Αφιέρωμα στο ντοκιμαντέρ 🎥 “Ο Κόκκινος Δάσκαλος” από τη σωστή πλευρά της ιστορίας

Καταρχήν τι εστί ντοκιμαντέρ; είναι κινηματογράφος που πραγματεύεται _κανονικά χωρίς μυθοπλασία ιστορικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά ή άλλα θέματα, για την παρουσίαση των οποίων βασίζεται σε πραγματικά περιστατικά και αποδεικτικά στοιχεία;
Ο όρος αποδίδεται στον Σκώτο κινηματογραφιστή John Grierson (Τζον Γκρίερσον _ψευδώνυμο "The Moviegoer" _ Ο κινηματογραφιστής) και χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά για να περιγράψει την ταινία του Robert Flaherty (Ρόμπερτ Φλάχερτι) Moana (1926), που όρισε το ντομαντέρ ως την “καλλιτεχνική αναπαράσταση της πραγματικότητας” περισσότερα στο τέλος της ανάρτησης. Ωστόσο, αυτή η θέση έρχεται σε αντίθεση με την οπτική του σοβιετικού πρωτοπόρου σκηνοθέτη Dziga Vertov για πρόκληση να παρουσιάζει τη “ζωή όπως είναι” (δηλαδή, την πραγματική ζωή που κινηματογραφήθηκε λάθρα) και “τη ζωή που συλλαμβάνεται απροειδοποίητα” _ζωή που προκαλείται ή εκπλήσσεται από την κάμερα
Κατά δεύτερο ...
Νίκος Πλουμπίδης_ "Εξετελέσθη ζητωκραυγάζων υπέρ του ΚΚΕ" - Τιμή μου εγώ πάνω απ' όλα έχω την τιμή του Κόμματος

Ο “Κόκκινος Δάσκαλος”

Tο ντοκιμαντέρ με θέμα τον κομμουνιστή Νίκο Πλουμπίδη προβλήθηκε αρχικά στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης _Η έρευνα, το σενάριο και η σκηνοθεσία είναι του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου, ειδικός συνεργάτης είναι ο Δημήτρης Πλουμπίδης (γιος του Νίκου) και επιστημονικοί συνεργάτες είναι οι Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Ιωάννα Παπαθανασίου, Τάσος Σακελλαρόπουλος και Μενέλαος Χαραλαμπίδης.

Το ντοκιμαντέρ διαθέτει αρκετά καλά σημεία. Εξαιρετικές είναι οι αναφορές για τη στάση και τη δραστηριότητά του ως δασκάλου, για τη σχέση Νίκου Πλουμπίδη και Ιουλίας Πλουμπίδη, για τη στάση της Ιουλίας Πλουμπίδη μετά την άδικη κατηγορία σε βάρος του Νίκου και την εκτέλεσή του. Επίσης, εξαιρετικές είναι οι αναφορές για την επαφή του Νίκου Πλουμπίδη με τον γιο του Δημήτρη και τον τρόπο με τον οποίο ο τελευταίος έζησε όλη αυτήν την κατάσταση και πρόσθετα τη φυλάκιση της μητέρας του. Εξαιρετικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα παραπάνω από τον Δημήτρη Πλουμπίδη.

Ενδιαφέρον έχει η παρουσίαση του τρόπου χρήσης των κωδίκων επικοινωνίας στο πλαίσιο της παράνομης κομματικής δουλειάς. Αισθητικά εύστοχος είναι ο συνδυασμός εικόνων και ήχων, ιδίως από την πατρίδα του Νίκου Πλουμπίδη. Να πούμε πως _λόγω του προσώπου που πραγματεύεται δεν υπάρχει πρόθεση για μια ολοκληρωμένη αποτίμησή του ως καλλιτεχνικού προϊόντος, αλλά κυρίως μια τοποθέτηση επί του περιεχομένου του _με αναφορές και σε διάφορα κείμενα, που γράφτηκαν μέχρι σήμερα.

Σκόπιμες ασάφειες και κενά

Αποτυπώνονται στο ντοκιμαντέρ τα πρώτα βήματα στη συνείδηση του Νίκου Πλουμπίδη, όπως τα πρόσωπα από τα οποία γνώρισε την κομμουνιστική ιδεολογία, η συμμετοχή του στις φοιτητικές απεργίες, η συνδικαλιστική του δράση στην «Αριστερή Παράταξη» των δασκάλων (συνδικαλιστική παράταξη του ΚΚΕ σε μια σειρά κλάδων).

Ελάχιστα όμως ή και καθόλου απασχολούν η συμμετοχή του στην εσωκομματική διαπάλη στο ΚΚΕ στις αρχές της δεκαετίας του '30, η στήριξή του στην ΕΣΣΔ και στη διαπάλη της - μεταξύ άλλων - με τον τροτσκισμό, η εκλογή του ως αντιπροσώπου της Ενωτικής ΓΣΕΕ στην Κόκκινη Συνδικαλιστική Διεθνή, η παρουσία του στο 7^ο Συνέδριο της Κομιντέρν ως αντιπροσώπου, η παραμονή του στη συνέχεια για δύο χρόνια στην ΕΣΣΔ. Πολύ περισσότερο λείπει η σύνδεση όλων αυτών με την ανάδειξή του σε καθοδηγητικές θέσεις στο ΚΚΕ.

Αναφέρονται ακόμη στο ντοκιμαντέρ η αμφισβήτηση από τον Νίκο Πλουμπίδη της γνησιότητας του Α΄ γράμματος του Νίκου Ζαχαριάδη για τον ιταλοελληνικό πόλεμο και η διαφωνία του με τη φράση του γράμματος «στον πόλεμο που διεξάγει η κυβέρνηση Μεταξά».

Ουδόλως, όμως, αναφέρεται η θέση της Παλαιάς Κεντρικής Επιτροπής (ο Νίκος Πλουμπίδης ήταν μέλος της), η οποία - σε αντίθεση με το Α΄ γράμμα του Ζαχαριάδη - χαρακτήριζε τον πόλεμο ιμπεριαλιστικό και από τις δύο πλευρές, μιλούσε για την ανάγκη στρατιωτικής και ένοπλης εναντίωσης στον φασίστα εισβολέα και συνεπακόλουθα έθετε ως στόχο τον σοσιαλισμό. Ούτε αναφέρονται τα άλλα δύο γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη, τα οποία χαρακτήριζαν ιμπεριαλιστικό τον πόλεμο.

Παρότι δεν σχετίζεται με το ντοκιμαντέρ, θυμίζουμε παρεμπιπτόντως την επίκληση του γράμματος Ζαχαριάδη και της φράσης για τον Μεταξά, κατά τις λυσσώδεις επιθέσεις σε βάρος του ΚΚΕ, όταν εισήγαγε στο Πρόγραμμά του τη θέση για ήττα σε περίπτωση πολέμου και της αστικής τάξης εισβολέα και της εγχώριας και όταν απέρριπτε ένα αντιμνημονιακό μέτωπο με μια «κυβέρνηση της αριστεράς», η οποία εντός του καπιταλισμού και της ΕΕ θα χτυπούσε το χέρι στο τραπέζι και θα καταργούσε τα μνημόνια.

Αναδεικνύεται έπειτα η σημαντική συμβολή του Νίκου Πλουμπίδη το διάστημα της Κατοχής στο συλλαλητήριο κατά της πολιτικής επιστράτευσης. Παράλληλα, ως κρίσιμο σημείο αυτής της συμβολής, αναφέρεται «η χωρίς πρώτα έγκριση του Πολιτικού Γραφείο» απόφαση του Νίκου Πλουμπίδη για την πραγματοποίηση του συλλαλητηρίου. Παραβλέπεται δηλαδή το γεγονός ότι πρωτοβουλίες χωρίς έγκριση του Πολιτικού Γραφείο ήταν κάτι όχι άγνωστο σε συνθήκες κατοχής και παράνομης δράσης.

Παραβλέπεται ακόμη η πρόβλεψη του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, ότι όταν δεν υπάρχει χρόνος για επικοινωνία το κομματικό στέλεχος προχωρά πρωτόβουλα με βάση τη γραμμή του Κόμματος. Τέλος, αποσιωπάται η συμβολή όλου του Κόμματος στην πραγματοποίηση συλλαλητηρίων στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της επικράτειας. Εν ολίγοις, τα συλλαλητήρια εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ περισσότερο ως μια ατομική επιλογή και όχι ως μια συλλογική λειτουργία και δραστηριότητα στην οποία πρωταγωνιστικός ήταν ασφαλώς ο ρόλος του Νίκου Πλουμπίδη.

Η ΟΠΛΑ και οι «δηλώσεις μετανοίας»

Πλήρως απουσιάζει από το ντοκιμαντέρ ο Νίκος Πλουμπίδης ως καθοδηγητής της Οργάνωσης Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (ΟΠΛΑ). Η ΟΠΛΑ συγκροτήθηκε το 1943, προκειμένου να περιφρουρήσει αγωνιστές από τα χτυπήματα των αρχών κατοχής, των Ταγμάτων Ασφαλείας και άλλων ένοπλων αστικών οργανώσεων εναντίον του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Τα χτυπήματα αυτά εκδηλώθηκαν και κλιμακώθηκαν σε συνθήκες που η επικείμενη ήττα του φασιστικού άξονα και η γιγάντωση της δράσης του ΕΑΜ και του ΚΚΕ οδήγησαν στην αντικειμενική όξυνση της ταξικής πάλης και έθεσαν υπό αμφισβήτηση τη μεταπολεμική καπιταλιστική εξουσία. Η παρουσία του Νίκου Πλουμπίδη στην ηγεσία της ΟΠΛΑ σήμαινε ότι αντιλαμβανόταν τόσο τον χαρακτήρα, την ένταση και την κρισιμότητα της διεξαγόμενης σύγκρουσης, όσο και την ανάγκη το εργατικό - λαϊκό κίνημα να προστατεύσει τον εαυτό του και να νικήσει σε αυτήν τη σύγκρουση.

Από την άλλη, διασώζεται στο ντοκιμαντέρ η συγκαταβατική, «ζεστή» και ανθρώπινη στάση του Νίκου Πλουμπίδη απέναντι σε κομμουνιστές οι οποίοι υπέγραψαν «δήλωση μετανοίας». Πέρα όμως από το υπαρκτό και αποδεκτό ανθρώπινο στοιχείο, λείπει από το ντοκιμαντέρ ο λόγος για τον οποίο το αστικό κράτος επιδίωκε με κάθε μέσο τις «δηλώσεις μετανοίας», σε μια εποχή που είχε ξεκινήσει ο ένοπλος αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ). Το αστικό κράτος, θέλοντας να αποστερήσει τον ΔΣΕ από κρίσιμες εφεδρείες και να παρουσιάσει τον αγώνα του ως ξενοκίνητο, επιχείρησε να τεκμηριώσει την ανυπαρξία κομμουνιστών με τις «δηλώσεις μετανοίας».

Επομένως, ανεξάρτητα από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες υπογραφόταν μια «δήλωση» και τις προθέσεις όποιου την υπέγραφε, κάθε «δήλωση» ήταν πλήγμα στον εν εξελίξει αγώνα του ΔΣΕ. Γι' αυτό το ΚΚΕ και ο ΔΣΕ, όπως και οι φορείς κάθε άλλου ταξικού αγώνα ιστορικά, ήταν υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουν με απόλυτο τρόπο τέτοια φαινόμενα. Οχι επειδή δεν κατανοούσαν τις συνθήκες απόσπασης της πλειοψηφίας των δηλώσεων ή γιατί ήταν απάνθρωποι απέναντι σε όσους τις υπέγραφαν, αλλά επειδή συνειδητοποιούσαν την ανάγκη να προστατευθούν ο αγώνας του ΔΣΕ και όσοι τον διεξήγαν.

Ο Νίκος Πλουμπίδης αποδεχόταν αυτήν την αναγκαιότητα και γι' αυτό ανέλαβε σημαντικές «χρεώσεις» το διάστημα 1946 - 1949 στις παράνομες Οργανώσεις του ΚΚΕ στην Αθήνα, το μεγαλύτερο διάστημα. Αντίθετα, η παραπάνω αναγκαιότητα δεν κατανοείται αν κάποιος απορρίπτει τον ταξικό αγώνα του ΔΣΕ και προφανώς δεν θέλει έναν τέτοιο αγώνα στο μέλλον.

Όταν τελείωσε ο αγώνας του ΔΣΕ, το ΚΚΕ σταδιακά με απόφαση πρώτα της 7ης Ολομέλειας της ΚΕ (1950) δέχτηκε ξανά τους «δηλωσίες», δίχως βέβαια να λείψουν και μετέπειτα άδικες συμπεριφορές σε βάρος τους.

Ακόμα το ντοκιμαντέρ προβάλλει ως βασική αιτία για τις μετεμφυλιακές διώξεις και την παρανομία του ΚΚΕ τις θέσεις του Ν. Ζαχαριάδη περί αναγκαιότητας του αγώνα του ΔΣΕ και ετοιμότητας για τη συνέχισή του.

Έτσι όμως δεν μπαίνουν
τα ακόλουθα κρίσιμα ερωτήματα:

·       Γιατί ξεκινούν οι διώξεις αμέσως μετά την απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας, παρότι το ΚΚΕ επέλεξε τότε τον συμβιβασμό και όχι τη σύγκρουση;

·       Ποιος είναι ο φορέας των διώξεων;

·       Ποιο είναι το θεσμικό πλαίσιο (αναγκαστικοί νόμοι, καθεστώς στρατοδικείων, επιτροπές ασφαλείας, Σύνταγμα 1952);

·       Ποια πολιτικά κόμματα διαμόρφωσαν αυτό το πλαίσιο;

·       Ποια ήταν η παρέμβαση των διεθνών συμμάχων;

·       Για ποιο λόγο γίνονταν όλα αυτά;

Δεν εμφανίζεται δηλαδή το γεγονός ότι η αστική τάξη, οι πολιτικοί της εκπρόσωποι και οι διεθνείς της σύμμαχοι επιλέγουν την επίθεση, την ωμή καταστολή και τις διώξεις όσο κρίνουν ότι κινδυνεύει η καπιταλιστική εξουσία. Στη συνέχεια, όταν επιδιώκουν τη σταθεροποίησή της, εφαρμόζουν μια πολιτική, η οποία από τη μια εμπεριέχει ένταση του αντικομμουνισμού και μέτρα καταστολής και από την άλλη στοιχεία ενσωμάτωσης.

Τελικά μειώνουν τον ρόλο της καταστολής, μόνο όταν κρίνουν ότι η ενσωμάτωση των εργατικών - λαϊκών δυνάμεων στην καπιταλιστική εξουσία και η χειραγώγησή τους είναι αποτελεσματικότερες. Σύμφωνα, όμως, με συνέντευξη του δημιουργού του ντοκιμαντέρ, ευθύνες στο αστικό κράτος αποδίδονται μόνο για την «εκδικητική μανία», δηλαδή για τη συνέχιση των διώξεων και όταν αυτές ήταν περιττές.

Για την άδικη κατηγορία
σε βάρος του Πλουμπίδη

Βαρύτητα - και σωστά - δίνεται στην εσφαλμένη, άδικη και αδικαιολόγητη κατηγορία του ΚΚΕ στον Νίκο Πλουμπίδη ως «χαφιέ». Ωστόσο, αν και γενικά το ντοκιμαντέρ αναφέρεται στις τότε συνθήκες λειτουργίας και δράσης του ΚΚΕ και στη διαχρονική προσπάθεια των μηχανισμών του καπιταλιστικού κράτους να το διαβρώσουν, υποτιμάται η σημασία τους στη δημιουργία τέτοιων λαθεμένων εκτιμήσεων.

Ως αποτέλεσμα, η λαθεμένη κατηγορία ερμηνεύεται ως επινόηση της «ένοχης» - κατά το ντοκιμαντέρ - ηγεσίας του ΚΚΕ, που προσπαθούσε να αποσείσει τις ευθύνες της για τη «διευκόλυνση» του μετεμφυλιακού οργίου τρομοκρατίας του καπιταλιστικού κράτους. Και σε τι συνίσταται αυτή η διευκόλυνση; Οπως υπονοεί το ντοκιμαντέρ, στην υπεράσπιση του αγώνα του ΔΣΕ και στη διατήρηση παράνομων Οργανώσεων του ΚΚΕ μετά το τέλος του.

Επομένως, η λύση που «προτείνεται» αναδρομικά προϋπέθετε ουσιαστικά τη διάλυση του παράνομου ΚΚΕ.

Βέβαια, αυτήν τη λύση δεν θα αποδεχόταν ο ίδιος ο Νίκος Πλουμπίδης. Ανεξάρτητα από τη θέση που έπαιρνε στην εντεινόμενη διαπάλη ανάμεσα στα ηγετικά στελέχη του Κόμματος, αναφορικά με τον συνδυασμό της νόμιμης και παράνομης δράσης.

Στην πραγματικότητα, ήταν η ίδια η σκληρότητα της ταξικής πάλης και τα πολύτροπα μέσα που χρησιμοποιούσε ο ταξικός αντίπαλος, προκειμένου να καθυποτάξει την πρωτοπόρα κομμουνιστική δράση, που τροφοδοτούσαν λαθεμένες εκτιμήσεις και άδικες κατηγορίες. Μέρος αυτών των μέσων ήταν και η προσπάθεια των κρατικών υπηρεσιών να διαβρώσουν το ΚΚΕ εκ των έσω.

Ο ίδιος ο Νίκος Πλουμπίδης είχε αντίληψη των μέσων που χρησιμοποιούσαν οι κρατικοί μηχανισμοί και των προβλημάτων που μπορούσαν να προξενήσουν στην κομματική λειτουργία και δράση. Άλλωστε, είχε αντιμετωπίσει τη χαφιέδικη «Προσωρινή Διοίκηση», την πλαστή δηλαδή ΚΕ που είχε συγκροτήσει η δικτατορία Μεταξά σε συνεργασία με πρώην μέλη και στελέχη του ΚΚΕ και είχε έρθει αντιμέτωπος με τις κατηγορίες περί χαφιέδικης Παλαιάς Κεντρικής Επιτροπής. Γι' αυτό και ο ίδιος, λόγω των συνθηκών παρανομίας φυσικά, ζητούσε να ελεγχθούν μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, παρότι οι υποψίες του αποδείχθηκαν λαθεμένες.

Επιπρόσθετα, είναι αβάσιμη η ακόλουθη σύγκριση που γίνεται στο ντοκιμαντέρ:

·       Από τη μια, ο Νίκος Πλουμπίδης, ο οποίος διακρίνεται για την προσαρμοστικότητά του, διαθέτει «ρίζες» στην Ελλάδα και είναι μπολιασμένος με την κοινωνική πραγματικότητα του Μοριά.

·       Από την άλλη, ο Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος εμφανίζεται καταγόμενος από την Ανατολή, μη γειωμένος με κάποια εγχώρια πραγματικότητα και πιο δεκτικός σε μια εγκεφαλική σύλληψη του σοσιαλισμού, όπως αυτή προβαλλόταν από το ΚΚΣΕ και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.

Αυτό το σχήμα (επανερχόμενο κάθε τόσο με παραλλαγές) ερμηνεύει τη δράση του ΚΚΕ και τη σχέση του με το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα στο πλαίσιο ιδιότυπων, γεωγραφικών προσδιορισμών, νοοτροπιών, κουλτούρας και διακίνησης ιδεών από κέντρα και ομάδες, αποσπασμένα δηλαδή από την ελληνική και όποια άλλη καπιταλιστική πραγματικότητα.

Μέσα από αυτήν την παρουσίαση του ΚΚΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, αν και δεν διατυπώνεται εμφανώς στο ντοκιμαντέρ, προκύπτει σε έναν βαθμό ο διαχωρισμός του Νίκου Πλουμπίδη από το ΚΚΕ, όπως αναπόφευκτα αναπαράγεται και η μετεμφυλιακή κατηγορία περί «ξενοκίνητου ΚΚΕ».

Όμως, η συγκρότηση και δράση του εργατικού κινήματος και στη συνέχεια της πολιτικής του πρωτοπορίας, του κομμουνιστικού κινήματος, τροφοδοτούνται από την ίδια την κοινωνική εξέλιξη, από τις ταξικές αντιθέσεις εντός της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η εδραίωση του κομμουνιστικού κινήματος στο στέρεο έδαφος της αντικειμενικής πραγματικότητας είναι που κάνει εφικτή τη συγκρότηση των Κομμουνιστικών Κομμάτων όπου Γης και την προσέγγιση των θεωρητικών τους επεξεργασιών.

Ασφαλώς, κάθε Κομμουνιστικό Κόμμα «γεννιέται» μέσα από τις αντιθέσεις της δικής του χώρας και συνάμα αυτές το οδηγούν να συνειδητοποιήσει το κοινό συμφέρον των εργατών όλου του κόσμου και την αντιπαλότητά τους με την αστική τάξη κάθε χώρας.

Επίσης, η Ιστορία απέδειξε ότι οι αδυναμίες στρατηγικής ενός Κομμουνιστικού Κόμματος, όπως το ΚΚΕ, ήταν αλληλένδετες με τις αδυναμίες του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Φυσικά αυτό δεν αναιρεί τις πρωταρχικές ευθύνες του ΚΚΕ για τη χώρα του, αλλά ούτε και την αναγκαιότητα έκφρασης του προλεταριακού διεθνισμού.

Σωστά, προς το τέλος του ντοκιμαντέρ περιλαμβάνεται η επιστολή του Νίκου Πλουμπίδη, στην οποία εκφράζει την πίστη του στο ΚΚΕ και την πεποίθησή του ότι θα τον αποκαταστήσει. Αυτή η πίστη του Νίκου Πλουμπίδη δείχνει και τη βεβαιότητά του για τη μελλοντική ύπαρξη του Κόμματος, για την ιστορική συνέχειά του, παρά τον σκληρό ταξικό αγώνα και τις ιστορικά προσωρινές ήττες.

Αντιλαμβανόταν ο Νίκος Πλουμπίδης ότι η εποχή μας είναι εποχή περάσματος στον σοσιαλισμό και ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν και θα είναι η ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική πρωτοπορία της εργατικής τάξης, η κινητήρια δύναμη σε αυτό το επαναστατικό πέρασμα. Σε αυτήν την εποχή, σε αυτήν την πρωτοπορία και σε αυτήν την πάλη ενέτασσε και τον ίδιο και ήταν διατεθειμένος να προσφέρει και πρόσφερε τη ζωή του.

Στέλιος Χαραλαμπόπουλος:
«Ζούμε μαύρες εποχές.
Που γεννούν όμως
Κόκκινους Δάσκαλους.»

Ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ για τον Νίκο Πλουμπίδη μιλά στο Flix και ζυγίζει την Ιστορία.

Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος μοιράζει την τέχνη του με άνεση ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ, διανύοντας την απόσταση από τους πετράδες του τέλους του 19^ου αιώνα ως τον Γρηγόρη Λαμπράκη, διερευνώντας πάντα, με τον δικό του, ιδιοσυγκρασιακό τρόπο, τα συστατικά της ελληνικής όχι τόσο ιστορίας, όσο ψυχοσύνθεσης και πνευματικότητας.

Το ίδιο κάνει και τώρα, με το ντοκιμαντέρ του, «Ο Κόκκινος Δάσκαλος», που έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και που καταπιάνεται με «το ηθικό μεγαλείο μιας συλλογικής πράξης», με τον Νίκο Πλουμπίδη και τη διπλή προδοσία που έγινε στο όνομά του, από το κράτος της Δεξιάς κι από το ΚΚΕ στο οποίο απέδειξε περίτρανα την πίστη του. Διαβάστε παρακάτω όσα είπε ο σκηνοθέτης στο Flix και σημειώστε ομοιότητες ανάμεσα στο τότε και στο τώρα.

Τι είναι ο «Κόκκινος Δάσκαλος»;

Αφορμή για την ταινία στάθηκε μια υπόθεση που συγκλόνισε την Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’50 και τραυμάτισε βαθιά την Αριστερά για πολλά χρόνια, θα έλεγα μέχρι και σήμερα. Βρισκόμαστε λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου που επισφραγίζει την ήττα της Αριστεράς, με το ΚΚΕ πια εκτός νόμου και με δεκάδες χιλιάδες πολίτες στις φυλακές, στις εξορίες, στην υπερορία και στα εκτελεστικά αποσπάσματα. Δύο δίκες ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ σημάδεψαν έντονα την εποχή. Η δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη. Και οι δύο θα καταδικαστούν σε θάνατο και θα εκτελεστούν. Για τον Μπελογιάννη θα γίνουν και διεθνείς κινητοποιήσεις. Ο Ντε Γκολ, ο Σαρτρ, ο Πικάσο, ο Τσάπλιν, ακόμη και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών θα υπογράψουν εκκλήσεις για να μην εκτελεστεί ο «άνθρωπος με το γαρύφαλλο». Εις μάτην βέβαια αλλά ο Μπελογιάννης θα φύγει με το φωτοστέφανο του ήρωα και τιμημένος από τους συντρόφους του. Αντίθετα, ο Νίκος Πλουμπίδης θα φύγει μόνος, εγκαταλειμμένος από όλους και με τη ρετσινιά του προδότη καθώς το κόμμα του την επομένη της σύλληψής του από τις κρατικές αρχές τον αποκήρυξε σαν χαφιέ της Ασφάλειας. Μια κατηγορία που έπεσε σαν βόμβα τότε για διώκτες και συμπαθούντες και που προβλημάτισε και δίχασε τον κόσμο της Αριστεράς. Ο Πλουμπίδης στη δίκη του δεν θα υπογράψει δήλωση μετάνοιας για να γλιτώσει την εκτέλεση και δεν θα στραφεί κατά του κόμματός του. Ουσιαστικά δεν θα υπερασπιστεί τη ζωή του αλλά την ιδεολογία του και το κόμμα που τον συκοφαντούσε. Αυτή η αντινομία που χαρακτηρίζει τη σχέση μεταξύ ατόμου και συλλογικού προτάγματος είναι που μού κίνησε το ενδιαφέρον για να κάνω αυτή την ταινία. Στην πραγματικότητα κάτι που χαρακτηρίζει και την αρχαία τραγωδία από την οποία μοιάζει να έρχεται αυτός ο Προμηθεϊκός ήρωας της εποχής μας.

Είναι το ντοκιμαντέρ μια προσπάθεια γνωριμίας μιας νεότερης γενιάς
με τον Νίκο Πλουμπίδη; Θα λέγατε ότι είναι και μια προσπάθεια δικαίωσής του;

Νομίζω πως η ταινία λειτουργεί και στα δύο πεδία που αναφέρατε. Από τους νεότερους ελάχιστοι έχουν ακουστά το όνομα Πλουμπίδης ενώ οι περισσότεροι αγνοούν την ύπαρξή του. Για να επικοινωνήσω και με τους ανθρώπους που δεν είχαν γνώση αυτής της ιστορίας έπρεπε η ταινία να τοποθετήσει την προσωπική ιστορία μέσα στη μεγάλη ιστορία, μέσα στην εποχή. Το κοινό έπρεπε να λάβει μια στοιχειώδη γνώση για την ταραγμένη δεκαετία του ’40, για την αντίσταση στην περίοδο της Κατοχής, ποιοι συγκρούστηκαν στον Εμφύλιο, τα στρατοδικεία και τις εκτελέσεις, τι σήμαινε «το όπλο παρά πόδα», τι ήταν η δήλωση μετάνοιας και άλλα πολλά. Πράγματα που πριν πενήντα χρόνια ήταν εν χρήσει στο λεξιλόγιο των ανθρώπων και μέρος της καθημερινότητάς τους, σήμερα είναι άγνωστες λέξεις για τους περισσότερους. Υπήρχε όμως ο κίνδυνος η πολλή πληροφορία να δημιουργήσει συνθήκες ασφυξίας για την ελλειπτικότητα της αφήγησης, για την αφαίρεση· στοιχεία απαραίτητα μιας ποιητικής φόρμας που ούτως ή άλλως είναι πάντα στις προθέσεις μου. Υπήρχε ο φόβος η πληροφορία να στραγγαλίσει το συναίσθημα σε μια ταινία μάλιστα που εστιάζει στην υπαρξιακή αγωνία ενός ανθρώπου που βαδίζει προς το θάνατο υποχρεωμένος να διαβεί μέσα από τα καυδιανά δίκρανα ενός φοβερού ηθικού διλήμματος.

Ο Πλουμπίδης στη δίκη του δεν θα υπογράψει δήλωση μετάνοιας για να γλιτώσει την εκτέλεση και δεν θα στραφεί κατά του κόμματός του. Ουσιαστικά δεν θα υπερασπιστεί τη ζωή του αλλά την ιδεολογία του και το κόμμα που τον συκοφαντούσε. Αυτή η αντινομία που χαρακτηρίζει τη σχέση μεταξύ ατόμου και συλλογικού προτάγματος είναι που μού κίνησε το ενδιαφέρον για να κάνω αυτή την ταινία.»

Η αποκατάσταση του Πλουμπίδη από το κόμμα του ήρθε αργά, πολύ αργά και σίγουρα όταν ο ίδιος δεν ήταν πια σε θέση να αισθανθεί δικαίωση. Τα λόγια του «αφήνω ένα τίμιο όνομα στο παιδί μου» υιοθετήθηκαν αμέσως ανεπιφύλακτα από κάποιους λίγους, οι πολλοί όμως χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να συμφιλιωθούν με την αλήθεια. Και όσο ο καιρός περνούσε τόσο και μεγάλωνε ο κίνδυνος να θολώσουν τα περιγράμματα, να ξεχαστούν τα επίδικα και όλη αυτή η ιστορία να ταξιδεύει μετέωρη, ακατανόητη σαν ένα πταίσμα, ένα στα τόσα έτσι κι αλλιώς μιας δυσερμήνευτης εποχής. Ενας θεατής μετά την προβολή στη Θεσσαλονίκη είπε πως η ταινία είναι μια δικαίωση για τον Πλουμπίδη. Μακάρι να λειτουργήσει και έτσι.

Πόσο εύκολη ήταν η έρευνα για το ντοκιμαντέρ; Υπάρχουν αρχεία; Υπάρχουν προφορικές ή γραπτές αφηγήσεις που έχουν σωθεί;

Ξεκινήσαμε από το αρχείο της οικογένειας Πλουμπίδη που απόκειται στο Ιστορικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη. Η σύζυγός του, Ιουλία Πλουμπίδη και στη συνέχεια ο γιος του, Δημήτρης Πλουμπίδης διέσωσαν σημαντικά τεκμήρια και εμπλούτισαν το αρχείο με δημοσιεύματα και νέα στοιχεία που έρχονταν στο φως. Υλικό υπάρχει και στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Ανατρέξαμε επίσης και στο Ιστορικό Αρχείο της Κ.Ε. του ΚΚΕ καθώς και στο Επιμορφωτικό Κέντρο Βιβλιοθήκη-Αρχείο «Χαρίλαος Φλωράκης», στο Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και σ’ αυτό της Βουλής των Ελλήνων. Για οπτικοακουστικά αρχεία σημαντική η βοήθεια της Ταινιοθήκης της Ελλάδος ενώ σχετικά κινηματογραφικά τεκμήρια εντοπίσαμε και στο Κινηματογραφικό Αρχείο του Πολεμικού Μουσείου. Πολύτιμη υπήρξε και η προσφορά του Νίκου Καβουκίδη που μάς διέθεσε υλικό από την ταινία του «Μνήμες». Οι ιστορικοί συνεργάτες της ταινίας Βαγγέλης Καραμανωλάκης που ετοιμάζει και βιβλίο για τον Πλουμπίδη, Ιωάννα Παπαθανασίου, Τάσος Σακελλαρόπουλος και Μενέλαος Χαραλαμπίδης μάς βοήθησαν σημαντικά στον εντοπισμό των αρχειακών πηγών χωρίς βέβαια η βοήθειά τους να εξαντλείται στην προεργασία μιας και όποιος δει την ταινία αντιλαμβάνεται πόσο καθοριστική στάθηκε η συμβολή τους στη διαλεύκανση πολλών στοιχείων αυτής της «σκοτεινής ιστορίας». Βεβαίως πάνω απ’ όλα να μνημονεύσουμε τη συνεισφορά σε αρχειακό υλικό του ίδιου του Νίκου Πλουμπίδη που με διάφορες επιστολές που έστελνε παράνομα από τη φυλακή μερίμνησε να μας τροφοδοτήσει με σημαντικά στοιχεία για την πορεία της υπόθεσής του - για τη μελλοντική αποκατάστασή του όπως ήταν η πρόθεσή του. Υπάρχουν και κάποιες γραπτές μαρτυρίες κυρίως συναγωνιστών του. Εξαιρετικά «πλούσιος» βέβαια ο φάκελός του στην Ασφάλεια. Βρήκα εκπληκτικά πράγματα σ’ αυτόν που αναδεικνύουν γλαφυρά το νοσηρό κλίμα μιας εποχής, τις ιταμές μεθόδους κρατικών και παρακρατικών μηχανισμών, αλλά και το θαυμασμό καμία φορά του ορκισμένου εχθρού για το ηθικό μεγαλείο του Πλουμπίδη. Πολλά χρωστάμε στον Δημήτρη Πλουμπίδη και τον Ηλία Νικολακόπουλο που κατάφεραν να βγάλουν αυτό το «θησαυρό» από την Ασφάλεια και εγώ στο Δημήτρη που μού έδωσε τη δυνατότητα να έχω πρόσβαση σ’ αυτό το υλικό.

Η συμβολή του γιου του, Δημήτρη Πλουμπίδη, υπήρξε καθοριστική για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ;

Όπως είπα ο Δημήτρης μάς έδωσε σημαντικά αρχεία και το υλικό από το φάκελο στην Ασφάλεια. Υποστήριξε την ταινία με κάθε τρόπο και μέσο, ήταν δίπλα μας αλλά πάντα εξαιρετικά διακριτικός, με το ήθος και την ευγένεια που τον χαρακτηρίζουν. Οι συζητήσεις μαζί του με βοήθησαν πολύ όχι μόνο σαν πηγή πληροφοριών αλλά γιατί ενδυνάμωσαν μέσα μου και την πεποίθηση πως η ταινία έπρεπε να στηθεί στον άξονα ενός διπλού βλέμματος. Από τη μια η οπτική του Νίκου Πλουμπίδη αποτυπωμένη σε επιστολές και αυτοβιογραφικά σημειώματα και από την άλλη αυτή του Δημήτρη Πλουμπίδη διατυπωμένη μέσα από τις αφηγήσεις του. Μπορεί η, φυσική, συνύπαρξή τους να περιορίστηκε στα λίγα λεπτά του δικαστηρίου η Ιστορία όμως δημιούργησε τις δικές της διαχρονίες έστω και ως κατασκευές όπως λέει κάποια στιγμή και ο Δημήτρης.

Τι δεν γνωρίζατε για τον Νίκο Πλουμπίδη και μάθατε
μέσα από την έρευνα για το ντοκιμαντέρ;
Πόσο κοντά φτάσατε σε αμήχανες ιστορικές στιγμές
που χρειάστηκαν δύσκολες αποφάσεις
για το πώς θα ενσωματωθούν στην αφήγηση;

Ο περισσότερος κόσμος είχε μια εικόνα για τον Νίκο Πλουμπίδη πως ήταν ένας αγωνιστής της Αριστεράς που εκτελέστηκε από το κράτος και που το ΚΚΕ τον κατηγόρησε άδικα για χαφιέ. Δηλαδή είχαν μια γνώση μόνο για τον τραγικό χαρακτήρα αυτής της υπόθεσης. Ελάχιστοι όμως γνώριζαν ποια ήταν η δράση και το έργο αυτού του ανθρώπου. Δηλαδή τη συνεισφορά του στους κοινωνικούς αγώνες αλλά και συνολικά στην ιστορία του τόπου. Και εγώ επίσης με την έρευνα εμβάθυνα καλύτερα και στο χαρακτήρα του αλλά ανακάλυψα και πτυχές της δράσης του για το εύρος των οποίων δεν είχα εικόνα. Δεν υπάρχει ο χώρος εδώ για να αναφερθώ εκτενώς, θα πω μόνον πως στην Αθήνα την περίοδο της Κατοχής δημιουργήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά κινήματα στην Ευρώπη - γνωρίζουμε την αντίσταση στα βουνά αλλά αγνοούμε τα της αντίστασης στις πόλεις - με επικεφαλής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ τον Νίκο Πλουμπίδη. Το ό,τι δεν στάλθηκαν Ελληνες εργάτες για καταναγκαστική εργασία στα γερμανικά εργοστάσια και η ματαίωση της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής μέχρι τη Θεσσαλονίκη οφείλεται στις κινητοποιήσεις του αθηναϊκού λαού με σημαντική τη συμβολή του Πλουμπίδη.

Το κοινό έπρεπε να λάβει μια στοιχειώδη γνώση για την ταραγμένη δεκαετία του ’40, για την αντίσταση στην περίοδο της Κατοχής, ποιοι συγκρούστηκαν στον Εμφύλιο, τα στρατοδικεία και τις εκτελέσεις, τι σήμαινε "το όπλο παρά πόδα", τι ήταν η δήλωση μετάνοιας και άλλα πολλά. Πράγματα που πριν πενήντα χρόνια ήταν εν χρήσει στο λεξιλόγιο των ανθρώπων και μέρος της καθημερινότητάς τους, σήμερα είναι άγνωστες λέξεις για τους περισσότερους.»

Η κατηγορία για χαφιέ που εκτόξευσε το ΚΚΕ κατά του Πλουμπίδη είναι αναμφισβήτητα ένα ακανθώδες ζήτημα και μια από τις πιο μελανές σελίδες στην ιστορία του αριστερού κινήματος. Είναι μια ενέργεια που δίχασε και τραυμάτισε βαθιά. Ηταν μια εποχή ζόφου. Τα στρατοδικεία μοίραζαν αφειδώς θανατικές καταδίκες, ζωές που ενταφιάστηκαν στα μπουντρούμια των φυλακών και στέρεψαν στα ξερονήσια. Ενα κίνημα ηττημένο, διαλυμένο που προσπαθεί να μαζέψει τα συντρίμμια του και πάντα με το φόβο του χαφιέ. Στην υπόθεση του Πλουμπίδη φέρουν ευθύνη στελέχη του κόμματος που «έστησαν» αυτήν την άδικη κατηγορία και στελέχη που σιώπησαν.

Στελέχη που κατά τα άλλα είχαν στο βιογραφικό τους σημαντικούς αγώνες, είχαν υποστεί και θα υποστούν και στη συνέχεια διώξεις και βασανιστήρια και μερικοί θα χάσουν και τη ζωή τους για τα ιδανικά τους. Η Ιστορία όμως πρέπει να είναι ακριβοδίκαιη. Και κυρίως παραμένει το ερώτημα τι ήταν αυτό που τέτοιους ανθρώπους τους οδηγεί σε μια τέτοια ποταπή συμπεριφορά. Και ας μην πει κανείς το εύκολο πως «πάντα σκάρτοι ήταν». Κατακλυστήκαμε από μετανιωμένους και νυν αυτόκλητους εισαγγελείς που εξετάζουν το χθες με τα ματογυάλια του σήμερα. Και το ερώτημα παραμένει.

Πιστεύετε ότι έχουμε φτάσει πλέον σε μια εποχή όπου μπορούμε
να κοιτάξουμε στο πρόσφατο παρελθόν της Ελλάδας με ψυχραιμία
και διάθεση κριτική;

Καθόλου. Ο Εμφύλιος εξακολουθεί να διχάζει. Νομίζω πως και η επιστήμη της Ιστορίας βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα καθώς όλο και πολλαπλασιάζονται τα κρούσματα εργαλειοποίησής της.

Συνεχίζετε με αφοσίωση να καταγράφετε την ελληνική συνείδηση
μέσα στα χρόνια, προσπαθώντας να ανακαλύψετε
την πραγματική της έννοια.
Ποιο κομμάτι της καλύπτει η ιστορία του Νίκου Πλουμπίδη;

Κατ’ αρχάς μπορεί κανείς να δει αυτή την ιστορία μέσα από μια θεώρηση που δανείζεται στοιχεία από την αρχαία τραγωδία. Ο ήρωας που θα τα βάλει με τη θέληση των θεών/των δυνατών, που θα εναντιωθεί στην προδιαγεγραμμένη μοίρα/καθεστηκυία τάξη, είναι ένα σταθερά επαναλαμβανόμενο μοτίβο που χαρακτηρίζει τη σύγκρουση του ατόμου με την εξουσία και είναι πολλά τα παραδείγματα μέσα στο πέρασμα των χρόνων. Μπορεί επίσης να ενστερνισθεί και μια θεώρηση που δίνει την πρωτοκαθεδρία όχι στο άτομο αλλά στο σύνολο, στο συλλογικό υποκείμενο (λαός, έθνος) και στη μάχη που δίνει διαχρονικά για να υπάρξει. Μια μάχη που διέπεται από ένα πνεύμα ανυπακοής, ανταρσίας, αντίστασης για να θυμηθούμε τον Νίκο Σβορώνο. Μια συνθήκη που χαρακτηρίζει διάφορες φάσεις του Ελληνισμού και μέσα στην οποία πορεύτηκε και η γενιά του Νίκου Πλουμπίδη. Αντίσταση απέναντι στην εκμετάλλευση, την αμάθεια και τις προκαταλήψεις, στον ξένο κατακτητή, τα ξένα συμφέροντα. Η στάση του Πλουμπίδη ήταν και η στάση χιλιάδων ανώνυμων ανθρώπων που βάδισαν στο θάνατο αρνούμενοι να αποκηρύξουν τις ιδέες τους. Το ηθικό μεγαλείο της συλλογικής αυτής πράξης είναι μια πολύτιμη διδαχή της ιστορίας.

Doc_Док

Οι αρχές του Grierson για το ντοκιμαντέρ ήταν ότι οι δυνατότητες του κινηματογράφου για παρατήρηση της ζωής θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε μια νέα μορφή τέχνης. ότι ο “πρωτότυπος” ηθοποιός και η “πρωτότυπη” σκηνή είναι καλύτεροι οδηγοί από τους αντίστοιχους της μυθοπλασίας για την ερμηνεία του σύγχρονου κόσμου. και ότι τα υλικά “που λαμβάνονται έτσι από την ακατέργαστα” μπορεί να είναι πιο αληθινά από το ενεργό αντικείμενο. Από αυτή την άποψη έχει κερδίσει κάποια αποδοχή, ο ορισμός του ντοκιμαντέρ από τον Grierson ως “δημιουργική αντιμετώπιση της επικαιρότητας”. Ωστόσο, αυτή η θέση έρχεται σε αντίθεση με την οπτική του σοβιετικού πρωτοπόρου σκηνοθέτη Dziga Vertov για πρόκληση να παρουσιάζει τη “ζωή όπως είναι” (δηλαδή, την πραγματική ζωή που κινηματογραφήθηκε λάθρα) και “τη ζωή που συλλαμβάνεται απροειδοποίητα” _ζωή που προκαλείται ή εκπλήσσεται από την κάμερα. Ο Αμερικανός κριτικός κινηματογράφου Pare Lorentz ορίζει μια ταινία ντοκιμαντέρ ως “μια πραγματική δραματική ταινία”. Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν ακόμη για την ιστορία του είδους, που ξεκινά από τα τέλη του 19^ου αιώνα, όταν προβάλλονται οι πρώτες ταινίες που σήμερα μπορούν να καταχωρηθούν στα ντοκιμαντέρ. Στιγμές μεμονωμένων λήψεων καταγράφηκαν σε φιλμ, όπως ένα τρένο που εισέρχεται σε έναν σταθμό, ένα σκάφος ελλιμενίζεται ή εργάτες εργοστασίου φεύγουν από τη δουλειά. Αυτές οι μικρού μήκους ταινίες ονομάστηκαν ταινίες "πραγματικότητας".Πολλές από τις πρώτες ταινίες, όπως αυτές που έγιναν από τον Auguste και τον Louis Lumière, είχαν διάρκεια ενός λεπτού ή λιγότερο, λόγω τεχνολογικών περιορισμών. Θα επανέλθουμε σε ιστορικά στοιχεία, εν ευθέτω χρόνω. Απλά να πούμε πως ετυμολογικά ανάγεται στο λατινικό documentum = έγγραφο, χρησιμοποιήθηκε μάλλον πρώτη φορά από τους Γάλλους σαν ουσιαστικό και επίθετο “documentaire” αγγλικά “document”_ Documentary, ιταλικά Documentario, ισπανικά Documental, γερμανικά Dokumentarfilm, ρωσικά Документальный фильм __παντού υπάρχει το “Doc”=έγγραφο  _ “Verba volant, scripta manent” , "τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν", εν ολίγοις “σωστή πλευρά της ιστορίας”

Πόση ανάγκη έχουμε σήμερα από «κόκκινους δασκάλους»
σαν τον Πλουμπίδη;

Από ένα αυτοβιογραφικό κείμενο που έγραψε ο Πλουμπίδης μαθαίνουμε πως η οικογένειά του ήταν βασιλική. Οταν πρωτοδιορίζεται δάσκαλος στα μέσα της δεκαετίας του ’20 στη Βούρμπα της Ελασσόνας θα αγανακτήσει μ’ αυτά που βλέπει να γίνονται. Θα καταργήσει το προνόμιο που είχε επιβάλλει ο προηγούμενος δάσκαλος να του πηγαίνουν κάθε μέρα φαγητό, θα προσπαθήσει και θα πετύχει οι γονείς να στέλνουν και τα κορίτσια στο σχολείο, θα οργανώσει τους φτωχούς αγρότες για να αντισταθούν στην εκμετάλλευση του χωριού τους από το μοναστήρι του οποίου ήταν τσιφλίκι, θα βοηθά με τον πενιχρό μισθό του τους φτωχότερους και γενικά θα κάνει πράγματα που θα τους οδηγήσει «να με λένε κομμουνιστή χωρίς ο ίδιος να έχω ιδέα περί κομμουνισμού». Αυτή η κοινωνική ευαισθησία θα τον οδηγήσει λίγο αργότερα να ενταχθεί στις γραμμές του κομμουνιστικού κόμματος. Η ίδια κοινωνική ευαισθησία διακρίνει πολλούς ανθρώπους και στις μέρες μας. Σταγόνες σε ωκεανό κοινωνικής αναλγησίας ίσως μου πείτε. Μπορεί αλλά αυτοί οι άνθρωποι προσφέρουν ανιδιοτελώς ο καθένας από το πόστο του. Είναι αυτοί που φροντίζουν τους πρόσφυγες, τους άστεγους, που προσφέρουν ένα πιάτο φαγητό, που παρέχουν ιατρική φροντίδα, που εργάζονται εθελοντικά σε δομές, ανάμεσά τους και ο Δημήτρης, όλοι αυτοί οι άνθρωποι κρατούν ζωντανή την ελπίδα. Και πληθαίνουν αυτά τα παραδείγματα, πολλαπλασιάζονται «οι κόκκινοι δάσκαλοι» της κοινωνικής προσφοράς. Και συλλογικά εγχειρήματα που στηρίζονται στη συναδελφικότητα και την αλληλεγγύη. Θεατρικές ομάδες, καλλιτεχνικές κοοπερατίβες κ.ά.

Κατακλυστήκαμε από μετανιωμένους και νυν αυτόκλητους εισαγγελείς που εξετάζουν το χθες με τα ματογυάλια του σήμερα. Και το ερώτημα παραμένει.»

Να αναφέρω πως και η δική μας ταινία ξεκίνησε χωρίς καμιά χρηματοδότηση. Ξεκινήσαμε γιατί θέλαμε να την κάνουμε αυτή την ταινία για αυτόν τον άνθρωπο. Μαζί με την παραγωγό Αδαμαντία Φυτιλή και το διευθυντή φωτογραφίας Νίκο Βασιλόπουλο πήραμε το ρίσκο. Στην πορεία όταν άκουσε για την ταινία προστέθηκε και ο Νίκος Γιατράκος που βοήθησε σημαντικά στο post production και γενικά πολλοί συντελεστές όταν άκουσαν το θέμα προσφέρθηκαν να εργαστούν και αμισθί, κάτι που δεν δεχθήκαμε βέβαια - όλοι πληρώθηκαν - αλλά και η εργασία και η στάση τους ήταν κάτι εξαιρετικά ενθαρρυντικό για εμάς. Κάποια στιγμή που αναζητήσαμε χρηματοδότηση βρήκαμε κλειστές πόρτες εξαιτίας του «πολιτικού θέματος». Μόνο το Κέντρο Κινηματογράφου στο οποίο την υποβάλλαμε σαν έτοιμη ταινία μάς έδωσε μια επιδότηση. Μόνον αυτά. Κατά μία έννοια περηφανευόμαστε να λέμε πως κι αυτή η ταινία έγινε με τον τρόπο του Κόκκινου δάσκαλου.

Το «κυνήγι μαγισσών» νιώθετε ότι είναι κάτι που διατρέχει την ιστορία της Αριστεράς; Πώς θα σχολιάζατε τη σημερινή εικόνα της στην Ελλάδα, μετά από τις τελευταίες εξελίξεις σε κυρίαρχες κομματικές παρατάξεις του χώρου;

Ναι το «κυνήγι μαγισσών» διατρέχει την ιστορία της Αριστεράς. Είτε όταν το υφίσταται η ίδια, δες εποχή Μακαρθισμού στις ΗΠΑ, είτε όταν το επιβάλλει η ίδια. Και αυτό το δεύτερο είναι το χειρότερο γιατί είναι σαν τον Κρόνο που τρώει τα παιδιά του. Εξοντωτικές ποινές και μέτρα σε ανθρώπους που της αφιέρωσαν τη ζωή τους.

Κηλιδώθηκαν συνειδήσεις, «εξαφανίστηκαν» άνθρωποι, καταστράφηκαν οικογένειες. Ολα αυτά και εκείνα που συνέβησαν στα λεγόμενα σοσιαλιστικά κράτη αμαύρωσαν την εικόνα της και σε συνδυασμό με την αδυναμία της σήμερα να αρθρώσει ελκυστικό και πιστευτό λόγο για ένα εναλλακτικό, πραγματοποιήσιμο κοινωνικό μοντέλο μάς έχουν οδηγήσει διεθνώς σ’ αυτήν την κατάσταση. Αυτά που συμβαίνουν και στη χώρα μας απόρροια είναι, με μικροδιαφορές, αυτής της γενικότερης συνθήκης. Αν τα παραπάνω τα συσχετίσουμε και με τη νεκρανάσταση του φασισμού παντού, τότε εύλογα προκύπτει το συμπέρασμα πως ζούμε μαύρες εποχές. Που γεννούν όμως Κόκκινους Δάσκαλους.

Ο κόκκινος δάσκαλος

26^ο ΔΦΝΘ: Παγκόσμια πρεμιέρα

Δύο πολιτικές δίκες και εκτελέσεις έχουν αφήσει ανεξίτηλο ίχνος στην μετεμφυλιακή Ελλάδα. Η δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη. O Πλουμπίδης, όμως, έφυγε μόνος, συκοφαντημένος, ατιμασμένος. Το προσωπικό δράμα και το συλλογικό πεπρωμένο συνδιαμορφώνουν αυτόν τον προμηθεϊκό ήρωα που μοιάζει να πηγάζει από αρχαία τραγωδία.

·       Σκηνοθεσία _Σενάριο: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος

·       Διεύθυνση φωτογραφίας: Νίκος Βασιλόπουλος

·       Μοντάζ: Pietro Radin

·       Ήχος: Μαρίνος Αθανασόπουλος

·       Μουσική: Πλάτων Ανδριτσάκης

·       Παραγωγή: Anav Productions, Periplus Films

·       Παραγωγοί: Αδαμαντία Φυτιλή, Νίκος Βασιλόπουλος, Πάνος Χαραλαμπόπουλος

·       Συμπαραγωγή: Basement Productions, ΕΡΤ, ΕΡΤ, ΕΚΟΜΕ

·       Συμπαραγωγοί: Νίκος Γιατράκος

·       Φορμάτ: DCP

·       Χρώμα: Έγχρωμο, Α/Μ

·       Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα

·       Έτος Παραγωγής: 2024

·       Διάρκεια: 100'

§  Ελληνική διανομή: Periplus Films (periplusfilms@yahoo.gr)

§  Επικοινωνία: Periplus Films (periplusfilms@yahoo.gr) 

¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡  ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡

ΒΗΜΑ
Με τον «Κόκκινο δάσκαλο», ο Νίκος Πλουμπίδης
70 χρόνια μετά τον θάνατό του πήρε την εκδίκησή του
λέγοντας «είμαι ακόμα εδώ!»

Αδόκιμος ο τίτλος, αλλά και το περιεχόμενο _η ουσία του άρθρου του ΒΗΜΑτος
Δεν συμβαίνει συχνά αλλά όποτε συμβαίνει, δεν μπορεί παρά να προκαλέσει ενθουσιασμό. Σπανίως αίθουσα κινηματογράφου έρχεται στην δύσκολη θέση αλλαγών της τελευταίας στιγμής λόγω… κοσμοσυρροής. Πόσο μάλλον προβάλλοντας… ντοκιμαντερ! Και δη ελληνικό!

Και όμως έγινε στην Ταινιοθήκη  της Ελλάδας στην Ιερά Οδό. Στη βραδινή προβολή της ταινίας τεκμηρίωσης (sic!!) του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου «Ο κόκκινος δάσκαλος», ο κόσμος που είχε μαζευτεί για να την παρακολουθήσει στην μικρή αίθουσα όπου παιζόταν, ήταν τόσο πολύς που η Ταινιοθήκη, τελευταία στιγμή  αναγκάστηκε να κάνει αλλαγή αίθουσας και η προβολή να γίνει στην μεγάλη! Αλλά και από εκεί ακόμα, πάρα πολύς κόσμος έμεινε απ’ έξω! Δεκάδες άνθρωποι δεν μπόρεσαν να την δουν και θα το κάνουν άλλη μέρα.

Να λοιπόν που αυτή η ωδή του Χαραλαμπόπουλου προς το πιο αδικοχαμένο στέλεχος της Ιστορίας της ελληνικής αριστεράς, τον δάσκαλο Νίκο Πλουμπίδη, ο οποίος προδομένος από τους συντρόφους του στο ΚΚΕ έμεινε εντελώς μόνος στο στόμα του λύκου, ακόμα και την ώρα της εκτέλεσής του από την κυβέρνηση Παπάγου το 1954, μπορεί σήμερα, 70 χρόνια αργότερα, να προκαλέσει περιέργεια, ενδιαφέρον και συγκίνηση. Βουρκωμένος ο κόσμος παρακολουθούσε την ταινία στην οποία εμφανίζεται και ο επίσης ταλαιπωρημένος γιός του Πλουμπίδη, ψυχίατρος Δημήτρης Πλουμπίδης. Με λυγμούς αργότερα, πολύς κόσμος ευχαριστούσε τον σκηνοθέτη και την προσπάθειά του σφίγγοντάς του το χέρι.

(…)
Απόσπασμα για την άποψη του σκηνοθέτη στην υπόθεση Πλουμπίδη: «Η υπόθεση κουβαλά και τη δυσοσμία μιας ατιμίας, άρα αν ισχύει η άποψη πως μαθαίνοντας την ιστορία μας αποφεύγουμε να πέσουμε στα ίδια λάθη τότε έχει νόημα αυτή η ταινία.»
Απόσπασμα για την άγνωστη (σε πολλούς) δράση του Πλουμπίδη: «Το αποτύπωμα -έστω και το λίγο που εργάστηκε- που άφησε σαν δάσκαλος. Οι προχωρημένες για την εποχή του απόψεις που πάλεψε να εντάξει και τα κορίτσια στην εκπαίδευση. Ο αυθόρμητος αλτρουισμός του για τους αδύναμους και τους φτωχούς που μνημονεύεται μέχρι σήμερα. Η ανθρώπινη στάση του, πέρα από δογματικές ντιρεκτίβες, για τους δηλωσίες του κόμματος· για αυτούς που δεν απαρνήθηκαν την ιδεολογία τους αλλά δεν άντεξαν τα βασανιστήρια και υπέγραψαν την περιβόητη δήλωση αποκήρυξης του κομμουνισμού. Η σταθερή αντίληψή του υπέρ των συνεργασιών και της συναίνεσης σε πολιτικό επίπεδο…
Και ναι, κατά μία έννοια, μπορείς να πεις, ότι με αυτήν την ταινία, τον «Κόκκινο δάσκαλο», ο Νίκος Πλουμπίδης 70 χρόνια μετά τον θάνατό του πήρε την εκδίκησή του λέγοντας «είμαι ακόμα εδώ!»