Παγκόσμια Μέρα Κατά των Ναρκωτικών: Τα όνειρα και οι αγώνες για τη ζωή των σύγχρονων αναγκών μας δεν ναρκώνονται

Ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ
Το ΚΚΕ με όλες του τις δυνάμεις
θα αντιπαλέψει τα σχέδια διάλυσης
κάθε δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα
στην πρόληψη και την απεξάρτηση

Για την Παγκόσμια Μέρα Κατά των Ναρκωτικών, το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ σε ανακοίνωσή του επισημαίνει:

«Το ΚΚΕ, όχι μόνο στις 26 Ιούνη, την Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών, αλλά καθημερινά με τη δράση του, με την πολιτική πρόταση διεξόδου του, με τις επεξεργασίες του, ορθώνει μέτωπο ενάντια σε όλα τα ναρκωτικά και τις εξαρτήσεις, ενάντια στον ατομικό τρόπο “φυγής” από μια ζοφερή πραγματικότητα που βιώνει ο νέος άνθρωπος, ενάντια στην πολιτική της αστικής τάξης που – και στο φαινόμενο των ναρκωτικών – απλά προσπαθεί να διαχειριστεί τη χρήση και την εξάρτηση, συντηρώντας και αναπαράγοντας συνειδητά το φαινόμενο της τοξικοεξάρτησης.

Όλες οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις στη χώρα μας συμφωνούν και ταυτίζονται στο ζήτημα αυτό. Αφού σιγά σιγά αποσαθρώνουν την πρόληψη, τη θεραπεία και την κοινωνική επανένταξη, τώρα για να διαχειριστούν την τοξικομανία ενισχύουν ακόμα περισσότερο τη “μείωση της βλάβης”. Είναι χαρακτηριστικό ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ αλληλοσυγχαίρονται για τους Χώρους Εποπτευόμενης Χρήσης, για την “ανάγκη” νομιμοποίησης της κάνναβης στα πλαίσια προσέγγισης επενδύσεων για το μεγάλο κεφάλαιο.

Η κυβέρνηση της ΝΔ, βρίσκοντας στρωμένο το έδαφος από νόμους των προηγουμένων κυβερνήσεων, ετοιμάζεται να διαλύσει κάθε δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα στην πρόληψη και στην απεξάρτηση. Ετοιμάζεται να βάλει λουκέτο στα Κέντρα Πρόληψης, στο ΚΕΘΕΑ, στο 18 ΑΝΩ, στο ΑΡΓΩ, στο ΙΑΝΟΣ, στο ΔΙΑΠΛΟΥΣ, σε δημόσια και δωρεάν “στεγνά” θεραπευτικά προγράμματα που έχουν αφήσει το δικό τους αποτύπωμα στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της τοξικομανίας.

Στη μέγγενη της ζυγαριάς “κόστος – όφελος” οι ανάγκες χρηστών και των οικογενειών τους πλέον περνάνε σε δεύτερο πλάνο, γιατί τώρα “πρωταγωνιστής” στην αντιναρκωτική πολιτική στη χώρα μας θα είναι ακόμα περισσότερο η στρατηγική της ΕΕ, των ΜΚΟ, της ιδιωτικοποίησης. Πλέον, η αντιναρκωτική πολιτική δεν θα στοχεύει στη “μείωση της ζήτησης” και στην επανένταξη των χρηστών “καθαρών από κάθε ουσία” στην κοινωνία, αλλά απλά στη “διαχείριση ενός λειτουργικού χρήστη”.

Το ΚΚΕ με όλες του τις δυνάμεις στο εργατικό και στο μαζικό λαϊκό κίνημα θα αντιπαλέψει τα σχέδια της κυβέρνησης της ΝΔ και της ΕΕ, θα παλέψει να μην κατατεθεί καν το νομοσχέδιο για τον ΕΟΠΑΕ και σ’ αυτή την κατεύθυνση καλούμε σε συμπόρευση όλους τους εργαζόμενους στην Πρόληψη και στην Απεξάρτηση, όλους τους Συλλόγους Οικογένειας των Θεραπευτικών Προγραμμάτων.

Το ΚΚΕ αγωνίζεται για μια κοινωνία “ελεύθερη από ναρκωτικά και όχι με ελευθέρα τα ναρκωτικά”. Η θέση που παίρνει ο καθένας για τα ναρκωτικά σχετίζεται με το πού τοποθετεί τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Και εμείς ως Κόμμα θέλουμε τον άνθρωπο, τη νεολαία με ψηλά το κεφάλι, με καθαρή συνείδηση για να κατανοεί τη ζωή και την κοινωνική πραγματικότητα, να παλεύει, να αγωνίζεται για να τη φέρει στις δικές της ανάγκες. Δεν θέλουμε ιδιαίτερα τη νέα γενιά με σκυμμένο το κεφάλι και στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής.

Το ΚΚΕ με τη δράση του και την πολιτική του καθημερινά στέλνει το μήνυμα στη νέα γενιά ότι “τα όνειρα και οι αγώνες για τη ζωή των σύγχρονων αναγκών μας δεν ναρκώνονται”»

KNE_ Παγκόσμια Μέρα Κατά των Ναρκωτικών: με 4σέλιδη ανακοίνωση απευθύνεται στους νέους καλώντας σε ρεύμα αντίστασης απέναντι στα ναρκωτικά και αυτό που συμβολίζουν

Σήμερα η ανοιχτή συζήτηση στο Πεδίον του Άρεως
Στις 20.00 στο θέατρο της Πλατείας Πρωτομαγιάς

Με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Κατά των Ναρκωτικών, η ΚΝΕ συνεχίζει και ξεδιπλώνει μια πολύμορφη παρέμβαση με δράσεις, περιοδείες, συζητήσεις, εκδηλώσεις, αθλητικά τουρνουά ενάντια σε όλα τα ναρκωτικά με σύνθημα «Κόντρα στο ρεύμα με το κεφάλι ψηλά – Σκέψου – δράσε – ζήσε χωρίς ναρκωτικά!».

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή Κατά των Ναρκωτικών και των Εξαρτήσεων του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ διοργανώνει ανοιχτή συζήτηση με νέους και νέες με θέμα τις θέσεις και τη δράση της ΚΝΕ ενάντια στα ναρκωτικά.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί σήμερα Τετάρτη στο Θέατρο της Πλατείας Πρωτομαγιάς στο Πεδίον του Αρεως στις 20.00.

Στη συζήτηση συμμετέχουν και θα απαντήσουν σε ερωτήσεις οι:

• Παναγιώτης Κατηφές, Κοινωνιολόγος, Επικεφαλής του Τμήματος Ενάντια στα Ναρκωτικά και τις Εξαρτήσεις της ΚΕ του ΚΚΕ.
• Εύα Τιγκίρη, Επικεφαλής της Επιτροπής κατά των Ναρκωτικών και των Εξαρτήσεων του ΚΣ της ΚΝΕ
• Λεμονιά Φάκαρου, Ψυχολόγος, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Εργαζομένων ΚΕΘΕΑ

Η ΚΝΕ πρωτοστατεί για να δυναμώσει ένα νεανικό ρεύμα αντίστασης απέναντι στα ναρκωτικά και σε αυτό που συμβολίζουν και καλεί κάθε νέο και νέα, κάθε έναν που ασφυκτιά στα στενά όρια ενός συστήματος που σαπίζει, δείχνοντας τη διέξοδο στον αγώνα για την ανατροπή, σε μία «ζωή ολόκληρη και αληθινή κόντρα στα όρια που σε θέλουν να ζεις!».

Όπως τονίζει η ΚΝΕ
στην ανακοίνωσή της με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Κατά των Ναρκωτικών:

«Η διέξοδος βρίσκεται στην ενεργητική, συλλογική, αγωνιστική στάση ζωής, σε σύγκρουση με την παθητικότητα, την απογοήτευση, τη φυγή που καλλιεργεί το σύστημα με τα ναρκωτικά και τη ναρκωκουλτούρα.

• Γιατί η ζωή που μας “γεμίζει”, η ζωή με δικαιώματα, κατακτιέται με τη συλλογική δράση, τον οργανωμένο αγώνα, με εμάς πρωταγωνιστές!
• Γιατί την πραγματική ελευθερία την κατακτάμε όταν είμαστε κυρίαρχοι του εαυτού μας και διεκδικούμε αυτά που μας αξίζουν. Τα ναρκωτικά είναι στο μυαλό καταστολή, πολύτιμα για τους εκμεταλλευτές μας!
• Γιατί οι συναρπαστικές στιγμές, οι πραγματικές συγκινήσεις κρύβονται μέσα στην ίδια τη ζωή και τη συλλογική δράση και όχι στην “ψευδαίσθηση” και τη φυγή!

Στο σάπιο σύστημά τους
που ασφυκτιάς,
σήκωσε ανάστημα, μάθε να νικάς!

Ανασφάλεια, ανεργία, ακρίβεια, ρατσισμός, πόλεμος, φτώχεια, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις… Τα αδιέξοδα μοιάζουν ανυπέρβλητα και η χρήση ναρκωτικών με ένα “υποκατάστατο” όλων όσα στερεί το σύστημα».

Απαριθμώντας τις συνέπειες της πολιτικής ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, που διαχρονικά έχουν προωθήσει τις Οδηγίες της ΕΕ, η ΚΝΕ κάνει λόγο για «ακόμα ένα έγκλημα που έχει υπογραφή», τονίζοντας πως «ΕΕ και οι κυβερνήσεις έχουν διπλό στόχο από την ανοχή, τη χρήση και την εξάρτηση από τα ναρκωτικά», τα κέρδη τους και την ανενόχλητη προώθηση της αντιλαϊκής πολιτικής.

Η ΚΝΕ απευθύνεται στους νέους, αποκαλύπτει και αποδομεί τις αντιλήψεις που διαφημίζει το σύστημα για να εξυπηρετήσει τους στόχους του.

– “Κάνω χρήση μια στο τόσο και το ελέγχω”

Μα γιατί να χρειάζεται ένας νέος μια ουσία που μολύνει το μυαλό του, για να διασκεδάσει, να “αφεθεί”;

Οι στιγμές που “μια στο τόσο” κάνει κάποιος χρήση δεν είναι τυχαίες μεταξύ τους. Εχουν κοινά στοιχεία το άγχος, την ανάγκη για “χαλάρωση”, την αντιμετώπιση συγκεκριμένων συνθηκών.

Τελικά αρχίζει να “σε ελέγχει” η ουσία, όταν για να αντιμετωπίσεις διάφορες καταστάσεις τη χρειάζεσαι και όταν καθορίζεις με βάση αυτή τις επιλογές σου. Δημιουργεί στάση συμβιβασμού και αποφυγής της αντιμετώπισής τους.

– “Ξέρω ανθρώπους που είναι χρήστες αλλά παραμένουν λειτουργικοί”

Αλήθεια, είναι “λειτουργικός” ένας άνθρωπος που απλά παθητικά “δεν δημιουργεί πρόβλημα” στη σκληρή και άδικη καπιταλιστική κοινωνία, που υπομένει τις δυσκολίες εγκλωβισμένος στα προβλήματά του, στην ατομική του εσωστρέφεια;

“Λειτουργικός” για εμάς είναι ένας άνθρωπος πραγματικά ελεύθερος και κυρίαρχος του εαυτού του, που ζει τη ζωή του στο 100%.

– “Η κάνναβη δεν είναι σαν τις άλλες ουσίες, έχει και θετικά…”

Αυτό δεν ισχύει. Οι έρευνες έχουν αποδείξει σοβαρές επιπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου και στην ψυχική υγεία όσων κάνουν χρήση, ασχέτως ποσότητας.

Δεν είναι τυχαίο ότι περίπου το 80% όσων απευθύνονται σε προγράμματα απεξάρτησης αφορά στην αντιμετώπιση της χρήσης κάνναβης, ενώ το χασίς είναι η ουσία πρώτης επαφής.

Μην τσιμπάς! Σκέψου ότι η παραπληροφόρηση συμφέρει αυτούς που στοχεύουν στα κέρδη από τη χρήση».

Βρίσκουμε την πραγματική ουσία!

«Το ΚΚΕ και η ΚΝΕ έχουμε μέτωπο ενάντια σε όλα τα ναρκωτικά και τις εξαρτήσεις του τρόπου ζωής που τη συνοδεύει!», σημειώνει η ΚΝΕ και ξεκαθαρίζει:

• Η στάση μας απέναντι στα ναρκωτικά είναι η στάση μας απέναντι στη ζωή για το “πού τοποθετούμε τον άνθρωπο”.
• Θέλουμε τον άνθρωπο πρωταγωνιστή της ζωής του, με ρόλο ενεργητικό, δραστήριο, με γνώση και κριτήριο να επιλέγει, να αποφασίζει, να δημιουργεί, να αναπτύσσει την προσωπικότητά του. Έναν άνθρωπο δυνατό, να αλλάζει τον κόσμο!
• Διεκδικούμε ουσιαστική πρόληψη που αφορά ένα πλέγμα δράσεων, την προβολή ενός άλλου τρόπου ζωής, κόντρα στη ναρκωκουλτούρα.
• Απαιτούμε ενίσχυση των στεγνών θεραπευτικών προγραμμάτων.
• Δυναμώνουμε την πάλη ενάντια στην επικίνδυνη πολιτική μείωσης της βλάβης, στην οποία εντάσσεται το άνοιγμα ΧΕΧ, τα υποκατάστατα, η συνολική αποδοχή του προβλήματος ως μη πρόβλημα.

Δημιουργούμε ρεύμα αντίστασης
απέναντι στα ναρκωτικά και σε αυτό που συμβολίζουν.

Λέμε ΟΧΙ σε όλα τα ναρκωτικά!

Παγκόσμια Μέρα Κατά των Ναρκωτικών: Πολύπλευρες δράσεις από ταξικούς φορείς

Αθλητικό Camp της ΚΝΕ στη Θεσσαλονίκη
Σήμερα στις 7 μ.μ.
στο δημοτικό στάδιο Νεάπολης “Στρεμπενιώτη”

Σήμερα, Τετάρτη, στις 7 μ.μ., στο δημοτικό στάδιο Νεάπολης «Στρεμπενιώτη», θα πραγματοποιηθεί το Αθλητικό Camp της ΚΝΕ στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του 50ού Φεστιβάλ ΚΝΕ – “Οδηγητή” και της Παγκόσμιας Μέρας Κατά των Ναρκωτικών.

Με πρωτοβουλία του Συμβουλίου Περιοχής Κεντρικής Μακεδονίας της ΚΝΕ και σε συνεργασία με αθλητικά σωματεία και φορείς της περιοχής, οι επισκέπτες του Αθλητικού Camp θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν αλλά και να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα επιδείξεων, που θα παρουσιάσουν αθλητικοί σύλλογοι τα αγωνίσματά τους.
Επιπλέον, στις 7.15 μ.μ., στον χώρο του δημοτικού σταδίου θα πραγματοποιηθούν οι αγώνες δρόμου 5 χλμ. ανδρών και γυναικών.

Αμύθητα πλούτη
για τα λόμπι,
εξάρτηση και φτώχεια
για τους λαούς της ΕΕ

Σε ανυπολόγιστα κέρδη κολυμπούν τα κάθε λογής λόμπι, την ώρα που βυθίζεται στην τοξικοεξάρτηση μεγάλο τμήμα του πληθυσμού σε χώρες – μέλη της ΕΕ, καθώς οι αιτίες που οδηγούν σ’ αυτήν τη ζοφερή κατάσταση οξύνονται δραματικά. Την ίδια στιγμή οι κυβερνήσεις νομοθετούν ουσιαστικά υπέρ της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και της «διαχείρισης της βλάβης», υπηρετώντας τα συμφέροντα επιχειρηματικών κολοσσών που απομυζούν πολυεπίπεδα κέρδη.

Χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρονται στην Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2024 _βλ. παρακάτω αναλυτικά του Οργανισμού της ΕΕ. Εκεί λοιπόν αναδεικνύεται η «υψηλή διαθεσιμότητα ουσιών στην Ευρώπη, πολλές από αυτές υψηλής δραστικότητας και καθαρότητας. Τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών μπορεί να μη γνωρίζουν τι ουσίες λαμβάνουν και να διατρέχουν μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία τους, συμπεριλαμβανομένης εν δυνάμει θανατηφόρας δηλητηρίασης».

Η κάνναβη παραμένει μακράν η πιο συχνά καταναλούμενη παράνομη ουσία στην Ευρώπη. Περίπου το 1,3% των ενηλίκων στην Ευρωπαϊκή Ενωση (3,7 εκατομμύρια άνθρωποι) εκτιμάται ότι είναι καθημερινοί ή σχεδόν καθημερινοί χρήστες κάνναβης.

Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι 92.000 άνθρωποι έκαναν αίτημα για απεξάρτηση από την κάνναβη (36% του συνόλου των αιτήσεων θεραπείας) το 2022, με περίπου 58.000 να εισέρχονται για πρώτη φορά. Η κάνναβη είναι η κύρια ουσία χρήσης για το 43% του συνόλου όσων εισήχθησαν για πρώτη φορά σε θεραπεία στην Ευρώπη.

Παράλληλα, εμπλέκεται σε μεγάλο ποσοστό των επειγόντων περιστατικών που σχετίζονται με ναρκωτικά σε νοσοκομειακές υπηρεσίες σε ορισμένες χώρες. Στην Ισπανία το 2021 η κάνναβη ενεπλάκη στο 44% των περιπτώσεων (πάνω από 2.700 στις 6.200) που αναφέρθηκαν σε μια τακτική μελέτη που διεξήχθη σε διάστημα μιας βδομάδας σε 16 από τις 19 κοινότητες. Στη Γερμανία το 2021 η κάνναβη ενεπλάκη στο 17% των περιπτώσεων (πάνω από 1.700 στις 10.200) οξείας δηλητηρίασης και δηλητηρίασης που παρουσιάστηκαν στα νοσοκομεία.

Παρ’ όλα αυτά, τον Δεκέμβρη του 2021 ήταν η σειρά της Μάλτας να κάνει ένα ακόμα βήμα στη νομιμοποίηση, θεσπίζοντας τη δυνατότητα οικιακής καλλιέργειας και χρήσης κάνναβης σε ιδιωτικό χώρο, μαζί με μη κερδοσκοπικούς κοινοτικούς συλλόγους καλλιέργειας. Τον Ιούλη του 2023, επίσης, το Λουξεμβούργο θέσπισε νομοθεσία με την οποία επιτρέπει την οικιακή καλλιέργεια και χρήση σε ιδιώτες, ενώ τον Φλεβάρη του 2024 η Γερμανία θέσπισε νομοθεσία με την οποία επιτρέπει οικιακούς και μη κερδοσκοπικούς συλλόγους καλλιέργειας κάνναβης. Η Τσεχία ανακοίνωσε και αυτή σχέδια για «ένα ρυθμιζόμενο και φορολογούμενο σύστημα διανομής». Επιπλέον, η Ελβετία (εκτός ΕΕ) έχει αρχίσει να εγκρίνει «πιλοτικές δοκιμές πωλήσεων ή άλλων συστημάτων διανομής» για κατοίκους σε ορισμένες πόλεις.

Η Ολλανδία, όπου επιτρέπεται η πώληση τυπικά έως 5 γραμμαρίων κάνναβης, στο όνομα της «πάταξης της μαύρης αγοράς και του εγκλήματος» εφαρμόζει πιλοτικά ένα μοντέλο για κλειστή αλυσίδα εφοδιασμού κάνναβης σε 10 δήμους, όπου η κάνναβη που παράγεται «σε ελεγχόμενες εγκαταστάσεις» θα «διατίθεται προς πώληση σε καφετέριες κάνναβης».

«Η ηρωίνη παραμένει το πιο διαδεδομένο παράνομο οπιοειδές στην Ευρώπη και ευθύνεται για σημαντικό μέρος των προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με τη χρήση παράνομων ουσιών», σημειώνεται στην Εκθεση. Αυξητικές τάσεις καταγράφει η χρήση κοκαΐνης, με τις ευρωπαϊκές κατασχέσεις να υπερβαίνουν πλέον τις κατασχέσεις που πραγματοποιούνται στις ΗΠΑ, οι οποίες ιστορικά θεωρούνταν η μεγαλύτερη αγορά κοκαΐνης στον κόσμο.

Η κοκαΐνη είναι η δεύτερη ουσία (μετά την κάνναβη) που αναφέρεται συχνότερα, τόσο από τα άτομα που ξεκίνησαν για πρώτη φορά θεραπεία σε θεραπευτικές υπηρεσίες για τα ναρκωτικά (29.000 το 2022) όσο και από τα άτομα που προσέρχονται στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των νοσοκομείων (αφορά το 28% των περιστατικών οξείας τοξίκωσης από ναρκωτικά στα νοσοκομεία του ευρωπαϊκού δικτύου Euro-DEN Plus το 2022).

Υψηλή είναι η διαθεσιμότητα της κοκαΐνης και στην Ελλάδα, όπως φαίνεται μέσα από τα αιτήματα για θεραπεία από τη χρήση της. Οι αναφορές στην κοκαΐνη και σε άλλα διεγερτικά ως κύρια ουσία ήταν το 2022 αυξημένες κατά 62% συγκριτικά με πριν μια 5ετία και κατά 186% συγκριτικά με πριν μια 10ετία.

Λέμε ΟΧΙ σε όλα τα ναρκωτικά!

Η πρόληψη και η απεξάρτηση
είναι δικαίωμα, όχι εμπόρευμα

Ανακοίνωση – διακήρυξη του Εθνικού Συμβουλίου Κατά των Ναρκωτικών (ΕΣΥΝ)”Διέξοδος και λύση δεν είναι η “φυγή”, ψάχνουμε την ουσία στην ίδια τη ζωή», τονίζει το Εθνικό Συμβούλιο Κατά των Ναρκωτικών (ΕΣΥΝ) σε ανακοίνωση – διακήρυξη με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Κατά των Ναρκωτικών, επισημαίνοντας, παράλληλα, πως η πρόληψη και η απεξάρτηση είναι δικαίωμα και όχι εμπόρευμα.

«Η χρήση ναρκωτικών ουσιών τόσο στη χώρα μας όσο και πανευρωπαϊκά λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις χρόνο με τον χρόνο, όσο εντείνονται τα αδιέξοδα κι η ανασφάλεια, όσο η κάλυψη ακόμα και στοιχειωδών κοινωνικών αναγκών αντιμετωπίζεται εχθρικά, όσο οι εστίες του πολέμου – και μαζί οι οδυνηρές συνέπειές του – καίνε παντού στη γειτονιά μας. Σε αυτές τις συνθήκες, το μόνο “δικαίωμα”, η μόνη “ελευθερία” που αναγνωρίζεται και προσφέρεται απλόχερα είναι να “το σκάει” η νέα γενιά από μια ζωή κενή και αβίωτη.

Οι “λύσεις” που προωθούν η ΕΕ και οι κυβερνήσεις στη χώρα μας διαχρονικά ρίχνουν λάδι στη φωτιά, στην προσπάθεια να συντηρήσουν την κοινωνική καταστολή που απορρέει από τη χρήση και την εξάρτηση, αλλά και ένα εμπόριο με αμύθητα κέρδη. Γι’ αυτό ιατρικοποιούν ένα πολυπαραγοντικό κοινωνικό φαινόμενο, χωρίς να αγγίζουν τις κοινωνικές αιτίες που οδηγούν στην εμπλοκή με τις ουσίες, προβάλλοντας ως κυρίαρχη πολιτική τη μείωση της βλάβης που προκαλούν τα ναρκωτικά αντί της μείωσης της χρήσης τους, με στόχο τη διατήρηση των χρηστών σε ένα επίπεδο στοιχειώδους “λειτουργικότητας”», σημειώνει το ΕΣΥΝ.

«Σε αυτές τις συνθήκες η κυβέρνηση επιλέγει να δώσει τη χαριστική βολή στην Πρόληψη και την Απεξάρτηση μέσα από ένα νομοσχέδιο – οδοστρωτήρα, που καταργεί όλους τους εγκεκριμένους φορείς πρόληψης και θεραπείας που λειτουργούν στη χώρα μας, πολλοί εκ των οποίων εντάσσονται στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας και έχουν δώσει εδώ και δεκαετίες δείγματα γραφής π.χ. ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ, ΙΑΝΟΣ, Διάπλους κ.λπ. και τους συνενώνει σε έναν υδροκέφαλο Οργανισμό, τον “ΕΟΠΑΕ”, ο οποίος θα είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και θα λειτουργεί με όρους οικονομικής αυτοτέλειας.

Στην “ομπρέλα” του ΕΟΠΑΕ τα “στεγνά” θεραπευτικά προγράμματα θα λειτουργούν πλάι στα προγράμματα χορήγησης υποκαταστάτων και τις δομές μείωσης βλάβης, κάτι το οποίο θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε περαιτέρω αποδυνάμωση της φιλοσοφίας τους. Θα λειτουργούν όμως και πλάι σε κάθε λογής ιδιώτη και ΜΚΟ που δραστηριοποιείται στον χώρο, για τους οποίους προβλέπεται παχυλή χρηματοδότηση απευθείας από το Ταμείο Ανάκαμψης, δηλαδή τη φορολογία των λαών της Ευρώπης. Με δυο λόγια: Ενίσχυση της εμπορευματοποίησης και περαιτέρω υποβάθμιση των δημόσιων και δωρεάν παρεχόμενων υπηρεσιών. Παράλληλα, αφήνεται εντελώς μετέωρο το μέλλον των Κέντρων Πρόληψης, ενώ εδραιώνονται απαράδεκτες εργασιακές σχέσεις για τους εργαζόμενους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το παρεχόμενο θεραπευτικό έργο.

Το νομοσχέδιο έχει ήδη απορριφθεί από τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων στην πρόληψη και την απεξάρτηση, τα μέλη των θεραπευτικών προγραμμάτων και τις οικογένειές τους, από εκατοντάδες ενώσεις και φορείς της κοινωνίας, που με μια φωνή απαιτούν ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΤΑΤΕΘΕΙ», υπογραμμίζει το ΕΣΥΝ, ξεκαθαρίζοντας ότι το πολυπαραγοντικό φαινόμενο της τοξικοεξάρτησης είναι βαθιά κοινωνικό, άρρηκτα συνδεδεμένο με τους κοινωνικοοικονομικούς όρους διαβίωσης του ανθρώπου, τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους, τη θέση του μέσα στην κοινωνία και το πώς εκείνος επιδρά στην εξέλιξή της και ως τέτοιο χρειάζεται να αντιμετωπίζεται, με έμφαση στην πρόληψη – τη θεραπεία – την επανένταξη και όχι την καταστολή.

«Για τον λόγο αυτό, η πάλη ενάντια στις εξαρτήσεις αλλά και ενάντια στις αιτίες που γεννούν και ενισχύουν το φαινόμενο, όπως η λογική κόστους – οφέλους που διέπει κάθε πλευρά της ζωής μας, είναι υπόθεση όλων των εργαζομένων, της νεολαίας, της κοινωνίας συνολικά και σε άμεση σχέση με τον αγώνα για ζωή με δικαιώματα και αξιοπρέπεια», σημειώνει και καλεί τον λαό στις σημερινές εκδηλώσεις που γίνονται απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας, και στον αγώνα για:

• Καμία κατάργηση – συγχώνευση προγραμμάτων, φορέων, υπηρεσιών στον χώρο της απεξάρτησης και της πρόληψης.
• Να αποσυρθούν τα σχέδια για δημιουργία του ΕΟΠΑΕ.
• Ολόπλευρη ενίσχυση και στελέχωση των υπαρχουσών δομών θεραπείας με πόρους και προσωπικό, δημιουργία νέων προγραμμάτων θεραπείας των εξαρτήσεων με βάση τις τοπικές, πληθυσμιακές και επιστημονικές ανάγκες και με αποκλειστική ευθύνη του κράτους για τη χρηματοδότησή τους.
• Υιοθέτηση των «στεγνών» προγραμμάτων ως κύρια μορφή θεραπείας της εξάρτησης. Ενίσχυση των προγραμμάτων σωματικής αποτοξίνωσης, σε διασύνδεση με τα δημόσια νοσοκομεία και τα «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα.
• Αποφασιστική ενίσχυση των Κέντρων Πρόληψης, δημιουργία νέων όπου δεν υπάρχουν, με Ενιαίο Θεσμικό Πλαίσιο λειτουργίας.
• Κατάργηση της ΠΝΠ για το ΚΕΘΕΑ και επαναφορά του αυτοδιοίκητου.
• Καμία εμπλοκή ΜΚΟ και ιδιωτών στην πρόληψη – θεραπεία – κοινωνική επανένταξη.
• Εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης κατά των εξαρτήσεων σε όλες τις σχολικές βαθμίδες, στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και στα στρατόπεδα.
• Μέτρα για την αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής, την προστασία των ανέργων και των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. Ενίσχυση της δωρεάν αθλητικής και πολιτιστικής δραστηριότητας των νέων ανθρώπων».

Εκδηλώσεις σήμερα σε Λάρισα και Πετρούπολη

• Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Μέρας Κατά των Ναρκωτικών θα πραγματοποιηθεί σήμερα στη Λάρισα ο 2ος βραδινός περιπατητικός αγώνας δρόμου στην κοίτη του Πηνειού, στις 9 μ.μ. Τον αγώνα δρόμου διοργανώνουν το Εθνικό Συμβούλιο Κατά των Ναρκωτικών (ΕΣΥΝ), η Ενωση Γονέων και Κηδεμόνων Δήμου Λαρισαίων, ο Σύλλογος Μαραθωνοδρόμων ν. Λάρισας και η ΕΑΣ ΣΕΓΑΣ Θεσσαλίας. Η συμμετοχή είναι δωρεάν και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να δηλώνουν στην ηλεκτρονική σελίδα του ΣΕΓΑΣ.
• Εκδήλωση στην πλατεία Ηρώ με θέμα «Σκέψου – Ονειρέψου – Πάλεψε» διοργανώνει σήμερα στις 19.30 το Παράρτημα Πετρούπολης του Εθνικού Συμβουλίου Κατά των Ναρκωτικών. Θα μιλήσει η Μαρίνα Παπαδιώτη, πρόεδρος του Παραρτήματος Πετρούπολης του ΕΣΥΝ και ψυχολόγος του Κέντρου Πρόληψης «Φαέθων». Στην εκδήλωση συμμετέχουν, επίσης, οι Σύλλογοι Ικαριωτών Πετρούπολης, Κρητών «Η Μεγαλόνησος», Πελοποννησίων «Ο Πέλοψ» και Ποντίων «Μανουήλ Κομνηνός».

Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2024:
Κατανόηση της κατάστασης των ναρκωτικών στην Ευρώπη — βασικές εξελίξεις

Παραθέτουμε προς ενημέρωση χωρίς σχόλια τη φετινή Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2024

Η πιο πρόσφατη ανάλυση του EMCDDA για το φαινόμενο των ναρκωτικών στην Ευρώπη αποκαλύπτει μια αγορά ναρκωτικών η οποία αφενός επιδεικνύει ανθεκτικότητα στις εξελίξεις που παρατηρούνται σε διεθνές επίπεδο και, αφετέρου, επηρεάζεται από αυτές. Τα συνεχιζόμενα προβλήματα υγείας και ασφάλειας που προκαλούν οι καθιερωμένες και οι νεότερες παράνομες ουσίες, και ολοένα και περισσότερο η αλληλεπίδραση μεταξύ τους, δημιουργούν ένα σύνθετο πλαίσιο πολιτικής όσον αφορά τη διαμόρφωση και την υλοποίηση αποτελεσματικών παρεμβάσεων για την αντιμετώπισή τους. Η ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά του 2024 αποτυπώνει την κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη βάσει των πιο πρόσφατων διαθέσιμων στοιχείων. Στο εισαγωγικό αυτό κεφάλαιο σχολιάζονται και αναλύονται εν συντομία κάποια σημαντικά θέματα τα οποία αποτελούν προτεραιότητα για την τρέχουσα ευρωπαϊκή πολιτική για τα ναρκωτικά.

Η σελίδα αυτή αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής έκθεσης για τα ναρκωτικά 2024, της ετήσιας επισκόπησης του EMCDDA σχετικά με την κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη.

Τελευταία επικαιροποίηση: 11 Ιουνίου 2024

ΠΑΝΤΟΥ, ΤΑ ΠΑΝΤΑ, ΟΛΟΙ

Αντιμετώπιση των εξελισσόμενων προβλημάτων της Ευρώπης σε σχέση με τα ναρκωτικά

Ένα βασικό μήνυμα από την ανάλυση της ευρωπαϊκής έκθεσης για τα ναρκωτικά του 2024 είναι ότι ο αντίκτυπος της χρήσης παράνομων ουσιών παρατηρείται πλέον σχεδόν παντού στην κοινωνία μας. Σχεδόν οτιδήποτε διαθέτει ψυχοδραστικές ιδιότητες έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί ως ναρκωτικό. Αυτό σημαίνει ότι όλοι, άμεσα ή έμμεσα, μπορούν να επηρεαστούν από τη χρήση παράνομων ουσιών και από τα προβλήματα που συνδέονται με αυτήν.

Παντού

Σήμερα, τα προβλήματα που συνδέονται με τα ναρκωτικά έχουν αντίκτυπο σχεδόν παντού. Σε εθνικό επίπεδο, εκδηλώνονται και επιδεινώνουν άλλα σύνθετα προβλήματα πολιτικής, όπως η έλλειψη στέγης, η διαχείριση ψυχιατρικών διαταραχών και η εγκληματικότητα των νέων. Παρατηρούμε επίσης υψηλότερα επίπεδα βίας και διαφθοράς που οφείλονται στην αγορά ναρκωτικών σε ορισμένες χώρες. Σε διεθνές επίπεδο, τα προβλήματα των ναρκωτικών αυξάνονται σε πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, υπονομεύοντας τη διακυβέρνηση και την ανάπτυξη και επιτείνοντας τις ήδη σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες στους τομείς της δημόσιας υγείας και της ασφάλειας.

Τα πάντα

Ολοένα και περισσότερο παρατηρούμε ότι σχεδόν οτιδήποτε με ψυχοδραστικές ιδιότητες μπορεί να εμφανιστεί στην αγορά ναρκωτικών, συχνά με ανακριβή σήμανση ή σε συνδυασμούς, εμποδίζοντας τους καταναλωτές, ενδεχομένως, να γνωρίζουν τι χρησιμοποιούν, αυξάνοντας τους κινδύνους για την υγεία και δημιουργώντας νέες προκλήσεις για τον τομέα επιβολής της νομοθεσίας και για τις κανονιστικές ρυθμίσεις.

Όλοι

Ο αντίκτυπος των εξελίξεων που βλέπουμε σημαίνει ότι όλοι είναι πιθανό να επηρεαστούν με κάποιο τρόπο από τη χρήση παράνομων ουσιών, τη λειτουργία της αγοράς ναρκωτικών και τα προβλήματα που συνδέονται με αυτήν. Άμεσα επηρεάζονται όσοι έχουν πρόβλημα και χρειάζονται θεραπεία ή άλλες υπηρεσίες. Έμμεσα, το διαπιστώνουμε στη στρατολόγηση ευάλωτων νέων για την εκτέλεση εγκληματικών δραστηριοτήτων, στην επιβάρυνση των προϋπολογισμών υγείας και στο κοινωνικό κόστος για τις κοινότητες που αισθάνονται ανασφαλείς ή οσάκις οι θεσμοί ή οι επιχειρήσεις υπονομεύονται από τη διαφθορά ή τις εγκληματικές πρακτικές.

Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Ναρκωτικά — παρέχοντας στην Ευρώπη μεγαλύτερη ικανότητα αποτελεσματικής αντίδρασης στην ολοένα και πιο σύνθετη και ταχέως μεταβαλλόμενη κατάσταση των ναρκωτικών

Από την ίδρυση του EMCDDA το 1993, παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στην έκταση και τη φύση του φαινομένου των ναρκωτικών. Για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που θέτουν τα σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τα ναρκωτικά, αναθεωρήθηκεη εντολή του Οργανισμού και στις 2 Ιουλίου 2024 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας μετονομάζεται σε Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Ναρκωτικά (EUDA). 

Ο EUDA θα παρέχει στήριξη την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της βελτιώνοντας και επεκτείνοντας την παρακολούθηση της χρήσης ναρκωτικών και των συναφών προβλημάτων, ενισχύοντας την ετοιμότητά μας για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση νέων απειλών και επενδύοντας στην ανάπτυξη ικανοτήτων. Οι δράσεις αυτές θα συμβάλουν στην υλοποίηση καλύτερων παρεμβάσεων τόσο στον τομέα της υγείας όσο και στον τομέα της ασφάλειας.

Ο EUDA θα παρέχει υπηρεσίες σε τέσσερις αλληλεπικαλυπτόμενους τομείς: πρόβλεψη νέων και μελλοντικών προκλήσεων· εντοπισμός και έκδοση προειδοποιήσεων για αναδυόμενους κινδύνους και απειλές που σχετίζονται με τα ναρκωτικά· αξιολόγηση των αναγκών και των διαθέσιμων στρατηγικών απόκρισης· και παροχή βοήθειας στους ενδιαφερόμενους φορείς μέσω της αξιολόγησης και της διάδοσης νέων γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών. 

Η συλλογή, η ανάλυση και η διάδοση των δεδομένων θα εξακολουθήσουν να αποτελούν βασικά καθήκοντα του EUDA και θα συμπληρωθούν με νέες αρμοδιότητες. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι μεγαλύτερες επενδύσεις στην κατανόηση και την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από την πολλαπλή χρήση ουσιών, καθώς και η ενίσχυση της αναλυτικής ικανότητας μέσω της δημιουργίας ενός νέου δικτύου εγκληματολογικών και τοξικολογικών εργαστηρίων. Ο EUDA θα αναπτύξει ένα νέο ευρωπαϊκό σύστημα προειδοποίησης για τα ναρκωτικά, με στόχο να επεκτείνει το τρέχον έργο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες και να το συμπληρώσει με νέες ικανότητες αξιολόγησης των απειλών στους τομείς της υγείας και της ασφάλειας. Θα γίνουν επίσης μεγαλύτερες επενδύσεις για τον εντοπισμό των κενών και των αναγκών στον τομέα της έρευνας, ενώ οι τακτικές δραστηριότητες ανάλυσης προοπτικών και ανίχνευσης θα συμβάλουν στην ενίσχυση της ετοιμότητας της ΕΕ για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων στον τομέα των ναρκωτικών. Ο EUDA θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με το δίκτυο εθνικών σημείων επαφής για τα ναρκωτικά Reitox, ο ρόλος του οποίου θα ενισχυθεί. Θα δοθεί υποστήριξη για την αξιολόγηση και την ανάπτυξη τεκμηριωμένων πολιτικών και ο Οργανισμός θα είναι σε θέση να επενδύσει περισσότερο στη στήριξη των αναγκών σε θέματα πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του. Ο Οργανισμός θα είναι επίσης σε θέση να ενισχύσει τη δράση του με στόχο την ανάπτυξη και προώθηση τεκμηριωμένων παρεμβάσεων και βέλτιστων πρακτικών προκειμένου να διαδραματίσει ισχυρότερο διεθνή ρόλο και να συνδράμει την Ευρωπαϊκή Ένωση στη χάραξη πολιτικής για τα ναρκωτικά σε πολυμερές επίπεδο.

Η κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη το 2024
– επισκόπηση

Υψηλή διαθεσιμότητα ευρύτερου φάσματος ουσιών, συχνά υψηλής δραστικότητας

Από την ανάλυση των δεικτών που σχετίζονται με την προμήθεια των ευρέως χρησιμοποιούμενων παράνομων ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση προκύπτει ότι η διαθεσιμότητα ουσιών όλων σχεδόν των τύπων παραμένει υψηλή. Επιπλέον, από τις διαθέσιμες πληροφορίες προκύπτει ότι η αγορά χαρακτηρίζεται πλέον από την ευρεία διαθεσιμότητα ενός ευρύτερου φάσματος ουσιών σε σχέση με το παρελθόν, οι οποίες διατίθενται συχνά με υψηλή δραστικότητα ή καθαρότητα ή σε νέες μορφές, μείγματα ή συνδυασμούς. Σε αυτές περιλαμβάνονται νέες ουσίες, όπου οι γνώσεις των καταναλωτών αλλά και των επιστημόνων σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία ενδέχεται να είναι περιορισμένες. Υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ποικιλία ως προς τις μορφές με τις οποίες μπορούν να διατίθενται οι ουσίες στην αγορά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της κάνναβης, ως προς τις οδούς χορήγησης μέσω των οποίων μπορούν να καταναλωθούν οι ουσίες, με την εμφάνιση βρώσιμων προϊόντων κάνναβης και διαφόρων μορφών τεχνολογιών ατμίσματος. Οι εξελίξεις αυτές επιτείνουν την ανησυχία ότι οι κίνδυνοι που συνδέονται με ορισμένες ουσίες μπορεί να αυξάνονται. Ειδικότερα, οι χρήστες ναρκωτικών ενδέχεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των δυνητικά θανατηφόρων δηλητηριάσεων και θανάτων, μέσω της κατανάλωσης, ενδεχομένως εν αγνοία τους, ουσιών υψηλότερης δραστικότητας ή νέων ουσιών.

Η στόχευση των εμπορικών υποδομών
συνδέεται με την υψηλή διαθεσιμότητα ναρκωτικών

Για τις ουσίες που διακινούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένας σημαντικός παράγοντας αυξημένης διαθεσιμότητας είναι η ικανότητα των εγκληματικών ομάδων να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που παρέχουν οι σύγχρονες εμπορικές υποδομές μεταφορών. Σχεδόν το 70 % των κατασχέσεων ναρκωτικών από τις τελωνειακές αρχές πραγματοποιείται στους λιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ κατασχέσεις μεγάλων ποσοτήτων ναρκωτικών, ιδίως κοκαΐνης, εντοπίζονται σε διατροπικά εμπορευματοκιβώτια. Για παράδειγμα, το 2023 η Ισπανία ανέφερε τη μεγαλύτερη κατάσχεση κοκαΐνης σε ένα μόνο φορτίο, καθώς 9,5 τόνοι ναρκωτικών ήταν κρυμμένοι σε μπανάνες που προέρχονταν από τον Ισημερινό. Οι μεγάλοι λιμένες στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες αποτελούν επίσης συστηματικά στόχο των οργανώσεων διακίνησης ναρκωτικών και εκφράζονται ανησυχίες ότι οι μικρότεροι λιμένες σε άλλες περιοχές της Ευρώπης απειλούνται πλέον όλο και περισσότερο.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι εγκληματικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό είναι όλο και πιο εξελιγμένες, με επαρκώς τεκμηριωμένες περιπτώσεις διείσδυσης στις αλυσίδες εφοδιασμού και εκμετάλλευσης του βασικού προσωπικού μέσω του εκφοβισμού και της διαφθοράς. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, ο χάρτης πορείας της ΕΕ για την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών 2023 περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση της διαχείρισης των τελωνειακών κινδύνων και του εντοπισμού των διακινούμενων ναρκωτικών και των πρόδρομων χημικών ουσιών. Στα αυτά περιλαμβάνονται η στήριξη της ανάπτυξης προηγμένου εξοπλισμού σάρωσης εμπορευματοκιβωτίων και η αύξηση της διαλειτουργικότητας των τελωνειακών συστημάτων πληροφοριών της ΕΕ. Ο χάρτης πορείας συνδράμει επίσης τη νεοσύστατη Ευρωπαϊκή Συμμαχία Λιμένων, μια σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η οποία περιλαμβάνει δράσεις για την αύξηση της αντίστασης των βασικών κέντρων υλικοτεχνικού εφοδιασμού της Ευρώπης στη διακίνηση ναρκωτικών και τη διείσδυση ομάδων οργανωμένου εγκλήματος.

Αυξάνεται η ανησυχία σε επίπεδο πολιτικής σε ό,τι αφορά τη βία που σχετίζεται με τα ναρκωτικά και την εκμετάλλευση ανηλίκων

Αυξάνεται επίσης η ανησυχία ότι, εξαιτίας της υψηλής διαθεσιμότητας ναρκωτικών, της διακίνησης μεγάλων ποσοτήτων ναρκωτικών και του ανταγωνισμού μεταξύ εγκληματικών ομάδων στην Ευρώπη, σε ορισμένες χώρες παρατηρείται αύξηση της βίας και άλλων μορφών εγκληματικότητας που συνδέονται με τη λειτουργία της αγοράς ναρκωτικών. Ανέκαθεν, τα βίαια εγκλήματα που συνδέονται με την αγορά ναρκωτικών επιβάρυναν περισσότερο τις χώρες παραγωγής και διαμετακόμισης εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πράγμα που εξακολουθεί να ισχύει. Ωστόσο, στην Ευρώπη, ιδίως σε χώρες όπου είναι γνωστό ότι εισέρχονται ή παράγονται μεγάλες ποσότητες ναρκωτικών, τα επίπεδα βίας που συνδέονται με το εμπόριο ναρκωτικών φαίνεται να αυξάνονται. Παράλληλα, αυξάνονται και οι ανησυχίες σχετικά με τη στρατολόγηση και την εκμετάλλευση ανηλίκων από εγκληματικά δίκτυα που εμπλέκονται στο εμπόριο παράνομων ουσιών. Αυτό αντανακλάται στην αυξημένη προτεραιότητα που δίνουν οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου στην αντιμετώπιση αυτών των απειλών. Επί του παρόντος, η παρακολούθηση των τάσεων και των εξελίξεων σε ό,τι αφορά την εγκληματικότητα που σχετίζεται με τα ναρκωτικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί πρόκληση. Ως απάντηση, το EMCDDA έχει επενδύσει στη βελτίωση των εργαλείων παρακολούθησης στον τομέα αυτό, όπως φαίνεται για παράδειγμα στο πρόσφατο έργο για την ανάπτυξη ενός δείκτη ανθρωποκτονιών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Ο EUDA, σε στενή συνεργασία με την Ευρωπόλ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα επενδύσει περισσότερο στον τομέα αυτό στο μέλλον, καθώς η έγκυρη πληροφόρηση ενδέχεται να αποτελεί προϋπόθεση για τον σχεδιασμό αποτελεσματικών στρατηγικών παρέμβασης για την αντιμετώπιση της βίας, της διαφθοράς και της εγκληματικής εκμετάλλευσης που συνδέονται όλο και περισσότερο με τη λειτουργία ορισμένων σύγχρονων ευρωπαϊκών αγορών ναρκωτικών.

Η κατανάλωση πολλαπλών ουσιών
και οι καταχρηστικές πωλήσεις ναρκωτικών
αυξάνουν τους κινδύνους για την υγεία

 

Πολλαπλή χρήση ουσιών είναι η χρήση δύο ή περισσότερων ψυχοδραστικών ουσιών, νόμιμων ή παράνομων, ταυτόχρονα ή διαδοχικά. Ένα συναφές πρόβλημα είναι ότι μπορεί να πωλούνται ουσίες οι οποίες περιέχουν ένα ή περισσότερα ναρκωτικά διαφορετικά από αυτά που περίμενε ο αγοραστής, είτε σε μείγμα με την ουσία που σκόπευε να αγοράσει είτε ως υποκατάστατο αυτής. Αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτές μπορεί να μην γνωρίζουν ποια ουσία ή ποιες ουσίες καταναλώνουν στην πραγματικότητα. Η συνδυασμένη χρήση ναρκωτικών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο προβλημάτων υγείας και να περιπλέξει την υλοποίηση αποτελεσματικών παρεμβάσεων, κάτι που αποτελεί πρόβλημα, για παράδειγμα, κατά την αντιμετώπιση της οξείας δηλητηρίασης.

Ένα βασικό μήνυμα της φετινής Ευρωπαϊκής Έκθεσης για τα Ναρκωτικά είναι ότι η κατανάλωση πολλαπλών ουσιών είναι συνηθισμένη στα άτομα που καταναλώνουν ψυχοδραστικές ουσίες και ότι η χρήση ναρκωτικών με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων υγείας. Οι προκλήσεις στον εν λόγω τομέα φαίνεται επίσης να αυξάνονται. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αυξημένη ένταξη των καθιερωμένων παράνομων ουσιών και των νέων ψυχοδραστικών ουσιών στην αγορά και εν μέρει στην ευρύτερη διαθεσιμότητα και χρήση συνθετικών ουσιών. Οι ανησυχίες σε αυτόν τον τομέα αφορούν τα προϊόντα κάνναβης που είναι νοθευμένα με συνθετικά κανναβινοειδή, τα προϊόντα που πωλούνται ως MDMA (μεθυλενοδιοξυμεθαμφεταμίνη) αλλά ορισμένες φορές περιέχουν συνθετικές καθινόνες ως παράγοντες νόθευσης, και την εμφάνιση εξαιρετικά ισχυρών συνθετικών οπιοειδών τα οποία είτε είναι αναμεμιγμένα με άλλες ουσίες είτε πωλούνται καταχρηστικά ως άλλες ουσίες. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η συνδυασμένη χρήση αλκοόλ και παράνομων ουσιών μπορεί επίσης να αυξήσει τους κινδύνους για την υγεία, για παράδειγμα όταν το αλκοόλ λαμβάνεται σε συνδυασμό με κοκαΐνη, οπιοειδή ή νέες βενζοδιαζεπίνες ή βενζοδιαζεπίνες «του δρόμου» .

Χρειάζονται εγκληματολογικές,
τοξικολογικές και καινοτόμες νέες πηγές δεδομένων

 

Μία από τις προκλήσεις σε σχέση με την επιτήρηση των ναρκωτικών το 2024 είναι να μπορέσει να γίνει καλύτερα αντιληπτό ποια ναρκωτικά καταναλώνονται στην πραγματικότητα και οι συνδυασμοί τους. Συνεπώς, η ενίσχυση της παρακολούθησης των προτύπων πολλαπλής χρήσης ουσιών και η καλύτερη κατανόηση από την πλευρά μας του τι σημαίνει αποτελεσματική παρέμβαση σε αυτόν τον τομέα θα αποτελέσουν προτεραιότητες για το μελλοντικό έργο του EUDA. Η βελτίωση των πηγών τοξικολογικών και εγκληματολογικών δεδομένων και των πληροφοριών τους θα αποτελέσει βασικό στοιχείο για την καλύτερη κατανόηση των ουσιών που πωλούνται στην αγορά και των ναρκωτικών ή των συνδυασμών ναρκωτικών που σχετίζονται ιδιαιτέρως με βλάβες. Επιπλέον, ο EUDA θα συνεχίσει να επενδύει στην ανάπτυξη νέων πηγών δεδομένων που μπορούν να δώσουν μια πιο λεπτομερή εικόνα των προτύπων κατανάλωσης ναρκωτικών, όπως δεδομένα από υπηρεσίες ελέγχου ναρκωτικών ή μελέτες παρακολούθησης συριγγών. Για παράδειγμα, σε χρησιμοποιημένες σύριγγες που συλλέγονται σε χώρους ανταλλαγής συριγγών ανιχνεύονται συνήθως πολλαπλές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων συχνά διεγερτικών ουσιών και οπιοειδών, γεγονός που υποδηλώνει ότι γίνεται συχνά ταυτόχρονη χρήση των εν λόγω κατηγοριών ναρκωτικών στις ευρωπαϊκές πόλεις.

Αντιμετώπιση ενός πιο ποικίλου
και σύνθετου συνόλου αναγκών

Υποστήριξη της εφαρμογής τεκμηριωμένων μέτρων πρόληψης της χρήσης ουσιών

Η πρόληψη της χρήσης ουσιών αποσκοπεί στη διακοπή ή την καθυστέρηση της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών. Μπορεί επίσης να βοηθήσει όσους έχουν αρχίσει να κάνουν χρήση ουσιών να αποφύγουν την ανάπτυξη διαταραχών που σχετίζονται με τη χρήση ναρκωτικών. Ωστόσο, δεν έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές όλες οι προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται σε αυτόν τον τομέα και το ενδιαφέρον για τον εντοπισμό και την εφαρμογή τεκμηριωμένων προγραμμάτων πρόληψης έχει αυξηθεί. Η επίτευξη αυτού του στόχου υποστηρίζεται πλέον από τη δημιουργία μητρώων προγραμμάτων πρόληψης, από πρωτοβουλίες κατάρτισης και από την ανάπτυξη προτύπων ποιότητας. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα πρόληψης έχει σχεδιαστεί για τη βελτίωση της συνολικής αποτελεσματικότητας των προσπαθειών πρόληψης. Περισσότερα από 25 κράτη μέλη της ΕΕ και γειτονικές χώρες διαθέτουν πλέον εθνικούς εκπαιδευτές του ευρωπαϊκού προγράμματος πρόληψης. Οι προσπάθειες πρόληψης υποστηρίζονται επίσης από το Xchange, ένα ευρωπαϊκό ηλεκτρονικό μητρώο αξιολογημένων παρεμβάσεων πρόληψης. Παρά τη διαθεσιμότητα εργαλείων υψηλής ποιότητας που βοηθούν στον εντοπισμό των προγραμμάτων που ενδέχεται να είναι αποτελεσματικά, σε πολλές χώρες εξακολουθεί να υπάρχει είτε έλλειψη επενδύσεων σε έργα πρόληψης των ναρκωτικών είτε υπάρχουν ενδείξεις ότι οι πόροι δεν χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά καθώς επενδύονται σε προγράμματα που δεν διαθέτουν ισχυρά στοιχεία αποτελεσματικότητας.

Εξαιτίας της μεγαλύτερης ποικιλομορφίας των ουσιών
των οποίων γίνεται ενέσιμη χρήση αυξάνονται οι κίνδυνοι για την υγεία

Η διασφάλιση μιας αποτελεσματικής και ολοκληρωμένης αντιμετώπισης για τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών στην Ευρώπη παραμένει ένα βασικό ζήτημα πολιτικής και πρακτικής, προκειμένου να μειωθούν οι επιβλαβείς συνέπειες που σχετίζονται με τη χρήση ναρκωτικών. Οι προκλήσεις στον τομέα αυτόν καθίστανται, ωστόσο, πιο σύνθετες, καθώς τα δεδομένα που αναφέρονται στο παρόν έγγραφο αναδεικνύουν την αυξανόμενη ποικιλομορφία των ενέσιμων ουσιών στην Ευρώπη και η ποικιλομορφία αυτή μπορεί να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο.

Οι χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών διατρέχουν συχνά μεγαλύτερο κίνδυνο βλάβης - όπως για παράδειγμα κίνδυνο μόλυνσης από αιματογενώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις ή θανάτου από υπερβολική δόση ναρκωτικών - από ό,τι εκείνοι που χρησιμοποιούν άλλες οδούς χορήγησης. Η ενέσιμη χρήση ναρκωτικών μπορεί επίσης να επιδεινώσει τα προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας ή να προκαλέσει αποστήματα, σηψαιμία και νευρικές βλάβες. Παρόλο που η ενέσιμη χρήση ναρκωτικών συνεχώς μειώνεται στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει δυσανάλογο μερίδιο τόσο των οξέων όσο και των χρόνιων βλαβών για την υγεία εξαιτίας της χρήσης ουσιών.

Ανέκαθεν, η ηρωίνη υπήρξε η βασική ουσία που συνδέεται με την ενέσιμη χρήση ουσιών στην Ευρώπη, ωστόσο τα δεδομένα σχετικά με τα κατάλοιπα ουσιών σε σύριγγες που αναφέρονται στο παρόν έγγραφο καταδεικνύουν τον μεταβλητό και πολύπλοκο χαρακτήρα των προτύπων ενέσιμης χρήσης. Ένα ευρύ φάσμα ναρκωτικών, όπως αμφεταμίνες, κοκαΐνη, συνθετικές καθινόνες, φάρμακα αγωνιστών οπιοειδών, άλλα φάρμακα και διάφορες νέες ψυχοδραστικές ουσίες, ανιχνεύεται πλέον στα κατάλοιπα ουσιών σε σύριγγες, συχνά συνδυαστικά, αυξάνοντας ενδεχομένως τον κίνδυνο υπερβολικής δόσης. Μελέτες παρακολούθησης συρίγγων υποστηρίζουν άλλα δεδομένα που υποδεικνύουν ότι η ενέσιμη χρήση διεγερτικών ουσιών, ειδικότερα, έχει καταστεί πιο διαδεδομένη στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών. Αυτό προκαλεί ανησυχία, καθώς η ενέσιμη χρήση διεγερτικών ουσιών συνδέεται τόσο με τη συχνότερη ενέσιμη χρήση όσο και με μια σειρά από τοπικές επιδημικές εξάρσεις του ιού HIV που αναφέρθηκαν στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία εξακολουθούν να αναφέρουν τοπικές επιδημικές εξάρσεις του ιού HIV που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση διεγερτικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης μιας επιδημίας στη Μόντσα της Ιταλίας το 2022.

Οι προσεγγίσεις μείωσης της βλάβης θεωρούνται πλέον καθοριστικές για τη μείωση της μετάδοσης του HIV στα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών, ιδίως η παροχή αποστειρωμένου εξοπλισμού για ενέσιμη χρήση, μεταξύ άλλων η διανομή τόσο στις φυλακές όσο και μέσω των φαρμακείων. Και πάλι, ωστόσο, η ανάλυσή μας υποδηλώνει ότι η κάλυψη και η πρόσβαση σε προγράμματα δωρεάν διανομής βελονών και συρίγγων παραμένουν ανεπαρκείς σε πολλές χώρες της ΕΕ.

Οι κοινοποιήσεις κρουσμάτων HIV
επανέρχονται στα προ της πανδημίας επίπεδα

Ενώ οι νέες λοιμώξεις από τον ιό HIV που σχετίζονται με την ενέσιμη χρήση ναρκωτικών μειώνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση μακροπρόθεσμα, σε περισσότερες από τις μισές χώρες που υπέβαλαν στοιχεία σημειώθηκε αύξηση των νέων κοινοποιήσεων κρουσμάτων HIV το 2022 σε σύγκριση με το 2021. Το 2022, ο αριθμός των νέων κοινοποιήσεων κρουσμάτων HIV που συνδέονται με τη χρήση ενέσιμων ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε σε 968, σε σύγκριση με 662 το προηγούμενο έτος, επιστρέφοντας σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα που παρατηρήθηκαν το 2019. Η αύξηση αυτή ενδέχεται να αντικατοπτρίζει εν μέρει τα αυξημένα ποσοστά διαγνωστικών εξετάσεων για τον ιό HIV μετά την άρση των περιορισμών που σχετίζονται με τη νόσο COVID-19 και την επαναφορά των υπηρεσιών υγείας, συμπεριλαμβανομένων των διαγνωστικών εξετάσεων για τον ιό HIV, στα επίπεδα λειτουργίας πριν από την πανδημία. Ένας άλλος παράγοντας που ενδεχομένως συνέβαλε σε αυτό είναι η μετακίνηση ατόμων με διαγνωσμένη λοίμωξη HIV μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ανεξάρτητα από την αιτία της, η διαπίστωση αυτή χρήζει περαιτέρω διερεύνησης, καθώς οποιαδήποτε αλλαγή στη μακροπρόθεσμη καθοδική τάση που παρατηρείται σε αυτό το σύνολο δεδομένων θα αποτελούσε πηγή ανησυχίας. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση υπερέχει συγκριτικά με πολλές άλλες περιοχές του κόσμου, η μείωση κατά 38 % των κοινοποιήσεων κρουσμάτων HIV από το 2010 υπολείπεται του στόχου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για μείωση κατά 75 %, γεγονός που καταδεικνύει ότι χρειάζεται να καταβληθούν ακόμη μεγαλύτερες προσπάθειες για την εξάλειψη της μετάδοσης του HIV που συνδέεται με τα ναρκωτικά στην Ευρώπη.

Ενδείξεις ότι η κεταμίνη καθίσταται
ολοένα πιο διαθέσιμη
και ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη

Μέρος της αποστολής του νέου EUDA θα είναι η επέκταση της ικανότητας παρακολούθησης σε νεότερες ουσίες οι οποίες επί του παρόντος δεν είναι επαρκώς ορατές στα σύνολα δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την τακτική παρακολούθηση των ναρκωτικών. Ένα καλό παράδειγμα είναι η κεταμίνη, όπου τα στοιχεία που υπάρχουν είναι περιορισμένα, αλλά υποδηλώνουν ότι η εν λόγω ουσία είναι πιθανόν να διατίθεται συστηματικά σε ορισμένες εθνικές αγορές ναρκωτικών και μπορεί να έχει καθιερωθεί ως ουσία που προτιμούν περισσότερο σε ορισμένα περιβάλλοντα. Ωστόσο, παρά τα αποσπασματικά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η κεταμίνη χρησιμοποιείται ευρέως από ορισμένες ομάδες νέων, δεν κατανοούμε επαρκώς τα πρότυπα χρήσης αυτής της ουσίας.

Παρότι δεν είναι κατ’ ανάγκη αντιπροσωπευτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ποσότητα κεταμίνης που κατασχέθηκε και αναφέρθηκε στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες παρουσιάζει διακυμάνσεις με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο παρέμεινε πρόσφατα σε σχετικά υψηλά επίπεδα, καθώς οι αναφερθείσες κατασχέσεις αυξήθηκαν από σχεδόν 1 τόνο το 2021 σε 2,8 τόνους το 2022. Το μεγαλύτερο μέρος της κεταμίνης που κατασχέθηκε στην Ευρώπη πιστεύεται ότι προέρχεται από την Ινδία, αλλά το Πακιστάν και η Κίνα μπορεί επίσης να αποτελούν χώρες προέλευσης αυτής της ουσίας.

Η κεταμίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες ουσίες. Το 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία από τα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων που συμμετείχαν στο δίκτυο Euro-DEN Plus, η κοκαΐνη ήταν η ουσία που αναφέρθηκε συχνότερα σε συνδυασμό με κεταμίνη στα περιστατικά οξείας τοξικότητας.

Η κεταμίνη συνήθως λαμβάνεται από τη μύτη, αλλά μπορεί επίσης να χορηγηθεί με ένεση, και έχει συνδεθεί με διάφορες δοσοεξαρτώμενες οξείες και χρόνιες βλάβες, όπως νευρολογική και καρδιαγγειακή τοξικότητα, προβλήματα ψυχικής υγείας και ουρολογικές επιπλοκές, όπως βλάβη της ουροδόχου κύστης από εντατική χρήση ή παρουσία παραγόντων νόθευσης. Επί του παρόντος, δεν κατανοούμε επαρκώς σε ποιον βαθμό το εν λόγω φάρμακο συνδέεται με σημαντικές βλάβες στην Ευρώπη, και υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της βελτίωσης της παρακολούθησης της χρήσης κεταμίνης και τυχόν συναφών βλαβών.

«Ροζ κοκαΐνη»:
ένα παράδειγμα νέων μειγμάτων συνθετικών ναρκωτικών
που εμφανίζονται στην αγορά της ΕΕ

Η κεταμίνη μπορεί επίσης να προστεθεί σε άλλα μείγματα ναρκωτικών, όπως σκόνες και δισκία MDMA, γεγονός που αυξάνει δυνητικά τον κίνδυνο εν αγνοία κατανάλωσης. Τα μείγματα που πωλούνται ως «ροζ κοκαΐνη» μπορούν επίσης να περιέχουν κεταμίνη. Το προϊόν αυτό εμφανίζεται σε τμήματα της αγοράς ναρκωτικών της ΕΕ, αλλά έχει πιο μακρά ιστορία στη Λατινική Αμερική, όπου συχνά αναφέρεται ότι περιέχει την ουσία 2CB, γεγονός που φαίνεται στην εναλλακτική ονομασία «tucibi». Στην Ευρώπη, ωστόσο, μια σειρά συνθετικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της κεταμίνης και του MDMA, έχουν βρεθεί σε αυτό το χαρακτηριστικό προϊόν με το έντονο χρώμα. Από πολλές απόψεις, η ροζ κοκαΐνη είναι ένα παράδειγμα της πιο εξελιγμένης προώθησης συνθετικών ουσιών στους καταναλωτές, οι οποίοι είναι πιθανό να έχουν πολύ μικρή κατανόηση των χημικών ουσιών που πραγματικά καταναλώνουν.

Η αντιμετώπιση της χρήσης κάνναβης στην Ευρώπη

Ανάγκη να γίνει καλύτερα κατανοητό ποιοι τρόποι αντιμετώπισης είναι πιο αποτελεσματικοί για την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση κάνναβης

Η κάνναβη παραμένει το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο παράνομο ναρκωτικό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με την επικράτηση της χρήσης να είναι περίπου πενταπλάσια από αυτή της πλησιέστερης άλλης ουσίας (Σχήμα «Με μια ματιά»). Η χρήση κάνναβης σχετίζεται με μια σειρά από προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, ενώ η πρώιμη έναρξη, η τακτική και μακροχρόνια χρήση και η χρήση υψηλής δόσης πιστεύεται ότι αυξάνουν τους κινδύνους. Ωστόσο, πρέπει να γίνει καλύτερα κατανοητό τι είδους προβλήματα αντιμετωπίζουν οι χρήστες κάνναβης, καθώς και ποιες θα μπορούσαν να είναι κατάλληλες οδοί παραπομπής και αποτελεσματικές θεραπευτικές επιλογές για όσους αναζητούν βοήθεια λόγω της χρήσης κάνναβης που κάνουν. Η κάνναβη αντιπροσωπεύει πάνω από το ένα τρίτο του συνόλου των αναφερόμενων εισαγωγών σε νοσοκομείο για θεραπεία ουσιοεξάρτησης στην Ευρώπη. Το εύρημα αυτό είναι δύσκολο να ερμηνευθεί, εν μέρει λόγω της μεγάλης ποικιλίας παρεμβάσεων που παρέχονται στους χρήστες κάνναβης, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να είναι βραχείες παρεμβάσεις ή κατευθυνόμενες παραπομπές από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες για την καλύτερη κατανόηση των τύπων υπηρεσιών που προσφέρονται σε άτομα με προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση κάνναβης. Ωστόσο, οι διαθέσιμες πληροφορίες υποδεικνύουν ότι προσφέρονται συχνά ψυχοκοινωνικές θεραπείες, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, και ότι οι παρεμβάσεις ηλεκτρονικής υγείας καθίστανται ολοένα και πιο διαθέσιμες.

Η αξιολόγηση του κινδύνου βλάβης που συνδέεται με τη χρήση κάνναβης περιπλέκεται από το φαινομενικά μεγαλύτερο εύρος των προϊόντων με βάση την κάνναβη που είναι δυνητικά διαθέσιμα στους καταναλωτές, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν σκευάσματα, διάφορες μορφές τεχνολογιών ατμίσματος, προϊόντα υψηλής δραστικότητας και διάφορα παράγωγα του ναρκωτικού. Αυτή η ποικιλομορφία μπορεί να έχει επιπτώσεις ως προς τον κίνδυνο να αντιμετωπίζει ένα άτομο προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση κάνναβης, αλλά αυτές δεν είναι επαρκώς κατανοητές. Αυτός παραμένει, επομένως, ένας τομέας που χρήζει μεγαλύτερης έρευνας και προσοχής σε ό,τι αφορά το κανονιστικό πλαίσιο.

Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση διαδραματίζουν
καίριο ρόλο στην εκτίμηση του αντίκτυπου των αλλαγών της πολιτικής
σχετικά με την κάνναβη

Ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αλλάξει, ή εξετάζουν το ενδεχόμενο να αλλάξουν, την προσέγγισή τους όσον αφορά τη ρύθμιση της χρήσης κάνναβης για ψυχαγωγικούς σκοπούς, παρέχοντας τη δυνατότητα μεγαλύτερης πρόσβασης στο φάρμακο σε ορισμένους καταναλωτές ή υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Τον Δεκέμβριο του 2021, η Μάλτα θέσπισε νομοθεσία που επιτρέπει την κατ’ οίκον καλλιέργεια και την κατ’ ιδίαν χρήση κάνναβης, σε συνεργασία με μη κερδοσκοπικές κοινοτικές ενώσεις καλλιέργειας. Τον Ιούλιο του 2023, το Λουξεμβούργο θέσπισε νομοθεσία που επιτρέπει την κατ' οίκον καλλιέργεια και την κατ’ ιδίαν χρήση κάνναβης, και τον Φεβρουάριο του 2024, η Γερμανία θέσπισε νομοθεσία που επιτρέπει την κατ' οίκον καλλιέργεια και τη λειτουργία μη κερδοσκοπικών ενώσεων καλλιέργειας κάνναβης. Η Τσεχία έχει επίσης ανακοινώσει σχέδια για ένα ρυθμιζόμενο και φορολογούμενο σύστημα διανομής.

Η καλλιέργεια, η πώληση και η κατοχή κάνναβης εξακολουθούν να αποτελούν ποινικά αδικήματα στις Κάτω Χώρες. Ωστόσο, η πώληση μικρών ποσοτήτων κάνναβης σε ενήλικες (ηλικίας άνω των 18 ετών) σε «καφενεία κάνναβης» (coffeeshops) γίνεται ανεκτή εδώ και δεκαετίες. Ένας από τους στόχους πολιτικής που σχετίζεται με την ανοχή αυτή ήταν ο διαχωρισμός της αγοράς κάνναβης από την αγορά άλλων ναρκωτικών. Μια ανησυχία που προκαλεί η εν λόγω προσέγγιση είναι ότι η κάνναβη που πωλείται στα «καφενεία κάνναβης» τροφοδοτείται από την παράνομη αγορά και, επομένως, οι εγκληματικές ομάδες επωφελούνται από αυτό το εμπόριο. Για την αντιμετώπιση του εν λόγω ζητήματος, οι Κάτω Χώρες εφαρμόζουν πιλοτικά ένα μοντέλο για τη δημιουργία κλειστής αλυσίδας εφοδιασμού κάνναβης, όπου η κάνναβη που πωλείται στα «καφενεία κάνναβης» παράγεται σε ελεγχόμενες εγκαταστάσεις. 

Στην Ευρώπη και αλλού, η τρέχουσα δυναμική δημόσια συζήτηση προσανατολισμού σχετικά με το πώς θα πρέπει να ρυθμιστεί η χρήση κάνναβης είναι πιθανό να συνεχιστεί. Οι μεγάλες εμπορικές αγορές του εν λόγω ναρκωτικού στη Βόρεια Αμερική και αλλού προωθούν την καινοτομία και πιθανώς επηρεάζουν έμμεσα το ευρύτερο φάσμα προϊόντων κάνναβης που είναι πλέον διαθέσιμα στην ευρωπαϊκή αγορά. Δεν είναι σαφές ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσουν οι ευρωπαϊκές πολιτικές στο μέλλον. Αυτό που είναι σαφές, ωστόσο, είναι ότι οποιαδήποτε ανάπτυξη πολιτικής στον εν λόγω τομέα θα πρέπει να συνοδεύεται από αξιολόγηση των επιπτώσεων των αλλαγών που θα επέλθουν. Αυτού του είδους η αξιολόγηση θα εξαρτηθεί από την ύπαρξη αξιόπιστων βασικών στοιχείων· υπογραμμίζοντας και πάλι την ανάγκη να βελτιώσουμε την παρακολούθηση των σημερινών προτύπων χρήσης της παράνομης ουσίας που καταναλώνεται συχνότερα στην Ευρώπη.

Οι μεταβαλλόμενες αγορές κάνναβης
δημιουργούν νέες προκλήσεις
για τις πολιτικές για τα ναρκωτικά

Η ποικιλία των προϊόντων κάνναβης που διατίθενται στην Ευρώπη αυξάνεται. Αυτό ισχύει για την παράνομη αγορά ναρκωτικών. Ισχύει επίσης και για την καταναλωτική αγορά, όπου εμφανίζονται προϊόντα που περιέχουν χαμηλά επίπεδα THC ή άλλες ουσίες που μπορεί να προέρχονται από το φυτό κάνναβης, όπως η CBD, ή και τα δύο. Στην αγορά παράνομων ναρκωτικών, η διαθεσιμότητα εκχυλισμάτων και βρώσιμων προϊόντων υψηλής δραστικότητας προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία και έχει συσχετιστεί με περιστατικά οξείας τοξικότητας στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων. Επιπλέον, υπάρχουν ανησυχίες ότι ορισμένα προϊόντα που πωλούνται στην παράνομη αγορά ως κάνναβη μπορεί να είναι νοθευμένα με ισχυρά συνθετικά κανναβινοειδή.

Κάποια ημισυνθετικά κανναβινοειδή εμφανίστηκαν επίσης πρόσφατα στην εμπορική αγορά σε μέρη της Ευρώπης. Πιθανώς το ημισυνθετικό κανναβινοειδές που απαντάται συχνότερα είναι η εξαϋδροκανναβινόλη (HHC), αλλά και πιο πρόσφατα άρχισαν να διατίθενται στο εμπόριο σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ η εξαϋδροκανναβιφορόλη (HHC-P) και η τετραϋδροκανναβιφορόλη (THCP). Οι ουσίες αυτές πωλούνται ως υποτιθέμενες «νόμιμες» εναλλακτικές λύσεις αντί της κάνναβης, γεγονός που αυξάνει τις ρυθμιστικές προκλήσεις στον τομέα αυτό. Αν και οι γνώσεις για τις επιδράσεις της HHC στους ανθρώπους είναι περιορισμένες, έχουν διατυπωθεί ανησυχίες καθώς έχουν προκύψει μελέτες, μεταξύ των οποίων ορισμένες αναφορές, ότι υπάρχει συσχετισμός με την ψύχωση. Έχουν αναφερθεί επίσης περιπτώσεις τοξίκωσης σε παιδιά λόγω κατανάλωσης βρώσιμων ειδών που περιέχουν HHC.

Η κοκαΐνη και τα συνθετικά διεγερτικά
διαδραματίζουν πλέον
μεγαλύτερο ρόλο στο πρόβλημα των ναρκωτικών
στην Ευρώπη

Για έκτη συνεχή χρονιά, κατασχέθηκαν στην Ευρώπη
ποσότητες κοκαΐνης σε επίπεδα ρεκόρ

Το 2022 τα κράτη μέλη της ΕΕ κατέσχεσαν και πάλι ποσότητες κοκαΐνης ρεκόρ, οι οποίες ανήλθαν σε τουλάχιστον 323 τόνους. Οι κατασχέσεις στην Ευρώπη υπερβαίνουν πλέον τις κατασχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες ιστορικά συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων αγορών για τη συγκεκριμένη ουσία. Η κοκαΐνη εισάγεται στην Ευρώπη μέσω διαφόρων διαύλων, αλλά η διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων κοκαΐνης μέσω των θαλάσσιων λιμένων της Ευρώπης σε διατροπικά εμπορευματοκιβώτια εμπορικών μεταφορών παραμένει σημαντικός παράγοντας για την υψηλή διαθεσιμότητα της εν λόγω ουσίας.

Η διακίνηση παράνομων ουσιών είναι εξαιρετικά δυναμική και προσαρμόζεται γρήγορα στις γεωπολιτικές εξελίξεις, τις περιφερειακές συγκρούσεις και τις αλλαγές στις εμπορικές διαδρομές. Οι εξελίξεις στην Κολομβία, τη Βραζιλία και τον Ισημερινό θεωρείται ότι έχουν συμβάλει στην αύξηση της διακίνησης κοκαΐνης που παρατηρείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεδομένου ότι τα μέτρα απαγόρευσης έχουν κλιμακωθεί σε πολύ γνωστά σημεία εισόδου του εν λόγω ναρκωτικού, οι διακινητές φαίνεται να στοχεύουν όλο και περισσότερο σε μικρότερους λιμένες σε άλλες χώρες της ΕΕ και σε χώρες που συνορεύουν με την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου τα αποτρεπτικά μέτρα μπορεί να εφαρμόζονται λιγότερο εντατικά. Ορισμένες χώρες της βόρειας Ευρώπης, μεταξύ των οποίων η Σουηδία και η Νορβηγία, ανέφεραν ότι το 2023 καταγράφηκαν πρωτοφανείς κατασχέσεις κοκαΐνης σε θαλάσσιους λιμένες, γεγονός που υποδηλώνει ότι όλα τα σημεία εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν πλέον καταστεί ευάλωτα.

Από τις εγκαταστάσεις παραγωγής κοκαΐνης στην Ευρώπη αποκαλύπτεται πώς οι ομάδες διακίνησης καινοτομούν προκειμένου να αποφύγουν τον εντοπισμό 

Ο τακτικός εντοπισμός εργαστηρίων επεξεργασίας κοκαΐνης μεγάλης κλίμακας σε ολόκληρη την Ευρώπη, ιδίως στο Βέλγιο, την Ισπανία και τις Κάτω Χώρες, αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο τα διακρατικά εγκληματικά δίκτυα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού συνεργάζονται για την ανάπτυξη νέων μεθόδων διακίνησης κοκαΐνης στην Ευρώπη. Αυτό διαπιστώνεται από τη χρήση εξειδικευμένου εξοπλισμού και τη συμμετοχή χημικών με εμπειρογνωσία στην απόκρυψη και την επεξεργασία κοκαΐνης. Η επεξεργασία κοκαΐνης στην Ευρώπη περιλαμβάνει συνήθως τη δευτερογενή εκχύλιση κοκαΐνης που έχει ενσωματωθεί σε άλλα υλικά προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος εντοπισμού της όταν περιλαμβάνεται σε εμπορικές αποστολές νόμιμων αγαθών. Αυτές οι μέθοδοι διακίνησης κυμαίνονται από τον απλό εμποτισμό ενός υλικού με κοκαΐνη μέχρι πιο εξελιγμένες χημικές συγκαλύψεις, όπου το ναρκωτικό ενσωματώνεται σε διάφορα πλαστικά, πολυμερή ή μεταλλικά σύμπλοκα.

Επιπλέον, η πάστα κόκας και η βάση κοκαΐνης διακινούνται πλέον στην Ευρώπη, ενώ τα τελικά στάδια της επεξεργασίας σε υδροχλωρική κοκαΐνη ολοκληρώνονται σε παράνομα εργαστήρια. Οι λόγοι για το γεγονός αυτό δεν είναι γνωστοί, αλλά έχει διατυπωθεί η άποψη ότι μπορεί να αποτελεί απάντηση στη σχετική έλλειψη χημικών ουσιών επεξεργασίας κοκαΐνης στη Λατινική Αμερική και στο οικονομικό πλεονέκτημα του ελέγχου των τελικών σταδίων της παραγωγικής διαδικασίας στην Ευρώπη.

Ο αντίκτυπος της υψηλής διαθεσιμότητας κοκαΐνης στη δημόσια υγεία γίνεται όλο και πιο ορατός

Η κοκαΐνη είναι, μετά την κάνναβη, το δεύτερο πιο συχνά χρησιμοποιούμενο παράνομο ναρκωτικό στην Ευρώπη. Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι η συνεχιζόμενη υψηλή διαθεσιμότητα αυτού του φαρμάκου έχει αυξανόμενο αρνητικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία στην Ευρώπη. Αν και παρατηρείται σημαντική γεωγραφική ανομοιογένεια στα δεδομένα, η κοκαΐνη είναι εν γένει η δεύτερη πιο συχνά αναφερόμενη παράνομη ουσία, τόσο από αυτούς που ξεκίνησαν για πρώτη φορά θεραπεία σε υπηρεσίες απεξάρτησης όσο και από τις πιο περιορισμένες διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τα περιστατικά οξείας τοξικότητας στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων. Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ελέγχου ναρκωτικών, αν και δεν είναι αντιπροσωπευτικές σε εθνικό επίπεδο, αναφέρουν ότι η κοκαΐνη ήταν η πιο κοινή ουσία που ανέλυσαν το 2022. Τα διαθέσιμα τοξικολογικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι η ουσία ευθύνεται για το ένα πέμπτο περίπου των θανάτων από υπερβολική δόση το 2022, συχνά σε συνδυασμό με άλλες ουσίες. Επιπλέον, δεδομένου ότι η χρήση κοκαΐνης μπορεί να επιδεινώσει τα υποκείμενα καρδιαγγειακά προβλήματα, που αποτελούν κύρια αιτία θανάτου στην Ευρώπη, είναι πιθανό να μην αναγνωρίζεται επαρκώς η συνολική συμβολή του εν λόγω ναρκωτικού στη θνησιμότητα.

Τα κατάλοιπα κοκαΐνης στα αστικά λύματα αυξήθηκαν επίσης στα δύο τρίτα των πόλεων για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία για το 2023 και το 2022. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με άλλες πληροφορίες, δείχνει ότι, καθώς η κοκαΐνη καθίσταται ολοένα και πιο διαθέσιμη, το ίδιο ισχύει και για τη γεωγραφική και κοινωνική κατανομή της. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι, σε ορισμένες χώρες, η χρήση κοκαΐνης φαίνεται να αυξάνεται μεταξύ των πιο περιθωριοποιημένων ομάδων. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη του κοινού ότι το φάρμακο χρησιμοποιείται συχνότερα από κοινωνικά ενταγμένους και εύπορους ανθρώπους. Τόσο το κάπνισμα όσο και η ενέσιμη χρήση κοκαΐνης συνδέονται με μεγαλύτερα προβλήματα υγείας από ό,τι η ενδορρινική χρήση και, ως εκ τούτου, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι η ενέσιμη χρήση κοκαΐνης και η χρήση κοκαΐνης σε μορφή κρακ φέρεται να αυξάνονται σε πολλές χώρες. Το κρακ που μπορεί να καπνίζεται είναι μια μορφή της ουσίας που συνδέεται με πιο προβληματικά πρότυπα χρήσης και χρήση από πιο περιθωριοποιημένες ομάδες. Όπως επισημαίνεται σε άλλα σημεία της παρούσας έκθεσης, η ενέσιμη χρήση κοκαΐνης συνδέεται με μια σειρά τοπικών επιδημικών εξάρσεων του ιού HIV στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.

Η Ευρώπη παραμένει
σημαντικός παραγωγός συνθετικών ναρκωτικών

Ενώ η παρακολούθηση της παράνομης δραστηριότητας αποτελεί πάντα πρόκληση, οι διαθέσιμες πληροφορίες υποδηλώνουν ότι η κλίμακα και η πολυπλοκότητα της παράνομης παραγωγής ναρκωτικών στην Ευρώπη εξακολουθούν να αυξάνονται. Το 2022, αναφέρθηκε ότι εξαρθρώθηκαν εκατοντάδες εγκαταστάσεις παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι εγκαταστάσεις αυτές παρήγαγαν διάφορες ουσίες, όπως αμφεταμίνες, μεθαμφεταμίνες, συνθετικές καθινόνες και MDMA. Εντοπίστηκαν επίσης εγκαταστάσεις για τα τελικά στάδια της παραγωγής ηρωίνης. Επιπλέον, ο τακτικός εντοπισμός ξεχωριστών εγκαταστάσεων παραγωγής, εκχύλισης, κοπής και συσκευασίας κοκαΐνης τα τελευταία χρόνια υποδηλώνει ότι η δευτερογενής παραγωγή κοκαΐνης είναι πλέον εδραιωμένη σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης, γεγονός που διευκολύνει τη χρήση καινοτόμων μεθόδων χημικής απόκρυψης και διακίνησης του εν λόγω φαρμάκου στην Ευρώπη.

Η καινοτομία στις διαδικασίες παραγωγής φαίνεται και από ορισμένες πρόσφατες κατασχέσεις χημικών ουσιών οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή των πρόδρομων χημικών ουσιών που απαιτούνται για την παρασκευή αμφεταμίνης, μεθαμφεταμίνης και MDMA και, ως εκ τούτου, για την παράκαμψη των ελέγχων που έχουν θεσπιστεί με σκοπό τη μείωση της διαθεσιμότητας των εν λόγω ουσιών. 

Μια πρόκληση στον τομέα αυτό έγκειται στο ότι, εξαιτίας της χρήσης ενός πιο διαφοροποιημένου συνόλου χημικών ουσιών και της εισαγωγής νέων οδών χημικής σύνθεσης, τα τελωνεία, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι υφιστάμενοι κανονισμοί μπορεί να δυσκολευτούν να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις της αγοράς. Επιπλέον, εκεί όπου πραγματοποιείται η παράνομη παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών, αυξάνεται η ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον από την απόρριψη ή τη διάθεση των συχνά μεγάλων ποσοτήτων επικίνδυνων ουσιών που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία παραγωγής ναρκωτικών.

Η παραγωγή και διακίνηση μεθαμφεταμίνης
αναδεικνύουν το ενδεχόμενο αύξησης της χρήσης στην Ευρώπη

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η προβληματική χρήση μεθαμφεταμίνης φαίνεται να αυξάνεται και η συγκεκριμένη συνθετική διεγερτική ουσία συμβάλλει σημαντικά στις επιβλαβείς συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών σε πολλές περιοχές του κόσμου. Στην Ευρώπη, με την αξιοσημείωτη εξαίρεση μερικών χωρών, η μεθαμφεταμίνη είναι ένα σχετικά σπάνια χρησιμοποιούμενο διεγερτικό. Ωστόσο, οι τάσεις όσον αφορά τα ναρκωτικά είναι όλο και πιο δυναμικές και μπορούν να μεταβληθούν γρήγορα. Προκαλεί ανησυχία, επομένως, το γεγονός ότι υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι η χρήση μεθαμφεταμίνης μπορεί να εξαπλωθεί σε περισσότερες χώρες, παρότι τα συνολικά επίπεδα χρήσης παραμένουν χαμηλά. Επιπλέον ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι διαπιστώνεται συνεχώς η παραγωγή στην Ευρώπη. Αν και ο αριθμός των εγκαταστάσεων παραγωγής μεθαμφεταμίνης που εξαρθρώθηκαν μειώθηκε ελαφρώς το 2022, οι συνολικοί αυτοί αριθμοί παρουσιάζουν διακυμάνσεις από έτος σε έτος, καθώς αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό πολυάριθμα «εργαστήρια κατ’ οίκον» μικρής κλίμακας. Η παραγωγή μεθαμφεταμίνης σε μικροποσότητες για τοπική κατανάλωση είναι ένα μακροχρόνιο φαινόμενο σε μέρη της Ευρώπης, όπως η Τσεχία, με καθιερωμένους πληθυσμούς που κάνουν χρήση αυτού του ναρκωτικού. Πιο πρόσφατα, ωστόσο, υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις για την ύπαρξη εγκαταστάσεων μεγαλύτερης κλίμακας, συχνά σε άλλα μέρη της Ευρώπης, οι οποίες παρήγαγαν το φάρμακο αυτό σε μεγάλες ποσότητες για εξαγωγή σε αγορές εκτός ΕΕ.

Το 2022, αυξήθηκαν σημαντικά οι κατασχέσεις γλυκιδικών παραγώγων BMK, μιας πρόδρομης ουσίας που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μεθαμφεταμίνης σε μεγάλη κλίμακα ενώ κατασχέθηκαν επίσης νέες εναλλακτικές χημικές ουσίες από τις οποίες μπορεί να παραχθεί BMK. Επιπλέον, συνεχίστηκε η κατάσχεση μεγάλων ποσοτήτων τρυγικού οξέος. Το τρυγικό οξύ χρησιμοποιείται για την παραγωγή της ισχυρής και περιζήτητης μορφής μεθαμφεταμίνης (d-μεθαμφεταμίνη, που χρησιμοποιείται για την «κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη»). Συνολικά, οι πληροφορίες αυτές υποδηλώνουν ότι η μεγάλης κλίμακας παραγωγή μεθαμφεταμίνης έχει πλέον εδραιωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επί του παρόντος, η παραγωγή σε αυτή την κλίμακα φαίνεται να προορίζεται κυρίως για εξαγωγές σε αγορές εκτός ΕΕ. Αυτό αποτελεί από μόνο του πηγή ανησυχίας, αλλά ενέχει επίσης τον κίνδυνο η χρήση του εν λόγω ναρκωτικού να καταστεί πιο διαδεδομένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν οι συνθήκες της αγοράς καταστούν ευνοϊκές.

Οι συνθετικές καθινόνες
αποτελούν όλο και μεγαλύτερη πρόκληση

Η δυναμική φύση της ευρωπαϊκής αγοράς ναρκωτικών αναδεικνύεται από τις αυξημένες αναφορές σχετικά με την παραγωγή και τη χρήση συνθετικών καθινονών, μιας κατηγορίας ουσιών σχετικά νέων στην Ευρώπη. Τα στοιχεία που αναφέρονται εδώ εξακολουθούν να υποδηλώνουν τη διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων συνθετικών καθινονών στην Ευρώπη από χώρες προέλευσης όπως η Ινδία. Ταυτόχρονα, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις παραγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως στην Πολωνία. Το μέγεθος και η κλίμακα των εγκαταστάσεων παραγωγής που, σύμφωνα με αναφορές, εξαρθρώθηκαν από τις διωκτικές αρχές ποικίλλουν: από σχετικά μικρής κλίμακας εργαστήρια «κατ΄οίκον» έως εγκαταστάσεις ικανές να παράγουν μεγάλες ποσότητες των εν λόγω ουσιών. Λαμβάνοντας υπόψη τις ποσότητες των πρόδρομων χημικών ουσιών και των μη ρυθμιζόμενων εναλλακτικών χημικών ουσιών που κατασχέθηκαν, ενδέχεται να πρόκειται για παραγωγή μεγάλης κλίμακας τόσο για την ευρωπαϊκή αγορά όσο και για εξαγωγές εκτός Ευρώπης.

Οι εξελίξεις στον τομέα των οπιοειδών δημιουργούν
νέες προκλήσεις τόσο σχετικά με τις πολιτικές
για τα ναρκωτικά όσο και για τα μοντέλα παρέμβασης

Πρέπει να αναγνωριστεί περισσότερο το γεγονός ότι στους περισσότερους θανάτους από οπιοειδή παρατηρήθηκε χρήση πολλαπλών ναρκωτικών.

Η παρατήρηση ότι τα πρότυπα χρήσης ναρκωτικών γίνονται και πιο δυναμικά και πιο σύνθετα βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο στο πλαίσιο της ανάλυσης των θανάτων από ναρκωτικά, οι οποίοι ενίοτε αναφέρονται ως «θάνατοι από υπερβολική δόση». Τα οπιοειδή εξακολουθούν να αποτελούν την ομάδα ουσιών που ευθύνεται συχνότερα για τους θανάτους από ναρκωτικά, αλλά συχνά εντοπίζονται σε συνδυασμό με άλλες ουσίες, τονίζοντας έτσι ότι τα πρότυπα της πολλαπλής χρήσης ουσιών αποτελούν σημαντική αιτία των βλαβών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά στην Ευρώπη. Οι βενζοδιαζεπίνες, το αλκοόλ ή η κοκαΐνη, για παράδειγμα, αναφέρονται συχνά μαζί με τα οπιοειδή στα διαθέσιμα τοξικολογικά δεδομένα και είναι πιθανό η ταυτόχρονη κατανάλωση αυτών των διαφορετικών κατηγοριών ναρκωτικών να αποτελεί σημαντικό, αλλά όχι πάντα επαρκώς αναγνωρισμένο, παράγοντα για την κατανόηση και την αντιμετώπιση της θνησιμότητας που σχετίζεται με τα ναρκωτικά.

Σε επίπεδο ΕΕ, οι πρόσφατες τάσεις στους θανάτους που οφείλονται σε οπιοειδή εμφανίζει σταθερότητα ωστόσο το ποσοστό των θανάτων στους χρήστες μεγαλύτερης ηλικίας παρουσιάζει αύξηση. Εκτιμάται ότι η ηρωίνη ευθυνόταν για περισσότερους από 1 800 θανάτους το 2022 στην Ευρωπαϊκή Ένωση και παραμένει η ουσία που εντοπίζεται συχνότερα στους θανάτους που συνδέονται με χρήση οπιοειδών σε ορισμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ωστόσο, τα διαθέσιμα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η ηρωίνη είναι πλέον παρούσα στην πλειονότητα των θανάτων από υπερβολική δόση μόνο σε μια μειοψηφία χωρών, ενώ άλλα οπιοειδή και άλλα ναρκωτικά παίζουν σημαντικότερο ρόλο. Συνολικά, η κατάσταση εμφανίζεται πιο ανομοιογενής από ό,τι στο παρελθόν, καθώς τα οπιοειδή πλην της ηρωίνης, συμπεριλαμβανομένης της μεθαδόνης και, σε μικρότερο βαθμό, της βουπρενοφρίνης, των αναλγητικών φαρμάκων που περιέχουν οπιοειδή και άλλων, νεότερων, συνθετικών οπιοειδών, σχετίζονται με σημαντικό αριθμό θανάτων από υπερβολική δόση σε ορισμένες χώρες.

Από τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι οι θάνατοι που οφείλονται σε διεγερτικές ουσίες αυξάνονται σε ορισμένες χώρες. Ωστόσο, η ερμηνεία αυτών των δεδομένων είναι δύσκολη, τόσο διότι για τους θανάτους που σχετίζονται με διεγερτικές ουσίες είναι πιθανό να υπάρχει ελλιπής υποβολή στοιχείων όσο και επειδή οι διεγερτικές ουσίες συχνά ενέχονται σε θανάτους όπου διαπιστώνεται η παρουσία και άλλων ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των οπιοειδών.

Αυξάνεται η ανησυχία ότι τα εξαιρετικά ισχυρά
συνθετικά οπιοειδή συνιστούν σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία

Οι θάνατοι που σχετίζονται με τη χρήση οπιοειδών αποτελούν σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας στην Ευρώπη, αλλά αντιπροσωπεύουν σήμερα μόνο ένα μικρό ποσοστό του αναφερόμενου αριθμού θανάτων που σχετίζονται με αυτή την κατηγορία ναρκωτικών στη Βόρεια Αμερική. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και ο Καναδάς αντιμετωπίζουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας λόγω των συνθετικών οπιοειδών, κυρίως των παραγώγων φαιντανύλης. Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική. Παρότι είναι πιθανή η ελλιπής υποβολή στοιχείων, τα παράγωγα φαιντανύλης συνδέθηκαν μόνο με 163 θανάτους το 2022. Οι θάνατοι αυτοί περιλαμβάνουν επίσης θανάτους που συνδέονται με τη φαιντανύλη που εκτρέπεται από τη θεραπευτική χρήση και δεν προέρχεται από την παράνομη αγορά.

Παρά τη διαφορά αυτή στην κλίμακα, αυξάνονται οι ανησυχίες ότι τα ιδιαίτερα ισχυρά συνθετικά οπιοειδή εμφανίζονται όλο και περισσότερο στην ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών και προκαλούν βλάβες. Επιπλέον, ακόμη και αν στη Βόρεια Αμερική το πλαίσιο διαφέρει, προειδοποιεί ωστόσο σχετικά με το πόσο γρήγορα μπορούν να αναπτυχθούν οι τάσεις στη χρήση οπιοειδών, με δραματικές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία. Ως εκ τούτου, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι 81 νέα συνθετικά οπιοειδή έχουν αναφερθεί στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ από το 2009, ενώ 7 νέες ουσίες εμφανίζονται το 2023. Έξι από αυτά ήταν υψηλής δραστικότητας οπιοειδή (νιταζένια). Τα νιταζένια αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στο EMCDDA γύρω στο 2019. Έκτοτε, έχουν εντοπιστεί 16 νιταζένια στην Ευρώπη, με την πλειονότητα των χωρών να έχουν εντοπίσει μία από αυτές τις ουσίες στην επικράτειά τους.

Η εμφάνιση οπιοειδών νιταζενίου
ήδη συνδέεται με βλάβες σε ορισμένες χώρες

Τα νιταζένια έχουν πωληθεί σε παρασκευάσματα που μοιάζουν με την ηρωίνη του δρόμου, ή στο διαδίκτυο ως «συνθετική ηρωίνη», και έχουν επίσης εμφανιστεί σε δισκία που πωλούνται παραπλανητικά ως φαρμακευτικά οπιοειδή ή άλλα φάρμακα. Υπάρχουν επίσης αναφορές για μείγματα καπνού νοθευμένα με νιταζένια. Οι ουσίες αυτές συνδέονται με την αύξηση των θανάτων λόγω ναρκωτικών στην Εσθονία και τη Λετονία το 2023, όπου αντιπροσωπεύουν πλέον σημαντικό ποσοστό των θανάτων από υπερβολική δόση. Τοπικές επιδημικές εξάρσεις δηλητηρίασης αναφέρθηκαν επίσης στην Ιρλανδία και τη Γαλλία το 2023. Στην Ιρλανδία, τα νιταζένια πωλήθηκαν παραπλανητικά ως ηρωίνη, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλές περιπτώσεις υπερβολικής δόσης, και συνδέθηκαν επίσης με περιπτώσεις υπερβολικής δόσης σε δύο φυλακές το 2024. Εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα νιταζένια έχουν συνδεθεί με περιπτώσεις υπερβολικής δόσης ναρκωτικών στην Αυστραλία, τη Βόρεια Αμερική και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εν λόγω ουσίες δεν κατέχουν επί του παρόντος εξέχουσα θέση στα στοιχεία που προέρχονται από τακτική συλλογή και τα οποία είναι διαθέσιμα σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, λόγω της υψηλής δραστικότητας και του καινοφανούς χαρακτήρα τους, εκφράζονται ανησυχίες για το ενδεχόμενο να μην εντοπίζονται συχνά οπιοειδή νιταζενίου σε διαδικασίες που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη μεταθανάτια τοξικολογία. Λόγω αυτού, ενδέχεται ο αριθμός των θανάτων ή των μη θανατηφόρων δηλητηριάσεων που αποδίδονται σε αυτές τις ουσίες να είναι υποεκτιμημένος.

Οι εξελίξεις αυτές συμβαίνουν στο πλαίσιο άλλων πρόσφατων ενδείξεων ανησυχητικών αλλαγών στην αγορά οπιοειδών στην Ευρώπη. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται η εμφάνιση το 2021 του «tranq-dope», στο οποίο τα συνθετικά οπιοειδή αναμειγνύονται με το ζωικό ηρεμιστικό και αναλγητικό ξυλαζίνη, και του «benzo-dope» το 2022, στο οποίο τα συνθετικά οπιοειδή αναμειγνύονται με νέες βενζοδιαζεπίνες (όπως η μπρομαζολάμη). Τέτοια μείγματα εντοπίζονται συνήθως σε μέρη της Βόρειας Αμερικής, όπου έχουν συνδεθεί με μια σειρά ανησυχιών για την υγεία.

Νέες προκλήσεις για την πολιτική, την πρακτική και την έρευνα

Η εμφάνιση νέων και υψηλής δραστικότητας συνθετικών οπιοειδών δημιουργεί νέες προκλήσεις για την πολιτική και την πρακτική για τα ναρκωτικά. Επισημαίνει επίσης σημαντικά κενά γνώσης που απαιτούν έλεγχο στον τομέα της έρευνας. Πολλές από αυτές τις ουσίες δεν υπόκεινται σε έλεγχο ναρκωτικών όταν πρωτοεμφανίζονται. Από αυτήν την άποψη, η Ευρώπη είναι τυχερή που έχει θέσει σε εφαρμογή, μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, έναν ταχύτατο μηχανισμό για τον εντοπισμό, την αξιολόγηση του κινδύνου και τον έλεγχο των ναρκωτικών. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας τα κράτη μέλη να στηρίξουν αυτόν τον μηχανισμό με την υιοθέτηση κατάλληλων εθνικών μέτρων. Σήμερα, τα περισσότερα νέα συνθετικά οπιοειδή φαίνεται να διοχετεύονται από τις ασιατικές χώρες. Κατά συνέπεια, η παρακολούθηση σε πολυμερές επίπεδο ενδέχεται να είναι σημαντική. Είναι γνωστό ότι στην Ευρώπη παράγεται ορισμένη ποσότητα παραγώγων φαιντανύλης, αλλά μέχρι στιγμής η παραγωγή αυτή υπήρξε περιορισμένη. Ωστόσο, τα τεχνικά εμπόδια για την παραγωγή αυτών των ουσιών είναι σχετικά περιορισμένα και, ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη να εξεταστεί ποια θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικά μέτρα προκειμένου να αποτραπεί η δυνατότητα παραγωγής των εν λόγω ναρκωτικών σε μεγάλη κλίμακα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πρόσφατη εμπειρία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέδειξε το πώς η ξαφνική εμφάνιση ισχυρών συνθετικών οπιοιειδών μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλές δηλητηριάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα, και υπάρχει πιθανότητα να μην μπορούν να ανταποκριθούν οι τοπικές υπηρεσίες. Η ανθεκτικότητα σε αυτόν τον τομέα μπορεί να αυξηθεί με την εφαρμογή ενός διυπηρεσιακού σχεδίου ταχείας αντίδρασης, το οποίο περιλαμβάνει μια αποτελεσματική συνιστώσα ενημέρωσης σχετικά με τον κίνδυνο, προκειμένου να ειδοποιούνται τόσο τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο όσο και οι υπηρεσίες πρώτης γραμμής. Επιπλέον, τα μοντέλα παρέμβασης σε αυτόν τον τομέα πρέπει να διευρυνθούν αναγνωρίζοντας ότι, δεδομένου ότι οι ουσίες αυτές έχουν πωληθεί ως έχουν ή σε μείγματα με άλλες ουσίες, ο πληθυσμός που διατρέχει κίνδυνο δεν περιορίζεται κατ’ ανάγκη σε εκείνους που έχουν ιστορικό χρήσης οπιοειδών. Σημαντική θα είναι επίσης η ικανότητα ταχείας εξακρίβωσης της παρουσίας οπιοειδών υψηλής δραστικότητας στις τοπικές αγορές ναρκωτικών. Μια κρίσιμη απαίτηση των μοντέλων παρέμβασης σε αυτόν τον τομέα θα είναι να διασφαλιστεί ότι επαρκείς προμήθειες του ανταγωνιστή των οπιοειδών, της ναλοξόνης, είναι διαθέσιμες στους εργαζόμενους πρώτης γραμμής, όπως η αστυνομία, τα πληρώματα των ασθενοφόρων και οι πάροχοι υπηρεσιών άμεσης πρόσβασης, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να χορηγούν αυτό το φάρμακο όταν χρειάζεται. Τέλος, η βάση τεκμηρίωσης που διαθέτουμε στην Ευρώπη για το τι συνιστά αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τα οπιοειδή βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην ιστορική εμπειρία μας όσον αφορά την αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την ηρωίνη. Συνεπώς, απαιτείται επειγόντως έρευνα προκειμένου να εκτιμηθεί ο βαθμός στον οποίο τα τρέχοντα μοντέλα παρέμβασης μπορεί να απαιτούν προσαρμογή προκειμένου να παραμείνουν κατάλληλα για τον σκοπό τους στο πλαίσιο της διαθεσιμότητας νεότερων και υψηλής δραστικότητας οπιοειδών, ιδίως εάν οι ουσίες αυτές εμφανίζονται σε μείγματα με άλλα φάρμακα όπως η ξυλαζίνη.

Θα μπορούσε η μείωση της διαθεσιμότητας ηρωίνης
να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αγορά συνθετικών οπιοειδών;

Τον Απρίλιο του 2022, οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν την απαγόρευση της καλλιέργειας οπιούχου παπαρούνας. Μια παρόμοια, αν και βραχύβια, απαγόρευση το 2001 οδήγησε στην εισαγωγή υποκατάστατων ουσιών στην ευρωπαϊκή αγορά, συμπεριλαμβανομένων διεγερτικών ουσιών και συνθετικών οπιοειδών. Οι αλλαγές αυτές ήταν βραχύβιες στις περισσότερες χώρες, αλλά σε μικρό αριθμό χωρών παρατηρήθηκαν μακροπρόθεσμες αλλαγές στην αγορά οπιοειδών. Δεδομένου ότι το Αφγανιστάν είναι η κύρια πηγή της ηρωίνης που καταναλώνεται στην Ευρώπη, η τελευταία απαγόρευση οπίου οδήγησε σε εικασίες ότι αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα τη μελλοντική έλλειψη ηρωίνης, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση της προσφοράς συνθετικών οπιοειδών και της χρήσης τους στην Ευρώπη.

Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC) εκτιμά ότι η παραγωγή οπίου μειώθηκε κατά 95 % το 2023. Αν και υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα στον τομέα αυτό, τα στοιχεία δείχνουν ότι εξακολουθεί να υπάρχει στο Αφγανιστάν ένα σημαντικό απόθεμα οπίου. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε για ποιον λόγο δεν έχουμε παρατηρήσει στοιχεία που να υποδεικνύουν διακοπή των ροών ηρωίνης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, ενδέχεται να έχουν πραγματοποιηθεί ορισμένες προσαρμογές της αγοράς ως απάντηση στην αναφερόμενη αύξηση των τιμών οπίου στο Αφγανιστάν. Κατά τον χρόνο σύνταξης του παρόντος σημειώματος, είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν η τρέχουσα απαγόρευση της παραγωγής οπίου θα διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, θα ήταν συνετό να προετοιμαστούμε για μια πιθανή έλλειψη ηρωίνης στα τέλη του 2024 ή του 2025. Μια άμεση αντίδραση θα περιλάμβανε τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας επαρκών μονάδων θεραπείας ουσιοεξάρτησης σε όσους αναζητούν βοήθεια για τη διαχείριση της χρήσης οπιοειδών. Θα ήταν επίσης σημαντικό να παρακολουθείται στενά κατά πόσον οι αλλαγές στην προσφορά ηρωίνης είχαν αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα ή τη χρήση άλλων ουσιών. Στις ουσίες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη περιλαμβάνονται τα ισχυρά συνθετικά οπιοειδή, αλλά και πιο καθιερωμένες ουσίες όπως οι διεγερτικές ουσίες.

Θα μπορούσε η Μιανμάρ
να αντικαταστήσει το Αφγανιστάν ως πηγή ηρωίνης για την Ευρώπη;

Η Μιανμάρ ήταν ανέκαθεν μια αξιοσημείωτη πηγή οπίου και ηρωίνης, αν και γενικά όχι για τις ευρωπαϊκές αγορές. Η ηρωίνη από τη Μιανμάρ πιστεύεται ότι διακινείται σε διάφορες χώρες της Ασίας και της Ωκεανίας. Μετά από μια περίοδο μείωσης, υπήρξαν αναφορές για αύξηση της καλλιέργειας οπίου τα τελευταία 3 χρόνια. Η UNODC εκτιμά ότι η Μιανμάρ παρήγαγε 1 080 τόνους οπίου το 2023, ποσοστό αυξημένο κατά 36 % σε σχέση με το 2022, αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερο από τις ποσότητες που παρήχθησαν στο Αφγανιστάν τα τελευταία χρόνια. Δεδομένης της δυνητικής αξίας της καλλιέργειας αυτής για τους διακινητές, όταν μετατρέπεται σε ηρωίνη, και των αυξανόμενων θαλάσσιων εμπορικών ροών μεταξύ της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Ευρώπης, υπάρχει πιθανός κίνδυνος ένα μέρος της να εκτραπεί για την εξυπηρέτηση κερδοφόρων αγορών στην Ευρώπη στο μέλλον. Ως εκ τούτου, η παρακολούθηση της εμφάνισης ηρωίνης από την περιοχή αυτή έχει αξία, αλλά εξακολουθεί να ενέχει δυσκολίες δεδομένου του πλαισίου ασφάλειας στη Μιανμάρ, η οποία έχει εμπλακεί σε εμφύλιο πόλεμο από το 2021. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, φαίνεται ότι η ηρωίνη που παράγεται στην περιοχή αυτή είναι απίθανο να αντικαταστήσει τις ποσότητες ηρωίνης που μέχρι σήμερα τροφοδοτούνταν στην ευρωπαϊκή αγορά από το Αφγανιστάν.