορικό «μνημείο», αλλά ούτε τα κατεπείγοντα αναστηλωτικά έργα δεν έγιναν.

Το κτίριο της φυλακής, στον 4ο όρμο

Γυάρος, το θανατονήσι...

Πολύ - πολύ μας χωρίσανε, πολύ μας αλλάξανε τα μάτια
για να μην τους γλέπουμε,
μεγάλους φόβους βάλαν πίσω, μπρος κι ανάμεσα,
αλλάξανε και τον αγέρα για να μην τους εύρει μήδε η
στόχασή μας αγεροπερπάτητη,
αλλάξανε και τον αγέρα για να μην μπορούμε ν' ανασάνουμε.
Μια μυρουδιά από σάπια σίδερα στον αέρα.
Είναι απ' τις άγκυρες των παλιών καραβιώνε που βουλιάξανε.

Είναι απ' τις αλυσίδες που φόρεσαν στα ποδάρια και στα
χέρια των αντρείων.
Δεν είναι τούτη η μυρουδιά της πατρίδας μας (...)

Μόνο, καμμιά βολά, τη νύχτα, νιώθουμε να σμίγουνε ξανά
τα δόντια,
να σφίγγουν και να τρίζουν, και σ' αυτό το τρίξιμο
σάμπως να σμίγει ο κόσμος πάλι.
Είναι η αδικία που σμίγει ώρα την ώρα τους αδικημένους -
Είναι το δίκιο μας που σμίγει σε γροθιά τα δάχτυλά μας
τα σπασμένα-.
              (Γ. Ρίτσος, «Μαντατοφόρες», Γυάρος, Σάμος, 1967 - 1969)

«Τάφος των ζωντανών», «θανατονήσι» και «διαβολονήσι» είναι μερικές από τις προσωνυμίες της Γυάρου. Ένα ξερονήσι, 9 μίλια ανατολικά της Σύρου, που από την αρχαιότητα κιόλας χρησιμοποιήθηκε ως κάτεργο - τόπος εξόντωσης.

Στη σύγχρονη Ιστορία, η Γυάρος αποφασίζεται να λειτουργήσει ως τόπος φυλάκισης το 1947 και ενώ είναι σε εξέλιξη η ένοπλη σύγκρουση του ΔΣΕ. Δεν υπάρχει κανένας στεγασμένος χώρος. Η διαμόρφωση της Γυάρου ως τόπου φυλάκισης γίνεται σταδιακά, μέσα από καταναγκαστικά έργα και φριχτά βασανιστήρια των κρατουμένων. Οι πρώτοι φτάνουν στο τέλος Απρίλη του 1947.

Την πρώτη εικόνα του νησιού για τις τοποθεσίες των όρμων, αλλά και για τους φριχτούς βασανισμούς, την δίνουν οι ίδιοι οι κρατούμενοι, καταγράφοντας μυστικά όσα ζουν στο θανατονήσι από το 1947 έως το 1950. Υπεύθυνοι για τη συγκέντρωση αυτού του υλικού και την ταξινόμησή του ήταν οι Παρασκευάς Φουντουραδάκης και Πάνος Μιχαηλίδης. Τα σχέδια τα έκαναν οι ζωγράφοι Ασαντούρ Μπαχαριάν και Μιχάλης Κρύσαλης.

Τα χειρόγραφα έβγαλε από τη Γυάρο ο Κώστας Μαραγκουδάκης, κρυμμένα στον διπλό πάτο μιας βαλίτσας. Το υλικό κυκλοφόρησε το 1952 σε έκδοση με τίτλο «ΓΙΟΥΡΑ - Ματωμένη Βίβλος», από το εκδοτικό του ΚΚΕ «Νέα Ελλάδα».

Αξιοποιώντας υλικό από την παραπάνω έκδοση, επιχειρούμε ένα μικρό «οδοιπορικό» στους 5 όρμους.

1^ος όρμος

Ο 1^ος όρμος, η συκιά, το ηλιακό πειθαρχείο και το νεκροταφείο: Ο 1^ος όρμος ήταν ο όρμος - «πρωτεύουσα», που έφτασε να έχει στις σκηνές του έως 5.500 άτομα. Ανάμεσα σε δύο χαράδρες χτίστηκε το στρατόπεδο.  Η δεξιά χαράδρα είναι ακόμα «στοιχειωμένη» από τα συστηματικά και μελετημένα βασανιστήρια, από τον πόνο, το αίμα, αλλά και την αντοχή των κρατουμένων. Εκεί βρίσκεται, ακόμα, η συκιά, όπου «κρεμούσαν τους κρατούμενους από τους αγκώνες, νύχτες ολόκληρες, και το πρωί δερνόταν εκεί πάνω το παραλυμένο κορμί, μέχρι που παρέλυε. Τότε φώναζαν το γιατρό». Εκεί ήταν και το «ηλιακό πειθαρχείο» ή «Ελ Ντάμπα», ένα συρμάτινο κλουβί, όπου o κρατούμενος κλεινόταν εκτεθειμένος στις καιρικές συνθήκες και στους ξυλοδαρμούς. Εκεί και το νεκροταφείο των κρατουμένων... Όμως, η οργάνωση, η αλληλεγγύη και η πίστη στα ιδανικά του αγώνα νίκησαν την κρατική βία και τρομοκρατία. Είναι χαρακτηριστικές οι μικρές, αλλά τόσο ουσιώδεις πράξεις αντίστασης που «άνθισαν» εκείνα τα χρόνια.

Φυλάκιο στον 1ο όρμο

Στις 6 Δεκέμβρη του '48, οι κρατούμενοι άρχισαν να εύχονται στους Νικολήδες. Και οι ευχές δεν αφορούσαν μόνο τους παρόντες, αλλά και τον τότε ΓΓ του Κόμματος, Νίκο Ζαχαριάδη. Ετσι, η ευχή «να ζήσουν όσοι γιορτάζουν σήμερα» γινόταν ξέσπασμα ανάτασης από σκηνή σε σκηνή. Η κηδεία του κρατούμενου Κώστα Συρινιώτη μετατράπηκε σε διαδήλωση το 1950. Περνώντας η νεκρική πομπή μπροστά από τον 1ο όρμο, 5.000 κρατούμενοι, γονατισμένοι ευλαβικά, φώναζαν: «Αθάνατος, αθάνατος».

2^ος _ 3^ος όρμος

2^ος όρμος το 1950. Ο χώρος των σκηνών

Στο 2^ο όρμο έριξαν τους κρατούμενους της πρώτης μεταγωγής. Εκείνα τα χρόνια ήταν πιο άγριος και είχε διάσπαρτους μεγάλους βράχους, που μετακινήθηκαν από τους κρατούμενους. Η δύναμή του έφτασε τους 1.500. Αρχικά ήταν όρμος των «ζωηρών» έως τις αρχές 1948, αργότερα έγινε όρμος των γερόντων και των αρρώστων. Ο 3^ος όρμος χρησιμοποιήθηκε για την απομόνωση των διανοούμενων και των στελεχών. Η δύναμή του έφτασε τους 990.

4^ος όρμος

4^ος όρμος και αντιδηλώσεις: Ήταν ο όρμος που σήκωσε το μεγαλύτερο βάρος της καταναγκαστικής δουλειάς. Η δύναμή του έφτασε τους 2.000. Χαρακτηριστικό είναι το μαρτύριο της πέτρας. «Ολος ο όρμος για πέτρα. Τους στέλνει στα βουνά να σπάσουν πέτρα. `Η στο Γλαρονήσι κοντά (3 χιλιόμετρα) πορεία στα κατσάβραχα. Φέρνουν την πέτρα μπρος στον όρμο και τη ρίχνουν στη θάλασσα. Δυο χιλιάδες άνθρωποι μήνες ολόκληρους τσακίζονται 10 ώρες τη μέρα να πετούν πέτρα στη θάλασσα! Το μαστίγιο δουλεύει συνέχεια, σ' όποιον δεν παίρνει μεγάλη πέτρα, σ' όποιον περπατά αργά... Ο Κούτρας κάθεται σ' ένα ύψωμα κινώντας το μαστίγιο. Και φωνάζει: "Δουλεύετε, δουλεύετε. Οταν κάνετε το γιοφύρι απ' τη Γιούρα στη Σύρα, τότε θα φύγετε"...» (από το βιβλίο «Γιούρα το θανατονήσι»).

Από τον Ιούνη του 1950 άρχισαν να μεταφέρουν εκεί αυτούς που είχαν κάνει δηλώσεις. Γρήγορα, όμως, πολλοί έκαναν αντιδηλώσεις. «Οσο αυξαίνει η κτηνωδία των δημίων μας, τόσο αυξαίνει και περισσότερο το πείσμα μας. Τόσο περισσότερο τρανώνει η πίστη μας, γιγαντώνει η θέλησή μας να μείνουμε τίμιοι, αξιοπρεπείς, παλικάρια, έτσι όπως μας θέλει ο λαός μας... Είναι τόσο υπέροχο το παράδειγμά μας, που συγκινεί βαθιά κι όσους συγκρατούμενούς μας λύγισαν και φύγανε από κοντά μας. Αυτούς που κάτω από τα βασανιστήρια της Ασφάλειας, την απειλή του θανάτου στα στρατοδικεία, τις τρομερές συνθήκες των φυλακών και της Γιούρας κάναν δήλωση. Σήμερα άρχισαν να 'ρχονται πολύ κοντά μας. Κι οι αντιδηλώσεις περήφανες, θαρραλέες, τίμιες είναι η καλύτερη απάντηση σ' όλες τις μέθοδες καταπίεσης...» (από το βιβλίο «Γιούρα το θανατονήσι»).

5^ος όρμος

Η απόσταση από τον 1^ο έως τον 5^ο όρμο είναι περίπου 3 χιλιόμετρα.
Κάθε όρμος αποτελεί ένα στρατόπεδο κλεισμένο με συρματοπλέγματα,
που αρχίζει 2 - 3 μέτρα από τη θάλασσα και εκτείνεται στο βάθος.
Δεξιά σκαρίφημα των κρατουμένων, που απεικονίζουν τους 5 όρμους το 1950
και αριστερά, όπως είναι σήμερα

5^ος όρμος - όρμος τρόμου: Ο 5^ος όρμος ιδρύθηκε στις αρχές του 1948, μέχρι τότε ήταν γνωστός ως το πειθαρχείο - πηγάδι. «Δε σε στέλνανε εκεί για τιμωρία. Σε στέλνανε για ΘΑΝΑΤΟ. Κι είναι ζήτημα καθαρά ψυχικής αντοχής των αγωνιστών. Πώς άντεχαν κι έβγαιναν από αυτόν τον τάφο». Μέχρι το τέλος του 1948 ήταν όρμος βαριάς απομόνωσης και βασανιστηρίων, γι' αυτό οι κρατούμενοι τον ονόμαζαν «όρμο - τάφο» και «όρμο τρόμου». Ανάμεσα στον 4ο και τον 5ο όρμο στέκει το κτίριο των φυλακών, το μεγαλύτερο ακόμα κτίριο των Κυκλάδων. Η κατασκευή του, από τους ίδιους τους κρατούμενους, ολοκληρώθηκε το 1955.

Τα αποτυπώματα των σκηνών στον 5^ο Όρμο σήμερα

Στα χρόνια της δικτατορίας, καραβιές νέων φυλακισμένων φτάνουν στη Γυάρο. Στοιβάχτηκαν σε άθλιες συνθήκες, στα βρώμικα και εγκαταλειμμένα για χρόνια κτίρια και σε σκηνές στους όρμους του νησιού. Τον Αύγουστο του '67 δημοσιεύεται αεροφωτογραφία στο ιταλικό περιοδικό «L' Europeo», όπου διακρίνονται το κτίριο των φυλακών και ο 5^ος  όρμος να είναι ασφυκτικά γεμάτος με σκηνές.

Σε αυτόν τον χώρο στέκει από το περασμένο Σάββατο το Μνημείο του ΚΚΕ, σύμβολο τιμής, μνήμης και περηφάνιας, αντάξιο των χιλιάδων αλύγιστων της ταξικής πάλης.

Η τοποθέτηση του Μνημείου συμβάλλει στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και στην ανάδειξη της Γυάρου ως ιστορικού τόπου, που πρέπει να γίνει επισκέψιμος με τη δημιουργία προβλήτας και με σωστικές παρεμβάσεις στα κτίσματα που καταρρέουν.

Για αναλυτικές περιγραφές των όρμων, καθώς και των κτιρίων που βρίσκονται στη Γυάρο, μπορεί κανείς να ανατρέξει στην έκδοση «Γυάρος. 1947-1952 // 1955-1961 // 1967-1974. Θανατονήσι και Κάστρο Αγώνα - " ...μια η απάντησή μας: Ζήτω το ΚΚΕ"», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», με αφορμή την εγκατάσταση του Μνημείου στο νησί.

Γενική άποψη του κεντρικού κτιρίου των φυλακών

          2017

ΓΥΑΡΟΣ

Πάνω στα κόκαλα των πεθαμένων
σχεδιάζουν κερδοφόρες επιχειρήσεις

Η συκιά του βασανιστή Γλάστρα
στην οποία μαρτύρησαν εκατοντάδες κρατούμενοι
την περίοδο 1947-1950

«Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό τόπο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/50, τη νήσο Γυάρο ή Γιούρα (...) διότι αποτελεί σημαντικό χώρο ιστορικής μνήμης που έχει αναπόσπαστα συνδεθεί με την ιστορία της νεώτερης Ελλάδας. Αποτελεί ζωντανή μαρτυρία των αγώνων του ελληνικού λαού για ελευθερία και δημοκρατία, σύμβολο καταδίκης των βασανιστηρίων και του περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών. Επίσης χαρακτηρίζονται ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία το κτίριο των φυλακών και όλα τα κτίρια, εγκαταστάσεις και κατασκευές, που βρίσκονται στις περιοχές των πέντε (5) όρμων στη νήσο Γυάρο».

Γιούρα, Φωτο Υπ Αιγαίου

Η μία μετά την άλλη, οι κυβερνήσεις της τελευταίας 20ετίας στη χώρα μας έχουν προσυπογράψει την απόφαση για τον χαρακτηρισμό της Γυάρου ως ιστορικού τόπου, με όλες τις συνέπειες που έχει αυτός ο χαρακτηρισμός. Κι όμως, η μία μετά την άλλη, οι αποφάσεις παραμένουν κενό γράμμα στα συρτάρια των αρμόδιων υπουργείων. Επιπρόσθετα, κάθε χρόνο που περνά, γίνονται στην πράξη βήματα αποχαρακτηρισμού του νησιού από ιστορικού τόπου. Τελευταίο κρούσμα η απόφαση ορισμένων οικονομικών κύκλων, που καλύπτονται πίσω από δήθεν περιβαλλοντικές οργανώσεις να προωθήσουν τον χαρακτηρισμό της Γυάρου ως "θαλάσσια προστατευμένη περιοχή" για να - κι εδώ είναι το ζουμί - «διασφαλιστεί ο αναπτυξιακός χαρακτήρας της περιοχής», δηλαδή να βγούνε φράγκα από την εκμετάλλευσή της. Το θέμα προβλήθηκε με τυμπανοκρουσίες το βράδυ της Τετάρτης από έναν εφοπλιστικό τηλεσταθμό και, σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ, έχει έρθει η ώρα η Γυάρος να αναδειχθεί σε «περιπατητικό», «καταδυτικό» προορισμό, με ανάδειξη του φυσικού της κάλλους. Σύμφωνα με τους οργανωτές της σχετικής παρέμβασης, έχουν βρεθεί και τα σχετικά κονδύλια που μπορούν να ξεκοκαλιστούν και προέρχονται από το πρόγραμμα της ΕΕ «Κυκλάδες Life».

Βοσκοτόπι κατάντησε το νεκροταφείο των κρατουμένων

Υπενθυμίζουμε πως δεν είναι η πρώτη φορά που μέσα από τέτοια «ρεπορτάζ» ασκείται ουσιαστικά πίεση για αποχαρακτηρισμό του νησιού από ιστορικό τόπο, ώστε να γίνει δυνατή η εκμετάλλευσή του εμπορικά. Προηγούμενο παράδειγμα ήταν η απόπειρα μεγάλης εταιρείας να εξασφαλίσει άδεια για εγκατάσταση ανεμογεννητριών, ενώ παραμένει το πρόβλημα με μεγαλοκτηνοτρόφο που λυμαίνεται το νησί εδώ και δεκαετίες. Το πρώτο πρακτικό αποτέλεσμα όλης αυτής της προσπάθειας, που συναντά την ανοχή της κρατικής μηχανής και των εκάστοτε κυβερνήσεων, είναι τα ιστορικά κτίρια των φυλακών και των άλλων εγκαταστάσεων στους πέντε όρμους να ρημάζουν. Ηδη το κεντρικό κτίριο των φυλακών λειτουργεί ως γιγάντιος στάβλος, για τη διευκόλυνση μάλιστα της κυκλοφορίας των ζώων έχουν γκρεμιστεί και μεσοτοιχίες. Στον πρώτο όρμο τείνουν να εξαφανιστούν όλες οι βάσεις του καταυλισμού των φυλακισμένων, ενώ ρημάζει και το νεκροταφείο των κρατουμένων.

Το νεκροταφείο στον 1ο όρμο

Σε αντίθεση με όσους μεθοδεύουν την εμπορική χρήση του νησιού, να υπενθυμίσουμε ότι η Ειδική Επιτροπή που είχε συγκροτηθεί πριν από 15 χρόνια, για να προσδιορίσει τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν ώστε η Γυάρος να αναδειχτεί πράγματι ως ιστορικός τόπος, είχε τονίσει στο σχετικό πρακτικό της ότι πρέπει «να μην υπάρχει στο νησί οποιαδήποτε επιχειρηματική - οικονομική εκμετάλλευση», «αποφυγή κάθε "εξωραϊσμού" του χώρου. Διατήρηση μόνο της τοπικής πανίδας και χλωρίδας και διατήρηση της αγριότητας του τοπίου». Η Επιτροπή πρότεινε και μια σειρά έργα που να αναδεικνύουν τον μαρτυρικό χαρακτήρα του νησιού, από το οποίο πέρασαν περισσότεροι από 20.000 κρατούμενοι και εκ των οποίων εκατοντάδες άφησαν τα κόκαλά τους εκεί.

Ιστορική φωτογραφία του 1^ου όρμου.
Δεξιά τα κτίρια και άλλες εγκαταστάσεις της διοίκησης.
Στο βάθος διακρίνεται η βίλα του διευθυντή

Θέμα & Περιοχή Διαγωνισμού

Το θέμα του Arxellence 3 είναι η «Διατήρηση της ιστορικής μνήμης & ανάδειξη και προστασία των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών της νήσου Γυάρου» και μέσω αυτού καλεί την παγκόσμια αρχιτεκτονική κοινότητα να καταθέσει τις προτάσεις της, με στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου Ερευνητικού Κέντρου, το οποίο ως ένας «Φάρος» πολιτισμού θα συμβάλει στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την ανάπτυξη στρατηγικών βιοποικιλότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το Βιώσιμο Παρόν & Μέλλον _ συναντά τόπους ιστορικής μνήμης (κλπ)

                 Ημερίδα – Τελετή Έναρξης

Ο νέος διαγωνισμός πρόκειται να ξεκινήσει επίσημα στις 28 Ιουνίου 2024 στην Ημερίδα – Τελετή Έναρξης με τίτλο “Η Ιστορική Μνήμη συναντά το Βιώσιμο Παρόν & Μέλλον” που θα λάβει χώρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και αναμένεται να συγκεντρώσει τα φώτα της διεθνούς αρχιτεκτονικής κοινότητας. Στόχος της εκδήλωσης είναι η δημιουργία ενός οράματος αειφορίας για την Ελλάδα του μέλλοντος.

Οι θεματικές της Ημερίδας

·       Εισαγωγή στον θεσμό του Arxellence: Η πρωτοποριακή πρωτοβουλία της ALUMIL που εμπνέει & επιδιώκει την εδραίωση ενός καλύτερου «αύριο» στη χώρα μας.

·       Σύντομη αναδρομή στο Arxellence 2: Όλα όσα πέτυχε ο διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός με θέμα τον επανασχεδιασμό του παρηκμασμένου δυτικού παράλιου μετώπου της Θεσσαλονίκης – Θεσμικό πλαίσιο & ενέργειες υλοποίησης και εφαρμογής του διαγωνισμού σήμερα.

1^ο Πάνελ ομιλητών: Επιστημονική προσέγγιση – Η Ευρωπαϊκή & Παγκόσμια οπτική σε ζητήματα βιωσιμότητας & αειφόρου δόμησης.
2^ο  Πάνελ ομιλητών: Το ελληνικό ζήτημα – Πώς αντιμετωπίζει η χώρα μας τα ζητήματα αειφορίας & τι μπορεί να αλλάξει.

Επίσημη Ανακοίνωση του Arxellence 3: Σε αναζήτηση μιας ολιστικής και διεπιστημονικής  προσέγγισης για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης & την ανάπτυξη στρατηγικών βιοποικιλότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Κορυφαίοι Ομιλητές

Στην Ημερίδα της 28^ης Ιουνίου πρόκειται να πάρουν μέρος διεθνώς αναγνωρισμένοι επιστήμονες και ερευνητές, καταθέτοντας τις ιδέες και προτάσεις τους στα θέματα της αειφορίας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων και της προστασίας του περιβάλλοντος. Μέσα από τις τοποθετήσεις τους θα αναδειχθούν τα μείζονος σημασίας ζητήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπη η παγκόσμια αρχιτεκτονική κοινότητα, αναζητώντας ολοκληρωμένες απαντήσεις και βιώσιμες λύσεις.